Skip to main content

Full text of "Obseruationes circa viuentia, quæ in rebus non viuentibus reperiuntur : Cum micrographia curiosa siue Rerum minutissimarum obseruationibus, quæ ope microscopij recognitæ ad viuum exprimuntur : his accesserunt aliquot animalium testaceorum icones non antea in lucem editæ : omnia curiosorum naturæ exploratorum vtilitati & iucunditati expressa & oblata"

See other formats 











HM CoLLEciCET Coxvicrrositfo 
SPEGTOR PRIMARIILS. | 


(fe d t Lfi d. er enino tie v nlii; rats 
Cf. retines, malás es,nec bonis eir 


jd 
Tj. I 
, E P 
3 ; 
dm 





(Ani voveo repre. tef. pOMS.MpE uA 


rum I9t- 


* à 
. S a eo . Msi ua T 
"ub —x de t t. 
wA : 
* & Nr 
VM d. 


HS HL 


OBSERVATION ES: 


CIRCA VIVENTIA, QV4E IN 
REBVS NON VIVENTIBVS 
REPERIVNTVR . 


CVM MICROG RAPHIA C CY RIOSA., 


Siue Rerum minutitfimarum Obferua- nu 
tionibus , qua ope Microfcopij ro e TA IN 
cognitz ad viuum expri- 
muntur. 


His accefferunt aliquot Animalium Teflaceorum ^ 
. Icones non antea in lucem editz . 






Omnia Curt oforum Natura E xploratorum Vtilitat:i | 
— €g Tucunditati expre[fa eg oblata." 
ILLVSTRISSIMO DOMINO 


D. LEONI STROZZE 


EXCELLENTISSIMI 


DV CIS STRQAZ T LII. ] 6f 
A PATRE PHILIPPO: BONANNI: 
| SOCIET. IESV SACERDOTE. 





. R OMA; Typis Dominici Antonij Herculis . M. DC. XCI. 


Pune CReNRENICYF V) Gorteruennleumo enne c METUS pex, OUNUMUEM YII: GS RSQMERE 


SV PERIORV M F ACV L1AT E. 


—— GuuDRaumem Greene Virsacspascny lpDMEMDE ENERO. nOD 


e c 




















jn P I4 n no UP & gre ihv MWh | 
(UC eVaTR VIV MW Xt guae 


"E bis 


(25 AROMVO ATUS .400 IM. "T 
NT amo a | ru. andit un CAT. ts 


4 eriegestitoiM oqo sp use iie tr ^ 


NA Lu M. SPONTE cwm P ho 


s 


5 Xu W j 





QWtM og o ul » "n i? Ax 2 ur a d d T 


wÉ 
us 


Mm / wt &' uH so p (y ti j uic e 

W aA NUM Wd df i6. "T 
b iNmigeltWH3 A238 4 

Le s du v LA « '" 


[amem ety | 








«nt 
M 


21 


iij 


; /ALLYS TR Iss IM o. D MI NO. i 

D. LEONI STROZZRE 
EXCELLENTISSIMI | . 
 bvogis STROZZ/E FILIO 


in PONTANE/E Cen 
| tionis probabilia argu- 
i menta dum Tibi Ilu- 
A y m Ítriffime Domine offero , 
* haud quidem fpontaneze 
oblationis actio eft. Nam, quod de» 
Hercule dictum, aureas ex animo catc- 
nas emittis, quibus non aures modo, 
fed Hominum mentes Tibi adncedis 4 
Tuo Gentilitio Syderi non Impar , 
quod fuaui & efficaci vi ex humilio- 
ribus Terre locis tenuiffimos vapores 
adíe pertrahit, vtilluftret. Fuit ha- 
cenus Fabula magnas Heroum Ani- 
nimas in fydera verti; veritati ta- 
men confonum , Homines non raro 





Mam fydera meae Hoc igi- 


tur 


1V 
tur Opufculum,quodque illud Grid 
fub aufpicijs inlucem effeftür ; dum; 
felicem Romz: horofcopum. in le , Ye 
nerabundus füfpicio (n 

Tibi non alienas laudes àppingo, 
fed tuas congero ; non vtlaudem , fed 
vt Iuuenem Iuuentutis exemplar fta- 
tuam .. Habent hoc. fydétra , vt luce» 
emicent fua , nec alieno fucó fpcctabi- 
lid raddantur. Naturzin Ie.ac Vir- 
tutis decora clare: curi exhibentur. , 
iniurius profecto; eft JINuminr, quo 
Auctore Tibi contigerunt; » -"- ea fi- 
len£rocnegligit 2: 105 0t 4d 

. Contendit planc Virtusa ac Minis 
vt fortunam tuam: vel. equent; ,: vel 
vincant , & quidem vtriufque.cona- 
tus & vota opus impleuit. Eam à Te 
praferri mentis indolem voluit Na- 
tura, vtca omnium animis facile im- 
peres ,'& preclaro ingenio. Quid di- - 
cam de. vultus pudore , de (soci 'fe- 
renitite, de modeftia oculorum ? mi- 
nora i funt hac. Naturz. decora , quae 

tamen 


DS! 





V 
tamen nec Fortune , nec Iuuentutis 
confinio leduntur : quod. fane admi- 
zátione dignum eft , cum facile INa- 
turze dotibus abutatur Iuuentus , cui 
etatis patrocinio quamplurimi , ag- 
gerem íceleribus ; auferunt. verecun- 
diam, vt noxijs illecebris , vel faltem. 
ftudijsinutilibus, abripiatur. 
-: VTeenim exornant , qua non nifi ca- 
nitiem decorant , in Confilijs pru- 
dentia , in verbis maturitas , & in. 
animi motibus moderatio . Quod op- 
pido que magnum acratum in Iuuc- 
ne, vt Fortunam fuam fub poteftate» 
tiabeat , eiufque indulgentiam ad li- 
centiam non ábutaátur. Syderis gen- 
 tilitijin morem emines;, cui altior fta- 
tioin tuto locat lucem , Simouetque. 
.à terreftris vmbra periculo . Hoc 
vno eidem fyderi .difpar , quód. il: 
lud aliquando terra anterpofitione» 
lucis. defectus patiatur ; Iu nun- 
T 


.Faftigij tamen tui fecurus ds WE 
: omnes 


v) 
omnes demittis; nam dignitatem co- 
mitatemque ita focias ,'vt quid quid 
comitati tribuitur , non dedeceat di- 
gnitati . Blando omnes affatu leni 
omnes fupercilio excipis , adeo. vt 
nemo Te propius norit, quin Koma 
delicias pradicet . lllud tamen ex- 
celfum , quód. non Homines tantum» 
fed Superos libi morum pietate de- 
uincis, In-hoc non impar gentilitio 
.Syderi , nam Colo animo heres , 
Deo Religione fubiectus . Debet il- 
lud. lumen fuum Planetarum Princi- 
pi. Debes Tu Deo, qui luce Te .af- 
Gat fua ; debes deinde Parenti opti- 
mo , cuius Pietatis officia dum ex- 
ples, non imitaris tantüm, fed emu- 
laris . 

His animi ornamentis tir cósatrdis 
fulgor accedit . Equidem Sapientie | 
amore cetera omnia , quibus maxi- 
me capitur Vulgus , laudabili con- 
temptu adeo defpicis , vt Tibi Sa- 


lomoniis indolem ineffe dixerim . Lit- 
tera- 


i 
terarum diuturna ftudia Tibi ludus 
eft ; quibus Mufas Tibi famulari fua- 
uitercogis. Indefelix illa carminum» . 
vena ,' optimorum JAuctorurm inti- 
ma peritia, vberrimaque eruditionis 
fuppellex. | 5t 

^ Demonftrant hzc illae Sacre Me- 
tamorphofes eleganti carmine argen-- 
teoque calamo deícripte, quàs Euro- 
pe prala fufpirant, & Litteratus Or- 
bis expectat.' Probant hac Rariora, 
tum NNature- tum Artis operá, quo- 
rum congeries. in. preclaro Mufto à 
Tledifpofita, non folum oculos Exte- 
rorum oblectat, fed mentes enuzrrit . 
Probant Pagine ; in quas Peregrinas 
.. : &ues alio ex Orbe felici venatu tran- 
ftulifti , expeditoque carminé adeo 
. eleganter éxplicafti, vt easrtiinus cla- 
re colores , quibus ad. viuum expri- 
muntur , oftendant .' Probant multi- 
plicia Lapidum genera , quorum  fru- 
 ftula in tabulis depicta düm oculis 
proponis , luxuriantis Naturg artifi- 

cium 


vii] 
ciumin ijs pingendis oftentas ;: & For 
dinarum abditos receffus/quodammo- 
do referas , vt earam opulenti thefai 
ritotoOrbe ditperfa vnico intuituenre 
fpiciantur. ^: 1 

Profecto ex his opio augurari 
licet qualem; Ie maturiori in atate» 
Orbis eruditus fit fu(pecturus; quem 
talem in Iuuentute Roma. miratur . 
Iain Tui nominis fama. Exteros. alli 
cit, vt nemo qui Romam inuifetit, 
inde difcedat ,; nifi Te propius agno- 
uerit ..Haberit hoc füa. & luce Syde- 
ra, vt. fe omnibus:eloquentet | paü- 
dant , cum apparent . .Auctius Te» 
laudas , :quamexageratis aliorum. pree- 
conijs;;;cunr taütüm oftendis ; amo- 
remque excitas omniurmn., quos ini pá- 
trios & er aditos receffus pi" 
teradmittis. |: 

. His accedit Gagpids quam: erga 
me multis argumentis Ízpius.' often. 
difti beneuolentia:., eaque omnia iu- 
6 ibi vindicant hoc opus, vt Tibi 


infcri- 


| 1X. 
inícribatur .' Microfcopicas obferua- 
tionesaddidi; JAt tua decora nequa- 
quam aucta , aures blandientium mo- 
re , indicaui , Microfcopio licet affue- 
tus. Obftupüitq quidem Litteratorum 
Refpublica, quum Galileus noua T'u- 
bi machina ipforum oculis Colum. 
propius admouit , & noua fydera. 
oftendit; obftupeícit magis 1n dies , 
dum Microfcopij ope multa pandun- 
tur antea penitus iuuifa; hec ob mo 
lis exiguitatem , illa ob loci diftan- 
tiam ; .At vbi oculus expletur vici- 
na rerum imagine , nullo adulationis 
fuco, nullo artificio proponuntur. 
Tibi igitur obferuantie mea pi- 
enus-'litterario hoc munufculo defe- 
ro. ;; Tenue illud. quidem ; at paleas 
Succinum trahit, & ferrii nutilia ta- 
menta fibi copulat Magnes. Illud be- 
nigno fpe afpectu , dum erat informe 
dignatus es, quid ni ad formam melio- 
rem perducto eandem gratiam im- 


» ertias ? Hoc magnum humanitatis 
f x mos 


4 


x 
mos eft, vt magnum ducat , quod 
pauperes dat manu diues voluntas . 
Hoc rogo. 
Illuftrifs. Dominationis Tug. 


Binmillimus.aique addicfiffwus Sernue 
Philippüs BonanniS$oc.]Iefü ..— 


xj 
LECTOSRIL 

VERAT iam Romz propofita Cu- 
riofis Nature Hipenas Re-- 
creatio Mentis & Oculi bferua- 
tione Animalium Tefaceorum, Irs- Ita- 
lico primum fe | [ 
deinde anno 1684. ab codem Au- 


iné ohlata, centum additis Teftaceorum Ico- 
nibus, circa quz varia Problemata doni 


Nunc demum idem opus in eallicur 
translarum à D. Francifco Deíeine , currenti hoc 


anno Typis Parifienfibus imprimitur - 
Cum autem in hoc Libro Prifcorum fententiz , 
prafertim Ariftotelis ; adhzferit Au&or circa Teíta- 


ceorum Generationem, affirmando illa fponte. in limo 


Jen in piss Joco egeris 

















| H iunt, qua 

cores effe bulb Aebdtidc Mcuibwien infuper 

talem fententiam; & fa/ftatis ab experieatia damnatam . 

Epiftole Anonimi calumnias clidendi fuas partes 

eile duxit Auctor, de quo fermo eft; quamobrem 
i(tolam fub nomine Godefridi Fulberti 
pis vulgauit, qua nititur oftendere immeritó Arifto- 
telem eiufque Affeclas reprehenfos , cum eius fenten- 
tia eque faltem, probabilis femper fuerit nec Recen- 
tiorum contraria ab vllo'fit adhuc euidenter probata . 
Pechumaniter receptum in Accademijs ,. proba- 

n ua tum- 





X1J 
turque, "'opufculum | Hoc ftimulos addidit Au&ori ,. vt 
experimehta plurima aggrederetur , à quibus aliquis 
fulgor efflueret ad Generationem fpontaneam diltin- 
&ius digenofcerdam , & deduci probabiliter poffet an 
fummo odio Rerum Vniuerfitate ; eque ac vacuum» 
illàmn omnino excluderet Natura, | 

- Quamplurimis idcirco defumptis cx Aqua , Flo- 
ribus, Frudibus, Pifcibus, diuerforumque Anima-- 
lium putrefa&tis Carnibus, hoc anno 1691. Volumen 
Romx impreífit in quarto Typis Dominici. Anto- 
nij Herculis , cui Titulus eft. De V izentibus que in 
non V iuentibus reperiuntur - In quo , inftituta Dialo- 
giími pacifica concertatione , inulta: inquirit circa 
Generationem. fpontanem ,' quam indicare conatur 
in mulris Generationibus Infe&orum obíferuatis,obic- 
&aque diluere, quibiis ipdflbilem cíle affirmarunt 
Quamplurimi.. 

Oblíeruationes iita — prabueré ad tru- 
tinam reuocandialiquot problemata propofita ;' cum 
ageret de Teftaceis , atque. multas minutiflimas re- 
rum variarum particulas Wxceuw Microfcopio ; 
Quapropter in tres-p ifhncto Volumine , in 
eius Secunda quinquaginta Teftaccorum: icones po- 
nit non antea in lucem editas , addita fingulorum 
defcriptione . In Tertia curiofam Micrographiam ; 
in qua minutiffiinarum Rerum Microfcopio aucta- 
rum fingulas partes E us PINE cn Hn 
exacte defcripfit . 
Tali Micrographiz. non etiguum sddicaadhtun: 

promittit ; quod Deo fauente T ypis tradet , Interim 
vale. | : THYR- 





xiij 


THYRSVS;GONZALEZ 
PIUEPOSITVS GENERALIS 
EO OP E GA TAY 8L dB $ Và 


Vm Librum, cui titulus ; Olferuationes circa Viuen- 

Ha» qu& in Rebus non Viuentibus reperiuntur cum 
Micrograpbia curiofa é»c. à P. Philippo Bonanni noftre 
Societatis Sacerdote conícriptum , aliquot ciufdem So- 
cietatis Theologi recognouerint , & in lucem zdi pofle 
probauerint, facultatem facimus,vt typis mandetur;fi ijs; 
ad quos pertinet ità videbitur. In quorum fidem has 
litteras manu noftra fubícriptas, & figillo noflro munitas 
dedimus . Roma 22. Decembris 1689. 


Thyrfus Gonzalez. | 
Loco eL Sigilli. 


** 3 A P- 


€ 


XIV 


APPROBATIO. 


Reu. Adm. P. Magi(tri Francifci de Arrelus, Cler. 
Reg. Min. olim in Vniuerfitate Salmanticenfi 
Sac. Theologiz Lectoris , & in fuo Colle- 
gio S. CaroliStudiorum egenus. 


& tente & ftludiosé perlegi ; ex commiffione Reue- 
A rendiffimi Patris Fr. Thoma Marie Ferrari. Sacri 
Palatij Apoftolici Magiftri , Librum, cui Titulus ; Obfer- 
uationes circa Viuentia , que in Rebus non Viuentibus vepe- 
riuntur . Cum Micrograpbia curiofa. ffue Rerum minutiffr- 
marum Obferuatiomibus, que ope Microfcopyj recognita » ad 
viuum exprimuntur . exc. Cuius Auctor eft Reu. P. Phi- 
lippus Bonanni ex Sacra Religione Societatis Iefu , & 
nihil in eo diffonum doctrine Cattolicz ; autbonis mo- 
ribus ; imo iudico hoc opus valde vtile naturali Dhilo- 
fophiz » & curiofe eruditioni ; dignumque laborem ; vt 
typis euulgetur. Datum Romz in noftris Zdibus S. Lau- 
renti] in Lucina; die 7. Menfis Martij Anni D. 169o. 


qoeectxu-umme) Siem UD vemm?) casum UID) . gusseceemepec s)  GuuDuRe tU ortuCPs V UADa meer humupr eurn bonsesecmonponn Gr *SROERCIMSEY VENXTÉERIgp Pemsmoperten 


Imprimatur , fi videbitur Reuerendifs. P. Mag. Sac. Pal. 
Apott. Dat. ex dibus Noftris Die 16. Martij 1690. 


Stepb. Iofeph Menattus Epifc. Cyrene V icefg. 


tonius leq, pypcueucenusoct., adir DNSUESSUDEMENÉ mngmmcmmumen QuunsRenUEEELTU, [W) Lemno umsuER l^ db amecco 3 UNEOIONCUM) ocawmecclc—MgREL E) cuprum immensum, ertum C EMEN o E MMC TEE 


Imprimatur ; Fr. THOMAS MARIA PEE udis 
Pradic. Sac. Pal. Apoft. Mag. 


I N- 


INDEX CAPITVM 
PARTIS PRIM. 


LOB CUIRE. 
Ens Auttorts exponitur, inflituta Dialog: ifm! pacifica 
concertatione . pag. r. 
Li d P UNI EO 
Confequentium fermonum inter memoratos Viros fortuitum 
initium . 1 9. 
C ACCIBOMawEosoIg 
An Veterum effata nos doceant . Omnia ex Ouo produci . 
pag. IO. 
(C A POI ODD 
wO Ex S.Seripture ovocults talis Generatio mon. deducitur "ot 
aliqui interpretantur . | : 15. 
| SI PVT LW. 
Spontaneam Generationom. poffibilem effe , in Sacris paginis 


indicatur . | 19: 
QUOSAN UBOOMMCATESS SM. | 
Spontaneam Generattonem dari docet Arueus «—— 23- 
| QU SAC SP SSMO. SM 
Spontanea Generatio ab Ariffotele afferitur . 29. 
CQ JA&DP NM T VM E. 
Declaratur Status Quaffionis . | 31. 
BONIS MEI 
Offenditur mr Oui e» Seminis ff Quifeptio. 34- 
A CBGaWS Ww: CI xoc: 
Propofttioues bon. caute pronuncianda funt à Plhilo- 
Jophis, eà ae difficiltter npo pafor 1. 4o* 
WACoPoM 
Objcitur,non opus ff Logica natiieshime, vbi fenfus noti- 
. Ham veritatis communicat . 43« 


| CC UuA PECES XH. 
Refellitur Obie£fio, c demonflratur, fenfui won patereyquod 
dicunt. Aduerfarg, . aa s. 
! C A- 


xv] D NOD BEUXR 
C^ IWUP IV'S Co UEM 
Vniuer[alem illationem fallaciffmam effe MN 47. 
CoA UB DS IE 
Fides danda efl experimentis , non nad Altorutis . 
pag. 49. 
C.TA XP OV TIG XUL ME 
Expervimentis Recentiorum fides ita danda eff , vt Veterum 


etiam Documenta non contemnantur . 54. 
CUA PP Y UY wn XN 
Omnes fubietli fuut erroribus . 56. 


C A DPI up x VUE 
Natura non femper eodem modo qpénerhr etiam in eodem, 


genere Rerum . 57 
(Q A.P Voto X WVLL 
Indutiio admittenda eff, fed vt fallax - 60. 
€ A BoVo Is XVLELAA | 
Reràim generatio eff difficillima cognitu . 62. 
: QUAILPTVXVT. EX 
Algjs fides praffauda eff ptc qa 
CUADP NV E X XOU 


Non tamen eff foli Aucforitati femper credendum . 69. 
QA B UM Dew, | 
- Senfus UAM errant. Itaque eff S. Augu/fino vifumo . 
PSE. 7 
QI HUP NM T dXX EI " 
Errat vero intellecfus à veris Obferuatiogibus falfa dedu- 
CORA S ue 76. 
C A DOM ULESOCS X LIA 
Animo 1n nullam partem inclinato fumenda funt. experi- 
Qmenta . VEL 
QV XXSUR V Eso Xo X TV. 
Experimentorum incertitudine augetur. diffcultas verum, 
cognofcendi ,- aum autem arguitur Impoff bilitas ortus 
Jpontanei . 8I. 
CLA Pi V) I NX v. 
Experimentorum V ariatio ali quando ex Incuria prouenit 
pag. 96. 
C A- 


IUNUD EX. | xvij 
Ka LEAN OHIO M XSVUL 

Exper imentorum Incertitudimem ex multiplici caufa proue- 

gire indicatur . $8. 
CRAB rUXWVSEE 

Notatur duplex Claffs Rerum» que in alis adnafcuntur 
pag. $9. 

: pne ogPoVE Ww XKVWLPL 

Quod multa ex Ouo naftantur , non inde probatur non 

polle etiam ortu I Had /fmilia primiim geuerari.. 91. 

C DUVOmDUPXSEX EX 
uod multa Vi dicun y quibus alta oriuntur, fenffti gua fnt, 
zibil confert ad eorum generationem . 94. 
CUM MGE CXOXE X. 

Ex eo quod multa Viuentia nafcantur in Viuentibus proba- 
tur poffe multa Viuentia ex mon vviuentibus generari. 
pae- MULT. 

[uH BAM E Nu No ousows 
4n certum fft. Axioma Pbilofiphbieum . Rem ras: "obilem 
& minus nobili non po[Je produci . 99- 
E x4 /PVOI OXXAILOS ia 

An in. Ayborum tumoribus feu Gallis Vermes geuerentur cx 

aliorum Vermium ffue Mufcarum Jemine » an potius à 


Plantis . 106. 
CAR. VE XXXIIL. 
Generatio [pontanea 1mdtcatur 12 V ifco . CAS EG: 
"E XAS DOM TS XNXEV. 
Arg WIEMY à diuezforum AM ufcorum vegetatione « estem 


(UA Po MN UID UX X X. V. 
Prol atur ex dubymah Myrfgntis: intxpttiata genera- 


lont . I17. 
: C AP WT, NXXVL- 
Ex Lentium paluffrium capiofa Sobole . | [oub2 T. 
POMDELUK X XVII. 
y Fungis & T uberibus. LUPA 
QAO. I XXXVIIL. U^ 
Ex diuer[a Situs fpecit . : | 155. 


xviij 1r N: BEI BECXI 
ogerAn m VOIT VXUC NA 


Ex Vermibus; Ta im Fungis apparent . 158. 
A CPUSV UE SM RN 
Ex Vermibus born ex Floribus Hyacinti. 142. 
Q A P.V5s 5 LM 
ExVermibus in Carne Viperarum natis . 146. 
C D VIT, XBRNE 


Án Oua deponantur. à mufcis , ubi nidum aptum praui- 

deant Fatibus . 150. 
(A UD.VOUMy) XLIDB 

Comprobatur Generatio aem vermibus in Ranumculo 


flore natis . 153: 
QUA PW T oBI 


Indicatur Aer maxime conferre ad fpontaneam. generatio- 
nem . pim ut 157. 
CQ A.P V I X BW 
Ad nea f pontaneam requiritur Corruptto .— 161. 
| PoVod o oxL VE 


Eo quod A corruptio , arguitur zecefarius. aer . 


pag. 168. 
| € UWUPBVOT oXEWELE 
Explicatur quemcumque Aerem non fufficere . 16g. 
C APVT XEVIHL 


Requiritur aer , quiasnaxime necefJarius ad Vite conferua- 
donem . 179. 

CQ. A-mVv o: o(xLbrI 
Non debet exeludi Aer cum fit necefjarius ad Refpiratio- 
zem . 184. 

C uACPOANVENE CEN 
An aliqua Animalia careant corde é»fanguime. 190. 

AXBUUNVI UM SEIN | 
Aer iuuat generationem fpontauceam eó quod. contineat Spi- 
ritus vegetabiles &» Animales . 202. 
C A P V.I A4 

4n Generatio [pontanta fat cafu». dv coniecfuris vti liceat . 
P328. 21I. 


CA- 


I!N-D'E-:^x. xix 


D 'wWwPVT LII. 
Confrmatur ex aljs rationibus Aerem requiri . 217. 
GT-R WV OT XY. 
Confirmatur ex Vermibus generatis ob nebulas tn frutlibus . 
pa£- 224. 
L'UAPIVUT RSV. 
Indicatur proportio , que eff inter Generationes Jpontaneas; 
e ex Ouo. 227. 
€ A P Ww TR Wb: | 
Bxplicatur difcrimen , quod intercedit inter partus fponta- 
neos Qv nom fpontaneos . 222. 
C AUF V T ERWIX. 
Ex f/imilitudine M ufcarum non deducitur fpeciei propagatio. 


Aliqua enim: cJ pore Qe femme nafcuntur - 235- 
C p y Tr EUFIDE 
Cnnfirmatur Áigraditt Obferuatio Exemplis . 242. 

COR Puy T LIX 
Offrea [ponte gigni probatur . 248. 
p^ DPOVTUESX. 
T effaceorum. [pontanca. Generatio confirmatur. exemplis . 
pag. 258. 


| DON P NT LXI 
Arguitur. ex Vermibus natis in Cocbleis marinis C T er- 


rtfiribus e 263. 
| E Am Rm YX. YT x II. 
Iudicatur ex Glutine Farine triticee . 167. 
es 4L AOPVVOCT CCLOXUET. | 
Deducitur à Vermibus atis imcarnibus diuerfés . 26g. 
C XP S T LXrPy. 
Quaritur anVermes fnt infaliua. — 273* 
KNOT UMVUESTIIXM. 
De y ermibuss qui itr lacle Qv safeo reperiuntur « 276. 
| C A P. wexr:xvtL 
An Vegmes generentnr imSanguine. — 284. 
CAPVT LXVII 
De Sirombus Intercutaneis . 286. 


XX IZNZS D $i 
V T 


E. 
CT AIP L X VII T 
De Vermibus Aceti . utra 9g 
CNA UM T TUAI X. 
Arguitur Generatio [ypontanea ex Vermibus BraffcasRofmna- 


|o rifl, Ó» Roris . ^2 92. 
CAL PYVWT E EPANURM 
Ex Vermibus in Vngue ÁAlcis . |0051496. 
C wx PUN T É X X4 
Ex Vermibus 12 Ouo putrefacto . (| 300. 


xui BoisMVeob uk X XIIL 
Ex prima trium Animalculorum HEISE Pulicum Cimi- 
cum e PX Uu : d and. 


PARS SECVNDA. 


S RW 


Supplementum Biécredtions Mentis & Oculi in ob-- 
. feruatione T eflaceorum , quorum aliqua expri- 
muntur rion antea 1n lucem edita. 


C. LA. PSVoU oin ! 
Ndicatur oblefcfamentum , qua T effaceorum Animalium 
varietate afkcitur Animus Intuentium .. 5 qm 
C. A PB V sibus Do 83 8 | 
Referuntur "aria aues // quibus Concilia conferuam- 
Zr. o EIe- 
€ A P V T E ni 
Deéferibuntur T effacea inter catera non antea vifa »...316.- 
AMCCASIOPYV OT SRI 
Queritur. au Icones poffte perfecze correfpondeaur Cocbleis 5. 


vt veré fuut à Natura produce . 3 USA 
C A JP..V. 7Ti 0:MVeoris simos 0 


Vtrum T effacea Dentes babeant dv Oculos Ji CORB ue 


zh | LBS 


LECTORI 


VLLVM Hominum effe arbitror qui 
ncíciat laudatiffimum Apellis morem , 
qui etfi inter peritiffimos pingendi Ar- 
tifices ; qui tunc temporis florebant in 
Gracia,Princeps haberetur,nullatenus 
perfecta opera proponebat in pergula; 

jJ. tranfeuntibus ; atque poft ipfam tabu- 

lam latens, vitia, qua notarentur au- 
fcultabat, vulgum diligentiorem iudicem ; quam fe pra- 
ferens ; referuntque ab illo errorem emendatum à Sutore 
reprehenío, quód in crepidis vna intus pauciorcs feciffec 
anfas. Adeo ingenti amore veritatis tenebatur, vt tabu- 
las tantum pingeret ; qua veras ideas fucatis coloribus 
ad viuum reprzfentantes , alienos oculos fallerent , non, 
vero inutilis glorie, quz laudatis Viris quandoque indi- 
gnis ex alieno ore promanat. Equalis veritatis amor me 
impulit Le&r beneuole, vt Obferuationes meas & ex- 
perimenta circa ANIMALIA VIVENTIA , quz in RE- 

BVS NON VIVENTIBVS íxpé inueniuntur , qualia- 
cunque illa fint, publici iuris facerem ; non autem illud , 
quod vt loquitur Iuuenalis 

—— —— T'enet infanabile multos 
Scribendi cacoetbes, &v gro in corde fenefcit . 

Ad te illa defero, non vt alter Pollio; qui primus biblio- 
thecam dicando ingenia hominum rempublicam fecit, 
fublimi inloco colloces, vt pretiofas illas Authorum pa- 
sinas, quorum immortales Animz ibi loquuntur, vt aic 
Plinius ; fed vt perfpicuo tue mentis acumine errata re- 
cognofcas, & folidioribus rationum momentis nutantem 
mentem firmes ; camque ; remoto ignorantie vclo » pul- 
cher veritatis fulgor alliciat . Vasumquemgnue enim ( no- 
tat D. Ambrofius ) fallunt fua fcripta, d» Autlorem pra- 
£ereunt y lic etiam Scriptores indecoros quoque fermo- 

A "nes 















AS NS E 











Mw h 


eASSANNN 





LESS 





an 







Dlin.lib. 


3 


L 
C 


$* C: IO. 


Ibr. 35« 
Ur 


Prafat. 
hift. 


Lib-2.de 
*Frinite 


C2» 


Martial. 


Laert. 1n 
Xenoc. 


L wcanus 


Plin.hi1t. 


hbr. 25- 


C:IO« 


4: co cobknAEpetsge o NoD: 


nes palpant. Quamobrem laude non minus quam imi- 
tatione dignum Policletum iudico, cui fuis tabulis ad- 
dere mos erat faciebat , vt nempe ( inquit Plinius ) coz- 
tra iudiciorum «varietates fupereffet. Artifici vegref]us ad 
veniam » velut emendaturo quidquid. deftderaretur. y ff 
non effet interceptus. Non enim pigebit me , ficuti olim 
D. Auguftino pertefum non fuit ; //cubi bafito quarere ,/f- 
cubi erro difcere.. Quapropter qui boc legit ubi. pariter cer- 
Ius eff , pergat mecum y "ubipariter bafitat querat mecum, 
«bi errorem fuum agnofcit, redeat ad mes vobi meumyreuocet 
me. Dum autem przeclarum hunc. Ecclefie Doctorem fic 
diffcerentem audio,illud hic animaduerto, quod experien- 
tia & ratio me iam edocuit: duobus neémpé modis pro- 
prios errores alienis in paginis deprehendere nos poffe: 
deprehendimus quidem primo , cum illa nobis expro- 
brant Auctores , qui obtreciatione aliene fcientia ( cum 
Plinio loquor ) famam fibi aucupantur , & aliorum fcripta 
euoluentes contra incautos arripiunt quodammodo ar- 
ma vt corrigant ; ferulafque triffes , /ceptra pedagogorum . 
Secundo fuofplendore Veritas ipfa eos detegit; quum» 
inconcuffis rationibus , vel perfpicuis experimentis fulta 


apparet. Siillud eueniat , reuocandum in mentem erit 


quod Xenocratem fepe dixiffe legimus: Tragediam nem- 
pé flocci pendere dicta, quibus à Comoedia carpitur , fa- 
tifque erit Elephantem , Belluarum prudentiffimum imi- | 
tari, qui contra ferientes non irafcitur , fed innata qua- 
dam morum grauitate zzoza cute. difcutit baflas . Si vero 
fecundum experiamur , ac fi thefaurum inuenerimus; lz- 
tari oportebit. Felicia profecto ftudia , fi Philofophan- 
tium ea vigeret emulatio, quam inter Protogenem & 
Apellem fuiffe fcimus . Totam facti feriem Plinius fic no- 
»5 bis retulit. [ Hic enim , Apelles fcilicet cum Rodum 
;, adnauigaffet,auidus cognofcendi opera illius fama tan- 
, tum fibi cogniti, continuo officinam petijt; Aberat ille, 
» fed tabulà magne amplitudinis, in machina aptatam pi- 
» Qurz, Anus vna cuítodiebat.Hec Protogenem foris effe 
»; refpondit;interrogauitque à quo quefitum wn .Ab. 
oc 


,, hoc, inquit Apelles;arreptoque pennicillo lineá ex co- 
,, lore duxit fumme tenuitatis per tabulam.Reuerfo Pro- 
,; togeni, qua gefta erant Anus indicauit . Ferunt Artifi- 
, cem protinus contemplatum fubtilitaté dixiffe; Apellem 
» veniffe;inon enim cadere in alium tam abfolutum opus. 
» Ipfumque alio colore tenuiorem lineam in illa ipfa du- 
» Xifle precepiffeque abeuntem , fi rediffet ille, oftende- 
» rest adijceretquce; hunc effe, quem quaereret, atque ita. 
» euenit . Reuertitur enim Apelles, fed vinci erubefcens, 
,, tertio colore lineas fecuit;)nullum relinquens fubtilitati 
,, locum. At Protogenes victum fe confeffus in portü de- 
, uolauit bofpitem querens. ]Auidius certé multorü Scri- 
pta legerentur, fiobliteratis omninó vocibus , qua fer- 
reo veluti ftilo exaratz aliena carpunt ingenia, vt eam 
tabulam Pofteris Authores traderent; omnium quidem. , 
fed Artificum precipuo miraculo ; fpatiofore amplitudi- 
. ne nihilaliud continentem , quam lineas vifum effugien- 
tes, inter egregia multorum opera inani fimilem ; & eo 
ipfo allicientem, omnique opere nobiliorem . 

. Bellica hoc pacto arma in vomeres quodammodo ver- 
timus , vt mentes ad foecundiorem fciendi meffem pu- 
enandi loco exerceamus ; & vt olim Daretes , qui Bouis 
necem Entelli morti prepofuit dicens. 

Erice à te queff Alma 

Pia degna di morir offrifco in vece 

Di quella di Darete .. E vincitore 

Qui'] Cefto appendo , e qui l'arte ripongo . 
Hos ego imitor dum paginas hafce confcribo, cius par- 
tes adimplens, quigefta dictaue aliorum fideliter enar- 
rat. Referam ea; qua circa Animalia Viuentia in Rebus 
non Viuentibus reperta, etrium Virorum differtatiunculis 
Dialogi in morem inftitutis;agitata fuifle verofimile erit. 

Alter eorum eft Bemarcus, Vir inquam , qui fublimio- 

rum Difciplinarum fonte labra proluit .. At Ariftotelicis 


documentis adcó tenaciter addictus , vt quidquid cateri 


contradicant omninó falfum exiftimat in Magiftri leges 


iuratus. Alter verc itione non impar, linguarumo 
A3 


Ícien- 





fcientia maior , quem in fcribendo ftylus fummé fplen- 
didum reddidit . Rufus videlicct , cuius ingenio Arifto- 
telica documenta faftidio vt plurimum funt, eorumque 
tantum cognitionibus delectatur ; quz proprijs fenfibus 
clariffimé percipiuntur. Tertius denique Fulbertus eft. 
Vir cui parem ingenij perfpicuitatem ; & memorie foe- 
cunditatem Natura tribuit, qua veritatis pulchritudinem 
à mendacij fucis diftingueret, & nullius authoritatis fre- 
no coércitus folo veritatis amori mancipatus , id fibi ve- 
rum perfuadet, quod rationum vis; & perfpicuitas ve- 
rum cffe demonftrat. 

Similem vt veró faciam Dialogifmum ; compulfus ali- 
quando ero ex communi aliorum exemplo, vt mutuas 
laudes fimulem in ea , que Colloquentium alius ab alio 
audiet . Neque veró , aut deerrantem adeó quempiam 
futurum effe putauerim , qui fecum ipfe reputet, aut adeó 
amarulentum , qui aflerat, hanc mihi fuiffe artem , vt me |. 
laudarem & mea, perinde quafi profcriptoris ambitiofs 
amplificationibus zeftimare Lectores opera confueuerints 
cum potiüs eius generis nummus fitlaus , vt eum not 
exigentibus liberaliter erogetur; difficillime veró iure» 

De bo- quodammodo repetentibus exoluatur . Verumtamen hoc 
er pon Scriptoribus omnibus commune effe aduertit Card.Palla- 
Led. — uicinus ; quorum quifque fui animi fenfaeuulgat in lu- 
cem , illa alicuius apud fe pretij efle oftendit; Quod fi 
fecus arbitraretur , haud ciuiliüs cum eruditis agerct , ac 
fi olentem peffime fui viridari] florem alterius naribus 
admoueret odorandum . Quaré malim fateri ingenué , vt 
ile faffus eft, amoris in me mei commune veneficiumo 
incurriffe ) quam fimulare me falfo inurbanitatis amans 
tem » d qua nulla mihi pofft excufatio veniam impetra- 
re. Hlud etiam mihi condonandum erit, fi cum fenten- - 
tiam aliquam in medio attulero , aliquis Colloquentiun 
eam improbasuerit. Non enim ad coenam confideritibus 
cibi omnes , licetíapidis cupedijs preparati, equé arri- 
dent, fed cuique eos fumere integrum eft;quibus palatum 
Inum maxime capitur. ! | 





For- 


LE C T OR LH $ 

Fortaffis non. nemó illud D. Hieronymi obiecerit So- 
lecifipum magnum; C vitium effe , turpe quid narrare, Mc- 
que potius naufeam legentibus excitare quam curiofita- 
tem ciere, dum Viuentia in rcbus non Viuentibus dete- 
so. Cum enim ca vt plurimum in luto in Cadaueribus , 
in Latrinis ; acin foediffimis corporum & humorum feci- 
bus ftabulentur ; qui ea indicat, illud meretur ; quod 
olim Lattantius contra Leufippum primum Athomorum 


Auctorem protulit, hoc eft ; Quant melizs fuerat tacere. De ira— 


quam in «fus tam miferabiles, tam inanes. ( 1am viles addet 
aliquis ) babere linguam . Id fibi volunt locutiones illa 
protrite. JNoz eff opere pretium » Non eff. tanti : necnon 
illud Poéte dehortantis 
————- Vade laboris 
P lus baurire mali eff , quam ex re decerpere fzutius . 

Verum cum Hominum cognitiones lucis naturam in- 
duant, qua fine vlla excrementorum commiftione per 
putridas lacunas & cloacas difpergitur, de putrefcenti- 
bus humoribus differtatio inftitui commodé poterit,à qua 
mens non aborreat, immo fe oblectet. Illos imitari cona- 
bor , qui é Fodinis redeuntes; quos fulphuris foetor bitu- 
minumque vapores tanquam fcetidiffima fepulchra red- 
debant, Regibus metallorum libamenta porrigunt ; re- 
iectis foetidis luti glebis , quibus celabantur. Naufeam 
proculdubio mouerem, fi copiofam Animalium íege- 
tem qua in putreícentibus rebus originem norunt, feu 
variorum vermium , quos vitiata viuentium natura pro- 
gignit ; prolixo verborum cffluuio opiparam veluti coena 
paraturus , vna cum fordibus ipfis meis in paginis tan- 
tummodo explicarem ; At iucundum menti pabulum» 
porrigam ; fi, omni prorfus fanie remota, eorum Ani- 
malium origines inquiram ; ne 7Z zaztusm quod gignitur» 
íed CVR & QVOMODO producatur curiofitas depre- 
hendat , qua in nobis excitari confüeuit huiufmodi caufz 
adinueniende ; id enim Curiofitatis nomen ipfum expri» 
mit, vtpoté deductum à particula CVR;, causà fcifcitante. 

Exprobrabit mihi fortafsé aliquis pretiofi temporis ia- 


fy 
Ash] 


e1 C-IGO 


Hora?*. 


libr. r. 
Íat.2, 


-De Na- 
buch.c:5 


6 Lm£m5dcwomem rn 


&uram fieri in huiufmodi vilifimorum Animalium per- 
fcrutatione,cum loco venandi Vermes,Mufcas, Mufcicu- 
las,Culicefque;longe nobiliora obiecta in hoc vattoMun- 
di Theatro contemplari Homines poflint , quibus Natu- 
ra os fublime dedit, coflumque tueri . Nunquam fatis ; 
fortaffe dicet; vituperabimus Domitianum , qui Romani 
Imperij clauum tenens, omni prorfus cura Dominij ne- 
2lecta, Mufcarum venatu delectabatur . De Gemmis ipfis, 
quas tanto apud Homines in pretio funt; dixit D. Ambro- 
fius. Non abnuo gratiam quandam lapidum iflorum effe 


fulgorem , fed tamen lapidum .. Nauíeanda igitur videntur 


hic Animalcula ; in putredine nata, quz tanti profectó 
non valent, vt noflrarum mentium improba defatigatio- 
ne eorum naturam intime veftigemus. O pueriles ineptias! 
clamabit cum Seneca. Si multum effet etatis parce difpen- 


fandum erat, ut fufficeret neceffargs,nunc qua dementia eff; 
fuperuacua difcere in tanta temporis egeffate ? 


De part. 
Anim. 
lib.1.c.5. 


Prafat. 


At ab incepto haud propterea abftinebo, Talia enim 
hodié in pretio & admiratione quibufdam merito haben- 
tur,cum eorum contemplatio non animum modó in fum- 
mam fapientiffimi Creatoris admirationem abripiat , fed 
& ad alias valdé vtilia gradatim perducat; vndé preclaré 
Ariftoteles viliorum Animaltum difputatione perpenffonem- 
que faflidio puerili quodam fpernere , molefféque ferre di- 
gnum nequaquam eff cum nulla ves fft Natura , 1n qua non 
mirandum aliquid inditum babeatur , ; 

Emicat infuper Sapientia Dei in minimis hifce vilibuf- 
que Animalculis ; quz curab ipfo fint genita rationem» 
putat Cardanus ornatum quendam Vniucerfi, & experi- 
mentis didicimus ipía, nullis exceptis, curiofas effe quafi 
machinas fabricatas & excogitatas à Natura, vel potius 
ipfius Authore ; fed maioricum peritia quam craffiora, 
noftra inftrumenta ; ingeniaque plane imperfecta affequi 
aut imitari valeant. Etíane /£ Infetforum fabrica Diutno 
tanto Artifice digna fuerit , quid Homunculorum imgengjs eo- 
rum contemplatid fuerit indigna ? inquit Moufetus. Ma- 
gna eft quercus, & in robur immenfum crefcit ; eme 

ipfam 


Dm5gEcorTtoO smsmIL 7 


ipfam exanimat pumilis hzdere complexu , nequando 
pervirtutem & vires fuperbiat. Valcant igitur tumidi 
magnorum Animalium zítimatores ; quorum ego, vt in 
mole Deum agnofco ; ità in Paruulorum hiftoria magis 
video . Non minus enim his prudentiz, fagacitatis;artis, 
ingenij;& cuiufdam non obícura Diuinitatis ineft:& licet 
tanquam curiofitatis & inutilitatis opus ; eorum naturam 
inueftigare , perIndoctorum ignauiam, vel maleuolo- 
rum proteruiam damnetur . 
Attamen bic tenui Rerum fub imagine vultum 
Nature Fatique fubeff, Ó» Grandis Origo . 
Qua cum ita fint ; à propofito Dialogifmi genere abfti- 
nendum me non putaui;compulíus ex communi Plutarci, 
 Tullij, aliorumque exemplo , vt fimilem vero faciam , & 
mutuas identidem fententias fimulem in ea , qua collo- 
quentium alius ab alio audiet circa curiofam equé ac ar- 
duam Animalium, qua /pozre za£a dicuntur , indaginem: 
aliqua tantummodo delibádo;qua menti fuggeret fcien- 
di cupido , fententiafque in medium afferendo , quz 
aliorum fuerint partus; aliquo vtens Iconifmi generc, quo 
eorum dicta finceré referam ; nomine modó pratermiffo,; 
modo in margine adnotato, vt pronunciari poffit; paupe- 
ris me inftar alieno eguifle; non clam furripuiffe illud vt 
furem ; neque mein ea Hominum claffe adícribi fpe- 
ro, quos Cornelio Nepoti Scipio ille Affricanus in» 
dicauit dicens. Aduer/a vobir vrgent veftigia , neque» 
Antipodum inftar cateris femper aduerfatus illud repe- 
tam;quod apud Ouidium pronunciat Planetarü Princeps 
Aitor 12 aduerfum y nec yn€ , qui cetera unit , 
Impetus, c» rapidus contrarius euebor Orbi . 
Mardorum Foeminis barbarum morem rclinquo;de qui- 
bus ait Curtius Fuzda vinciunt frontem.Hoc e» Orsamen- 
sum capitis C T elum eff. Mentem exercendo nature pro- 
penífioni obfecundabo, quam omnibus Hominibus ineffe 
verum inueftigandi notauit D. Ambrofius. Quod fi in» 
quauis abfiruía veritatis indagatione, altercationes om- 
ninó euitari non poffunt; cum rationes difcutiende funt 
à Pbi- 


Cic. ins 
fom. 
Scip. 
Metam. 
Brod 


Lib.s. 


$- "Jd aT om 


à Philofophis ; ficuti duos lapides mutuo affri&u conteri 
neceffe eft, vt latentes ignis excutiantur fcintille , qui- 
cumque hoc pacto egit , ipfi bella geri placuit ullos ba- 
bitura triumphos . Si autem eueniat , vbi Turba Philofo- 
phorum loquitur vt ex prolatis rationibus aliquis veri- 
tatis fulgor eniteat ; quo alienz opinionis error detega- 
tur,non ideó fané vllius Culpa tribuendum eft,fed Veri- 
tati. Nec enim contra fpeculum quifpiam irafcitur , cum 
proprij vultus deformitatem in illo deprehendit , fed 
oculorum damnat curiofitatem . Quamobrem, inftituta, 
Dialogifmi pacifica concertatione, Colloquentes illud 
premittuntquod in fronte fui Centonis pofuit Aufonius 
dicens 
Cvi Hic Lvpvs NosreR Now PracreT, Ne LecgnIT 
Avr CvM LsGrnrT ORLIVISCATVR 5 
Avr NoN OsLiTvs ÍGNOSCAT . 






Uu ITE, 4 
A ore ; f 
WE E n 

SaGegi MN d 

M SSSQUTÀ 7 PE 

a ^ 
[4 


c 
e : 7 : 
LZ : TP 
AM) RU Sedo ZA 7) 
ENS y, o cC) Sox | A 
a SM iL x » "i CN 
MN S 











END 
S lS 








PAR- 


PARTIS PRIME. 
Diu AP. Vr .L 


Ü on[equenti um Sermonum inter memora- 
tos l'iros fortuitum atium. 


xm EMARCYVS crgó. memorauit mihi 
dum Anconz fuperioribus menfibus 
degeret forte contigiffe,vt fimul Ful- 
] bertus, fimul Rufus , fimul ipfe, quos 
| inter fumma Animorum  viciffitudo 
interceflerat ; contenderent ad piíca- 
tum vifendum,quem prope litus Op- 
| | pidani paraucrant eorum gratia. Ac- 
cidit porró , vt Pifcatores aliquando plauderent ex iactu 
infigniter opulento;cüm copiofa Pifcium varietate faxum 
quoddam in fagena traxerunt;in quo teftacei piíciculi la- 
titabant. Balanos ipfi vocant ; Tum Fulbertus , qui,vt 
Literatorum mos eft;citó eiufmodi popularium fpectacu- 
lorum pertefus ad eruditas collocutiones confeftim, 
auocabatur; occafionem arripuit ita Bemarcum com- 
pellandi. ! | 

Si veré Pittagoras eam animo geffit, quam fama vul- 
gauit opinationem , à Platone relatam in fuis de Repu- 
blicalibris; ícilicct Animas ex vnius in alterius generis 
corpus com migrare ; & pro criminibus in primzuo cor- 
pore peractis, alterius corporis fpeciem fortiri; fi inquam 
Pittagoras arcana hzc fibi vera effe perfuafit; cui namo 
potiffimum crimini eum tribuiffe interpretemur , quod 
alique Anime cx bominis forma in Pifces hos dege- 
Berarent? Ana LI | 

Has forfan,Bemarcus refpondit,hac poena dignas cen- 
Ícre peterat; que animo adeo duro & inexorabili fuiffent 

5 ! b vt 











Lib. 5. 
Hiftor. 
Anim. c. 
15. 


Ex epift. 
A.F.M. 


IO PARTIS PRIM X. 


vt nullo pao molliri ac fle&i fe fincrent ad eam fenten- 
tiam ample&endam;, quz afferit ; Ariftotele patrocinan- 
te » Teftacea SPONT E natura in lime diuerfa pro differen- 
tia limi oririsnam in canofo Oftreeyin arenofo Concbe.Quan- 
do nulla hoc ratio fuaderet ,. fola profectó Balanorumo 
euinceret generatio . Hi enim viíceribus lapideis inclufi 
"ibi natale fuum fortiuntar; genitricis loco madidas gle- 
bas habentes, pro altrice veró maris aquam » mirabili 
quodam modo fic operante rerum omnium parente Na- 
tura, vt varias in hoc vafto Theatro rerum diuerfarumo 
origines magno cum animi oblectamento intueamur. 
Platonis fabella; inquit Fulbertus;perlepida eft pro i[- 
lius Philofophi more. At mihi negotium faceffit. illud 
Ariftotelis effatum ; quod nuper laudafli . Putas ne tu 
Rufe illud pro certo haberi poffe , quod multorum» 
& non infimz note Philofophorum ingenia conftanter | 
affirmant, nullam fcilicet fpontaneam 





 Cidere, adeó vt optimé in fcholis decretum fit : Q. NIA 


PATERNO E SEMINE , TANQVAM EX. ara : 
GEN ERARI ? 


C AP Xoops 


AÀIn Veterum effata Nos doceant omnia ex 
OÓzo produci : 


T iure quidem, Rufus tunc interceffit; [ Neque hoc 

dogma inuentum eft;& imaginarium Nouatorum , 
», quos vocant: fi enimad Veterum ícripta refpicere li- 
» beatrepetitum illud potius & reuocatum, quam exco- 
T B nunc demum, & nouiter repertum dicemus. 
Agyptij fané, qui cum Afiaticis fcientias hauferunt à 
» | primis illis hominibus Dei ipfius difcipulis, & ad 
» Grecos has, Latinos, Arabes ; atque ad nos denique 
; legitima fucceffione tranfmiferunt, in hieroglyfico il- 
» loOui Mundi generationem exponentes; idipfum di- 

» gito 


Dol 


*» 
x» 


M 


Ez] 


9» 


CAPVT SECVNDVM. II 


eito quafi monftraffe videntur. Et Varro forté huc 
refpiciebat; cum diceret, Coelum eft Tefta , item Vi- 
tellum Terra; inter illa duo humor , quafi in finum, 
clufus , in quo calor. Plutarcus pariter in fecundo 
Simpofiacorum, vbi propofita decantata illa quaftio- 
ne: vtrum Gallina ouo, an hoc illi preextiterit? dum 
ouo patrocinatur; hanc inter alias rationem adducit , 
quod principium Animalium omnium fit Ouum. Cuz 
autem arias nquit, Animalium formas contineat Mun- 
dus, nullum fere geuus expers eft originis ex ouo, deinde 
fubiungit, Ideo baud abs re ouum in Orgjs bacchicis 
confecratum eft, vt exemplum omnia gignentis & in» 
fe continentis. Quod idem Macrobius indigitauit in. 
feptimo Saturnalium de eadem agens queftione,quam 
olim Plutarchus mouerat. Ipocrates, vel quifquis 
alius Au&or libri de natura pueri, cafum enarrat fce- 
minz inter choreas abortientis , atque illius abortus 
formam fimilem fuiffe ait ouo crudo , extrema tefta, 
vndique ablata, quare circa finem illius libri haud 
differre arbitratur Naturam Ouiparorum à Natura, 


Hominum. Ariftoteles etiam Hipocratis dicto fidenu m 7. 
iftor. 


35 
35 
PP 
35 
25 
35 
235 
35 
25 
»5 
35 
55 
35 


25 
25 
» 
25 
3? 
235 
db 
» facit apertiffimis verbis , afferens conceptum prius. SU 
», quam partes eius diftin&ez fint effe veluti Ouuz mem- Ó 
» brana obuolutum . ] 

Rufo plura dicere aggreffo Bemarcus fic eft interfa-. 
tus. Agnofíco que nam fint Veterum documenta , przci- 
| pua, é quibus ais nos,tanquam à Mundi Magiftris, Omnia 
ex ouo fcu femine gigni erudimur; attamen ab. illis dií- 
fentiri rectius opinor, cum potius fpeciosé dicta quam. 
veré illa fint. In iudicem appello Te Rufe, poftquam, 
aliqua, quz obijci poffe mihi videntursbreuiffimé indica- 
uerim. Atque illud in primis animaduerto, quod é rela- 
to Egyptiorum more nihil certi, fed conie&ura quedam 
deducitur,cum videri affirmatur illos hoc idem docuiffe, 
quod an fit verum inquirimus.Si coniecturis vtamur tan- 
quam bafi, fupra quam ad certas illationes deducendas 
tatiocinationes noftras fuper extruamus , fatis dilucidé 

Bs  ma- 


"ew. wh 


Obelyf. 
Pamp. I. 
4. pagin. 
339 


1 PARTIS PRIMA. 


manifeftum fit; an tuto ad optatum finem perueniré -va- 
leamus. At certo fit certius in hacfententia illos fuiffe» , 
nunquid ideó ab. errore immunes. eos exiftimabimus , 
quiafcientiarü dogmata ex Diuini verbi Auditoribus ad 
Ajgyptios eimanarunc ? Non ne forfan ipfi funt ; qui cum 
vnicum Numen, & quidem in omnibus perfec&iffimumo 
colendum effe didiciffent, turpiffime errando , infima. 
terre Animalcula Stirpefque viliffimas inter. Deorum - 
Coetum rcferebant ? hac de cauía ficta laude vituperati à 

Poéta cum dixit | 

OSan(las Gentes, quibus bac uafcuntur in bortis 
Numima | 
Siinter Hieroglifica , quibus res fignificare volebant 
gyptij,totum Terrarum Orbem depicto agnofcebant in 
Ouo; haud quidem vniuerfalem rerum generationem ex 
ouis fieri docebant, quafi hec vox Ouum; rei Principium 
indicaret; verum longé diuerfam fignificationem tribué- 
tes, proportionem » qus inter Vniuerfum Mundi Thea- 
trum & ouum intercedit, indicauerc, quam Varro, à Te 
ipfo in confirmationem adductus deinde explicuit cum» 
dixit : Celum eft T effa,ttaVitellum d erra , inter illa duo 
bumor quaff in ffnum clufusyin quo calor. Hanc fuiffe gy - 
priorum mentem aperuit Athanafius Kircherius , quem. 
in mentem reuocare nunquam poffum fine dulci quadam 
amantis animi triftitia , & ob hieroglifica interpretatio- 
nibus luculentis illuftrata, verum noftri /&ui Oedipum. 
» liceat appellare. Conftat; ;zguit ille , tefte Plutarcho 
; Agyptios,Magiftro Zoroaftre Mundum ouum quoddà . 
» fiue fimilitudine;fiue occulta quadá ex fpiralis motus, 
» autatmofphere oualiterminatione analogia dixifle.- 
, Mundum autem maximam ad Ouum habere fimilitu- 
» dinem, ex comparatione eius cum eo facta, facile pa- 
» tebit. Sicut eniai ouum tribus veluti partibus ; teftas; 
» albugine, & vitello abfoluitur, fie etiam Mundus ; ita 
» quidem,vt folidum illud celorum fpatium Tefte;zthe- 
» reum Albugini, Vitello denique terreftre , non fecus 
» ac vitellus quidam in ouo; omnium influxuum; virtu- 
35 kUIn- 





RmcUEU PA DUAE TRO 


CAPVT SECYNDVM.  .1 


» tumque czleftium receptaculum non incongrue re- 
,,Ípondeat.] Quid quafo ex hoc X gyptiorum more» 
argui poffe iudicem, repetijt Bemarcus, vt fpontaneum, 
Rerum ortum, impoffibilem dicam ? In mentem venit 
J&gyptios Scarabeum coluiffe , vt viuum Solis exemplar 
propter quandam inter hoc Animal & Planetarum Prin- 
» cipem proportionem àRuelio relatam;vbi ait. [Scara- 
» beus omnibus cognitum Animal totidem digitis ; aut 
» potius pedibus innititur ; quot diebus menfis conftat , 
» in quibus exoriens Sol fuos profequitur curfus: Is So- 
»» lis & Lune coitum nobis aperté demonftrat, quando- 
» quidem é bubulo ítercore pillulam ab ortu ad. occa- 
» fum rotando veríans, in orbis imaginem effingit,quem 
»» in vigintiocto diebus,facto humi fcrobulo;adobruens, 
» tantifper celat ; dum figniferum ambiens Luna ad iter 
» menftruum reuertens fileat; aperto tum orbiculo no- 
» uam prolem edit; nec aliam nafcendi nouit originem.] 
Atquidem non propterea affirmare audeam Solem fuiffe 
6€ terreftirimateria compactum, vt Scarabeus eft, imo é 
nihilo eductum, ficuti facrz paginz affirmant;à Deo mo- 
litore, cum dixit. Fiazt Lumiuaria in Firmamento Cali. 
lllud fcias oportet Rufe ; ne in errorum labem proruas, 
quod docuit Ariftoteles, nempé Similium;quibus ad ali- 
quid explicandum vtuntur vel Oratores , vel Philofophi 
proprium effe in aliquibus, non in omnibus conuenire: 
alioquin eadem effent non plura . | 
Igitur ex £gyptiorum auctoritate nihil certi circa Re- 
rum Generationem apprehendimus; fed Plutarchum au- 
diamus. Legenti mihi Philofophi huius librum fecun- 
dum fympofiorum; animaduerti difputationem ab eo in- 
ftitutam fuiffe;Firmum inter & Senecionem: Hunc vero; 
Firmo repugnantem, qui omüia ex ouo gigni infinuabat 
;», his verbis.[ Cum autem varias Animalium formas con- 
» tineat Mundus , nullum feré genus expers eft originis 
» exouo , ideo haud abs re Ouum in Orgijs Bacchicis 
» confecratum eft, vt exemplum omnia gignentis & in 
» Íe continentis . Negat Senecio ; concluditque , hinc 
» ett 


Dib. r. 
de flirp. 
Nat: 


| 25 
32 
$5 
35 
25 
35 
25 
55 
35 
22 
32 
39 
35 
25 
23 
22 
35 
25 


14 PARTIS PRIMZ. 


eft quod nullum Ouum 6 Terra editum memoratu ; 
Animalia autem perfe&a , & integra hodie Terra pa- 
rit; Mures in Zkgypto, partim Serpentes, & Ranas, & 
Cicadas extrinfecus alio principio , aliaque vi acce- 
dente . In Sicilia fub feruile bello cum fanguinis 
multum & infepulta cadauera computruiíffent in ter- 
ra; copia Bruchorum erupit, qui per totam difpcrfi 
infulam frumentum corruperunt. Hac ergo é terra 
naícuntur & aluntur ( & paulo poft) nunquam enim 
vifum eft ouum,quod é coeno effet concretum; fed in» 
folo animali coit , atque nafcitur. At enim innumera 
Animalia in coeno ; ( quod probat in Anguillis, ficuti 
ante dixerat) Confidera enim Scnipes & Teredines in 
Arboribus & Lignis innafci, humoris putrefactione 
aut concoétione, quibus nemo negauerit priorem na- 
turam effe vim generandi; Nam materia aduerfum ea; 
qua nafcuntur rationem habet matris, vt ait Plato, & 
Nutricis ; hactenus Senecio . ] Quz omnia cum intel- 


lexerim, mentem diftrahi in oppofitas partes animaduer- 


ti, 


liberumque mihi effe vel Firmi vel Senecionis di&is 


adharere; illud in memoriam reuocans, quod alibi idem 
Plutarchus pronunciauit. Philofophiam tanquam matrem 
Sympo- familias non debere loqui inter pocula ; hoc eít, nifi male 


fia. lib.r1. 
q. 1. 


interpretor. Rerum naturalium veritatem haud vnquam 
detegi inter incauté Loquentium Turbam ; verüm cüm. 


Cleantis vtimur lucerna, & in remotis à vulgo receffi- 
bus; vt olim Pittagoras, philofophamur. 


Confultius idcirco ad fcholam Ipocratis te contulifti 


Rufe, vt cum eo humano foetu attente obferuato,illum 
fimilem effe ouo crudo referres, externa tefta vndique 
ablata; Verum quid inde arguis, nifi quod omnes conce- 
dunt, docuitque Ariftoteles ipfe; cum dixit humanump 


Hiftor. 
Anim.lib 


foetum zzitio effe velut ouum in fua membranula contettum; 
Qv detratfo putamine, qua membranula eff valde venofa., . 


7c3. Hoc eft ficuti explicat P.Syluefter Maurus in fua Arifto- 
telica paraphraft pleza venarum fubtilium inflar capillo- 
"4/2? , que profecto in ouorum putaminibus non inuc- 


niun- 


CAPVT TERTIVM. 15 


niuntur. Ex his fatis claré apparet, nifallor particulis 
ilis ZNST.AR & V ASI à Philofopho vfurpatis haud 
vera oua fignificari . 


post) AP NOE GIEEIE. 


Ex$.8 criptura Oraculis talis zeneratio 
zon deducitur . 


"^ VmRufusfubijt: Zgyptios illud indicafle eóquód 
Traditionum mofaàicarum à Mythologicis & Poé- 
tis , dein non vno modo corruptarum 1gnari ; vt id cre- 
» derent illarum auctoritate inducti funt . [ Mofes enim 
» primo Genefeos mirabilem mundi creationem deícri- 
;; bens voce vti voluithebrea AMerabefet , qux Latinis Exepit. 
» proprié eft /zcubare S Fouere. Vt Voce ifta, qug &-F.M. 
,, communem natura operationem notat;infirmo Homi- 
,, num intelle&ui facilius redderet. Creationis Mifte- 
, rium. Obferuauit id 5. Hieronymus in quaft. hebra- 
»» icis, vbi in explicatione . E£/piritus Det ferebatur fuper 
» 4quas fic fatur. Pro eoquod innoftris codicibus fcri- 
», ptum eft Ferebatur, in hebreo habet Merabefet, quod 
,, nos appellare poffumusZzcubabat liue Cozfouebat in fi- 
,, militudinem volucris oua calore animantis. Dogma 
» porró adeo conforme ei ; quod in facra Genefi legi- 
,, mus » vtfiphilofophia fecreta ex libro forte folius 
»» cceli non Nature arcanis deftinato petenda forent ; 
» perfuadere id rationi pietas deberet , nifi aliunde id 
» lam perfuafa,effet . Germinet Terra herbam viren- 
,, tem; & facientem femen & lignum pomiferum faciens 
» fru&um iuxta genus fuum , cuiusfemen im femetipfo 
,» lit fuper terram ; & fa&um eft ita; Et protulit Terra, 
;» herbam virentem & facientem: femen iuxta genus 
» fuum , lignumque faciens fructum & habens vnum- 
»» quodque fementem fecundum fpeciem fuam ; Et in- 
;, Écrius idem repetitur. Ecce dedi vobis omnem her- 
»bam 


Cap. 18. 


In Gen. 


C.is 


16 .PARTIS PRIM E. 
» bam afferentem femen fuper terram , & vniuerfa ligna 
» qua habent in femetipfis fementem generis fui CT epi 
Vera memoras Rufe Fulbertus ait, fed falfa deducis . 
Spiritus Domini ferebatur fuper aquas in fimilitudinem 
volucris oua calore incubantis , inquit Ecclefie Do&or 
Hieronymus. Annuo. Sapienter ditum. Nunquid er- 
2o ille fibifuafit Mundum à Deofaium ea pari ratione , 
qua ouum ab Animali excluditur ? fucceffione fcilicet 
temporis, ac preexiftenti materia formatum , non vero 
inftantaneo motu ; cum Deus é nihilo educens dixit ; & 
fatta funz omnia? Si S. Auguftinum audiamus ipfe nos 
docet cum quamplurimis Doctoribus Terrarum Orbem ; 
etiam quoad accidentia , perfectum fuifle primo creatio- 
nis tempore iuxta illud Ecclefiaftici . Deus qui femper ef? 
fecit omnia ffmul . [ Alia quidem perfe fe ( addit acuté 
» Vallefius ) alia 1n fuis principijs, vt Metalla, Gemmas, 
, &alia quamplurima ; quorum nullum femen inueniri 
» poteft,fed à multis concurrétibus caufis perficiuntur.] 
Cum igitur S. Hieronymus verbo incubare vfus eft ex 
hebrea voce Merahefet deriuato ;. nil aliud indicatumo 
fuiffe putat Fernandus , nifi ftudium , quo Deus mundi 
opificio fuum animum addixit;ficuti volucer tota ad pul- 
los ex ouis excludendos incumbit ; quapropter Caldzus 
vertit in vocem Zz/uflabat , quafi fpiritum. viuificantem 
communicans moli terraquez,ac infoecunda»vt Viuentia 
omnia, ceteraque, qua in ea funt; produceret .. Ita pari- 
ter D. Ambrofius loco vocis fouebat pofuit viuificabat 
quod proprium Spiritus Sancti eft. 

. Inter hos plerofque alios aptius loquutus effe mihi vi- 
detur Tertullianus, quem citat Cornelius à Lapide; cum 
dixit ferebatur ideft/uperueciabatur, non loco aut motu; 
auis inftar , oua incubantis ; fed omnia fuperante ac pra- 
celente potentia » ffcut fuperfertur ( inquit egregié S. Au- 
guftinus) rebus fabricandis Voluntas, d» Idea Artiffcis -.— 
-. Quod autem additur de: Vegetabilibus proferendo 
5. Genefis verba, Gevainet T erra &c. ex ijs íané non de- 
ducitur,omnia ex femine nafci, fi attente, animoque. non 

le! pra- 


CAPVT TERTIVM. 17 
preoccupato fenfus eorum litteralis perpendatur, immó 
potius tria Vegetabilium Genera. dari. Primum arguo 
ex verbis Gerzainet T erra berbam virentem, Plantas vide- 
licet; qua folum vireícunt. Secundum ex verbis c fa- 
cientem femen.Hoc eft plantas,qua non tantum virefcune; 
Íedfemen producunt , quam fignificationem genuinamo: 
effe, fi negetur;fortaffe videri poffet fuperfluum verbum» . 
Virentem; cum quzlibet herba, à qua femen producitur , 
etiam vireícat . Tertium veró Vegctantium genus arguo 

ex €o, quod additur & Jigaum pomiferum , quibus verbis 
omnes Arbores poma ferentes indicantur. Particulamao 
autem eam; quz additur babens vnumquodque fementem 
| Jecundum fpeciem fuam 4 licet diftributiua fit; ad tertiam» 
tantum Claffem pertinere nemó non videt, que femina; 
in fru&u, tanquam in vtero oua;producit, quod Philofo- 
phi omnes concedunt. Additur deinde Ecce dedi «obis 
omnem berbam afferentem femen fuper terram;, d» untuerfa 
Ligna, qu& babent in. femetigffs fementem generis fui , non 
autem idem; quod fuperius dictum fuerat. fignificatur ; 
non enim indicatur prima, herbarum fcilicet virefcentiü 
claffis, & tantummodo dicuntur data fuiffe Germina om- 
nia, que femen producunt , quod veriffimum eft, non; 
veró germina, quz omnia illud efficiant;quod falfum effe 
experientia probatur . Non ergó ex Diuinis Locutioni- 
bus Ípontanez Generationis impoffibilitatem indicatam 
habemus. . : | | v nita 
Nec defunt Sacrarum Hiftoriarum do&iffimi Interpre- 
te5, qui potius eam multoties accidifle deducunt .. Quz- 
rentibus enim multis: An quz dicuntur Infe&a Anima- 
lia; condita fuerint,ficuti cetera perfectiora à fummo re- 
rum Opifice, cüm virtute Verbi omnium molitrice & ni- 
hilo Vniuerfam Mundi molem eduxit . Negat Diuus Au- 
guftinus doctrina ; ac pietate in extollendis Creatoris 
operibus equé praeclarus . In lib.3. de Genefi ad literam 
» Cap.r4. inquit S.Do&or . [ Catera veró,qua de Ani- 
» malium gignuntur corporibus;& maximé mortuorum, 
» abfurdiffimum eft dicere tunc creata , cum Animalia, 
E | ;» ipfa 


Hift.nat. 
l.5. c.20* 


35 
25 

35 

P») 

33 
35 

3» 
22 
35 
325 
35 
35 
33 
35 
55 
55 
25 
23) 
25 
3» 
35 
35 
35 
25 
35 
25 
35 
35 
FT) 
235 
95 
$5 


3) 
His adde cum Oppiano 


18 PARTIS PRIMZE. 


ipfa creata funt; nifi quia inerat iam in omnibus ani- 
matis corporibus vis quzdam naturalis ; & quafi pre- 
Íeminata materia; & quodammodo initiata primordia 


futurorum Animalium, quz de corruptionibus talium 


corporum pro fuo quoque genere,ac differentijs erant 
exortura per adminiftrationem infallibilem ; omnia 
mouente incommutabili Creatore. Non enim videba- 
tur ( addit P. Eufebius Hierimbergius ) magnum prc- 
tium opere ad propaginem horum Animantium bina 
tunc edi; fiquidem & non edita ederentur poftea, nau- 
[ea aliqua putridorum vaporum;, velalio abortu Ter- 
re;ita vt ex ij$, qua tantum ex putri prodeunt ; alia. 
cx exhalationibus profiliunt, vt Papiliones ex aqua ; 
Bibiones exvino , & aceto , quos etiam Muriliones 
Auerroes lib. 12.Metaph. appellauit; nonnulla ex ele- 
mentorum putrcfactione emergunt, vt vermes in ci- 
fterna ex aqua, Ranz veró Bufones, Culices , & qua- 
dam vermium genera ex limo terrz ; Pulicefque ex 
puluere . Plurima ex miftorum tabe fcaturiunt ; adeó 
vtíingula mifla , dum putrefcunt ; aliquid pariant ; 
quod ipía exterminet . Ex Herbis & Floribus multa, 
oriuntur vt Erucz ex Oleribus, de quibus Arift. lib.s. 
de hift. Anim. latiüs fcribit. Ex Fructibus etiam plu- 
rima proferuntur, vt Gurguliones ex Fabis, ex Lignis 
alia, vt Teredines & Cimices ; ex corruptis veftibus 
alia vt Tinez & Blacta; ex Cadauerum veró. tabe di- 
Ícriminatim multa prodeunt, Mufce ex humano cor- 
pore; Vefpe Crabrones ex Equi carnibus ; Apes ex 
Tauri cadauere , vnde & à Sofocle apud Suidam Tau- 
rorum filie nuncupantur. Infinita funt propemodum 
Genera minutorum Animantium , qua non fortuitó ; 
ac citra Nature deliberantis confilium nafcuntur fed 
intelligentiz non errantis prouidentia oriuntur . ] 
Ita etiam in bumidis ndoff maris 

Gurgitibus à fe 15/fsfatfa nafcuntur ffne matre fecula 5 
Offreum; imbellef/gne Apue, Cocblearumque "x ; 

| efl a- 


CAPVT TERTIV M. I9 


T'effaceaque Conchbiliaque, v que in arenis nafcuntuy; 
Hzc autem huc non reuocaui,vt fingula tanquam incon- 
cuffa & probatiffima legenti perfuadeam . Vnice enim» 
auctoritati aliquid afferentium circa Naturz operationes 
fidem minimé przfto; nifi fefe ab experientia illud didi- 
ciffe affirment , & oppofitorum certitudo non retrahat. 
Hoc vnicé probatum velim, quod ficuti à multorum 2u - 
&oritate Generationem fpontaneam repugnare erudior , 
ita me à non paucorum fententijs eandem effe poffibilem 
difcere,neque ex Sacris Paginis aliquid certi nobis con- 
ftare, vt illam negemus, quin potius admittamus . ^ 


Epempouwrrpeep 
 Apontaneam Generationem poffbilem effe iu; 
Sacris paginis indicatur. — 


5 Acrum Teflam expendamus, ait D. Athanafius.- 
93 Kircherius, qui nobis refert Dei iuffü Reptilia, 


,, inter Arcam fuiffe recepta ; omnia nempé Animalia,, N 


e Arca 
0€ C.4. 


» quz pedibus deftituta folo ventre annulofo fuper ter- qub.:. 


/ 5; ram reptare folent, cuiufmodi ferpentes funt ,. often- 
» ditque nullum ex Infedis in Arca ftudio propagande 
»; fobolis neceffarió conferuatum fuiffe; illaque fola; 
,» Animalia introducta fuiffe, que immediaté ex maffa, 
»» chaoticaà Deo fuerunt producta,quxque mutui fexus 
commiftione fcfe propagare folent , ex ca potiffimum 
5 ratione; quód multa, que ipfe recenfet Infecta, cx na- 
», turali rerum corruptione iuxtà feminarias caufas 4. ve- 
5 getabilibus, aut fenfitiux naturz à Deo inditis exorta 
5 funt, additque illa euidenti experimento comprobata 
», cfle, vt de ijs. dubitari amplius non poffit. Tametíi 
, multa Animalia, inquit hic Auctor, etiam Quadrupe- 
dia, vti Mures, Talpe, Ranarum,Lacertarumque pené 
, omnes fpecies ex putri ; ideft ex feminio ifliuífmodi 


; Animalium alicubi relicto, ideft ex eorum putredino- - 


C 2 52 fis 


Gen.7. 


20 PARTIS PRIMZ. 


», fis partibus nafcantur, quia tamen etiam natufali foe- 
, nine cum maículo commiftione fefe propagare folét; 
;. hinc multi Interpretes fentiunt , etfi perperam ; illa, 


|», quoque cum cateris Quadrupedibus ad Arcam ius 


» habuifle, atque intra eam admiffa effe, eó quód mutuo 
» coitu fe propagare foleant; verum cum illa ex multi- 
» plici fordium colluuie, vel in ipfa arca ex putri nafci ; 
; & deinde etiam per vtriufque fexus copulam fefe pro- 
;»» pagare potuerint; non video quomodo ea Arcam in- 
» trare debuerint; quod idem de Infectis fupramemora- 


» tis intelligi velim, cum hec finé illa fexus. diftin&io. 


;» neexíolo excrementorum propriorum fpermatifmo 
p ad proximam materie difpofitionem in animatum» 
» corpusexcludantur. Quivero dicunt , eas perfecto 
, coitu maículi cum fcemina fe propagare , valdé hallu- 


»» cinantur, cum ille in Infe&tis coitus nil aliud fit;:quam 


» pruritus quidam pofteriorum partium , quo vnü aliud 
» peraffrictum quendam à Natura illis infitum ad fordes 
» expellendas, ex quibus poftea fimile ijs , quoad: fpe- 


» €iem animal nafcitur, inftimulare folent,quemadmo- . 


» dum in Mufcis videre efl; vt proinde nec illa; nec hec 
». in Arcam intrafle is folus nefcire poffit , qui arcana, 
» Nature ignorarit; cum hzc vt dixi vel in ipfa Arca, 
». vnius anni decurfu facilé in infinitum fefe multiplica- 
». re potuerint; hadens Kircherius . | 
Cum itaque Sacer Textus nullam Infe&torum Anima- 
liumque ex putri feminio infecto nafcentium mentionem. 
faciat, fed Reptilium folummodo , vt faluaretur. femen. 
fuper faciem vniuerfz Terre; fignum cft Infe&a .in. eam 
introducta nor fuiffe, ficuti ingreffus eft Noe Ó» Filj eius; 
V xor eius, C» V xores Filiorum eius, cim eo . De Amimanti- 
bus quoque mundss c immundis, d» de Volucribus , d» ex. 
omi; quod mouetur fuper terram, duo &» duo ingreffa. funt. 
ad Noe i? Arcam mafculus Q» feminas ffcut praceperat Do- 
nins s; INotisciihio00.d aet ipeo 9t i on CE NU 
.. Hic Rufus: ex his vicinis particulis, ex omni quod mo- 
uetur [uper terram; vidco poffe argumentum confici , ex - 
Gi cz RLW | quo 


CAPVT QVARTYVM. 21 


quo Infe&a omnia Arcam intraffe comprobatur, hoc pa- 
&o. Ex omni; quod. mouetur füper terram duo & duo in- 
greffa funt ad Noe in Arcam mafculus & foemina ; atqui 
inter ea, quz mouentur fuper terram; funt etiam Infecta, 
ea; qua fpontaneo ortu progigni creduntur, ergo ea pa- 
riter ingreffa funt Arcam. | | 

Tum fubdit Bemarcus . Speciofum fané argumentum ! 
at qué fallax. Inter ea enim; que mouentur fuper Ter- 
ram poflunt effe ea; qua per mutuám fexus commiftioné 
inuariata quadam perennitate fpeciem propagant ; & ea » 
qua ex varia quifquiliarum terreftrium putredine, vel in 
Arca, vel extra poterantoriri. Sicutautem certum eft 
primam eorum claffem ingreffam effe Arcam, ita dubium 
eftan fecunda admiffa fuerit... Pn 
. Finis enim propter quem duo & duo ingreffa fuerat 
Arcam excunctis Animantibus Terrz fuit, ficut Sacer 
ipfe Textus claré explicat; vtfaluaretur Semen fuper fa- 
ciem vniuerfe T erre; atqui faluabatur femen multorum.» 
Infectorum; velin Arca,vel extra, vel fuper faciem terrz, 
velintra eiufdem vifcera  fiex putrefa&tionibus terre-. 
ftrium partium; fiué ex Elementorum exalationibus;fiué 
ex aquarum corruptela, fiué ex corrupta Arborum, Flo- 
rum; Plantarum, Fructicum, Radicumque fanie ; fiué. ex. 
inutili aliorum Animalium humore naíci poffent, ergo 
infecta quamplurima , licet Viuentia fint, qua fuper 
terram mouenturs Arcam Noc ingrefía nequaquam fue- 
runt. de uns dva 

Hoc idem docuit Pererius , cüm nullo tempore poft 
Diluuium defütura effet putrefcens materia nec vis ce- 
leftis ; vnde talium Animalium generatio exiftit. Hoc - | 
docuit Toftatus , probarique poteft à paritate Anima- In cap.z. 
malium corum; qua ex diuerfe fpeciei commiftione ge- 95742- 
nerantur, vti funt Mulus, & Linx; qus docet Pererius in y, Ge. 
Arcam non ingreffa fuiffe; eó quód fatis fuerit feruatos.cap.6-di- 
effe in Arca iftorum parentes , fcilicet ex quorum co- 'Pt*é 
niunctione rurfus ; finito Diluuio , reparari genus eorum 


poterat , LOU HE : it 
Con- 


eC 1uit. 


—Daicap."- 


fex. dier. 
1.2. e. 


22 PARTIS PRIM Xx. 


-. Confirmatur hec. fententia au&oritate B. Auguftini 
Lib. 15. 53 


w 


235 
2) 
95 
55 
35 
25 
35 
35 
35 
25 
35 
35 
35 
35 
33 
3? 
33 
33 
32 
35 
35 
3? 
PP) 
2323 
325 
25 
932 
3? 


hunc im modum fcribentis. [ Quod autem fcrupulo- 
fiffimé quzri folet de minutiffimis Beftiolis non foliüm 
quales funt Mures, & Stelliones ; veràm etiam quales 
Locuftz ;Scarabei , Mufca denique. & Pulices vtrum. 
non amplioris numeri in Arca illa fuerint quam qui 
eft dcfinitus , cum hoc imperarct Deus ,. priüs admo- 
nendi funt, quos hec mouent , fic accipiendum effe. ; 
quód di&um eft. Quz repunt fuper terram , vt necef- 
sé non fucritconferuari in Arca,quz poffunt in Aquis 
viuere non folum mería, vt Pifces.verum etiam fuper-: 
natantia ficut multe Altes. Deinde cum dicitur ma- 
Ículus & foemina erunt: Proculdubio intelligitur ad 
reparandum genus dici ;. ac per hoc. nec illa necefsé 













fuerat ibi effe; qua po oncubitu; de:quibuí- 
que rebus vel rerum corruptionibus nafci, velfi tue- 


rint; ficuti in domibus effe confucuerunt, finé vllo nu- 
mero definita efle potuiffe : & pauló poft. Nonillico 
fuiffe credenda funt ; qua fenfu carent. Prefcriprum 
eft enim & definitum, maículus & foeminaerunt. Alia 
funt quippé que dequibufque rebus finé concubitu 
ita nafcuntur, vt pofteaconcubant,& generent vt mue 
Ícg : alia veró in quibus nihil fit maris vel foemina fi- 
cut Apes. Ea porró qua fic habentfexum; vt non ha- 
beant foetum, vt muli & mulz mirum fi ibi fucrunt; ac 
non potiüs parentes eorum ibi fuiffe fuffecerit. equz- 
num videlicet atque Afininum genus , & fi aliqua alia 
funt, que ex commiftione diuerfi generis aliquod du- 
cunt, fed etfi ad hoc myfterium pertinebat ibi erant ; 
habet enim & hoc genus mafculum & foeminam . Ita 
S. Auguftinus. * | | T 

Cum ergo hec Animalium genera, ficut.etiam Pifcesy 


& Omnia , quz in Aquis viuunt exclufa fuiffe ab. Arcas 5.— 
ipfa Mofis narratio non obfcuré indicet; & ex cap.r.. Ge- 
| nef. non fatis apparet omnes Herbas ex proprio femineo | 
Deorere germinare ; immó poffimus credere cum Suarez alijfque ; 
Herbas omnes, qua proprio femine generantur » fuiffe à 


Deo 





CAPVT OVARTVM. 23 


Deo factas primo creationis die , non in virtute tantum, 
fed in actu, propter rationcs; quas ille adducit ; alias ve- 
ró non fuiffe actu produ&as, fed in potentia, paffiua qui- 
dem terra, & aqua , actiua autem Solis & aliorum ÁAftro- 
rum: primó quia ficuti in fpeciebus perfectis non fuit ne- 
ceflarium omnia indiuidua immediaté à Dco produci , 
quia in alijs caufis fufficienter continebantur in potentia, 
& per illarum a&ionem erant propaganda. Secundó quia 
huiufmodi herbz, ficuti & multa Animalia, que Zoologi 
vocarunt Infc&ta, non funt quafi per fe intenta ad orna- 
tum vcl commoditatem Vniucrífi , fed quafi per accidens 
ex concurfu plurium caufarum vniuerfalium. exiftunt ; 
cum ergo inquam hec dici poffint, iudicet Fulbertus no- 
fter quale pondus ex Sacris oraculis fue fententie ad- 
dant, qui eam ab illis doceri fzné vlla dubitationis remo- | 
ra confirmant. 

Ego inquit Fulbertus , vt verum fatear; eifdem igno- 
rantiz tenebris inuoluor; in quibus antea eram; dum me- 
ris conie&uris vnufquifque veítrum aflequi ftudet diffi- 
eillimam Veritatis indaginem .. Alia profpe&tó via ince- 
dendum puto , & ficuti é fonteaquam , é dolio vinum 
haurimus » fic rerum naturalium inueftigatio non ex ob- 
fcuris fk giptiorum hycroslificis,nec é facris paginis, fed 
aliunde habenda eft . Philofophorum documenta, & eo- 
rum precipué , qui in Naturz arcanis penetrandis im- 
pensé laborarunt, nobis facem prebebunt ; vt verum afle» 
quamur. | | 


Er POS poresqrs 


Spontaneam Generationem dari docet. 
| Arueus . 


^w Vandoquidem ad Philofophos' recurrendum eft 

Rufus refpondit. Non defunt multi, qui eam affir- 

mant. Inter ceteros ex Recentioribus vnum huc adduco; 
quem 


Non.ex- 


24. PAJAVTISSPNIMJE. 
quem vocat Robertus Boile Anglicanum Democritum». 


per. phi- » Árueus hic eft , qui primus hoc noftro feculo in me- 


fic.math. 


Ex epift. 


A.F.M. 


» dio clamofz Peripateticorum Turba aufus eft dicere : 
» omnibus Viuentibus id commune effe, vt ex Semine , 
» feu ex Ouo originem ducant. Poft hunc finon maior 5 
» tamen melior Eruditorum pars eius fententiam ado- 
» ptauit, adeo vt finé nota vel Igzoraztie vcl Peruicacie 
; nemo dubitare hic amplius quxat. Ariftoteles ipfe) 
» idem feré animo conceperat cum íÍcriberet in tertio 
» Generationis. Si quando Terrigene oriebantur non 
» temeré exiftimatüm eft ex Ouo emerfiffe . 

Tum Fulbertus. Parcas velim Rufe verbis huiufmodi. 
D. Ambrofij Aphorifmus mentem meam fubit , videlicet 
Sape maius effe peccatum iudicij, quam peccati dius, de quo 


' eff iudivetum: nec enim , quz nam melior. Philofophan- 


tium pars exiftimanda fit; adeó faciló prafcribi poteft . 
Quapropter comparatione relicta femper odiofa ; omnia 
Philofophorum ingenia contemplarimagis placeat tan- 
quam fidera, qua finé vlla vocum iniuriofa altercatione» 
micant, eo lumine in Orbem diffufo ; quod Sapientiffi- 
mus Luminum Pater fingulis impertiuit . Liberum cui- 
libet effe exiftimo illud contemplari , feu primz fic, feu 
infime magnitudinis, quod eius oculos magis allicit. 
Hoc fidera ipfa; que dicimus Errantia nos docent ; quo- 
rum circumuolutiones nulla ratione vnquam perturban- 
tur, nec Mars in Iram accenditur, cum fibi directe Satur- 
nus opponitur, nec Iuppiter indignatur , fi Mercurio co- 
niungatur Venus. Si ergo Arueo quamplurimi ,qualef- 
cunque illi fuerint, affentiuntur ; cur etiám nos idem. , 
quod ipfe docuit non ample&amur? — — | 
Multiplici de-caufa diffentior ego; inquit Bemarcus. 
Vntcam in prefentiarum adduco, czteras ad alias confa- 
bulationes remittens . Eaautem inde oritur quod atten- 
ta lcétione percurrens Aruei Exercitationes Propofitio- 
nem illam, quam ab Arueo pronunciacam effe Rufus: afz 
frmauit,inearum nulla, fi tamen oculorum meorum. 
acics decepte non fint, recognofcere potui .- Etfané ad- 
| mira- 


CAPVT QVINTVM. 26 


mirationem quis minuat, fi nimiam in loquendo facili- 
tatem obferuet, qua quisaliquando tanquam aliorum. 
dicta fpeciosé opponit, quz fua in mente ortum habuere; 
illudque ego magis miror, quod nonrató in literaria, 
paleftra videmus; detre&ari fcilicet de Viris ;caceroqui 
fapientiffimis, cim ab ijs multa di&a fupponuntur, quae 
nunquam in mentes corum incurrerunt, velfírtealia pro- 
tulere verba, illa ex antecedentibus, aut confequentibus 
alijs, quz vel incuria, vel malitia legentium  omiferat ; 
omnino diuerfa fignificant . Hac idcircó ratione iure» 
damnamus eos;qui facris é paginis multa delibant,& mu- 
tilando quodammodo verba, cetera tacent , vndé mon- 
firosé di&a à Sapienuffimis Diuing veritatis Prao«oni- 
bus afferanc. Monftrum fané hoc pa&o ,non ex vngue» 
Lconem arguimus, & aurco capiti fictiles pedes appingi- 
mus. Legantur oportet omnia, vt de Auctore finé que- 
rela legitime iudicemus. Legi quidem Arueum fcripfiffe; — 4, 
quippe omnibus Viuentibus id commune eff , «ut ex femine , Redum , 
Jeu ouo originem ducant, ffue femen illud ex | alijs eiufdem ., P?8 17 
Jpectei procedat, ftue cafu aliunde adueniat . Quod. enim, 
inarte aliquando vfu venit, idem quoque in natura, 
contingit; nempe vt eadem cafu fiué fortuitó eucniant ; 
qui alias ab Arte efficiuntur: cuius rei apud Arift.exem- 
plum eft Sanitas;fimiliterque fe habet generatio (quatc- 
nus ex femine ) quorumlibet Animalium; fiuefemen co- 
rum.cafu adfit, fiuc ab agente vniuoco , eiufdemque ge- 
neris proueniant . Quippé ctiam in femine fortuito ineft 
principium generationis motiuum, quod ex fe & per fe 
ipfum procreet, idemque quod in Animalium congene- 
rum femine reperitur, potens fcilicet Animal efformare . 
Exquibus verbis Aruei fententiam habemus afferentis : 
non omnia rerum naícentium femina ab Agentibus vni- 
uocis profluere, fed aduentitia aliundé emanare,licet ori- 
ginem eorum in mcdium non afferat . Scripfit infüper p, ii 
Arueus: Omnibus; gue gezeratione perpetuantur,bocccm- 3o. — 
muse eff, vt ex femine ortumfuum ducant .. At. quid indé 
Geducendum eíl;à me ipfo expoftulabam cum id legerem; 
is im- 


A 


26 PARTIS PRIM zx. 


impoffibilem forfan etle fpontaneam rerum generatione ? 
Profectó fi talia expendam verba;nihil certi deprehendo. 
Eíto quod omnia ; que generatione perpetuantur erum- 
pant ex ouo, nunquid propterea alia negemus; qua non; 
ad perpatuandam fpeciem perenni & continuata quadam 
periodo efformantur, fed ad varietatem in Mundi Thea- 
tro cfficiendam, ad Nature opulentiam indicandam , & 
ad bonum ipforum, quz fortuita efficiuntur generatio- 
ne ? Satis me experientia docuit, vt fuo loco exponam , 
& quod eruditus Licetus pluribus refert in locis; & pre- 
cipué lib.4.c.4. Trium nempe effe Genera Animantium , 
qua creduntur fponté nafci . Alia omnium: imperfeátif- 
fima, qua nihil omninó generant , alia paulominus im- 
perfecta generant viuens alterius fpeciei infoecundump , 
vt pediculi generant Lendes , ex quibus nil enafcitur ; 
( quod tamen negatur ab aliquibus, & maiori indiget 
examine) & Mufce Vermiculos qui nil producunt;& ifta 
duo Genera Viuentium ob. fui magnam imperfectionem» 
Íolum fponté naíci; alia demum efle his perfectiora fpon- 
té nata, quz poflunt generare prolem fibi fimilem 1n» 
fpecie, fed non in infinitum , vt Viuentia perfectiffima, .- 
que folum femine gignuntur ,.fpeciem poffunt perpetua- 
re; vt Leo Equus &c. Vndé oritur, quod, etiam fi aliqua 
. Viuentia poffint producere Ouafeu Vermes ; vt Mufce , 
ex quibus alie Muíce erumpant, nonideó certó. deduci- 
tur de primis Mufcis , quódab alijsfaerint progenite , 
nam multa; cum Virgilio loquar | 
Geo Sponte Jua; que Je tollunt in luminis auras 
Infacunda quidem —— 
Sed ad Arueum redeo, quem potius fpontanex Genera- 
tionis defenforem exiftimo, quamuis primordiunr omne 
P Viuentium Ouurz: quoddam effe iudicet . 
m Ipfe enim exercit.29. Ariftotelem fic loquentem indu- 
- » cit. In vniuerfo quoque naturanxz terre quafi foemi- 
De Ge-,, nam matremque ftatuunt; Celü autem & Solem & re- 
Len DC, liquageneris eiufdemy nomine Genitoris Patrifque» 
; appellant; deindé fatis aperté. fubdit: 4£gue etiam» 
35 Ter- 





M 


» Terra fua fponte plurima generat fne femine . Verum, 


33 
PP 


5) 


CAPVT QVINTVM. 27 


quidem eft in titulo exercit.62. dixiffe Ouum effe pri- 
mordium commune omuibus Animalibus, & ab Ariftote- 
lis fententia non ideó recedic. Huc reuoco verba ipfa 


Ariftotelis relata ab Arueo . 


2 
323 
35 
3) 
33 
.35 
» 
35 
25» 
25 
2) 
35 
25 
35 
25 
25 
$5 
25 
25 
25 
PP 
35 
35 
25 
25 
25 
235 
5» 
55 
5 
» 
32 


Animalia inquit Arift. cum ftirpibus commune ha- 
bent; quod alia femine, alia fponté oriantur ; ivt enim 
flirpes vel femine ftirpium aliarum proueniunt; aut 
fponté erumpunt primordio quodam contra&o ad. or- 
tum idoneo, quarum aliz ex terra alimentum fibi hau- 
riunt; aliz in ftirpibus alijs nafci folent, fic &Anima- 
lia quadam performs cognationem generantur : non- 
nulla fponté nullo cognationis femine antecedente» 
oriuntur, quorum aliqua ex terra vel ftirpe putrefcen- 
te (vt complura Infe&a ) generantur; alia in ipfis Ani- 
malibus ; atque ex eorum partium excrementis gi- 
gnuntur . ] Poft Ariftotelem fic profequitur Arueus. 
[ His autem omnibus fiue fponté fiué ex alijs ; fiué in 
alijs, vel partibus, velexcrementis eorum putrefcen- 
tibus oriantur , id commune cít vt ex principio ali- 
quo ad hoc idoneo, & ab efficiente interno in codem, 
principio vigente gignuntur. Adeo vt omnibus Vi- 
uentibus primordium infit, ex quo & à quo prouc- 
niant, & paulo poft. Liceat hoc nobis prizordium -ve- 
getale.nominare, nempé fubftantiam quandam corpo- 
ream vitam habentem potentia, vel quoddam per. fe» 
exiftens, quod aptum fit in vegetatiuam formam ab 
interno principio operante mutari . Quale nempé pri- 
mordium Ouum eft & Plantarum femen ; tale etiam» 
Viuiparorum conceptus ; & Infectorum ; Vermis ab 
Arift. dictus; diuerfa fcilicet diuerforum  Viuentiums 
primordia; pro quibus vario difcrimine alij atque alij 
funt generationis Animalium modi; qui tamen omnes 
in hoc vno conueniunt ;quod à primordio vegetali, 
tanquam é materia efficientis virtute donata oriuntur: 
differunt autem, quód primordium hoc vel fponté & 
cau erumpant , vel abalio prxexiftlente ( tanquam, 

| 2 » fru- 


Hiftor. 
Anim. 1. 
3. C. T» 


T PARTIS PRIMA. 


» frucus ) proueniat . Vnde illa fponté nafcentia, hac é 
» Parentibus genita dicuntur. 

Ex his recitatis nifallor vocum tantum diícrepantia. 
intercedcre dignofcitur inter Ariftotelem & Arueumy» , 
qui fpontaneum ortum affirmans Ouzum dicit Principium 
illud; quod ab Ariftotelis Affeclis Materia ad talem ge- 
nerationem 4;/poffta nominatur. Patet vtrumque in exer- 
citatione prima , vbi ex recentioribus Fabricium pra- 
monftratorem fibi conftituit; vt ex Antiquis Ariftotelem 
tanquanrducem fequutus eft; vt iple met affirmat in» 
Prefatione. Hieronymus Fabricius ab Aquapendente» 
initio libri fui de formatione pulli afferit ampliffzmam effe 
formationis fetus ex ouis contemplationem ex. eo patere.» ». 
quód maxima Animalium pars ex ouis gignitur . Arucus. 
autem fubdit. Afferimus nos , vt ex dicendis conflabit , 
omnia omnino Auimalta etiam viutpara , atque. bominem.» 
adeo tpfum ouo progigni, primu[que eorum conceptussex qui- 
bus fitus fiant Oua quadam effe; t c femina plantarum». 
»» 0mnium, & pauló poft in cadem exexitatione. [ Omnia. 
» Auimalia dici poffunt QVOD A4 MODO ex Quo ; &. 
;» QVODAM MODO ex Semine oriri, & à Partu; potius; 
». quam à prima Origize Ouipara, Viuipara, fiue Vermi- 
». para dicantur , quod vel ouum vel vermem vel viuum. 
, animal pariant. Item fponté Nafcentia dicuntur , non 
» quód ex putredine oriunda fint, fed quód cafu, naturae 
» Íponté,& equivoca vt alunt generatiome à parentibus 
,; fui diffimilibus proueniant. ] Qua vltima verba accu- 
raté notanda funt, vt alibi.in memoriam reuocentur ad. 
Ípontancam generationem magis aperiendam . In. pre- 
fentiarum fatis fit animaduertere Ariftotelis,. Affeclas 
Aruco in re non diffentiri,fed folis verbis ;; cüm fpenta- 
neam generationem. poffibilem: dicunt; nec Ariftotelr | 
Arueum adueríari, cum«ex ouo quodammodo omnia. pro- 

uenire contendit . 


CA. 


CAPVT SEXTVM. ió 
(ODACCpe SFlspeuiiNb: T: 
Spontanea Generatio ab Ariffotelo 
Afferitur j 


Vod in Arteo obferuaui, apud Ariftotelem etiatro 
reperi nuperà Rufo adductum. Hzecine Philo- 
fophi verba .[ Quamobrem de prima hominum, 
, atque quadrupedum generationé (íi quando Terri- 
» gene oriebantur ) vt aliqui dicunt, (qua particula in- 
y dicatur errer corum; qui creationem Mundi denegan- 
» tes Terram parentem cfle omnium Animalium Perfe- 
f» Gorum falsó fibi fuadebant) non temere exiftimauc- 
, rim altero de duobus his modis oriri. Aut etiam ex 
» Verme conftituto primum , aut ex Oye ; quippe cum» 
,, aut intra fe habeant cibum ad incrementum neceffe» 
»» lit; qui quidem conceptus vermis eft , aut aliundé ac- 
» cipere, idque aut ex parente autex parte conceptus . 
» Itaque fi alterum fieri non poteft vt efluuat ex Terra; 
5, quomodo czteris Animalibus ex parente relinquitur 
» neceffarió, vt ex parte conceptus accipiatur. Talem» 
,; autem generationem effe ex Ouo aut fermé fatemur. 
, Ergo fi initium vllum generationis omnium Anima- 
;. lium fuit;alterum de his fuiffe probabile cffe apertum 
» eft.Sed minns rationis cft vt ex Ouo prodierint . Nul- 
, lius enim generationem Animalium talem vidimus 
» fedalteram tum Sanguincorum ; que diximus, tum. 
;,, Exanguium;, qualia funt Infectorum,; nonnulla, vt ea ; 
, qua tefta operiuntur , de quibus agitur. Non enim» 
,; €x parte aliqua oriuntur, vt ea; qua ouo nafcuntur . ] 
Ex quibus verbis fatis patet. Ariftotelem docuiffe Ani- 
malia perfecta non ex Ouo, fed tanquam Vermes nafci. 
Hoc demonflrat in fua doGa paraphrafi Pater Syluefter 
Maurus . 1Hgom 
p» Necelle enim eft inquit; vt fi Homines & Quadrupe- 
| : ,, des 


3* Gen. 
cap.ir.$. 
16. 


j Lib. 2. 
ferm. 


Germa- 
njcus in 


3o PARTIS PRIMA: 

» des fponté orti funt cx Terra, fadti fint vel ex ouo; vel 
» ex Verme;fed eft impoffibile vtfacti fuerintex Ouo , - 
» ergo neceffe eftve fa&ifuerint ex Verme. Probatur 
,, maior. Foetus enim primó conceptus, necefle cíft,vt ex 
», aliquo trahat alimentum, ergo vel habet alimentum , 
in fe ipfo, & eft vermis, vel vna pars trahit alimentum 
,, ex altera; & eft Ouum, vel trahit alimentum ex tcrra 
,» more Plantarum ; quz vtuntur Terra vt parente ; fcd 
, cítimpoffibile vt conceptus animalis trahat alimentum 
, exterra, more plantarum, ergo fi Homines, & Qua- 
», drupedes originem habuerunt ex Terra) velnati funt 
», exouo vel ex Verme. Probatur iam Minor primi fillo- 
» gifmi; quód nimirum impoffibile eft , vt Homines & 
» Quadrupedes fadi fuerint ex Ouo. Nam non videmus 
» vllum Animal fanguineum aut. exangue fponte. nafci 
; Cx ouo, videmus Animalia tum Sanguinea vt Anguil- 
,, las, tum exanguia, vt non nulla Infectas ac Tefta fpon- 
» tenafciex Verme, hoc eft ex aliquo, in quo non fit 
» duplex pars ; quarum altera conuertatur in Animal ; 
, altera Animali prebeat alimentum. ] Meautem non 
latet omnia, quz hic commemoro , apud Rufum nequa. 
quam fore. tanquam certiffima; attamen fatis his confta- 
bit Ariftotelem Ideas potius fauorabiles quam ditffnnies 
habuiife circa Rerum fpontaneam Generationem.Quam- 
obrem etiam fi Terra Animalia perfecta emanaflent , 
non ideo probaretur ex Ariftotcle illa ficuti Oua. emer- 
fifífc. Et cum Horatium audiamus dicentem | 

Caffor gaudet equis, Ouo prognatus eodem 

Pugnis —— 
Fabulz profecto figmentum exiftimamus ;, quo Veteres 
fignificabant Pollucem cum Elena  & Caíftorem cum» 
Clitemneftra binis in Ouis produ&os à Leda Regis Tin- 
dari vxore, poftquam 

Cyenus de T balmis candens qui lapfus adulter 

Furta Iouis falfa vvolucer , fub imagine texit . 
Nonergo ex Árueo neque ex Ariftotcie habemus impol- 
fibilem effe fpontaneam Rerum Generationem ; vt Rufus 

con- 


25 








Gm VITSE TAM, og 


contendit, obfecundans fententiz ; quam Praclariffimus 
Vir expofuit impoffibilem in fua quadam Epiftola latine 
rcddita ab Io: Iacobo Hardero typifque vulgata Augue 
fte Vindelicorum anno 1684. Adco verum eft aquam 
puram é fonte ipfo emanare, infcéctam veró in remoto ab 
origine alueo vt plurimum effe . 


Du PLIN ITE 


Declaratur Status Quaffionis : 


Vm Bemarcus Fulbertum refpiciens , memini , in- 
— quit Plutarcum afferere fuauiores Pheacü epulas in 
Homeri carminibus ab animo, quam in Alcinoi; menfis à 
palato deguítatas.Ego veró id certiffimé teftor,nullü mihi 
regale vnquam epulum tam fapidos exhibuiffe cibos , 
quam quos in tua mihi difputatione preparafti , in qua; 
mentem Ariftotelis , & Aruei tam dilucidé aperis. At 
quoniam vnius appetitionis cibus alterius illicó irrita- 
mentum eft, propemodum fame vror, donec accipiam ex 
Te aliud porró vnum; in quo labare dixifti Rufi fenten- 
tiam, tumultuario quodam fermone vtcunque nuper in- 
dicatam fuper rerum Generatione. Ex dictis conijcere» 
offe videor nullam effe inter Ariftotelis Affeclass & Ar- 
uei Se&atores opinionum difcrepantiam , licet diuerfa, 
. illi vtantur Iocutione; quod fi hoc fit, Galenum audire 
cum ipfo Arueo necefle eft, monentem : Modo de rebus 
tonflets de verbis non effe litigandum . Status igitur Quz- 
ftionis claris verbis firmandus eft laberinthzis ceteroqui 
ambagibus implicatz, cuiufque gratia tot inter. Philofo- 
phos magnt nominis Authores, ingenioque przclari, di- 
fputationes multas diffusé traduxerunt; nom tamem feli- 
ciffimo cum euentu; nam poft fua ftudia , laborefque ex- 
antlatos dubitarunt;an de veritate quafita certiffimi red- 
derentur.' MEE: 
Verz memoras, Fulbertus annuit. Mult 
tiontbus inutiliter horz traducuniur füper! 


isin difputa- 
lua proferen- 


do 


Prafat. 


in Én. 


33 PIACRSTCISS 2OPuROISOM e 


do verba, quorum (iné delectu difficultatum folutiones . 
Magis inextricabiles iunt. Quod igitur tricis implica-.- 
tum eft, fi dilucidé explicetur, tedium euitabimus ; quo 
afficimur,cum in quaftione aliqua fepe per eandem viam. 
recurrendum eft, finé vllo itineris lucro, repetendo fcili- 
cet illud ipfum, quod fzpé coaái fuimus decantare . 

Quazro igitur, zz commune 5t omnibus Viuentibus fuam . 
originem ducere ex Ouo feu femine, (víurpando nomen Qut 
Qd» Seminis rigorofa fignificatione ) co modo ; quo Pulli 
generantur ex Ouis ab Auibus productis ; & Arbor cedri 
E.G. ex femine produ&o ab alio cedro ; ità ve Quicquid 
naícitur poffit dici cum Ariftotcele effe Viuens à Viuente » 
V niuoco in /Fmilitudiuem Natura, dw ad fpeciei. propagatto - 
aem produtium . 

His pofitis: nomine Spontanee Generationis choerenter 
intelligenda eft Generatio illa, que nullo preuio Seine 
fiue Ono infenfu rigorofo , & proprio accepto» efficitur 
à Natura in materia quidem aliquo modo apta; at non» 
femper natura determinata ad illius animalis exclufio- 
nem, quod ex ea formatur, vt accidit in Ouis & 5emini- 
bus ab alijs Viuentibus decifis, ad fux. fpeciei propaga- 
tionem; quarc ficuti in Ouo & Semine rigorofe acceptis 
materia ex fe ipfa mouetur, concomitantibus tamen alijs 
concaufis, & neceffarijs conditionibus ad formationem 
illius Animalis, cuius eft principium non indifferens fed 
determinatum; fiué hoc fiat immediaté, vt accidit in Vi- 
uiparis, fiuc mediaté, vtin Vermiparis: ita in Genera-. 
tione Spontanea materia mouetur ab extrinfeco, & perfi- 
citur iuxta circumftantias Loci , Temporis, & Difpofi- 
tionum , vtaliquod Animal euadat. Addit Cardanus. 
» [differre Generationes ortas ex Semine ; & ex putri 
, materia, quia in Íemine eft materia , quae caiorem ex- 
, cipit femper fimilem ei, ex quo femen generatur , itj» 
, alijs calor quidem eft, fed materiam contingit hic vel 
; illic effe, vt fit generatio talium fortuita & caufalis ..]- 
Dicitur etiam Spontanea , & differt à non. Spontaneas ; 
quód illa pendet ab occulto generante; coque intra ma^ 

: teriam 


SP NA. 


VJ 


n 
24 
AL 


CAPVT SEPTIMVM. 55 


teriam rei generanda delitefcente , atque ambientis ex- 
terniuc caloris minifterio vtente , tion fpontancea gce- 
neratio femper à manifcfto ageate promouctur. 
» [Ego autem, fubdit Rufus, credo Terram poft pri- 
mas illas plantas, & prima illa Animalia, quz fub ipfa 
» mundi primordia Crcatoris iuffu produxit;per fe. nec 
» Herbas, nec Arbores, nec Animalia , qualiacunque» 
perfe&a vel imperfe&a produxifíe, & quód omnia il- 
» la, quz vel prxteritis fzculis nata funt ; vel hoc tem- 
pore in vel ex Terra nafci videntur, ex fcmine Plantas 
rum reali & vero,nec non ipforum etiam Animalium 
naícantur : vt qua mediante femine proprio fuas fpe- 
», cies conferuant. Et quanquam fingulis fere diebus vi- 
» deamus ex cadaueribus Animalium, nec non ex omni 
» genere Herbarum, Florum , & Fructuum putridornm 
» &corruptorum vermes nafci infinitos , huc tamen fe- 
»; tor, vt credam omnes hos vermes ex femine paterno 
33 generari à j i 
Ergo, vt video, inquit Bemarcus, multiplici acceptio- 

ne voces hz Ouum & Semen poflunt vfurpari. Age igitur, 
vt auribus magis blandiaris, illasdifferere ; vt methodo 
clara & facili procedamus, preponendo quz funt fcitu 
neceffaria, ex quorum fuppofitione multe vocum AZ qui- 
uocationes aperientur, & per viam fibi patentem intelle- 
&us feliciter percurret, vt expedito veluti greffu veri- 
tatem tandem affequatur . | 
. . Etiamfi Te optime hec fcire non dubitem refpondit 

Fulbertus» tuz tamen peringenug modeftie fignificatio- 
ni parebo, nc Rufo alicuius auGoritati oppignoratus vi- 
dear; fed folum pro veritate decertare 5 cum illi contra- 
dicere compellor . | 


TRCSGC BO 2G DO pGe 


E CA- 


34 . PARTIS PRIM X. 


Q A«P.V T^ oM] 


Offenditur multiplex Oui ey Seminis 
fignificatio . | 


|j. c nomina Semen & Ouum, perrexit Fulbertus, di- 
uerfimodé poffunt vfurpari . Ouü enim generaliter | 
loquendo bifariá fumitur;vel proprié;vel improprié.Pro- 
i. hit. prie di&tü apello, inquit Fabricius apud Harueü;cui Oui 
anim.ib. definitio ab Ariftotele tradita competit ; que eft . Ouum 
PCS — gi,ex cuius parte Animal gignitur,reliquum cibus ei quod 
De gen. Zi£?tifur eff. Improprié veró dictum Ouum appello , quod 
anim.lib. fimiliter Ariftoteles eodem loco dcefiniuit ex quo toto .A- 
LC — a21mal nafcitur ,vut funt Oua Formicarum , Mufcarum , e» 
alia id genus, qux Ariftoteles fcré perpetuó veritus eft 
oui voce nuncupare, fed vermiculi nomine ipfa donauit . 
Sic pariter verum femen rigorosé & proprié acceptum ; 
De gen. eft; inquit Ariftoteles , quod ex ambobus. coeuntibus ori- 
net ct ginem trabit, C» vtriufque Sexus virtutem obtinet . Ita Ar- 
uceus de ipfo difserens , inquit Ouum eff cenceptus aliquis 
Exercit. d mare &» famina proficifcens ,viriufque pariter virtute.» 
26 — préditus, ex quo vnum fit animal. Semen autem & fru&us 
Degene Auctore Arift. inter fe differunt prioris pofteriorifque» 
ra.ani ratione; fructus enim quod cx alio eft; femen , exquo a- 
"m. T € ]iud; nam alias ambo idem funt . Immó Ouus, addit Ar- 
Exerc.26 u€us, refpondet Seminibus Plantarum , quemadmodum e 
Semina Plantarum oua dici iure poffunt, uon folum ex quo » 
ceu materia» fed &» à quo tanquam efficiente pullus. oritur « 
Io Has. Iuxta vero Spigelij definitionem eft quafi totius planta 
cap. Compendium. luxta alios Recentiores eff vera planta futs 
.. integre conformata partibus, foljs videlicet ,ut plurimum. 
Match: binis, caudice,feu caule, &» gemma . 
Pla:  ltaque veris Ouis & Seminibus communis primo eft 
Idea p. 9. Virtus determinata ad producendum quidquid ex illis 
oritur. Secundo ab aliquo Viuente deriuare, es 
| 3a | atur 





. CAPVT OCTAVVIM. ^ 35 


latur quicquid ex Semine vel Ouo nafcitur, in predicatis 
effentialibus. Altera harum proprietatum ; confirmatur. 
teftimonio duorum preceptorum, quos prz cxteris vene- 
ranmur. S. Auguftinum audiamus, qui Animalis perfecta; 
, membra confiderans; [ Ipfa, inquit; omnia funt laten- De cíuic. 
» ter in Semine cum ctiam natis nonnulla adhuc defint , Dei lib. 
» licut dentes , aut fi quid eiufmodi. In qua ratione» gu o 
» vniufcuiufque materiz indita corporalis iam quodam- 
» modo vt ita dicam, liciatum efle videatur ; quod non, 
» dum eftl;immó quod latet,fed acceffu temporis erit vel 
» potius apparebit . Cui fubdit D. Gregorius . In vno 
» grano paruiffimi feminis latet tota ; quz naícitura eft 
», arboris moles. Confideremus nunc , vbi.in illo paruo 
» grano feminis latet fortitudo ligni , afpe&us corticis , 
» faporis, odorifque magnitudo, vbertas fru&uum , vi- 
» riditasfoliorum. ] Altera autem proprietas, nempé 
quod affimiletur producenti Oua, quicquid ex ijs naíci- 
cur fenfibus clariffimé patet; fic ex Arbore arbor ; à Tur- 
do Turdus, à Leone gignitur Leo . Nec imbellem. 
progenerant Aquile Columbam , & admirando pror- 
fus artificio ex ipfo Animali , & ex planta ( loquor 
cum Cabeo ) iam facta & perfecta przparat prius. & po- 
ftea precidit particulam aliquam , quz habet in fe) li-p85. 
illam totam complexionem fpirituu m, & ibi fit tota illa; 
collectio, fed in paruiffima quantitate materiz cum tota, 
virtute formatrice;& hanc particulam appellamus Sezen, 
vt enim in Semine tota virtus Animalis & habet virtu- 
tem trahendi ad fe; & fibi adiungendi fpiritus ; vt talc 
viuens coalefcat . | 

Improprié autem & latiffimé fumitur nomen Oui, cum 
inter Ouum & Rem fignificatam inuenitur aliqua propor- 
tio ; quecunque illa fit.Significari autem hoc modo ani- 
maduertit Cabeus locum illum; vbi verum femen inuenit li4- p.34. 
partes proportionatas , quz fibi poffit adiungere , dum. 
adhuc vis eius imbecillior eft quem locum aliqui ex fi- 
militudine pullorum dixerunt Ouum pbilofophicum , non» 
propter fimilitudinem aut coloris aut forma; aut difpofi- 

Ex tio- - 


36 PARTIS PRIM X. 


tionis ; ne decipiaris hac voce, fed quia vt Natura femen 
pulli inclufit in ouo; ; in quo inclufit etiam partes & fub- 
ftantias proportionatas, quibus alatur; & fibi adiungat 
& difponat ; dum excitatur illud femen à calore & in pul- 
lum formatur, ita etiam femen illud includere debes & 
condere in loco, in quo ; 2ua/£in Ouo fint partes propor- 
portionatz , quibus illud femen poffit augeri. Alij ex fi- 
militudine vegetabilium vocant T'erram noftram, T erram 
beneditfam ,'T erram Foliatam, quia quafi vegetat . Dici- 
tur ctiam locus ifte ; fumpta fimilitudine ; à manipulatio- 
neas Nature. 
de bono — Quinctiam Philofophi illi , qui, vt lego apud Cardi- 
[2c s nalem Pallauicinum , [ fimilitudinem totius humanz 
^o» fapientize in Ouo repererunt , in albumine quidem;quo 
» pullus gignitur,neceffitatem Ethices agnofcebant, in. 
, vitello deinceps , quo nutritur; alimoniam ; quam ca- 
» pit animus ex contemplatrice Philofophia; tum vero 
» in cortice, quo liquor vterque continetur ; ne diffluat; 
» fulcimentum; quod vtrique fcientiz dialectica preftat. ] 
Idcirco Dialectica oui cortex erit exiftimanda ? Et fine» 
dubio nullus ; Platonis verbalegensin Phaedo , vbi dicit 
Animam homini inefle , vt in Teftis Oflrca ; inde opina- 
bitur hominem Oftream effe. Philofophi vt plurimump 
cum Ariftotele notatam veritatem , quam vulgarem ap- 
probationem in exemplis querunt. Cum enim res aliqua 
peculiaris in exemplum vfurpatur ; non vt fuper cius rei 
natura philofophemur , & fententiam cernamus ; fed vt 
quippiam aliud , de quo difputatio erat explanetur ; quis 
non videtad eiufmodi explanationem plus conferre ino 
exemplis opinionem quam veritatem ? | 
Verum igitur Ouum cum Philofopho omnes intelligunt 
hianig ^» Hlud effe ; [ cuius ex parte principio anímal confiftit ; 
I.rcir o reliquum veroalimento cei; quod gignitur eft. quod- 
» queab aliquo viuente deriuat , cui affimilatur quid- 
» quid ex tali nafcicur.] | j 
de fpon.,, P Uumitur tertio metaphorice, inquit Éicetus, cum nul- 
na. —liusplané feminis aut cnidentis aut abditi opera fit ge- 
| nera- 


€.2. lib.4 


CAPVT OCTAVVM. 37 


neratio fed minifterio eius , quod femini quadam pro- 
portione refpondens metaphoricé à plerifque femen ap- 
pellatur ; quum re vera fit materia cadaueris, vnde oriun- 
tur Animantia fponté naícentia ; fic pariter ; licet veré di- 
«antur Prata ridere , Pratorum rifus haud verus eft, nec 
ridet quidquid in Pratis germinat. | 

Bro nitor analogicé ad fignificandum id ; quod 
Oui naturam ; & conditiones habet. Arueum audiamus; 
vbi poft verba Fabricij ab Aquapendente ; afferentis om- 
nem Viviparorum conceptum Ouum quoddam effe ; eo 
» quod (ait ) [ Oui contemplatio latiffimé patcat ; quip- 


Exer.6;5. 


, pé maxima Animalium pars ex Ouis gignitur ; addit :- 


» Nos vero cuncta Animalia guodazmodo ex Ouo nafci 
|», affirmauimus , vna fcilicet atquc eadem eft vtrobique» 
» generationis fpecies, & vtriufque exordium Ovum di- 
,» citur vel faltem asalogta, quadam tale habetur. Nempe 
» Ouum eft conceptus foris expofitus , vnde pullus pro- 
,; creetur ; conceptus eft Ouum intus manens donec fce- 
» tus debitam in eo perfedionem acquifierit ; catera ve» 
5, ro conueniunt. Sunt enim primordia vegetabilia , & 
» Animalia in potentia. Et paulo poft. Quod autem ad 
» procreationem foetus fpe&tat omnia Animalia eodem» 
,; modo ab Ovwiformi primordio generantur. Ouiforme,;in- 
» quam non quód illud figuram Oui referat , fed quód 
,, conftitutionem; & naturam eius poffideat ; fiquidem in 
,; eorundem generatione hoc folemne eft, vt primordium 
, vegetale Oui naturam referens, & plantarum femini 
» proportione refpondens preexiffat ; ex quo foetus pro- 
,; ducatur. Eftque hoc in omnibus vel Ouum vel Ouiforme 
» quid, quod Ícilicet naturam & conditiones Oui habeat; 
5 quas etiam Plantarum femina cum Animalibus- com- 
,» munces obtinent. Ideoque primordia quorumlibet Ani- 
;; malium dicuntur femina & fruáus , ac fimiliter omnia 
» Plantarum femina Conceptus & Oua aliquomodo ap- 
» pellari poffünt. ] 

Hzc Arueus ; confirmatque fuam fententiam Áriflote- 
lis autoritate ; qui ait. Que iyira fe pariunt Attimal j1 

VOD- 


de ger. 


anim.li 
3.c-9.b* 


38 PARTIS PRIM X 
QVODA4/4MODO pofl primum conceptum Outforme. quid- 


dam efcitur  bumor enim in membrana tenui continetur, 
promde ac f£ oui telam detraxeris. | : | 
Quibus recitatis;ni fallor , fatis perfpicuum eft ex par- 
ticulis illis QV ASI c» QVODAM MODO , vfurpatis ab 
Aruco , nihil certi deduci poffe, vcimpoffibilitas ortus 
"xere6?. (ontanei demonftretur. Ipfis eifdem verbis, pluries vfus 
cít Ariftoteles,& vt indicat fuis Auditoribus Arueus,quos 
alicubi Vermes dixit ; eos alibi Ov; nomine appellat. Im- 
mó vero , vbi vermem ab ouo diftinxerat addit. Orne, 
hiftani. apres boc «ermiculi genus , vbi fue magnitudimis finem 
079" veceperit , quaff Ouum efficitur ; indurefcit enim putamenzo 
Gen.ani- €0Y 477 « | 
maMib3 ^ Eandem exercitationem 62. percurrat, qui cupidus: cft 
?'  fciendi varias Ouorum differentias, & cum inuenerit hac 
verba ab Árueo ; prolata. Quamque tam variz fint Ouo- 
rum differentia,nihil obftat tamen, quó minus oua dicen- 
da fint; quos Ariftoteles Vermes appellat cum fint omnia 
Primordia vegetatiua. Talia inquam cum legerit ; animo 
omnino veraci concludat; An Arueus omne Animal Oui 
vel feminis beneficio ab alio Animali produci, fcu potius 
generationes omnes explicet, vfurpando vocem generic — 
fignificationis  & rem magis notam fenfibus ex quadam. - 
proportione ; quam innuimus intercedere inter vera Oua; 
& Primordia vegetalia, ex quibus aliqua precipue Infecta 
efformantur. Quare Excellentifs. Malpighius accuraté 
pronunciauit cum dixit, Bombicem ab. Ouo communiort. 
viuentium principio originem ducere. Zmplifrimam au- 
zem effe formationis fetus ex Ouis contemplationem ex eo pa- 
£et, inquit Hieronymus Fabricius ab Aruco relatus, 2402 
maxima Animalium pars ex Ouis gignitur . At alterayinquit 
idem ; boc. eff f[pontanea » nullo pracedente Ouo longe latior, 
QC» difficilior. | 
Ex his obiter explicatam habemus ; cnigmatum feriem 
pené innumerabilem , deccptionum filuam , que animos 
minus cautos diftrahunt ad diuerfiffima . Querendum i1gi- 
tur nobis eft ; an omnia procedant fiué ex ouo fiué ex fe- 
Imm1Incs 


CAPVT^OCTAVVM. 39^ 


mine, non quoquo modo acceptis ; fed proprié & rigoro- 


sé;femine inquam;quod in'plantis eft pars illa proprié fic 
dicta , à feecundis plantis producta, intra quàm alia fimi- 
lis plantula concluditur ; in epitomen tamen redacta & ; 
vt cum Cefalpino loquar , eft a//guid amplius ; quàm qua- 
dam Plante incboatio ,ffcut in ouo Animalis Animal , v in 
femine ( vt ait Sencca ) omnis futuri ratio bominis compre- 
benfa eft , v legem barbe C» canorum non dummatus infans 
babet » Totius enim corporis Qv. fequentis etatis in paruo oc- 
cultoque lineamenta funt . Q» quod ab alio principio eiufdem 
Jpeciei proueniat . E REM 

Caterum fi aliter nomine Seminis aut Oui intelligere» 
placeat iuxta aliquam ex fupra dictis acceptationibus, 
quodcunque opus ; quod in Vniuerfo perficitur,ex Ouo ; 
fiué Semine perfici dicendum erit:fic fulmina;Ignis Gran- 
do ; Niues, Metalla , Gemma fuam ex proprijs ouis ac fe- 
minibus acceptam referre debent originem, hoc eft pecu- 
liaribus principijs eiufdem: accomodatis , & his vocibus 
fi vramur, nil aliud quam mctaphorica, equiuoca;, X 
analoga femina coaceruabimus . 

Hec habui; que de Ouorum fignificatione indicarem, & 
veré mi Bemarce audaculus dicar,cum coram Te omnium 
litterarum Viro dehis difserere aggreffus fuerim . 

Haud vtique falleris Fulberte ; ait Rufus. ; in ijs que 
peracuté enucleafti , fed aberras profe&ó à vero , fi nullo 
preuio femine fpontaneam generationem dari tibi fuades . 
Satis enini eft abundéque probatum poítremo hoc feculo; 
quod merito Pofteri magnum appellabunt, [ Maiores no- 
» firos nil nifi cimerias tenebras tradidiffe , & ratiocina- 
» tionem , Ariftotelica hypotefi fuperftructam, erroneam 
» effe  falfams iuutilem , nec opus effe ratiocinationis,vbi 
» experimentorum euidentia probat manifeflé , vt veré 
» probatur, quamplurimis infignium Virorum euidentif- 
» fimis experimentis ; in quibusíolutis dubjs omnibus 

; € fublatis difficultatibus , nullus impofterum dubitan- 
» di locus relinquitur ; apertumque eft ; nullum Animal 
» fpon- 


d 


nat. qu. 
1.3:c.29. 


Ex epift 
: ALF.M. 


Refpirat. 
Suam- 
teerd. 
expitat. 


4o: PARTIS PRIMZ,. 


$5 
$5 


fponté generari; & finénota vel Igsmoraztie velPerui- 


cacie nemo dubitare hic ampliüs queat .] 


C A PVT pM 


Propofitiones uniuer(ales caut& pronuncianda 


ft 4 Philofophis eü quód difficiltter 


probari poffat . 


VM Bemarcus: fi hec , que nimis auda&er pronun- 
cias, pari modo proferrem, in me calamum acuere 


timerem Io: Baptifte à Lamzevwerde , qui contra fimilia; 


25 
35 
5 
3) 
33 
2) 
35 
35 
52 
25 
35 
9? 
35 
323 
» 
»? 
» 
39 
$? 
33 
2» 
33 


dicentem fic inuchitut . [ Emulatio prime Sapientie , 
que hoc ftupendum condidit opificium , filia, mentem 
humanam otiofam torpefcere non patitur. Hinc omni 
fzculo extiterunt Homines fapientes , qui de tam ad- 
mirando opere ficut intellexerunt , fuas tulere fenten- 
tias . Veriim quanta diuerfitate ; & intermittente veri- 
tatis & falfitatis reciprocatione ad vmbrofam animz lu- 
cem id fa&um fit Temporum periodi docent . Hinc in- 
notefcit non ex tripode delphico , fed fapientiffimi Re- 
gis pe&ore profe&um effe hoc oraculum. Deus tradidit 
mundum difputationi eorum . Preuidit enim ab xterno- 
Altiffimus non modó laudabiles modeftorum conatus; . 
fed etiam tumultuantium Pigmeorum ingenia ; qui ali- 
quot thefium le&ura leuiter afperfi, vt limaces cornua, 
tollerent, ac fi vna noxad formandos phylofophos vel 
medicos , vt ad gignendos fungos fufficiat. Hinc fub 
finceriori pietatis pallio ; vellaxiori melioris fapientia 
toga ; Dogmata , proprio enixa cerebro , in maiorum. 
contemptum fpargunt , in quos iuftlé inuehitur Diuinus 
Plato . Putantes, inquit , nos viles homunculos magnü 
aliquid fapere; cum nihil prifcis illis & fapientibus Vi- 
ris derogemus . huc vfque citatus Author. ] Quapro- 
: pter. 


CAPVT NONVM. " 


pter confultius laudabo ego ingenia;qua rei litterariz fa- 
lus, & veritatis amor arcet ab cxofculandis omnium Ve- 
terum decretis . Diuerfiifimas enim qualitatum conbina- 
tiones ; multiplices Caufarum concurfus , & infinit pro- 
pemodum Generationum; & Corruptionum viciffitudines 
humana induftria ab ingenijs vnius feculi exhauriri non. 
poffunt; & Pofteritati liberum relinquitur Maiorum inuen- 
ta vberiori rerum obferuatarum experientia locupletandi. 
Nec meas arbitror cfle partes Prifcorum & Modernorum 
in puluere fapientie decertantium litem componere, 

Hoc idem fentio , Fulbertus interceffit ; & cum adhz- 
reo veritati à Maioribus traditz,non 1dco me vlli contra- 
dicenti antecellere arbitror, ne Socrati fimilis fiam , qui , 
vt legitur in Apologia apud Platonem , omniü feré Athe- 
nienfium in fe traxit odium ; uia redarguere folitus effer 
£os 5 qui càm aut nibilfectrent, aut parum y fe maxime tamen 
profcientibus venditabant . Delibare propterea hic placet; 
quz poft accuratam inquifitionem innotuerint, illa non» 
venditaturus ; quafi indubiz omninó forent veritatis 5 fed 
monítraturus tantum , an ex obferuationibus, fuppofitis à 
Rufo; poísint ea; quz innuit; deduci. | 

Atque illud in primis aduerto ; effe fcilicet euitandas 
quafdam vniuerfales illationes eo quod difficillime pro- 
bari poffunt ; & facillime refelli . Hoc docuit Ariftoteles, 
vbi demonftrat quas cóclufiones pofsint facilé vel diffici- 


I. Prior. 
cap.26. 


lé probari , vel impugnari , atque primum locum teneri 


ait abVniueríali affimatiua;fecundum ab Vniuerfali nega- 
tiua ; tertium à Particulari affirmatiua ; quartum à Parti- 
culari negatiua ; quz eft facillima ad probandum . Adeas 
ipfum Ariftotelem , fi velis Bemarce ; pluribus ; quam pat 
eft ; immorari nolo; fufficiat indicaffe facilius deftrui pro- 
pofitiones vniuerfales ; quàm particulares , ficnti faciliüs 
probantur particulares , quam vniuerfales , Infuper vni- 
uerfalia poffe deflrui per particularia & particularia vi- 
cifsim per vniucrfalia ; non tamen é conuerfo vniucrfalia 
probari poflc per particularia ; ideoque facilius effe im- 
pugnare ac deflruere ; quam probare. Patenc hac docu- 
menta 


42 PARTIS PRIMZ; | 
menta ; nam qui probat vniuerfalem affirmatiuam ex. gre 
quod emnis bomo ef. riffbilis , deftyuit hanc. particularem 
negatiuam contradi&oriam, quod 4/Jiguis bomo mon eff 
viffbilis , & qui probat hanc vniuerfalem negatiuam; quod 
nullus bomo eff planta , deftruit hanc. particularem affir- 
matiuam , quod a/iguis bomo eff planta. Rurfus qui pro- 
bat has particulares quód a//quis. bomo. eff albus , cv ali- 
quis non eff albus , deftruicillas vniuerfales ; quód omnis 
bomo €ff albus , d» nullus eff albus, ergo propofitiones 
vniueríales poffunt deftrui per particulares & particulares 
per vniuerfales . At licet qui probat vniuerfalem affirma- 
tiuam E. G. quod emis bomo eff rifíbilis eó ipsó probet 
particularem affirmatiuam , quód aliquis. bomo eff vifbi- 
lis, & qui probat vniuerfalem negatiuam; quód zul/us bo- 
ano eff plasta, probetetiam particularem , quod a//4uis 
bomo non eft planta ; tamen qui probat particularem af- 
firmatiuam, quod aliquis bomo eft albus , non probat. vni- 
uerfalem quód omis bomo eft albus , & qui probat par- 
ticularem negatiuam , quód aliguis bomo nom eff albus 
non probat vniuerfalem negatiuam , quód zul/us bomo 
eft albus ; ergo licet particulares probentur per vniuerfa- 
les propofitiones , non tamen ex conuerío ;. ideoque faci- 
lius eft deftruere quàm probare. 

Vt ergo reddatur falfa vninerfalis ozmze Animal eff ra- 
11onale , luflicit veré dicere ; aliquod Animal non. effe va- 
ziotiale ; & ab hac particulari aliquod Animal non eft ra- 
tionale deduci non poteft vniuerfalis. Nullum animal eff 
rationale . In pzcfenti autem materia . Qui dicit nullum» 
Animal fponté generari ; fed omnia formari przuio femi- 
ne falfum dicit ,fi aliquod animal fponté nafcatur, quód 
faciliüs eft probare ,, quam omnia , & ex eo quod multa 
eriantur e femine ; non deducitur , nullum viuens fpenté 
generari. 1:44 


CAPVT DECIMVM. 4j 
Eo A. P Motus. 
Oljcitur nom opus effe Logica ratiocinatio- 


ne , uli fenfus "veritatis notitiam. 
£ommunicat . 


Eracutam enim veró Logice Animaduerfionemo , 

Bemarcus ait, & omnimodé neceflariam Rerum» 
Naturalium Indagatoribus ; vt de Veritate certi reddan- 
tur. At, vt video, Rufo improbatur. 

Tum Rufus. Logicam tanquam filum ariadneum exi- 
ftimat Fulbertus , ego veró vt Laberynthum, in quo 
mentis ratiocinationes magis implicantur, cum de rebus 
» fenfibilibus notitiam inquirimus ;[. & fané nemo Ho- 
» minum, qui ingenio valens iudicium rationis de his 
» aliter; quam per hanc facilem, fecuram, planam & ex- 
» peditam propriorum fenfuum viam requirat.His víqué 
s» adeó appofitis inftrumentis cum inflrudtus fit homo; 
s nemó non videt quantum à recto tramite deuiaturus 
»» fit, qui veritatem hiftoriz naturalis anxié indagando , 
» lepofita illuminatione fenfuum, füperficiali,& leui ap- 
» prehenfione proprie velminus fincere aliorum rela- 
» tioniinnitens ; à ratione officium fuum requirit, vt 
» quzà fenfibus malé inftructis decepta ; przcipitem, 
», & fallacem fententiam pronunciare poffer. Rationem; 
» vbietiam fenfus fequitur alas breues habere ; nec in- 
» quirendo plus comprehendere ; quam illi deprehen- 
,, dunt quis dubitet ? Quod fi vfque adeó debilis eft in» 
» perícrutandis rerum mundanarum fecretis, etiam fen- 
; fuum firmata fubfidio, quanto peioris conditionis erit 
» his deflituta prafidijs ? Quare fifenfus viam non ex-- 
», plorant fi negotia non detegant,ífi quidquid natura; 
5» fert minus beneapprehendant,nec rationi manus por- 

», rigant,; quid mirum fi per przcipitia & tenebras ince- 
^» dat; aut fallaciarum & errorum laqueis inuchatur s 
i3 Ac- 


44 PARTIS PRIM. 


» Accuratis fenfuum Obferuationibus quàm copiofe 
,, ab Antiquis dcícriptz, vel à Modernis credite falla- 
» cie, euidenter detecte funt .. Quam vari Infe&orum 
» origines ; quas fpontaneas opinabamur ex Ouis deri- 
,, uari adeó manifeftum eft, vt non folum Ariftotelis 5 
, Plinij &liani, & Antiquorum omnium falíz appa- 
,, reant ; fed aliorum Philofophorum nimis credulze 
,; mentes, qui fuis in paginis refcribentes quidquid alij 
,, currenti calamo fcripferunt, Relatores potius , quam 
, Nature Infpectores extiterunt. ] Vcquid igitur Lo- 
gicam nimis rcligiofam effe,inutilem;& perniciofam non 
dicamus , vbi fenfus veritatem rerum fideliter menti có- 
municat, quas ex fimilitudine plurium exeritur? Similium 
enim eadem eft facultas & difciplina . Cum autem fine» 
prouio femine nihil nafci videamus ; omnia exeo deri- 
uare legitima & vera illatione deducimus. 
. Quz hadenus recitaui infignis note Viri fuppedita- 
de Ref- runt. Profequor verbis Suamerdamij . [ Dubia; ait ille» , 
pir. P4&- ,, atque falía eft omnis noftra ratiocinatio, nifi ab expe- 
59. — ,, rimentispetita ; fulta, & demonftrata in eadem re- 
» quiefcat & terminetur. Ratio ergo » & experientia, 
»» femper pari paffu ambulent necefle eft, quo funda- 
, mento deftitute Ratiocinationes ; ctiamíi fexcentis 
» fyllogifmis more fcholaftico accumulentur , fufpicio- 
» nitamen erunt fubiecta; &fiexperientiz contrarien- 
tur omninó falfe. | 





C AÀ- 


CAPVT VNDECIMVM. 45 


EA POUCTO XE 


Refellitur Obietio . Atque fenfai nom pa- 
tere quod. dicunt Aduer(arg 


demonfhratur. 


Onticente hic Rufo Bemarcus ait. Hoc ego rcfello. 

| Nec Te ex illis velim Rufe, qui magica quati me- 
tamorphofi ex intellegibilibus in fenfibiles adeó tranf- 
mutantur Philofophos , vt menti libertatem & :intelle- 
&um prorfus eripiant, dum eam feruili aftringunt. obfe- 
quio, ne ad Nature phenomena explicanda quidpiam. 
intra fuos admittat receffus, quod non prius à fenfu iu- 
dice exploratum fit. Scepticorum Affeclas quafi dixerim, 
quzritantium, qui inficiabantur vel perfpicuitatem vel 
probabilitatem cuiuflibet affenfionis, exceptisijs , quo- 
rum prafentem experientiam tenemus . Quzcumque» 
prater hec negabant apparere fibi veriora quam falfiora. 
Quod tamenaliquando proteftari ab ijs agnoui,qui cum 
aliqua pauca fenfu attrectauerint, innumera alia deinde». 
affirmant; quz fenfu non perceperunr. Hoc Hominum» 
Genus prophanum iudicat Plato, íubdit Fulbertus, 
qui nibil adgittiunt, quam quod pugno tenere poffunt . De» 
Rebus Senfibilibus iudicandum effe experientia magi- 
ftra haud inficior, & fi fenfus viam non explorant , fira- 
tioni manus non porrigunt per precipitia incedendo 
fallaciarum; & errorum laqueis inuoluetur . Verüm fuas 
ferre fententias iuxta leges Diale&ice neceffarium om- 
ninó eft; nifi aberrare nolimus à recto fapientiz tramite . 
»» [Inepta prorfus & erronea eft, inquit Arueus , vfitata 
,, hodie veritatis indagandze methodus , dum plurimi 
,, ledulo inquirunt non quid res fint , fed quid ab alijs 
;; dicantur, deductaque ex fingularibus Premiffis Vni- 
» ueríali conclufione;factoque inde fzpé perperam ana- 

| lo- 


5. Dar .c. 
30» 


46 CPARTIS PRIMA. 


» logifmo , verofimilia plerüimque ad nos pro veris 
» tranímittunt. ] | - 
Non igitur formanda eft.Vniuerfalis Conclufio, vt in- 
dicabam, Bemarcus occurrit, qua dicitur, zullum Viuens 
nafci pof[ey ntf£ preuio femine ab. alio Viuente depoffto , eà 
quód multa & feré innumera hoc pado generentur. Que 
enim in fcenam dantur huiufmodi Generationes nil aliud 
funt quam exempla , in quibus apparet ex Ouis feu Se- 
minibus facta generatio. Exemplum autem non progredi 
à fingulari ad Vniuerfale, fiué à parte ad Totum pluribus 
in locis docet Ariftoteles, & fi ex Particularibus preemif- 
fis Vniuerfalem Conclufionem tanquam inconcuffam ar- 
bitramur rios poffe deducere;Partem maiorem effe quam 
Totum; contra Geometricas demonflrationes aflerimus . 
Nec facilé explicatü eft; quam copiofa fallaciarum íeges 
ex tali Logicz neglectu pullulet . ctr got 
Libet commemorare hic querelas ;. que apud. Plato« 
nem Adimantus cum Socrate habuit ; eó quód moralem 
Philofophiam, nempé digniorem Sapientie partem ali- 
qui flocci penderent ; qui licet moralibus dogmatibus 
nunquam vel leuiter imbuti effent; peritiffimos pracep- 
tores apud vulgum fefe venditabant ; eafdemque contra 
€os ferre, qui alienas ratiocinationes. erroneas efle dice- 
bant, cum tamen ipfi turpius errarent in fuis. 47 boc cogi- 
£45 caufam, inquit Adimantes ; ob quam multitudo Pbilo- 
Jopbiam iniquo animo fert, eos effe qui cum inepti ad. Philos 
Jophiam fint , eam profefff, bomines conuicijs pafftm laceffunt s 
Q» quaft inimicitgs deleffentur , femper de bominibus: oblo- 
quuntur y vem agentes philofophbie minime congruam .. Re- 
Íponditque ei Socrates. Oz;2i20 . Ex his me fore vereor s 
Íi intcr Amicorum Coetum quzítione propofita ediffe- 
rens, illud premitterem, se emper de. eo a(jurum quod 
proprys oculis viderim ,. v /f quid preterea qualecumque, 
Jud/A, id uec negare nec affirmare , vt memini mihi 
Rufum proteftatum effe , deinde proteftationis oblitus 
fubijcecrem, quod tu etiam Rufe dixifli , ex carnibus fcili- 
cet mortuorum uif ab algs V iuentibus d femper 
emen 





CAPVT VNDECIMVM, a7 


femen afferatur nullos vermes generari . Ynfurgere enim, 


in me poffet eorum Turba;fic.Omnia Te non vidiffe mar- 
ceícere euidentiffimum eft ; ergo vel etiam affirmas , id , 
quod non vidifti; vel falsó affirmas dicere ea; qua folum 
viditti. Non ergo fenfuum du&us ita fequi debemus 1o- 
gica neglecta, vt quacunque rei notione pronunciare 
fas fit quidquid omninó libet. 

Logicz regula re&iffima illa eft; quz docet falfum ar- 
gumentum confici non folum cum à Particularibus ; de- 
ducimus vniueríalem illationem; circa ea, quz effentiam 
rei non conftituunt, fed multó magis cüm ab aliqua fpe- 
cie progredimur ad genus quod magis laté patet, & à 
Specie fubalterna, feu à Genere inferiori ad Genus vni- 
nerfalifimum; vbique enim par ratio. 

At inquitRufus , Tibi me corrigenti Bemarce haud 
infenías aures prxbeo, cum fciam amicitiam etiam in eo 
verfari, quod vel ipfum amicum offendas , vt iuues. At 
non inficiaberis opinor;probabiliffimum effe perinde vfu- 
venire in omnibus Generationibus ficuti in alijs cunctis , 
quas fenfibus experimur; fed in multis Ouorum vel fe- 
minum beneficio fieri aperté cognoícimus. Quid ni ergo 
hoc in omnibus accidat ? : 


OA yr o x1E 
5 niuer[alem illationem fallaci funam 
j effe perpenditar . 


Vm Bemarcus . Sic arguenti refponfionem "dabo ; 
quam in libro de Bono Card. Palauicinus pera- 
» cutéfubiunxit. Dic quafo , inquit ille; Quis Deus 
», teftatus eft Tibi maximamillam ,. quami affeueras aí- 
» fumptionis tux probabilitacem ? Quid ni videas per- 
» fuafionem iftam vtique meram cfle humani animi fibi- 
,, met aflentantis arregantiam; quafi veró ea lege tene- 
j retur Natura, vt res ille ; qux tuis forté fenfibus per- 
| cepte 


]:b.2.c-16 


48 GPARTIS;.PRIME.25 ^^ 


»» ceptz funt ceteris omnibus rebus modum  przífcribe- 
» rent, nec vlli rerum gencri Vniuerfitatis 1ncolendae 
», iusforet, quiares illa cognitioni tue fe fifteret vecti- 
» galem . Quid frequentius quam vcl dum per teo 
» ipfum rcs experiris, vel dum alias audis ; aut le&titas ;. 
» incurrere Tein aliqua noua tibique prius incomperta. 
,; Hxc vero noua; quz offendis, habentne alicuius at- 
» tributi fimilitudinem cum ijs , quz antea. nofcebas ? 
» Sané quidem, & tamen vna cum attributis illis ; in» 
» quibus vtraque conueniunt , nunquam inuenifti hac 
» alia attributa , qua nunc reperis cum illis prioribus 
,, attribntis confociata : fi enim hanc ipfam confociatio- 
» nem antca vidiffes, nulla tibi nunc nouitas appareret , 
» Quotidianum ergo efl, vt in rebus cateroquin fimili- 
» bus expertarum à te ante diffimilitudinem quampiam 
» ab illis ipfis deprehendas. Promptum eft exemplis di- 
,; €&a confirmare. Quicunque Pfittacos ; Picas ; aliafque» 
» perpacuas auiculas humanam loquelam imitantes 
» exaudiffet, aut nouiffet nunquam ;1s profectó certiffi- 
» mumargumentum Nature humang putaret articula- 
» tas voces, & tamen falfo putaret. Reliqua Animantes - 
omnes inferiorem maxillam cient ; quis ergo contra- 
» rium de Crocodillo ignorauerit ; equo iure id omniü 
, Animalium proprium interpretabitur , & tamen deci- 
» pietur. ] Item proprius eft Auium volatus, ergo om- 
nes Aues volant. Negatur rité illatio ; inter Aues enimo 
Strutio alas habet, non tamen earum ope per liberum 
aerem vagatur; Stelle omnes quis micant in fignoArietis 
funt fixz, fixe etiam funt que componunt fignum Tauri 
& fic probabiliter de czteris.Planetz funt ftella,ergo fi- 
xa? Egregiam fané conclufionem! nempé pluribus quà 
par eft; vcaiunt ; terminis membrifque monítrofam ; & 
vel puero in Dialecticiselementario pudendam .. |. . 
At ne à generationum ferie difcedamus Rofa;Tulipa,& 
& Salicum flos conueniunt in genere Florum , at non» 
propterea probabiliter inferam , omnes é Semine ; vel 
Cepa, vel Radice;vcl Surculo cfiloreícere. Ad fummum. 
| à | fin- 


* 


CAPVT DECIMVMSECVNDVM. 49 


fingulorum Generum fingulares funt proprietates ab alijs 
Gencribus difcretz , itaque ignorata cuicunque, qui il- 
lud nominatim genus ignorat . Ergo vt vides Rufe diale- 
&icis regulis infiftendum eft, ne fallacem illationem e 
Praemiffis licet inconcuffis deducamus . Et etiam fi multa 
Infeda produci per propagationem fpecierum benefi- 
cio Oui ; feu Seminis manifeftum fit , & multos arbores 
ex femine multiplicariiimmó variam rerum genefim,qua 
Ípontanea füupponebatur;exactiffimis Recentiorum obfer- 
uationibus pro comperto fatis habeamus ex ouis hucvíq; 
ad noftram etatem ignotis erumpere,non tamen 7 EM E- 
RARIV M eritjac PERT IN ACIS IVDICII vitium adbuc 
in ea fententia perffflerequam veram Antiqui» magni no- 
minis Philofophi fuppofuere ; necqué cum video in fracidis 
Mori folijs ex.gr.naíci muícas ordinarias, & alias Culicü 
minutorum fpecies, haud fecus atquc iu alijs omnibus 
herbis , inferri neceffarió debct, ita nafci,vt Mufcz aliz; 
& Culices femen antea fuum eó deportarint ; quo defi- 
ciente ; nihil nafcatur. 


EU D Aq LLL 
Fides danda ef Experimentis mom Opinio- 


zibus Aliorum. 


Vam Bemarce ; ait Rufus ; agnofco Ingenij propen- 
fionem Ariflotelicis preceptionibus . A teneris,vt 
ita dicam vnguiculisillis imbutus ; à magiftri mente rc- 
cedere recufas.. Cum legis 7pfe dixi£ , quafi illud hercu- 
leis columnis infcriptum ze Plus vltra videres ; vela con- 
trahis , ne altius te committas , ab ijs non abfimilis ; qui 
Naturam diverío modo operari non poffe mordicus te- 
nent, immo crimen cfle lef Religionis in dubium vo- 
care. Vtrum Natura aliter operari poffit ; ac Ariftoteles 
ftatuit. 
Rerum naturalium Exploratoribus recentioribus fides 
demum 


Epiít.45. 


jo PARTIS PRIME. 


demum danda eft , qui fuis exactiffimis experimentis du- 
biam quzftionem fatis certam reddidere . Quam profe- 
ctó contradicendi tantum Amor in te fouet non. oppofiti 
Veritas. dd 

" Rerum naturalium Exploratoribus , Bemarcus refpon- 
dit, fine animi relu&antia fidem preftandam duxerimo» , 
vera mihi fuadens , quz in accuratis tentaminibus à fe» 
ipfis obferuataatfirmant, nontamen alienas fententias 
finé vllo dele&ufequor. Multum Virorum magnorum, 
iudicio credo , alebat Seneca , fed zn me cuiquam emanci- 
paui . Quod fenfibus fubiecta funt fidelibus temerarié ne- 
gatur, quod intelledus molitur finé naturalis luminis 5 


vt ait Philofophus ; euidentia ; rationabiliter impugna- 


tur. Hic autem à Te pro certo. haberi cupio , me nullo 
pactorefellere nec negare, nequeinfringere vllum ex 
jjs eenerationum experimentis, in quibus Viri fumma. 
veneratione digni ova , & femina à mufcis; velhuiufmo- 
di Animalculis relidtaagnoverunt . Illos vt meos prace- 
ptores cxiftimo,nec minus ob eruditionem meritó lauda- 
tos , quam fide dignos affirmo. Si contradicere eorumo 
experimentis auderem , oculos luce cupidos clauderem ; 
vulneraque quodammodo , loco amplexuum veritati in- 


-füigerem , negando quod fenfibus ipfis clariffimé patuit» 


nefcio ; qua libidine perculfus ea confutandi , & infanz 
mentis audacia, quam fuis verbis nuper mihi exprobra- 
fti , tribuens vitio voluntatis , quod à me huc víque di- 
&um , ex intellectu veritatem oxoptante laudabiliter 
emanavit. Decipceris profecto Rufe , fi Tibi hoc perfua- 
des. Aliorum enim obferuationes tanquam veriffimas 
recipio , nec vllo prorfus pacto eorum Authoritati au- 
deo contradicere , negando ca, quz iníuis paginis à 
fe obferuata referunt. Illis vel szendacij, vel 1ncurta no- 
tam inferrem , quod iziuffum & "vituperabile arbitror» 
ficuti /audabile eft aliquid opponere , ex quo vcl dubi- 


tandianíaprebeatur, vel illationum detegantur falla- 


cie. Hoc licere Omnibus non folüm Ethnici Philofophi, 


'veriim multi ex Sanctis Ecclefje Doctoribus nos docue- 


runt 


/ 


.. * CAPVT DECIMVMTERTIVM. . $3 


runt,precipué cum ad iuflam defenfionem extimulan- 
tur ingenia contra ictus , qui à manu non vifa derivant - 
Hoc egit D. Hieronymus à Ruffino incitatus ; cui «gré Lib. x. 
ferenti fcipfit . Nus 1d circocurari non debeosquia tu me., 
bono animo «ulneraffi? Confoffus 1aceos flridet vulnus in pe- 
Gore , candida ipfrus fanguine membra turpantur y Cv tu 
sibi dicis , noli manum adbibere vulneri, ne ego 1e. «videar 
vulneraffe . Iud igitur ; quod dixi ; iterum rcplico: me 
. nulla ratione induci poffe ad illationem vniuerfalem cli- 
ciendam ex particularibus licet veris experimentis inni- 
xam, qua cum aliquibus afürmas . V'iuentia omnia pra4- 
«Jio femine feu ouo 12 fenfu rtgorofo accepto, vt explicuit, licet 
Nobis occulto generari, negaíque vllum Anizal fpontà ua- 
fei poffe ; in boc vaffiffimo Natura T beatro » rerumque mi- 
rabilium fecunda Offcina. — — 

Nec quia Viri magna authoritatis hoc afferunt, in co- 
rum obfequium captiuandus eft intelle&us , ne diífen- 
tiatur ; ficuti catholice fidei arcanis aflentiri cogitur à 
voluntate , veritati innixa;qus docet, fidem praflari lo- 
quenti ; qui ob fuam fummam rectitudinem in operando 
decipere non vult ; ob infallibilitatem in cognofcendo 
non poteft , & ob potentiam infinitam operatur quidquid 
efle fuadet . | | 

Tum Fulbertus. Hanc fidem exigenti verbis occur- 
ret Sariricus Etrufcus . | 

| Dunque tua voglia imperiofa. cbiede | ; 
Ch^to znetta al mio 1mtelletto le paffoie 
. ANepiz là [corra s cbe 1l tuo occbio vede ? 
Chi f£ dà queffi impacci e queffe noie 
La verità non ba già per oggetto y. 
Ma vuol tenere in prezzo quelle gioie ; 
CP'efendo falfe gli fa evan difpetto 
Chi arreca delle vere ,.e le fuefmacca A 
|... Monffrando al paragon il lor difetto : 
», Ideft ( vt latine reddidit incertus author) Ergo im- 
» periofatua voluntas poftulat, vt intellectui. meo nu- 
» iellas imponam , ne plus percurreret ; quam oculus 
; G a tuus 


$2 PARTIS PRIMZ. 


, tuus videt? qui fi in perplexis & t:xediofis his negotijs 
, veritatem pro obiecto non habct, fed in pretio gem- 
» 1inas illas habere vult; quz falfze funt,vehementer fuc- 
». cenfet ei; qui veras affert reprobis illis monftrando ad 
», lidium lapidem carum defe&um. 
O quàm veré ais Bemarce ! Fulbertus perrexit . Pro- 
banti igitur mihi ex Euclide omne triangulum duobus 
angulis rectis aequale effe; vel re&os effici duos angulos 
cüm reca linea fupra aliam perpendiculariter cadit ; aí- 
fentiri profectó teneor. At fi Terram circumagi circa, 
Solem tanquam Mundi centrum cum Copernico dicat s 
vel quatuor effe Elementa prxcipua, ex quibus ca- 
tera fublunaria componuntur cum Ariftotele doceat; 
horum profectó authoritas inquietam mentem in veri- 
tatis venatu nunquam figet, liberumque ipfi erit finé 
iniuria contradicentibus adharere, nec pertinacis iudi- 
cij Virum diflentientemappellauerim . Abundé fauebo;, 
fi de meo ac de illorum iudicio zqué dubitabo. Illatio- 
nes enim, quae ex opinatis, fiue ex bené probatis hypo- 
thefibusdeducuntur, poffe ab omnibus exadé & licité. 
ad trutinam reuocari, & non raró malé illatas declarari 
quis neget ? Quód fi malé fuperftructum aedificium ) vel 
iacta eius fundamenta quis deprehendat ; in eo fortafle» 
fine vlla iudicij formidine requiefcere neceffe eft vt 'co- 
catur? £// epera pretium aliquid facultatis babere «voles 
; Me. Pibus bené dubitare, inclamat Ariftoteles , additque pro- 
suph. — pterea» quod qui quarunts niff primó dubitent , femiles. 1l- 

lis effe; qui quo nam ire oportet ignorant . Docet idem. 
;. Reuy, ^ftoteles ratiocinationem duplicem effe;aliquam vocat 
«2. . Signum,in qua vel pofitis ijs, qux famuntur, falfum ali- 
quid includi poteft , alteram Argumentum vel Syllogif- 
mum appellat, in qua id vniuersé qualibet de re propo- 
fita valet, vt fi duo capita vera fint; tertium quod confe- 
quitur neceffarió fit verum. Nec item ex alia parte pecu- 
liaris vlla ratio demonítrat, perfpicuz faltem. ratiocina- 
tionis proprium effe; vt ei debeatur. Cum enim nequeat 
hac perfpicuitas non tam ex conclufionis formula,quam. 

: €x 


Qo ow 


e o 


| & 


ME ERES Án ona ir iir 


CAPVT DECIMVMTERTIVM: — ys 


ex materia ipfa deriuari. Ita fiquidem nulla eft formula, 
(ic belle rem fubiectam & rem affirmatam copulandi in. 
quapiam enunciatione, vt enunciationes cunctz in hunc 
modum conformate fint euidentes, fed ipía aliorum. 
aliorumque copulatorum notio ; ac natura enunciationi 
euidentiam vel offendit vel adimit. Velutiíi affirmaue- 
ro Quiquis videt fentit, hzc affirmatio nonex vlla for- 
mulz ftru&ura, fed ex materia ipía nancifcitur euiden- 
tiam. Quid ni ergo fimiliter hzc vera enunciatio Petrus 
videt, hanc aliam poft fe perfpicuam deducat. Igitur 
fentit. Non quia vis perfpicuaconnexi fit in formula; 
fed in materia. Has animaduerftones edoctus à Cardina- 
li Pallauicino concludo in propofita quaftione. Non. 
dari fcilicet vllam fpontaneam Generationem, nulla rei 
euidentia neque ex formula ratiocinationis, neque ex. 
materia ipfa demonftrantur. Quod fatis perfpicuum fore 
fpero exfubfequentibus obferuationibus. — . j 
.. Quz cum ita fint mirarer equidem Philofophum ali- 
quem; fi ceteros non tantum auditores , fed iuratos Af- 
feclas fibi vellet, bileque tumidus excandefcens conui- 
cia in eos iadtaret , quafi de illata iniuria conqueri fibi 
fas eflet, cum à propria fententia alios recedentes agno- 
uerit. Qui fuas nimis amans caeterorum dotes flocci pen-. 
dens delphica oracula eructare imaginatur ; quibus pro- 
fanum fit toto animi conatu fefe non adijcere; potius 
à confentiendo repellit; locoque fibi eftimationem con- 
ciliandi, contentiones inftituit in quibus non veritatis 
detegitur fulgor, fed irati animi turpitudo ..— 
Tum Bemarcus fcio ego Martialem ita fcripfiffe de hu- 
iuífmodi Viro ; à quo afpernabatur . | 
Laudat, amat, cantat, noffros snea Roma libellos , 
 AMeque manus omuis, sme /faus omnis babet . 
Ecce vubet quidam, pallet, ffupet, oftcitat, odit , 
Hoc velo s nuuc mobis carmina uoffra placent « 


C AÀ- 


$4 PARTIS PRIMA. 


QA PN queen 


Experimentis Recentiorum fides ita danda 
ef vt Veterum ettam Documenta 
20n contemnantur . 


Epide fané & veré di&um ; perrexit Fulbertus,quod 
| B , nemerear Quintilianum audio monentem . Vtrum 
T bd effe malignitatis bumana. Vetera femper in laude , prafen- 

Ha in faflidio effe; que Antiquorum effatis vltra debitum. 

Jédem pollicita y cetera fpersit y.— 

Miraturque mibi] nif quod Libitina facrautt. 

Hanc philofophandi rationem damnauit etiam Velleius 
Lip,.,, €ó quód ( aiebat ) Prefentia inuidia  Praterita weneratio- 
ze profequimur ,. Cx bis nos obrui , illis inffrui credimus . 
Scio multos curréti hoc/&uo veritatis fontes apertos efle, 
quorum olim origo penitus ignorabatur. Scio multos 
adhuc florere Viros , quibus Litteratorum Amor omnino 
debetur. Laudo experimenta illa accurato ftudio peracta; 
quorum beneficio non paruo incremento Rerum natura- 
lium fcientia femper 1n dies adolefcit circa Medicamen- 
ta; circa Vegetabilia ; Metalla, Lapides ; Animalia, Li- 
quores , omniaque alia , que in. Terrarum Orbe calca- 
mus , & ficuti olim TheleícopiJ ope non vifas antea ftel- 
las detegendo, celo quodámodo addidiffe Galileus vifus 
cít,ficuti Cafinus noftra hac etate ope Tubi optici à Iofe- 
phoCampano egregié cóftructo nouü Saturni farellité Pa- 
rifijs recognouit. Sic pariter curréti euo multa que igno- 
rabamus manifefta fiunt;ac deprehenduntur errores, qui- 
bus occupati,tulta que falía erant pro certis ducebamus. 
Vnum ex vipera pythia notatum à Marco Aurelio Se- 
Part.r.c. »» Uücrino in exemplum delibo. [ Catulos Vipere iam ma- 
IS. , turosad exitum Natura tacité infligante , clauftra, , 
» quibus continentur vi difrumpere docuit Herodotus 
| : » in 


Á 


i 


CAPVT DECIMVMQVARTVM. 5; 


., in Thalia; Nicander cecinit inTheriacis,& Pierius Va- 
» lerianusícripfitin Hyeroglificis. Idem etiam Theo- 
, phraftus , Nicander, Lucanus , Plinius, Zlianus; 
» Plutarcus , Apuleius, Leonicus, Calius Rhodigi- 
» nus, Raphael Volaterranus , Iulius Camers , Simon» 
» Maiolus, & aliorum fcriptitantium ordo confirmauc- 
» re. Apud Simpofium antiquum Znigmatum fcripto- 
;, rem de vipera legitur.] 

Non polfum nafci , f nom occidero matrem, 

Occidi matrem s fed me manet exitus idem 

ld mea mors patitur j quod iam mea fuit origo« — 
Sed horum fententie falfitatem experimento probauit 
Amatus Lufitanus. Eius verba hac funt. [ Vidimus nos Lib. zn 
» & pluresalij experientia comprobarunt viperas pra- P^? 
» gnantes pixidibus inclufas parere , qui inde ex YS 
» nec mortua nec vifceribus perforate manfcrunt , im- 
», mó potius illefe que viue vt prius in dies multos per- 
» durarunt.] | 

At fi legitimum Veritatis Iumen paucorum Philofo- 
phorum folertia noftris hifce temporibus canquamíolem 
affulfiffe dicam ; quo Veterum effata , minorum fcilicet 
fiderum Iumina, euanefcunt mentis oculos penitus meo 
dcperdiffe quis dubitabit? Omnis enim comparatio odio- 
fa. Antiguos ( aiebat Seneca ) bonoris caufa femper appel- Epifi.éa- 
lem - Quam venerationem Praceptoribus meis debeo, 
eandem illis Preceptoribus Generis humani ; à quibus 
tanta boni initia fluxerunt. Et filentium quidem impone- 
rent aliquibus nirmis facilé de ipfis detrectantibus , fi ad 
hzc vfque tempora vitam traduxiflent ij, quorum labo- 
ribus nihil intentatum, nihilque deinde occultatum no- 
bis fuit ; cum poft ingentes auri expenfas, poft diuturna, 
ftudia , longiffimafque per Orbem Terrarum circuitio- 
nes ; ad acquifitionem fcientiarum rectam philofophan- 
di viam aperuiffent, fruimurque hzrcditario quodam iu- 
refuauiffimos fapientiz fru&us ; quos ipfi proprijs fudo- 
ribus coluere. Qus omnino pro certis babens nulli dc- 
trectandum exiftimo;Omnibus tamen tum Antiquos tum 
| Mo- 


)56 PARTIS PRIM SZA.;3 
Modernos pari amore , & reuerentia profequentibus Ii- 
citum eft aljqua contra eos opponere quz menti fugge- 
rit laudanda femper Íciendi cupido. | 


CAPNVT X V. 


Omnes fabieci funt. Erroribus . 





" Irum quantum Oratio tua vniuerfa me deleGaue- 
V E rit; ait Bemarcus. Scio equidem nonnullos, qui 
aliquid humano maius fieri putant fapientiam fuam fi 
cuncta Hominum dicta caftigent , duriffiméque ferunt; fi 
ab alijs circa id , quód ipfi arbitrantur cenfüra modefté 
feratur. Hc porró fi accidat non tam fapientia quam. 
füperba cogitatio eft. Deum vtique fapientiffimum effe, 
iNos autem omnes Homines effe; & confequenter fubie- 
&os erroribus nullus eft qui nefciat. Hoc optimé no- 
Ícens Pittagoras refpuit nomen Sapientis, aliud fibi affu- 
mens , nempé Amatoris Sapientie . Cuiufuis bominis eff 
errare, inquit Cicero ficuti. — — 
Philo. 2. Vitijs nemo fine nafcitur : optimus ille eff 
; Qui minimis "vrgetur . 
pis : ait Horatius . Quamuis noftros errores non agnofcen- 
. tes ipfas deformitates amamus . Catullum audiamus;qui 
poftquam Poetz cuidam (Suffenus vocabatur ) aqué in- 
docto ac inculfo irriferit ; fapienter addidit. ^ 
Nimirum idem omnes fallimur neque eff quifquam 
Que non aliqua re videre Suffenum | 
Poffis , fuus cuique attvibuzus e error : 
Sed non videmus mantice quod in tergo eff. 
fum Fulbertus. Duplici potiffimum ratione hoc ani- 


maduertendum puto ; primó vtícias iure indignari nul- | 


lum poffe, fi aliorum fcripralegens in aliquo errore fe» 
ipfum deprehendat . Quid imuidemus f Veritas noffri tem- 
Ia Oa. P015 etate maturuit ? inquit Minntius. Etiam quicunque 


uio. —— Jmt babiti mortalium fapintiffomi (fcripfit Columella, ) 
"mul- 


CAPVT. DECIMVMQVINTYM. 57; 
emulta fciffe dicuntur , non omnia . Quapropter fapientio* ' p, ,. , 
res omni uo Scriptores Pióorüm Veterum morem. imis cuiLin £- 
tantur 5 qui Íuis tabuli$ verbüin illud Faciebuztanquam»? ge 
inchoatis arte & imperfe&is addidere , uz cont9a tudicio- pluarc. 
Yum.varietates fupereffet artifrcg vegveffus ad "Uediam ve- pose 
luti emendaturis quidquid defidevetur," f nom effenz ters I P 
cepti . Secundo vt appareat quam vituperabilis dit mos virt. 
eorum qui obzreczattone aliena fcientia ( cum: Plinio lo». 
quor) Famam fibi aucupautur. Graca ver eft aubil «velare; Trent 
Ícripíit olim Plutarcus ; vitiondamnans €os ; qui corpora^ js, .-. 
G6mni vefte nudata vel pingebant in tabulis, velin aeneis c. 5. 
fiue lapideis fimulacris exprimebant. Iniufta res. eft di-j 
cam ego ac fi quandoque bonus non dormitaret Home- 
rus ; alienos errores tantum delibare ; vt aghoícanture: 3 


CEA POWOPCOXVIL eh 


Natura mon femper eodesa modo operatur — 
etiAU 17 eodeu Genere Rerum. .—— di 


JT Nterloquutus hic Rufus ; alio certé animo , inquit; 
À quam difcipuli ; dubitatiunculas magiftro exponen- 
tisloquutum huc víque me fcio, & 3b humanitate bene- 
uolentiaque tua monitiones non ex vano mihi polliceor, 
quàrum vtilitas beneficium cerit non magis rerum, quar. 
falutare. Quód fi ex impotentiore, quo fortaffe. flagrare 
videor met ipfius ftudio verearis nc fim corrigenti dures 
probiturus, in memoriam reuoces füummum amicitie cu- - 
mulum in co veríari; quod velipfum amicum offendas; 
vt 1u0uCs.- : | Te 5 
— Obferuationibus huc vfque enunciatis demonftrare» 
'tonatus es mihi Fulberte fallacem: arguendi modum il- 
dum effe , qui deducitur à Particularibus ad Vniuerfale. 
Atin dubitationem adhuc adducor , ai excludendus hic 
modus omnino (it ab inquifitione rerum phificarum,quo 
:amen Viriomni exceprione digni vtuntur ex eo. praeci- 
"wig H pue 


8.Phific 
text.25: 


28 PARTIS PRIM Xx. 
pue quia in quamplurimis manifeftz fiunt Generationum: 
íeries , quarum plena cognitione potiri non valeamns;eo 
quo poffumus modo potimur; iucundiffimumque philo- 
fopho fpeculatori fit fcire vnico modo omnes à Natura; 
perfici; phificumque effe confimiliter fe habere in omni- 
bus ; vt docuit Ariftoteles. 

Tum Fulbertus. Duo petit fermo ; quem mihi obijcis 

Rufe . Primum: An videlicet Indu&io reijcienda fità 
Philofopho. Secundum an confultius fit iudicare In pro- 
duZtionibus Rerum eodezz modo inviolabili quodam. de- 
creto: procedere. Ingredior illud primum : in quo. Tu 
poftremo conftitiftr .. 

Ariftotelis igitur effatum in multis locum habere cer-. 
tius certo eft. Non tamen. in omnibus. Si enim Naturam 
femper eodem modo progredi in quibuslibet etfectibus: 
producendis dicamus , inopem: confilij eam facimus; co- 
gimufque eadein ia via femper incedere. En tibi mani- 
felta illatioais fallacia .. An ne quia in quibufdam 5 Na-- 
tura ho: facit, vtfemper moucantur, ideo cuncta dicen- 
da. funt effe mobilia? An ne quia noítratia motus & 
quietis viciffitadine quadam: participia. fünt ;. id circo: 
ctiam czleftia fingula erunt motus, quictifque capacias ?: 
: Nil minus: Ariftoteli vifum eft, quare dixit. Rerum. alie 
femper mouentur: natura fua: , alie nunquam mouentursalie 
quandoque motu agitantur. quandoque «uero quiete confi- 
ftunt. Lapides & metalla: confiftere quis nefciat ? At mo- 

tum videmus inferro , cum magnes ( cui Thales propte- 
rea animam; licét falsó , attribuit) ferrum ad. fe trahit. 


T Mouetur infuper ipe magnes Domitrix/gue illa: reri om- 


€.39. 


pium materia, vt ait Plinius ad immane nefcto quid currit e 
Acus ferrea , eidem affricia mundi Cardines. femper inqui- 
rit. Anne quia ingnis abfque femine gignitur » Terras 
item ; Aer, & Aqua mixtumque omne inanime ? & etiam 
quia in Viuentium genere Stirpes abfque maris; & foemi- 
nz congreffu foetus procreant. fuos , proinde Animalia, 
cuncta 1d fimiliter efficiant ? An nequia Homines, Equi, 
& alia preftantiora Viuentia ex parentibus procreantur; 
| pro- 


CAPVT DECIMVMSEXIVM:  -$9 


- propterea imperfecdtiffima queque Viuentia Fungi; Tu- 
bera, Oftrea, Spongix, Vermes, & alia fimilia ex paren- 
tibus exoriuntur? Si in quibufdam Natura hoc efficit., 
vt ex Ouo nafcantur , proinde in omnibus id eam facere 
profe&tó non oportebit ? Exemplis alijs fiet hoc clarius. 
Ventum nil aliud efle ; quam commotionem aeris conti- 
nuam quicumque fcit qui Meteororum Phenomena vcl 
leuiter obferuauerit ; at quis explicet modos quibus Na- 
£ura aeri dominatur? Pluuia enim illum modo impellen- 
do; modo calore rarefaciendo; vcl terrenas exhalationes 
excitando ; alijíque modis huc illucagitans ventum ex- 
citat , Philofophorum mentes edocens, non femper per 
candem viam 1ncederc, etiamfi opus idem perficiat. . 
His adde. Naturam Arti longé antecellere zqué cer- 
tum eft, ac difcipulis preceptorem. At fi Artis excellen- 
tiam ex vàrijs eius operibus arguimus,cur Naturam Om- 
.hium Artificum Magiftram hac laude prinabimus? Arti- 
fices pariter peritiores eos fané dicimus , qui non vnica, 
tantum ratione idem opus perficiunt ; fed pluribus: Sic 
aliquem E. G. maiori exiftimatione dignum iudicamus; 
fi pluribus horologijs à varijs rotarum combinationibus 
mira difpofitionc compofitis temporum momenta, dime- 
tiatur ; illumque etiam , qui non folo xre, fed marmo- 
re; aut coloribus aliquid effiingat . Quod fi ex artis domi- 


Exerc. 


, nio & gubernatore ( profequor cum Arueo) tam prz- 7* 


»» clara quotidie fupra rerum ipfarum Vires efüiciantur, 
» tur;quid ex Naturz precepto ac regimine fieri puta- 
» bimus; cuius Ars folüm imitatrix eft ? Et fi Homini- 
s, busferuiendo tam admiranda perficiunt ; quid. quzfo 
» ab ijs expectabimus; vbi Inftrumenta fuerint in manu 
$3 Dei ? | 

Non ergo repugnat,immoó congruum rationi cft Ani- 
mantium Generationcs tripliciter poffe fieri; nempé ali- 
qua przftantiora folummodo congreffu Parentum , alia; 
medie conditionis tum à Parentibus , tum fponte : Vi- 
uentia demum imperfectiffima fine párentibus à Natura, 
procreari. Quare licet in quibufdam Natura mace 

Hn 2 cm- 


Cap-9. 


Cap. rr. 


M 


e$o 6 PBARTIS.PRIMAEiC 


Áemper tenorem fervet ; ea procreando, inalijs tamen 


pangendis frequeüiter. eadem via incedit. non.tamen 1n» 


coudbus neccffarió eodem modó progreditur. 


n€ A P V T X VOEE 
nductio admittenda eff , fc vt fallax. 
Nde apparet refponfi o ad idi quod primo loco Ru- 


dire obiecit , videlicet Inductionem. quidem non» 
Bi cien dn omnino effe, à Philofopho ; fed admitten- 


dam vt fallacenr- Porro Inductio ceun&a fingularia pro- 


fert, ex quibus profedo vniueríalem illationem:elicere 
tanquam. certiffimam haud poffumus; cum femper — 
do aliqua infit anifno fic philofophanti . 
Vidimus obferuat.o. Propofitiones Vniuerfales.c caute» 
pronüc ciandas effe à Philofop his,eo quód'difficulter pro- 
bari poffint ' & obferuat. rx. obiectis occurrimus refel- 
lendofenfui non patere , quod ab. Adverfarijs: demon- 


ftrari affirmatur .. Quo circa feftinemus ia m. inueftigare s 


an humana Ratio altero pede claudicet ; quo tam fiden- 
ter difcurrit. Loquor vim connexi ( quam formam fils 
logifticam vocant) quz ex rebus fenfu comprehenfis ex- 
primit notitiam aliarum rerum , quz nulli fenfui patue- 
runt. Infpiciamus aliquod.ex illis argumentis, quae ma- 
gis liquida apparent. Exemplo fit. Tacus femper de- 
prehendit ignes calefacere , at ienis prófpicitur nunc à 
me, quem tamen non tango. In "hoc cafu Ratio ita cor- 
cludat. Omnes ignes calefaciunt: , ille quem video ignis 
eft.igitur 1lle cale&cit. Annon hanc conclufionem per- 
fpicuam effe iudicabis,& tamen Ignis hic plus fumi quam 
falgoris effandit.-Patet. Dicasqueío, an ignisnomi- 
ne fignificare contendas vim ipfanr calefaciendi, amío- 
lam fpeciem ignis, quem vides. Si vim cale&iciendi , 
palmari vitio affumis in minori; quam dicimus ; propo- 
fitione,quod in confecutione probandum eft,dum ignem 


vocas illnd ; quoda non tctigifti . Si vero. folam fpeciem : 


ignis 


CAPVT DECIMVMSEPTIMVM . 61 


isnis indicas, quefo declara, quo modo notum Tibi 
fit cunda, que ignis fpeciem babent, calorem effun- 
"dant ? | | | | 
- Dices;preterita experimenta hoc docuerunt: Infurgo. 
Tetigifli ne cum fingulis hoc etiam, de quo fermo cft, 
annon? certe negabis. Cur ergo quafi indubitatum af- 
fumis quecumque fic oculis reprefentantur calorem cf- 
ficere ? Sicut enim ex defe&u aliquo Generalis propofi- 
tio falfa efficitur ; ita fi vna ex partibus fufpiciofa eft ; ex 
ea fufpicio in Totum pronunciatum offunditur . 
Ex his documentis;que ab ingenio fublimi.Eminentif- 
fimi Sfortiz Pallauiciniaccepi , infero in prafenti con- 
trouerfiaksDonec mihi fufpicio fit aliquam generationem 
darique non previo Mufcarum Ouo accidat;fulpiciofam 
pariter mihi futuram generalem enunciationem O77N 1A 
EX OOFOIC j Bus NUN 
Refiftes tamen dicendo. Cetera omnia confimilia, 
huicrei; quam video; mihique experta ex ouis nata, 
fuere , nec vlla peculiaris coniectura fuadet fecus ácci- 
dere inalijs. Bene eft. Atconclude, fi potes , argu- 
rhentum , ficut philofophica evidentia requirit. *Catc- 
raomnia iftirei fimilia calefaciebant , nulla peculiaris 
conie&ura de ifta re contrarium fuadet , Ergo & res ifta; 
calefacit. Feregiam-vero concluffonem! loquor cum: eo- 
dem Card. Pallauicino , qui lib.2.de bono cap. 18. exa- 
minat; vim ratiocinationis humanz atque inductionis. 
Egregiam vero concluffonem | nempé quinque (ot aunt) ter- 
miis membrifgue monfivofam , dv vel puero in. Dialecficis 
elementario pudendam . sn 
Hanc animadverfionem ait Bemarcus inftar Gorgonet 
capitis effe dicam , cuius obiedu lapidefcunt quotquot 
conclufa argumenta fenfuum experimentis innixa it 
aciem educuntur. Ex eo igitur quód multa Viuentia ex 
femine feu ouo procreentur non neceflarió. colliget Vir 
praeclarus ; Hoc ipfum in omnibus Animantibus conve- 
nire cum femper illud Petronij Arbitri meritó vfurpari 
poffit. | ND 


Aon. 


Satyt. 


T PARTIS PRIMR; — 


Non vno contenta valet Natura tenore , 
Sed permutatas gaudet babere «vices . 
Item alia ita fiunt à Natura ex primario eius Inftituto,vt 


bonum pulchrum; & perfectum , fibique omninó confi- 


mile procreare intendat, non folum in fpecie fubftantia- - 
li, fed accidentali, alia fiunt ex fecundario Natura Infti- 
tuto, alia omninó preter naturam , vbi optatum finem. 
confequi illa non poteft , vt confideranti patebit tot va- 
ria Monítrorum genera in Hominibus; in Brutis 5 & in; 
Plantis,quz fuis in paginis multi referunt Hiftorici,inter 
quos copiofius infignis Philofophus Licetus. Qua cum 
ita eueniant, non ne paralogifmus erit : fi in Quibufdam 
Natura hoc facit; ergo in Omnibus ? Quomodo. veró cx 
Singularibus colligat Vir acutus Vniuerfale 2 


(C APVT Xv TUM 
Rerum Generatio eff diffcillima cognita . 


T Rufus fimiliter facere mihivideris Bemarce at- 
que aliqui Chimicorum, qui per fuam folertiam» 
arcana fané pulcherrima reperiunt; fed non exquifitum» 
illud auri femen, quod, fi Augurellum audimus ://;jcà. £o- 
1um Oceanum ex aquofo aureum redderet . Sic enim tu 
plura quidem retruía belle aperuifti;jnon tamé id ipfum ; 
quod veftigamus. Illationem deftruere conaris ; quee ex 
legittima, euidenti, & inconcuffa variarum generatio- 
num Inductione deducunt quotquot magni nominis Au- 
thores ex Ouis omnia progigni nos docent;at nifi aliqua 
in medium proferas, qux fpontanea euidenter appareat ; 
fuam vim nullatenus dependet conclufio, quz apud om- 
nes pené Recentiores recepta , magis indies nouis ex- 
ploratorum tentaminibus comprobatur . In ea porró 
philofophiz parte verfamur,in qua experimentis melius, 
quam rationibus veritas inquifita detegitur, & vbi fen- 
fuum fidelium exploratio demonftrat; vana mentis euin- 
citur fpeculatio . Bu 


CAPVT DECIMVMOCTAVVM. 6; 


Iufta exigis Rufe, votique Te compotem à me facien- 
dum non defpero; dummodoó é tua non excidat memoria, 
quod fuperius notauimus,; hoc eft rigorofa Oui & Seminis 
hgnificatio, ne vocum repetita zquiuocatione temporis 
iaáura fiat; & Veritatem, fatis in Rerum natura abfcon- 
ditam , affequi non valeamus. Hoc ia&o fundamento 
cognitiones aliquas experimentales,quacunque ille fint, 
fideliter enarrabo 
Tum Fulbertus. Arduum opus Bemarce , at equc iu- 
cundum illud eft ; quod circa natales Viuentium verfía- 
tur; & fortaffis dc caufa;quia huiufmodi indagatione Vi- 
tz exordia contemplamur; cuius amore adeo abripimur; | 
vtcatcra negligamus. Nazura enim Generationis( Àrucus d n 
inquit) ezu/2ue Ordo admirabilis plane eff, & diuimus.fupra xo . 
quam quifpiam cogitatiene capere aut mente completi poft. 
Quapropter Prifcorum & Recentiorum in puluere fa- 
pientiz decertantium innumera feges im oppofitas adco 
partes difgregatur, vt cui nam adhibenda fit fides ratio- 
nabiliter dubitemus .. Dum per arcana vedutia. gradimur 
( cum Seneca loquor) C» tzzertorefacrario Nature claufay epift. 
difficultates t plurimum nobis obuerfantur, quae olim: mi- 
litibus Annibalis ex Hifpania Italie arma. inferentis . 
Inaceffa. illi vix fuperata rupe alias obítantes S&c emi- 
nentiores inueniebant .. 
Quoque magis fubiere iugoy atque euadere nifé. 
Erexere gradum; crefcit labor, ardua fupra: Sil. Ital. 
Sefe aperit fe[fis , €» nafcitur altera moles « bg: 
Quam fapiens argumentatrix videtur ffbi ignorantia buma- 
zategregié inclamat Tertullianus . Inter rerum abdita- 
rum varietates vt plurimum labyrintheis vcluti ambagi- 
bus implicamur; vt minus fciamus, dun magis credimus 
fcire; vt ille/olus certo pronunciet ,, inquit fapienter Vil- 
lis, qui errores fuos ingenue profitetur . Ncque enim vnica T 
fiellula, imó nec omnium Stellarum fulgores vnicum vel 77 
radium Solis equant; cuius fplendor omne tenebrarum» 
coniugium refpuit, ficuti Veritas, quz profectó tenebris 
Íociata nobis affulget ; cum hafitationis locus relin- 
quitür. Exem- 


64 SDDDARTISISSPIRUIMAETU 
. Exemplo fint Obferuationes ille quas Becheus enár- 
yat; alteram nobilis Angli Roberti Boile, ElmontiJ alte- 
ram, vbi probat Plantas nil aliud effe nifi aquam ;, ab in- 
dito proprij feminis fermento coagulatam. Ducentas 


terre aridz libras in vas pofuit EImontius, in qua fubin-- 


de aqua pluuiali bene madefacta falicis furculum quin- 


que libras ponderans plantauit. Quinque deinde annis 


| elapfis centum feptuaginta neuem librarum pondus fur- 
c5olex, culum habebat; prater folia; que producta eorum anno- 
2t9; mi- rum fpatio deciderunt. Terra autem, 1n qua erat arefadta 
Xu9]- ducentas iterum libras aquabat duabus tantum vncijs 
element. : 1 ; : E 
n3.  [ubtradis. Libre ergo addit Elmontius centum feptua- 
^ ginta quatuor ligni corticum, & ramorum ex fola aqua; 
furrexerant. Boile veró non diffimili experimento é tet- 

ra, nullo imminuto pondere, decem peponum libras; vl- 

tra tres alias foliorum collegit . 
Licetus autem, vbi probat Plantas non augeri fine ter- 

cap. 7o. Ft imminutione contrarium affirmat inquiens , fi fpecte- 
de his ,, mus plantas in agro vel horto degentes, [ manifeftum 


doit » quidem eft eas crefcere;abfque eo quod appareat im- 


aim. —,) minui tcrram, quia é magna terre mole parum. quod. 


» cedit in alimentum ftirpium infenfibile eft; fic é mari 

» tollas vel é lacuciathum aqua , vel é cumulo mani- 

» pulum tritici, haud fenties 1lla effe imminuta,que ve- 

» ré imminuta funt, fin autem fermo fit de planta in va- 

» fe terre. pleno confita; hec quidem ; fola eifufa aqua ; 

» Creícet ex luto cum euidenti terre immutatione vt 
» diutius viuente planta cogaris terram ad vas denuo 

,, replendam adijcere. Sin cum aqua fimum minueris ; 

» quia in eo multe funt partes terre ;. diutius quidem» 

» terraprima futficiet ; fed tandem poft. multos menfes 

» velannos terram nouam in euidenter confumptz: lo- 

^» £ cum fuggerere oportebit ad alimentum plants : quod 
(Coss 0n femel obferuaffe mibi contigit . ] Ha&enus Licetus 
fupradictis Auctoribus contradicens .. quw 

; Necaminus curiofitati adblanditur , quam dubitatio- 
nem.menti 1ngerat fua obíeruatione Arueus ; vbi diffici- 
etm M eo 


j 
^ 





* 
! 
I 


CAPVT DECIMVMOCTAVVM. 65 


le problema Anathomicis proponit . Cur Foetus poft fe- 


ptimum menfem in vtero matris perfeueret ; cum tamen 
€o tempore exclufus ftatim refpiret, immó veró finé. re- 


PE 
55 


fpiratione , ne horam quidem fupercfle poffit. [ Qui 
fit (aitidem ) vt foetus in lucem editus ac membranis 
integris apertus ; & etiamnum in aqua fua manens per 
aliquot horas circa fuffocationis periculum fuperítes 
fit; idem tamen fecundis exutus; fi femel aerem intra, 
pulmones attraxerit , poftea ne momentum quidem. 
temporis abfque co durare poffit, fed confeftim mo- 
riatur * ] Hoc difficile problema fe imparem foluendo 


fatetur D. Boile; fed experimentum proponens omnino 


contrarium ) cogitationes fuas exercere alijs relinquit. 
» Pregnantem canem cepimus (inquitille) iam iamv 


25 


2 


959 
23 
3» 
55 
95 

35 
3 
PP 
5 
53 
$5 

$5 

5 

» 
5 
») 


25... 
quinque vclfex horas poftea obferuauimus . Seruufq; 


25 
95 
35 
$2 


parituram;eique nobis iubentibus fufpenfe abdomen 
aperuimus , & quatuor catulos in vtero inuenimus; 


vnum quorum exemimus , & poftquam tegumentis , 


quibus inuoluebatur, & liquore, in quo natauit; eum 
liberaffemus, obíeruauimus quod repente plurimum,» 
hiauerit, linguam moucrit, refpirationcmque exer- 
cuerit; mox abdomen illius & pectus aperuimus , & 
diaphragma diffecuimus, quibus non obftanribus ; fz- 
pé refpirationem tentare videbatur ; & intercoftales 
mufculos;partem diaphragmatis, os, linguamque mi- 
rum in modum commouebar. Ratio cur buius catuli 
mentionem facimus, hzc eft. Quod cupientes experi- 
ri an reliqui catuli, qui nondum omninó refpiraflent, 
diu nec ne alteri fuperuiuerent. Eos etiam ex vtero 
exemimus, in quibus diffectis, tantum fpiritus vitalis 
non inuenimus, vt qui vlli in corde corum motui per- 


| ceptibili producendo fufficeret cum tamen alterius 


catuli cor, qui refpirationem femelexercuiffet;tandiu 
pulfum continuauit, vt nos ipfi auriculam pulíare»s 


qui, nobis dormientibus experimento inuigilauit, at- 
teftabatur, vidiffe fe pulfationem iftam duas víq; ho- 
ras diutius continuatam . ] 
| I Hac 


Tract.de 
partu. 


Notit. 
eXp.pag. 
142. 


Epift.5 


M2 


66 PARTIS PRIM x. 


Hzc inter quamplurima; quz pofsent huc adduci de- 
libare volui, vt & Tibi fuadeas Bemarce, quam obferua- 
ui arduitatem in rerum naturalium indagatione ; & mul- 
totiesnos ea nefcire , que manibus ipfis contre&amus ; 
caligantibus Ícilicet oculis in hoc infimo Vniuertfi Orbis 
loco, vbi Veritatem non vnico inuolucro contec&amr , 
é Democriti puteo magno mentis conatu expiícari 
oportet. 

O quam veré ais Fulberte; Bemarcus refumpfit;mifera 
equé eft Philofophantium conditio ac Nautarum.Sicutti 
enim in mari, quod fepe é longinquo littus putatur ; vbi 
defefsa membra poft diuturnà vndarü agitationé requie- 
Ícere poffint,inanis terre vapor eft;quo fpes deluditur,ita 
fenfuü mendacia & mentis errores efse deprehendimus, - 
qua tanquam certiffima fcientiie dogmata amplecteba- 
mur. At non ideó ab incepto defiftendum. eft ,. dicente» 
Hipocrate, Pulchrum effe etiam ea addifcere » que im expe- 
zimentum affumptas fucceffu caruerunt y». &v cur fucceffum.s 
zon babuerunt . Quamobrem ficuti non quacunque ratio- 
cinatione mens dcbet explert , ac fi meridiana luce. per- 
fufi veritatisapicem tangeremus,fifiemate inconcufso & 
euidenti formato ,. ita reijciende non. funt cognitiones 


ilz, quarum ope aliquid. noua veritatis lumen , licet 


euanidum affulget, dicente Seneca. Nusquam tmuenieturs 
ff contenuti fuerimus imuentis « 

Quis auté referre hic valet quot Antiquorü inconcufía 
olim dogmata vnü vcl vulgare experimentum omnino la- 
befactarit? Cui non latet que & quanta noftro hoc euo de 
vnico humani corporis membro , videlicet corde , de- 
teda fint, & ftabilita contra. Philofophorum & Medi- 
corum effata,quanta circa fanguinis circulationem,quan- 
tà circa nutritioncm. Legat qui cupit Realdum , Colum- 
bum, Andream Cefalpinum ,, Guglielmum Harueum» 
Valeum, Louerium, concludatque cum Plinio de INatu- 


Lin 2, I* Inuefligatoribus difserente . Cu/gima quoque mon- 


€.1: 


ntum inuias» C folitudines abditas , omngque terra frbras 
Jerutati, inuencre quid queque radix polleret ; ad quos fus 
| er- 


CAPVT DECIMVMNONVM. 67 


berbarum folia pertinerent, etiam quadrupedum pabulo in- 
tacta ad falutis vfum vertentes. Inter hos numeramus ce- 
Icberrimum Marcellum, Malpighium . Io: baptiftanu 
Triumphetti Philofophix ac Medicine Doctorem in Ro- 
mana Sapientie Vniuerfitate Simplicium medicinalium, 
Lectorem; & ibidem Horti medici Praefectum , cuius fo- 
lertia neotericas ftirpes derexit, pretiofas quodammodo 
semmas indicans ijs, quieasob ignorantiam neglige- 
bant. Profluente interim non minus s Reipublicz Littcra- 


riz copiofo prouentu, quam ipfis Au&toribus gloria lau- 


dabili & dulci mentis folatio . 
Cosi de Nautganti audace fI uolo 
Che mofJo à ricercar contrario lido 
E^n mar dubbiofo , e fotto 192oto polo 
Proua l'onda fallace e'l ento infido . * 
Se al fin difcopre 1l deffato fuolo 3h. 
Lofaluta da lunge y e lieto grida , 
E Pvono a l'altro il moffva, e in tanto obla 
La noia el mal de la paffata vita . 


PATVToOX LX 
lis Fides praflanda eff. 


Ems hic Rufus , meam opinionem inquit , 

euinces Bemarce ; fi ; vt ais, experimentum aliquod 
in medium adduces, quo alicuius Viuentis origo dete- 
gatur nullo femine praexiftente ab alio Animali relicto. 
Ego quidem quamplurima habebo, qua obijciam,& cum 
humanus animus per expertas antea res gradum fibi fa- 
ciat ad 1nexpertas, ficuti in multis detectum femen efb;ex 
quo formatum Animal apparuit ; fic in cxteris arbitran- 
dum eft antea fuiffe, licet inobferuatum . Hanc ob cau- 
fam mihi perfuadeo iz fracidis arborum. ev Jlorum foljs , 
necnon12 carnibus putrefattis vermes nafci , qui in mufcas 
€x culices deinde transformantur, ita tamen «vt alie mufca 

1:53 C cu- 


"Lafs: 
Cant. 2. 


ftr.4. 


68 PARTIS PRIM X4 


&» culices femen antea fuum eà deportarint, quo deficiente » 
vt alias dixi, neque ex berbis, neque ex carnibus putrefa- 
- is, vel qualicunque alia re aéfu non viuente ; quidquam.» 
nafcatur. E contrario quidquid viuttsc vere animatum efe 
4utra fe oermiculum producere poterit eadem s qua cerafa » 
pyra» pruua » galla C echinati culices quercuum. afculorum 
cerri » ilicis, d fagi ratione , in quibus vermesilli  mafcun- 
zur, qui in MufcassPapiliones e illius generis animalculass 
volautia tranfmutantur. Placeat autem T ibi. meminiffe. me 
SEMPER de eo agere quod proprzjs oculis vidi , d» f£. quid 
praterea off , qualecungue illud tandem fft yid uegare me, 
nec affirmare . 1 | 
Tum Fulbertus, que modó addidifti Rufe, illud à me» 
poftulant, fcilicet : an fides non fibi tantum; fed alijs ha- 
benda fit in experimentis. Circa quod paucis me expe- 
diam, dicamque quod obferuaui. Non autem meum eft 
hic ftatuere. An nimium fibi credere, cxteris veró nihil , 
fit iniuriofum ijs, quibus fides non habetur. Adagio enim 
vulgo notiffimo fcimus: humani animi proprium efle alijs 
fidem habere, eo quód mendacia , velíaltem errores ti- 
meri poffint in loquente. Vnum tantum confidenter di- 
cere poffe mihi videor ; hoc eft; fugiendam effe nimiam» 
mentis hefitationem antequam Audcoribus fide dignis 
praftanda hzc eft, cum praefertim à fe vifa nobis candide 
referant; nec quia aliqua narrant à nobis omnino inaudi- 
t2, vel non fauorabilia noftris opinionibus , illico dam 
naudi funt.zezdacy , aut facilitatis nimiz in iudicando 
& in credendo rmprudentie , ac fi ftudia fua exercuiffent 
animo 1am pro 'ee, quod credunt oppigzerato. Admirae 
tionem certé temperare non poflem , fi Philofophus. ali- 
quis ; experimentis plurimum addi&us fua in ícenana 
darct,tanquam certiffima,quibus ab alijs fidem integram 
exigeret , aliena veró errores diceret voluntatis - Me» 
mea, Te tua delectant, aiebat ille; & vbi perfpicuum ve- 
ritatis lumen errores non diffipat equali profedo vi fi- 
dem trahit, quidquid alij ab fe obferuatum affirmant. 
Quos 1n aliqua facultate Principes Viros; vel SR 
| | eue 


CAPVT VIGESIMVM, ^ £g 


bene cordatos communiter exiftimamus, ij à nobis fidem 
- exigunt ex quodam veluti debito ; quo erga ipfos tene- 
mur, quare poft eorum narrationes (licet videantur pro- 
digiofz Rerum nouarum hiftorie ) ab ijs verbis omni- 
no abftinerem;que Perufinus ille Poeta quandoque | alijs 
mutuauit, nempe . 

Baia cbe auanza inuer quante nouelle 

Quante differ sai faole, à carote 

Stando al fuoco à filar le Vecchtarelle. 
Ideft nugz profectó maiores fabulis & nugis ; quas Ani- 
cula ad focum fila ducentes narrauerunt vnquam . | 


E UPV Ie XX 
Non tamen eff. (oli Auttoritati femper 


credendum. . 


Vi enim hzc diceret, aliorum dicta vel obferuata 
vt commentitia reijciens, quz alij fe detexiffe fin- 
ceré fatentur, nil penfi haberet ; poffe fimiliter 
ipfum quoad proprias obferuationes pari talionis poena 
mul&ari. AA e | 
- Nonautem fuafum idcirco velim vni au&oritati man- 
cipatam effe Mortalium mentem, & vitam: nam vt docet 
Sfortia Pallauicinus. inter Purpuratos Ecclefie Patres 
Door infignis. Certé opus eftin quacumque re ali- 
quos cxiftere, qui non Auctoritate, fed fola Ratione du- 
cantur ne alioqui afcendamus 5 aut circumuoluamur in.» 
infinitum; nec au&toritas ipfa fuos habeat Auctores. Ce- 
teri autem fiquidem ingenio preftant , raróque fe in re- 
rum vel maximé abftrufarum confectatione allucinatos 
fenferunt . Rationes ibidem par cft vt expendant. Quan- 
doquidem ex auctoritate vel plurium vel fapientiorum 
probabilis tantum naícitur coniectura ; quz fané conie- 
é&urailli dogmati adhzret;quod initio Rethoricz Arifto- 
teles ponit. Hominem quippe veritati cognofcenda n 
: P £2 


Lib. de 
bono 2. 
cap. 39» 
num.3. 


7c PARTISPRTUM m, 


plerumque veritatem af[equi , 11tem qui fagaciores veliquis 


Lib.1. c. J/Azt in probabilitatibus rimandis ( Hi autem fapere fupra. 


lo 


De bre- 
uit. vitz 
Cap. 1. 


Ad Lu- 
 cilepift. 
2s 


alios dicuntur ) frequentius pariter in verum inuolare . Vn- 
de deducendum arbitror, Non qualemcumque veritatis 
Jucem talem effe ; qua poffimus in noftris ratiocinationi- 
bus tuto procedere; alioquin fpeciofa fophifmata tan- 
quam vera deberemus amplecti. Error profe&ó haud 
tollitur quacumque dialectica & peculiari demonfítratio- 
ne, precipue cum in ampla Rerum Gymnade de pluribus 
philofophamur s licet quacumque noua cognitione ani- 
mum recreemus,vt olim Pittagoras, qui, vt pro noua de- 
monftratione grates Dijs perfolueret ; Victimarum Eca- 
tombe facrauir. Manifeftum mihi eft Senecam iure cos 
reprchendifle ; gui ad ignauiam procliues malunt cum T ur- 
ba errare, quam cum laboris impendio priuatim fapere. Opti- 
mé ratiea, que magno affenfu receptarunt. T urpe cof inquit 
idem on ire fed ferri .- 

Verüm tunc meo iudicio vitupezabiles , cum tanquam 
pecudes hoc agimus, quas illuc eunt; non qua eundum» 
cít; fed qua itur, dixit Dantes 

E cià che fà la primae l'altre fanno 
- Addoffandoff à lei sella s'arreta 
Semplici e quete, e lo perche non fanno . 
$i enim cum auctoritate loquentium noftras mentes Ra- 


tio fuadeat , duplici velut calcari menti noftrz admoro ; 


prudenter illico ducimur; vbi veritas elucefcit. Sic pari- 
ter ab equis fe trahi per inuia Regionum; Reges ipfi pru- 
denter finunt , quibus peritus auriga moderatur; fic na- 
uibus per vafta & infida »quora multi prudenter fefe» 
committunt, quz ab experto Nauta gubernantur. 

Vt quid ergo fidem negemus ijs ; qui poft indefctfos 
labores ; xrifque impendium , varia rerum experimenta, 
inquirentes ; haud dubiam lucem ftudijs noftris pratule- 
rint ? Cur eorum inucntis non acquieícamus, cum à no- 
bis ignoratas res miras proprijs oculis fe obferuaffe fir- 
miter affeuerant? Prodigiofas Nature operationes fi in- 
Ipiciam, fidem praftare non refpuo mira narrantibus à fe 

| vifa 


CAPVT VIGESIMVM. 71 


vifa, ea potiffimum de caufa, quod qua ocuiis fubijciun- 
tur maiora multoties dici deberent,;etíi miracula non ap- 
appellemus, licet prodigiofiffima . Hoc f£ guia , ( inquit 
. S. Auguítinus ) ffunt continuato quodam fluuto labentium ; 
manantiumque rerum ex occulto in promptum y atque ex 
promptu im occultum "ufftato itinere tranfeuntium: Vnde ad- 
miratio non paritur , fi fegetes é feminibus quotidie ef- 
florefcant; ingens veró excitatur, fi cadauer é tumulo re- 
uiuifcat , non quia Poc /zt maius fed quia rarum, inquit 
idem S. Door. — 

Quare fi Fidem fpondere tuis experimentis me cogis 
Rufe . Quzro abs te: An credere etiam rationabile fit 155 
qui fcribunt cornua Bouum & Veruecum in vicinis Goz 
locis ; fi in terram decidant inftar braffice radices emit- 
tere? Affirmat hoc P. Eufebius Hierimbergius non mi- 
» nus pietate quam eruditione clariffimus . [ In Goa in- 
» fula, inquit, fi cornua aliquando iacuerint radices 
», deorfum in terra defigunt, medulla cius plurima quat 
» filamenta diffe&a, & protuberante hoc modo in folum 
» fubditum innitente.Radix cius brafficz fimilis eft. Hu- 
,, ius caufe examen multos sümos naturx myftas mifere 
/., torfit , & licet multi omni cempore fuerint , quiremo 
» hanc ad ftuporem víque admirati fuerint , qui tameno 
,; caufam vcram & immutatam fcrutaretur, nemo , quod 
»» Íciam, vfque adhuc comparuit . 

Refpondit Rufus . Tale portentum Hierimbergius non 
vidit: quod cum fidem meam fuperct, izepzias dicam eo- 
rum » qui hec fcribunt. 

Tum Fulbertus . Tale portentum reprobas Rufe, quiz 
Nierimbergius non vidit, ergo illud credes ; quia fimile 
» viditBorellus. [ Cornua, inquit hic Auctor ; etiam. 
» veruecina & bubula 7 1DI in Europa ; qux radices in 
;, terra egerant , vt cornu plantabile Linfchoti]: cornu 
,; infuper cum gyro folito fuo in pede veruecis, itidem 
» im Vacca , & illud à Cabrolio é genu vetule amputa- 
,, tum; quod quidem mirum eft. ( inquit Borellus ) Na- 
» turam in locis adcó à capite remotis cornua produce- 

3, TC 


Lib.3.de 
'Trinit.c. 


Obferu; 


zo 
4 9 





"m PARTIS PRIME 
y» repoffe, fed credo hzc é materia nimia vngularumn | 
» prouenire, vt alia à defectu dentium fuperiorum,quo- 
;, rum materia feré eadem eft;cum cornibus,vel medium 
» quid; vt videre eft in cornibus Rhinocerotis , que in- 
» nafío & dorfo nafcuntur . ] 

Pari de caufa falfum non dicam ego quod apud Ramu- 
fium Odoricus Vtinenfis narrat fe vidiffe quadam die in 
Itinere ; quo perrexit ad magnum Cham , [ Belluam vi- 
, delicet ad magnitudinem agni albam adinftar niuis; 
» cuius lana emula goffipij facilé à cute vellebatur , cir- 
» cumftantes interpellatos dicere datam à magno Cham 
» cuidam Baroni pro carne optima humano victui inter 
» alias omnes: addidiffe montem effe Caprij nomine , in 
» quo pepones nafcuntur magni , qui maturcícentes 
» hiant , & huiufmodi beftiam exerunt. ] Poft has fimi- 
lefque prodigiofas narrationes, quibus volumina quam- 
plurima poflent impleri, non ideo concludam  FALSAS 
INEPTIAS cfle , quia nobis inuifas; verum illud liben- 

Us tius víurpauerim ; quod Fortunius Licctus dixit vbi hi- 
defpon; »» ftoriam hanc rctulit. [ Hoc magis credo quia 1d audi- 
nafc. c. »» ut à Magnatibus, & fide dignis, quam fi proprijs meis 
qus » oculis vidiffem . Nec inquam talem Virum eruditio- 
, nesacumine, & inquifitione rerum naturalium , & 
» praternaturalium diligentia fingulari preclarum  cre- 
» dula fimplicitate raptum ad credendum exiítimabo , 
» praferctim cum ipfum rationes non laterent, quibus ad 

; fidem narrantibus habendam pofsent extimulare. ] - 
Non ne fides adhibenda efíset narranti nobis Gallas ; 
quas coronatas vocant, producere quafi ouum; in eorum 
centro claufum, & in ipfo vermem; qui in mufcam muta-. 
tus ouum perforat ; gallam rodit , euolatque é carcere; 
vbi vitam obtinuit, & quamuis Galluzularum fpeciem. 
proprias fuas, & determinatas vermium ; Mufcarum ;' &- 
Culicum fpecies producere »unquam variante natura.» ». 
etiamfi nunquam prodigiofam hanc vermium & mufca-. 
rum generationem vidifsemus ? non ne pro certis habe-. 
rc; florcs ex truncis ; qui mortui & omnino aridi tota, 

hyeme 


S 


CAPVT. VIGESIMVM . 73 
hyeme apparent, erumpere? Sidera, licét anima deftituta 
perpetuó & rationabili circumuolutione rotari;Liquores 
é Plantis fuauiffimos emanare?Odores ex Mixtis,aliaque 
huiufmodi innumera;que ante oculos deinde obietf a inquit 
Seneca. /uéclorem fuum ingerunt C» inculcant, nec obliui- 

Jéi eius ffnunt . Au&orem inquam; qui profert de Thefau- Md 
ris fuis noua & vetera , nec ideo vera funt ; quia aliquis 12, 
narrat fe vidifse, fed ideo ab alijs dicta, & vifa, quia funt 
vera. Cui nam mortalium ignotum eft ; non omnia vbi- 
que nafci & ficuti non omnis fert omnia tellus, fic multa. 

diuerfa quodammodo efficiuntur , fi in remotam transfe- 
rantur Regionem, virtutemque vel ex aéris inclementia 
vel diuerío Elementorum influxu, vel ex temporis nimio 
interuallo deperdunt ; cuius defe&u accepta narrationes 
falfe non funt, licét fepe experimenta fruftrentur . Poma 

períica in Perfis nata veneno plena efse , alió tranflata 5 
decocto veneno mitigari Plinij hiftoria ; & quotidiana; 
experientia nosdocuit. Lentiífcum in Chia. infula bac- 
cas producere, non vero alibi certo certiüs habemus.;fed 
de his Naturz mirabilibus Mctamorphofibus non eft hic 
diíserendi locus. In przfentiarum hec delibafse fuffi- 
ciat; vt illud aperté probetur, hoc eft: A nobis nunquam 
fidem negandam efse Au&oribus , qui aliquid fe obfer- 
uafse proprijs oculis afserunt ; licét illa non viderimus; 
quod fi fecus accidat , qua fronte fidem ab alijs in noftris 
narrationibus circa noftra fuper rebus naturalibus tenta- 
mina exigemus ? | iato 


DA-P-V.T XXE 


dn enfas nunquam errant itaque S. Aa- 
-guftino vifam à 


de 
Ce 


Nterceffit Rufus. Ratio ; quamobiectas, prima fpecie 

. Videtur inenodabilis, atqui earum picturarum inflar 

eft; quas hinc fi confpexeris vnum quiddam referunt, fin 
| autem 


ze PARTIS PRIMA. 


autem illinc oppofitum prorfus, aut quorundam. carmi- | 
num ea induftria concinnatorum , vt cx contrarijs capiti- 
bus le&a contrarium fonent . : 

. Fidem preftandam effc Auctoribus Fide dignis pluri- 
bus docuifti . Num propterea veritatem tenebimus cir- 
ca ea qua narrant fe vidiffe ? Inficiandi rationem relin- 
quit frequentiffiméfenfuum error , quificuti decipi ipfi 
poffunt , fic alios pari modo in errores deducere; prz- 
fertim fi /uperfrciala e» leui apprebenffone proprie , el mi- 
nus fncer& aliorum relationt innitentes à ratione. officium» 
fuum requirant, qua à fenfibus male infiruttis decepta, pra- 
cipitem €» fallacem fententiam pronunciare poteft - 

Tuam ipfam rationcm arripio ait Bemarcus ad id;quod 

per cam reuincere cogitas , euincendum . Da mihiope- 
ram quefo . Eo Te ferri fcio , vtfuadeas omnes vermes 
ex femme paterno generariyÓy carnium berbarums aliarum- 
que rerum vel plaué putrefaclarum «vel putrefcentium 1n 
generatione Infetforum non alias effe partes ,- nec aliud offi-.- 
€1um » quam vt locum vel nidum commodum prabeant 1n 
quem ab Animalibus ,, dum nendi tempus. inflat deferantur 
quermes, oua » vel quodcumque aliud vermium femen , qut 
vermes [latim t nati funt,im boc nido alimentum fufficienss, 
e» nutritioni commodiffimum inuemiunt , Qv nif à matribus. 
Jupradicfum femen buc delatum fft , nullum ibi veemem » 
nunquam quidquam generari . Quod verum efle arbitra- 
ris ex pluribus factis circa natales vulgarium Infe&o- 
rum; quz ba&enus nulla non fcholarum cafu , & propria 
virtute fine vllo femine paterno nafci credidit. Atqus- 
fo, inquam;zua: obferuationes i quis diceret OCV LORV M. 
ERRORES,vt aliorum effe potuiffe contendisquz in fce- 
nam afferuntur , cui nam inter fe diffidentium adherere» 
exigeret ratio ? Iudicem Te ipfum appello Rufe . 

At non propterea mihi perfuafum arbitreris pro varia 
fenfuum conftitutione res$cafdem fepe diuerfas appare- 
re, vnde fepe illi mentiantur . Mendacium. enim ab illis 
prorfus remoueo .. 

Tum Fulbertus. Hanc fententiam placuiffe S. 21 

ino 





CAPVT VIGESIMVMPRIMVM . . 75 
guftino in Díalogis contra Academicos fcio . [ Quia, yj... .. 
,, tamen non €o precipitauit ; vt notat Card. Pallauici- ro.i 1. 
» nus, quo Epicurus & Lucretius proruerunt, egregi] — 
» fcilicet Geometrie contemptores; qui ne forte men- rj; , ,. 
» dacij damnarent oculos ; citiüsfolem ferme pedalem bono c. 
, elfe afferebant ; fed aliam fenfus defenfionem víurpa- ?7- 
» uit, quam vel ipfi Epicurei balbutientes indicabant, vt 
» apud Lucretium videre licet. Enumeratis enim à Lu- 
5, Cretio vifis fané compluribus ; qux fenfui fidem adi- 
5; mere videntur, ita propemodum ipfe occurrit . 
| Cetera de genere boc mirando multa videmus  Lucr.fib; 
Qua violare fidem quaff Jenfíbus omnia quarunt , 4 
Ne quidquam: quorum pars borum maxima falliz 
Propter opinatus animi » quos addimus ipf s— 
Pro vifis ut ffut que non funt fenffbus vifa . 
Et S. Auguftinus eodem fe clipeo tutatus eft. Locum. 
» €ius profero, quz alias memorie confignaui. [ Age» 
» fi dicat Epicureus quifpiam:Nihil habeo quod de fen- 
» fibus conquerar. Iniuftum eft enim ab eis exigere pluf- 
» quam poflunt , quidquid autem videre poffunt ocult 
» verum vident. Ergo ne verum eftquod de remo in. 
» aqua videtur ? proríus verum . Nam caufa accedente 
» quare ita videretur, fi demerífus vnda remus rectus 
» appareret, magis oculos meos falfz renunciationis ar- 
» guerem. Non enim viderent quod talibus exiftenti- 
» buscaufis videndum fuit. Quid multis opus eft? hoc 
» de turrium motu , hoc de pennulis Auium ; hoc de» 
, Cca&teris innumerabilibus dici poteft. Ego tamen fallor 
» fiaflentior ait quifpiam. Noli plus affentiri ,quam vt 
» ita tibi apparere perfuadcas & nulla deceptio eít.Non 
, €nim video quomodo refellat Accademicus eum , qui 
» dicit hoc mihi candidum videri fcio hoc auditum,» 
» meum dele&ari fcio, hoc mihi iucunde olere fcio, hoc 
» mihi fapere dulciter ício hoc mihi effe frigidum ício . 
Quare videtis ab Auguftino frangi nobiles illas fen- 
fuum reprehenfiones , 1 dicamus nil aliud referri à fen- 
fibus extra hoc : rem quampiam exiftere ; à qua ipfe tali 
| K modo 


76 PARTIS PRIM x. 


; 4nodo afficiatur id autem veró verius. eft femper. At 


identidem animus praiudicata quapiam opinione hiíce 
veris affenfionibus falfo adiecta, abfurdas ideo conclu- 


. fiones enititur. Qui tamen animus (vti Dominorum mos 


Mundi 
fubter. 
Isbr.: 12. 
Íect.1: 


nihil fuis tribuere famulis preter lapfus ) temeritatema 
fuam fenfuum fraudem appellat. i 


CAPVT-XQpE 


Errat voeró Intelledius à veris Obferuationi- 


bus falfa deducens . 


Ac ergoacuta D. Auguftini obferuatione; refum- 

. À pít Fulbertus, perfpicuum eft , cui nam tribuen- 
dus fit error ; fenfui ne alicuius accuraté aliquid. infpi- 
cientis,an veró alterius menti praue philofophanti? Cla- 
rius hoc patebit exemplis. Ad memoriam reuoco Obfere 
uationem, quam P. Athanafius Kircherius à fe factam. 
affirmat dum in agro Tufculano cum focijs commoraba- 
5; tur. [ Mirum & hoc addam ( inquit iHe ). ex viburni 5 
»; quam vitem albam vocant ; ramulisferpe fepius meo 
», inuenifle Zoophitum fex pedibus , & fuübtiliffimo cor- 
» pore conftans cum capite eruce progreffino motu 
» aranearum ad inftar incedens, & cum diligentius ori- 
;, ginem huius Infe&ti Ícrutarer, inueni tandem id ex di- 
» Gi Liburni fru&icis ramulis putredine quàádam infe- 
»» Cis natum . Siquidem non femel deprehendi illud 
» ramo adhuc viridi adnatum », vnde non immeritó Zy- 
»» lophitum dixi ;inueni & nonnulla , quae ex pofteriori 
s» parte lignum ex anteriori veró iam animam obtinue- 
» ràánt; qua hinc inde agitabatur ; vidi & quedam quz 
» inter medio corpore, quod pedes fuftinebant lignum 
»» prorfus idem cum ramulo Liburni erat, pedes veró & 
;, caputiamanimata mouebantur; ftatim tamen ac tota. 
» ramuli medulla cum cexertis fex ramulis anima infor- 
,; mabatur, tum etiam veluti à trunco Meer c 

3 uma 


CAPVT VIGESIMVMSECVNDVM. 77 


,, humi reliquorum Infectorum more gradiebatur,quam 
», ftupendam metamorphofim, dum compluribus often- 
» derem ex Noftris, dici vix potcft quantopere adeó 
,, rarum & monftrofum partum mirati fint prafertim 
,, cum anteriorem partem vnà cum pedibus motum af- 
»; fectantem, pofteriori ftipiti adhuc adnexam viderent. 
», Sed nequidquam ad Leéctoris curiofitatem fatiandam, 
» omififfe videamur ; figuram appofui. Hactenus Kir- 
cherij enarratio. | | 
Illa tamen à nonnullis improbatur , verentibus ne i/- 
luffo aliqua adfuerit , que oculum deuiare fecerit à vero. 
At illis egofubícribere renuo ea potiffimum ratione»; 
quod Kircherius id tantum afferuit ; quod fenfus explo- 
ratores fine mendacio obfíeruarunt: Animalia fcilicet, 
quorum inter multos etiam meminit Ouidius , vifa poft 
Nili eluuiones & quorum in corpore fzpe. 
Altera pars uiuit rudis eff pars altera tellus . 
Nullo profe&o errore decipitur qui folü quod videt, af- 
— firmat:at falfitate irretiri pofse;qui illü à fenfu decipi ad- 
iudicat;,ex demonftratione eiufdem Pallauicini clariffime 
oftenditur, quam veré pretium eft penitus introfpicere» 
vulgó inobferuatam,& ad hanc quzftioné per necefsariü. 
»  Ais,inquit Pallauicinus;oculum hypofphagmate la- 
», borantem mentiri dum nunciat omnia cruento colore 
» fuffufa. At veró qualem notionem habes in animo;dum 
»» cruentum colorem dicis? Non aliam; reor, nifi quam» 
» tibi fenfus impreffit.At de colore illo fenfushoc vnum 
»» cognofcit fc à re quapiam id genus vifionem pati. Non 
5, aliam ergo cruenti coloris notionem habet humanus 
» animus;nifi vt color cruétus ille fit qui eiufcemodi vi- 
3» fionem in oculis mouet. Haud tamen ipfe animus vni- 
, uerfe hoc nomé attribuitcunctisquax ita oculum femel 
;; monent ex fortuitis quibufdam atque 1nfolitis circum- 
5» ftantijs; fcd illis modo rebus, qua vifioné eiufmodi af- 
» ferunt plerumq; & in circumflantijs communiter con- 
» iuetis. Hinc enim veroJpfi animo errandi primordium 
»» exiftit. Oculus namque teftificatur ; fe nunc tale vifum 
acci- 


InOr. 


Debono 
C.27, Iib. 
2. 


28 PARTIS PRIMx. 


»» accipere. At meus animus ea cófuetudine imbutus éft» 
» vt plernmq; quidquid tale vifum intulit mihi eiufmodi 
» Vilioncm inferat quotquot aliorum oculis in circum- 
»» ftantijs paffim cótingentibus. Quo circa per hanc falla- - 
»» Cis probabilitatis prauam acceffionem,ex veridica fen- 
», fus teftificatione falfo concludit id , quod fenfus nun- 
5 quam enunciat.Hoc etiam vfu venit;dum vulgares tan- 
»» tulüfolem arbitrantur. Tunc enim oculus nihil fallitur; 
» quia Geometra,vtpote purus mente ab omni preiudica- 
»» to errore fuper folari diftantia, & fuper eiufmodi fpecie 
» qualem exhibere debet tanta moles, fic longe diftans 5 
»» elicit ex hac vera oculorü perceptione confecutionem 
;£que verá de magnitudine Solis.Immoó potius falleretur 
» ille à vifione, fi in oculo alia quecunque Solis imago 
» depingeretur . At imperitus vtpote ignarus huiufmodi 
» circumftantiarü Geometris patefcentium, quique plu- 
», rimum expertus eft;res ita femelafpectas quomodo in 
» prafentia Sol afpicitur, fimiliter in circumflantijs con- 
»» fuetis confuetaq; propinquitate oculo ac tactui fe poft 
» modum indicafse; ex hoc vifo id ipfum de Sole perpe- 
ram colligit. Quo circa vitium omne non in oculo , fed 
» in animo efl,transferente in Solem;& in alia;in quibus 
;» hallucinatur id quod in reliquis verum frequenter de- 
» prehendit. | 

Iam ad rem noftram. Quo nam pad&o ergo dicantur 
Kircherij oculi errafse; cum id tantum quod ipfis fubij- 
ciebatur, referebant, Animalia nempe , 'gue.ex puoffertori 
parte lignum, ex anteriori oeró 1am animam obtinuerunt ? 
& fic de fingulis, que ab. eodem relata ; eius oculorum 
errores vocitantur., | 

Quia nempé, ait Rufus; aliqui vifcera horum Animal- 
culorum Ícrutati; ;zuezere à corporis illorum medio ad ex- 
iremitatem vfque cauda detineri ingentem numerum ouo- 
vum colligatorum filo vel canali, cuius qualitas per tenuita- 
zem fuam oculorum aciem effugiebat . Oua autem illa minu- 
torum millij gtanorum magnitudinem non excedebant ; 
quorum figuram auam ope microfcopij obíeruaui & in - 

Bp 


CAPVT VIGESIMVMSECVNDVM .. 75 


appofita icone apparent in vno extremorum ouatasextre- 
mitas veró altera protuberantias quafdam habet , & oua 
lignea reprzfentant, quibus ciftellarum loco vtimur, & 
qua cochlea occluduntur. : 

At Bemarcus , parem fi vicem reddere hic vellem. , 
obijcere poflem fenfus tuos Rufe fuiffe deceptos in adco 
minutorum ouorum examine . At obferuationes factas 
non inficiar . Veram proinde illationem dicam ? qua illi 
minuti globuli vera oua , ad fpeciem huiufmodi Iníecto- 
rum propagandam, extitiffe affirmantur ? corpufcula illa; 
ouis fimilia vifa cffe fenfus veré dixit: at ea oua fuiffe» 
animus addidit. Quo circa error mifceri facile poteft. 
Qus cum ita fint Rufe, quo iure oculorum dicam fuiffe» 
mendacium; fi fpontanea , aliqua generatio affirmatur , 
cum qui talem affirmat nil aliud dicat, quam quod ali- 

uid fine ouis naíci fenfu deprehenderit ? Errores fane» 
uos diffimulabit qui eos fenfibus aliorü imputat,licet ab 
errádi periculo fint immunes;quique poft multas ex ouis 
vere obíeruatas generationes iudicat , quod fenfui certé 
non patuit; videlicet NV LLV M corpus mortui fponte voer- 
minare; OM N ESQV E vermes ex femine paterno generari « 


ELLUT OXXUEPO 
Animo im nullampartem inclinato fumen- 
da [ant Experimenta . 


Vper his, quae modo àtc acuté difputata func ( Ful- 

V bertus interceffit ) vnum occurrit non fatis mihi ex- 

peditum. Qua de caufa adeo faciliter inficiamur aliorum 

- effata; eas tantummodo veras. obíeruationes rati quas 

circa corumdem Animalium gererationes habuimus; ce- 

teras veró, vel oculorum infpicientium fallacias;vel pre- 

-cipitis in iudicando animi affertiones , vel mutuatas ab 

inexpertis relatoribus narrationes in priuatis fermoni- 
bus, palamque di&itemus . : 

Duplici e fonte originem trahere;refpondit Foam 

quoc 


9o PARTIS PRIMZ; 


quod pctis, agnofco: feclufis alijs quz à praua volunta- 
tis corruptela poffunt effluere, vti effet immoderata men- 
tis elatio, quz ac fi fapientiz apicem fuis cognitionibus 
attigiffet, vcluti é fublimi Olimpo ; nebularum caligint 
minimc fubie&o,purz Iucis imbrem in alios emittere lo- 
quendo putarit, Hzc & fimilia omitto. Nonenim hic 
Philofophi moralis partes fufcepimus;,fed Nature Studio- 
fi. Primo igitur hoc euenire arbitror ex eo quod noftris 
inuentis nimirum addi&i ad experimenta fumenda fre- 
quentiffimé progredimur animo , non veritatis detegen- 
dae percupido, fedfuis opinionibus defponíato . Tenaci 
quodam vifco vni parti adhzrentes, quidquid euenit. fa- 
uorabile ipfis putamus , & quod iam pro comperto habe- 
mus tenacius ample&timur. Immó , vt docct Galenus. 
Lib. de A/1q ua putamus nos aut «uidere aut audirey aut omnino fen- 
opt.doGf& perctpere, quemadmodum in fomnijs , eo quod fpecies obie- 
87^. — Oorumiam menti impre[Jas contemplamur .. Hoc in canis 
bus dormientibus & fimul latrantibus accidit, qui 
Vt veffigia ff teneant inuenta ferarum 
Expergefaciique fequuntur inaniafape 
Ceruorumque ffmulacra ,fuga quaff dedita cernant, 
Eo pari pa&o, quo Claudianus notauit; dicens 
Omnia qua fenfu voluuntur vota diurgo » 
Petfore fopito reddit amica quies . 
Venator defelJa toro, Auriga fomnia currus , 
Vanaque notfurnis meta cauetur equis . 
Furto gaudet amans, permutat Nauita merces , 
Et vigil elapfas querit auarus opes. 
Qui vel in fomnijs dormientes; vel fi vigilant, tanquam 
fomniantes operantur , in vtroque cafu decipiuntur e 
Cxrafan 704 UtrA5 Ideas (inquit Arueus ) fed falfa idola ;. cv pban- 
tafmata inania mente concipiunt, onde umbras quafdam cv 
chimeras fibi fingunt, totaque ipforum theoria , fue contem- 
platto (quam tamen fcientiam arbitrantur ) vigilantium in- 
Jomnia, aut egrotantis animi deliria veprefentat . | 
Amorem in cognofcendo falli dixerunt Poctz , & fal- 
litur fepe, qui fuas nimis amans ratiocinationes, experi- 
men-. 


d sn 


CAPVT VIGESIMVMTERTIVM.  &r 


menta quarit, vt eas probet ; iudicatque non raro de» 
obiectis, vifis per colorata quomodo vitra . 

Tum Fulbertus monitum me igitur facis Bemarce co- 
enitiones meas nunquam in fummis amoribus habendas 
effe à me ipfo, ne mutato repenté oculorum mentis in- 
senio, illis Comorini Incolis adífcribar, quos oris nigre« 
do zqué oblectát; atque Europeos candor,ob quem fpe-. 
ciem ac decorem corporis aliqui extollunt , quafi Diui- 
nitatis radium in nos delapfum . Quo circa Deos vti pul- 
cherrimos , ita & nigerrimos rati, Deorum fimulacra, 
perungunt oleo, vt non atra fibi modo appareant fed. te- 
tra. Carbones ori fucando medicamenta preítant ; De- 
mones candidos pingunt,ficut nunc Angeli pinguntur., 
Siergo non praoccupati, perrexit Fulbertus , fed recté 
fentientes ad Viuentium generationem explorandam ac- 
cedamus, oua nunquam imaginabimur, vbi veré oua non 
apparent, neque dicemus : Semen effe ab alio. Viuenteo 
depofitum ad fux fpeciei propagationem ; quod tantüm 
aliquod. noui foetus rudimentum erat, à communi & 
prouida matre Natura peculiari artificio fabrefactum ; 
& é contra Semen ibi non effe vel Ouum; vbi veré fuerit 
ab aliquo Viuente produdum ..— 


E ACPOUPCOXCXIV. 


Experiimentorum incertitudine augetur diff- 
cultas uerum cognofcendi , mom autem. 
arguitur impo[bilttas ortus 

| Spontanet . 


Ltera praus ratiocinationis origo eft, quod in ijs, 
quz ab aliquibus referuntur à fe probata, eundem 
effe&um fortiri non experiamur in tentaminibus ,' quae 


molimur, vt alicuius Viuentis generationem infpiciamus 
ex 


- 


82 PARTIS PRIMZE. 


ex corpore ex.gr. putrefcente, quod ad illud generan- 
dum; non quidem lege inuiolabili ; fuit determinatum ; 
eaque de cauía concludimus, ideó tunc Viuens non ef- 
formari, quia abalio Viuente non füerit femen depofi- 
tum, obferuationibus illis fuffulti ; in quibus vera femi- 
nà apparuerunt, quibufque veram fpeciei propagationem 
accidiffe fine mendacij fuco cognouimus . Jn 

Hxc veró. in caufa funt, quód apud omnes fpontanez 
generationis re pugnantiam frequenter decantamus, pro- 
prie ratiocinationiserrores, & pratereuntes aliorum» 


obferuationes, eas fenfuum illufiones ; atque illationes 


vocitemus . | 
" Deprima erroris origine aliquid fatis me innuifse: iu- 
dico, qua; vtpoté minus frequens , minus etiam. exigit 
penfum, quo in accurata philofophandi paleftra. exactius 
recognofcatur. Circa alteram. pauló longius immora- 
bimur; illudque enucleatius difcutiendumeft ; quo de 
huiufcemodi ratiocinandi fallacia inftruamur ; cum dici- 
mus. Hoc ego non obferuaut , ergo nullowum oculis vnquam: 
deprebesfum effs iue : quod alg fe obfeeuaffe affrrmants con- 
Jfanzi lege à Naturafuit mibi denegatum , dum ffudium. 
inutile [emper tentauerim s ergo ,. uel quod adducitur ficii-- 
Lum efP, vele paterno femine generatum 
Abftinendum omninó cfse ab huiufmodi illationibus 
docuit me Arduitas verum cognofcendi , qua in Philo- 
fophia experimentali ab euentuum incertitudine vt plu- 
rimum nondiuiditur. Quamobrem ex illorum varietate 
có pluries deueni, vt multa, qux nouifse me putabam ; 
plane ignorare me fciuerim. Circa quod; vt mihi fidem» 
facilius exigam , in medium afferam experimenta maxi- 
mé fallacia, quz circa res medicas fiunt. Hac magnas 


& generalis incertitudoferé femper comitatur ; nec raró 


accidit; vtvnum idemque malum in diuerfis corporibus 
nafcatur ex diuerfis caufis, & multi circumftantiz tem-- 
poris & loci, aut preparationis dari poffint , quee non. 
benc obíeruata impedire; mutare; vel imminuere virtu- 
tem medicamentorum queagt. — — 

Tum. 


. 329 


CAPVT VIGESIMVMQVARTVM. 435 


Tum Fulbertus ; qui fuper hoc pofteriore quod 'Be- 
marcus obiecerat eó víque conticuerat, filente Rufo, ita 
fermonem aggrefsus eft in Bemarcum intuens . Indicabo 
etiam ego; fi placet, alia, qua huiufmodi erroris pericu- 
lum plane deturbant. Illa mihi fuggerit , quem felicifüi- 
mum Naturz fcrutatorem Bartolinus dixit ; D. Franci- 
Ícum Redi in fuis experimentis naturalibus, qua in La- 


» tinum translata ficlegi. [ In prxludijs experimento- 


25 
tectione Sereniffimi Principis Cardinalis Medicei 


congeftis fcriptum eft : infufione aque per campanam 
plumbeam diftillatz, turbari omnes alias Fluuiorum.s 
Thermarum;Fontium,& Puteorum aquas, & folam in- 
ter aquas naturales illam ; quz Pifas deducitur , non. 
albefcere, fed natiuam fuam limpitudinem prorfus far- 
tam tectam feruare. Vere idipfum & fine fuco ícri- 
ptum eft: Non deeft ingens Eruditorum numerus;qui 
cum proprijs oculis hoc experimentum viderint, viuü 
& verum eius teftimonium perhibere poffint; At qui 
iam aliquot menfes funt,ex quo non fine maximo ftu- 
pore omnium, qui centies centieíque contrarium no- 
tauerant obferuaui, aquam pifanam non minus quam.» 
alias albefcere & turbari. Caufam aliam praeter ad- 
miffionem rerum terreftrium. heterogeneam nullam, 
noui, qua inuifibiliter prope fcaturiginem aque fítil- 
lando procurrant, & venam aquarum comitentur . Po- 
terat enim iftiufmodi cafus dari vt quo tempore expe- 
rimenta circa albedinem aquarum naturalium. capta, 
funt, nonnifiaquze per campanam plumbeam diftilla- 
tz adhibitae fint qua durante diftillatione quam mi- 
nimum falis ab hac campana attraxerint;& confcquen- 
ter tantum aquas impuras non vcro puriffimas condu- 
&us Pifani dealbare potuerint; ad quas dealbandas 
aquis opus eft à fale 1llo imprzegnatis ; quem campane 
plumbee cuomere foleat . Atque vt quod res cft di- 
cam : Quifquis huiufmodi experimentum cum cura» 
facturus cít; fi pluribus & dinerfis aquis per diuerfas 
| LU. ;» Cáin- 


23 


5 
3) 
» 
23 
3 
35 
$5 
P 
32 
PP 
» 

25 
2) 
35 
55 
25 
25 
» 
5) 
55 
5» 
55 
55 
2* 
55 
25 


De ouar: 


mulier.& 


Gener. 


hif, 


rum naturalium in Academia experimentali fub pro- P*539 


3 


55 
235 
22 
23 
22 
22 
35 
25 
PP 
323 
PP 


22 
p 


33: 


32 


94 PARTIS PRIMZ. 


campanas diftillatis vfus fuerit. inueniet nonnullas ; 
qu& in aquas conductus | Pifani infüfe nunquam illas 
turbabunt, & é contraalias quz id agant fubito . 

Et hanc talem differentiam, vt ego quidem expertus 
fum non parum promouere poteft non diuerfitas modo 
campanarum, fed etiam gradus ignis ; & diuería con- 
ftitutio florum & herbarum, quz diftillantur. Przte- 
rea ad rem forté facit, vtrum prima fit que per cam- 
panam diftillat aqua, an veró vltima ; vbi poft conti- 
nuos labores aliquot dierum campana , ; vt ita dicam» 
defatigata, & fterilis fa&a eft . Accidit etiam quando- 
que, vt extraordinariam quandam differentiam produ- 
cat maior minorue quantitas aqua per plumbum di- 
füillate, & in aquam condué&us Pifani infufz . 

In eodem illo libro Experimentorum naturalium di- 


citur ( idem Auctor profequitur ). aquas in vafis vitreis 


22 
25 
22 
9? 
3» 
235 
35 
25 
25 
2) 
25 
32 
33 
22 
7235 
25 
22 
35 
2 
33 
23 


diftillatas, fi aquis vafa plumbeo diftillatis admifcean- 
tur non turbari. Sapiffime procedit hoc experimen- 
tum, fed figeneraliter de omnibus aquis in vafe vi- 
treo diftillatis loquamur ; minime. Et pofteaquam. 
expofuerit varias combinationes aquarum é. vafis di- 
uerfis diftillatarum pauló poft fubiungit . Et fepe 
accidit; vt hz aque non eundem femper ordinem fer- 


uent; & poteft dari cafus, vt aqua alicuius herbae di-- 


ftillata, fi experimentum capiatur femper turbida eua- 
dat, & contra, vt vnius eiufdemque generis herba deo 
nouo diftillata, effe&um hunc turbationis non 'produ- 
cat; vt jam difficillimi operis fit, quicquam certi in» 
genere de his aquarum diftillatarum conturbatio- 
nibus ftatuerc . i 

Nec minus curiofum & incertum eft experimentutnz 
illud ; quod fumitur de quodam puluere artificiofo 


compofito ex tribus partibusfalisnitri purgati, dua- 


bus falistartari , & vna florum fulphuris .. Ab effe&u 

quem producit Puluis tonans vocatur : etenim ft. exi- 

gua eiufdem quantitas fupralaminam candele velpru- 

nis ardentibus imponatur, fenfim colorem mutat, & 
: 5tàn- 


pe 


.CAPVT VIGESIMVMQVARTVM. $5 


, tandem ftrepitum edit. At quandoque ille ipfe puluis, 
» quem experimento facto optinrum effe cognouimus fi 
,, denuo adhibeatur eundem effectum in perítrependo 
5; producere nolit, & viceuerfa iterum adhibitus effeaü 
,; fuum producat. Id quodque mihi euenit ( loquitur 
,, idem D. Redi) etenim prima vice puluis effectum nul- 
, lum edidit, fed cera inftar liquefactus eft : at vero ite- 
, rum iterumque repetito examine, optime refpondit 
» euentus. Plura poffem huc reuocare ab codem Aucto- 
,, re fide digniffimo ad demonfirandam expcerimento- 
,, rum incertitudinem; & quo magis eft vera & nota 5 eo 
, minus note funt caufa; é quibus ipfa procedit. 
. Quid igitur (hic Rufus fuit aduerfatus ) generatio- 
nem ípontaneam affirmabimus ? Cognita nihilominus 
naturalium experimentorum incertitudine illam admit- 
tere non cogor, opitulante ctiam mihi infigni atatis no- 
fire Natura fpeculatore . (C 

Confeftim Bemarcus. Hoc abs Te non peto. Rufe, nec 
de contrarie opinionis Fautoribus queror: omnibus 
quodlibet fequi ; liberum omninó cft. Illud tantum af- 
firmo, me fapienter inflrui de recta philofophandi regula 
ab Experimentorum incertitudine nuper ex tanto  Au- 
&ore; à Fulberto delibata . 

Ex his, ni fallor ; mirabitur nullus nifi femper in re- 
bus putrefactis fiat Generatio; ficuti enim fupra cadaue- 
ra vermes aliquando non producuntur, quia mufcze vel 
fimile aliud Animal oua non depofuerint ; vt docent qui 
negant ortum fpontaneum, ita pariter poffunt ,Viuentia, 
fpontanea alijs de caufis non emergere. Immó ficut. in, 
ipfis Auium ouis pulli non formantur , eo quod oua fint 
fubuentanea ; careantque plaftica virtute à mare pro- 
uenientes vel aliam ob caufam , cuius inuefltigatio non» 
eft huius loci, ita non femper naícitur fpontaneum ani- 
mal, co quod in materia apta defint vltima. difpofitio- 
nes, vel alia adfint impedimenta , de quibus fufiüs alibi 
obíeruationes noftras adducemus; & quidquid dicet de 
fuis onis fpontanei ortus impugnator; adijciet de foeti- 

$1 ; | : bus 


86 |: PARTIS PRIM ZX. 


bus fpontaneis Peripateticus. Non ergo ; licet difficilis 
reddatur hec indagatio, impoffibilis redditur ortus fpon- 
taneus ab Experimentorum incertitudine .- 


C APVT XXV. 


Experimentorum variatio aliquando ex 
Incuria prouenit ; 


dinem accuratiori ftudio perluftremus ; non vnica 

ex caufa deriuare videbimus, atque ex incuria 
praefertim, qua multotics remíatis arduam Exploratores 
Íectantur, vt in Artefadtis Artifices, in quibus euentuum 
varietate fimili de caufa perfzepe experiuntur. Exemplis 
hoc palam fiet. Dentes alicui rote ad horologium confi- 
ciendum aliquis addat, fi parum oculos auertat , vel ma- 
num variet in eorum diuifione quantam deinde varia- 
tionem in rotarum circumuolutionibus horarum index 
oftendet ! neque omnes Tabulx neque Statue femper 
idem pretium merentur; licet eas eadem Artificis manus 
vel pinxerit vel fculpferit, quia fcilicet non fimili foler- 
tia omnia perfecir. Sic pari modo quot infantes occidun- 
tur; quotquot pulli non excluduntur ab Ouis; quot plan- 
tz à feminibus, non pullulant, vel fi exoriantur , ftatim» 
arefcunt, velex incuria matris lac non praebentis, vel 
Auis ftatuto temporc non incubantis , vel humoris defe- 
&u, fi rigare negligat Agricultor ! Negandum fortaffe» 
propterea efl; Filios à Genitrice;Pullos ab Auis,Plantas 
exfemine tánquam à fua caufa non prouenire? Nullumo 
audio ineptas hafce illationes deducere. Vt quid ergo - 
generationem fpontaneam impoffibilem dicam , eo quod 
non femper in putrefa&is rebus eas viderim; cum ex fola 
negligentia vel manus vel oculi potuerit non euenire». 
Si aliquando accidit, non ideo inferri debet ideo accidií- 
Íe quia mufca oua intulere;cum manifeftum fit ae 

illas 


Qs veró fi indicatam Experimentorum incertitu- 


CAPVT VIGESIMVMQVINTVM. 87 


illas potuiffe non adeffe. Ex Incuria ergo Philofophi ex- 
ploratoris, licet deprehendatur Euentuum variatio ; non 
arguitur generationis fpontanee impoffibilitas; fed often- 
ditur falfze ratiocinationis illatio. 

Indicata eiufmodi experimentorum varictate oppórtu- 
ne adducam quz in hanc rem Kircheris ponit ad alienum 
» contradictionis pruritum fedandum;, inquiens . Ego fa- x d 
» né vti germano candore in experimentis fumendis pro- 5. cap.4. 
; ceffi , ita quoque nihil in fecreto receffu , fed in do- dub.r. 
»» Ciffimorum Collegij Romani Profefforum prafentia, 
, nede mea fide & finceritate dubij, fed fidi & oculati 
, tefles mearum operationum prafertim circa Serpen- 
» tum ; Scorpionum, Ranarum Xylophytorumque gene- 
»» rationem teftes efle poffent ) executus fum, vt proinde 
» dictum falfiffimum fit, tale & cale experimentum ab 
, alio factum fucceffum non habuit ; ergo à Kirchero fa- 
» Gum falíum eft . Ego faneiamà 4o. annis in ciuí- 
,» modi empiricis fludijs veríatus innumerabilem pené 
, multitudinem experimentorum Orbi literario. propo- 
/», fui ;que vti non exiguam admirationem Viris curiofis 
,, rerum naturalium Indagatoribus pepererunt ; ita quo- 
«, quead veritatem propofitorum experimentorum ex- 
» plorandam tentaudamque illos mirifice excitarunt ; & 
, nonnullis quidem experimentorum tentamentum de- 
» fideratum effe&um peperit ; prout libellis publics lu- 
,, €i datis ; mihi infcriptis ; conteftati funt, apud alios 
,» Veró ; qui cumultuarie folummodo rem tentarunt;nul- 
5; lum fucceffum fortita, mirati funt; vt proinde mnlti de 
»» fide mea dubij literis ad. fucceffum obtinendum , de» 
,, modo operandi me confuluerint ; que cum przcifius 
, exactiuíque praícripferim tandem veritatem. confecu- 
» ti gratias mihi agere nom deítitere. Magna itaque cau- 
»» £€la ( concludit idem Kircherius ) 12uicfa patientia, & 
» confiautia cxperimenta fumenda funt ; imó neceffe eft 
» Vtcum primis circumftantias loci , temporis , res fite 
; gulas cum fingulis combinando; femper ad Naturz ar- 

che- 


Hift.ani- 
mal. lib. 
6. C.2, 


Lib.xo. 
poo 


—- 


88 ^.^ PARTIS PRIMZX. 


» chetipon mentem indeclinabiliter reflectant vt tans - 


»» dem defideratum effectum producant. 
De hac vtique Incertitudine neminem addubitare pof- 


fe reor , fubiunxit Fulbertus ; Quin potius omnino cort» 


fiderandam efle ; vtre&us teneatur callis ad Philofa-- 


phandum. 


CAPVT XXVI 


Experimentorum Incertitudinem ex mul- 
Eplici caufa prouenire indicatur. 


T infuper ad aliud defcendo ; quod facit: ad rem; 
. noftram , ait Bemarcus . Variari effe&usin Arte» 
certiffimum eft cum etiam ab Artificum voluntate de- 


pendent ; At fi non cantum ab Exploratore; fed etiám à 
Natura operante procedant, quam certe copiofa origi- 
num feries pullulabit ; ex qua talis incertitudo parietur. 
Multiplici ergo Experimentorum euentus circa fponta- 
ncos partus poffunt variari ; proportionali prorfus modo; 
quo Generationes ex Ouis & Seminibus, quamuis inua- 
riata quadam lege, à Natura ad productiones ordinatis, 
variantur. Numeret qui poteft quot conditiones caufx- 
que concurrant ad exclufionem pullorum ex Ouis;ad for- 
mationem foetus in Viuiparis, ad germinationem Planta- 
rum ex Seminibus, Loci fcilicet; Temporis ; Aeris ; Ca- 
loris, Humidi impedimentorum priuationis ; fexcenta- 
rumque aliarum qualitatum ; que nobis ignotze prorfus 
latent ; & quarum, defe&u multoties in philofophando 
decipimur. Satis fuperque fit ne ab hac ipfa materia, 


diuagemur , in exemplum afferre contradictionem inter 


Plinium & Ariftotelem circa oua pullorum philofophan- 
tcs. Atfirmat hic ex oblongis & acutis ouisfoeminas ge- 


. nerari ex ijs, que mucronem acutum habent mares.Pli- 


nius veró, ait; Foeminam edunt, qui rotundiora gignun- 
| tut» 


CAPVT:VIGESIM VMSEXTVM. 89 


tur,reliqua marem, & cum eo etiam Columella cuius 

verba recitat Arueus. Crum quis vulens, inquitquam plu- Lib.o.de- 

vimos mares excludi, longiffma Ouafubijciat; ev vurfus cugs 1 xut. 
 füminas , quam rotundifsima. Quis horum quefo Verum 5 

affirmat ? nihil certe facilius quam de re tam facile vifu, 

fententiam ferre : attamen inter íe difcrepant. Nullum. 

ego dicam mendacem ; nullum deceptum, fed cffe&uum 

variationem ex occultioribus caufis emanatam obferuaf- 

fe; de quibus impoffibile eft conftantem fententiam fta- 

tuere. Ea potifsimum ratione fcias Rufe ;, hzc à me fuif- 

fc indicata; vt moneam , quam fit neceffarium plurimam 

adhibere cautelam , quoties curiofa hypothefi cuicun- 

que fuperextruenda facimus experimenta ; atque ad co 

iterato rurfus experimento aggredi rem debemus, & fi 

forte aliquanto idem non recurrit, non ideo fiftendum. 

eft aut dubio hzrere ; & multo minus ; fialicui contra- 

rium eueniffe fciamus. Ego pari modo quo cum multas 

terrz glebas foetas metallis tractamus , € quibus ea non 

pari peritia poffumus feparare , fiue é varia coctione;que 

requiritur » fiue quacunque alia de caufa ; id accidat; ne- 
-quequia multi aurum extrahere é Fodinis neíciunt, ideo 

itatuitur terram illam omni prorfus auri vena carere. 


C ANDPVTI XXVIL 


Notatur duplex clafts Rerum, qua 
i2 alijs aduefcuntur, 


Is pofitis, Experientiam omnium Magiftram inqui- 
ramus, ne incertum noftras Confabulationes pro- 
ducentes, temporis iacturam faciamus. Ante oculos Ti- 
bi fübijcies velim omnia illa Viuentia ; quz in alijs Vi- 
uentibus reperiuntur . Quam copiofa fit eorum feges ti- 
bi Rufe non latet ; qui quamplurimas Exploratorum re- 
lationes publicis in paginis exaratas perlegiíti , quas, ne 
tedium Tibi afferam omitto. Ex quo igitur principio 
M ea 


Hift.nat. 
art.1.p.8 


9o PARTIS PRIMA. 


ea omnia fuam traxiffe originem arbitraris ? 

At Rufus , vnico verbo omnium principia huc referre 
profecto impofsibile eft. Illud in. vniuerfum femper di- 
,, cam cum Antonio le Grand. Quidquid in. natura gi- 
,, gnitur à Semine promanare, & nihil cafu . aut luden- 
, te Natura in Terra produci . Illa autem femina potif- 
» fimum in Terra efle , & non oculis femper fefe offerris. 
» fed talia in. Corporibus latere. p xD me ic 

Ita plane partes. philofophi adimples , Fulbertus. re- 
fpondit. Inquirentibus enim: de varijs. rebus exactam 
cognitionem , qua latifsimo gencre comprehenduntur; 
diuifionenr perneceffariam effe Ariftoteles docuit, né 
Ícientiz loco Ignorantia füuboriatur ex confufione.. Exci- 
pe igitur duplicem claffem ; qua comprehendt videntur 
mihi poffe ea omnia; que alijs in. corporibus: adnafcun- 
tur « Velenim funt Animata Senfitiua: ( verbis vtar à 
Philofophis pafsim vfurpata) vel Infenfitiua : S1Senfiti- 
ua,triplicem fedem agnofcut,Primam ín Azimatis fenffti-- 
uis, vt Vermes , Blattz , Pulices, Pediculi ; Ricini, & fi-- 
milia ; que in Animalibus brutis, & 1n. ipfo homine re- 
periuntur Secundam in Agimatis non Senfétiuir , vt: Ver- 
mes, Mufca & huiufmodi ; quz in gallis fructibus,& Vl- 
morum tumoribus infunt . Tertiam it Jzazimatiss vt Ti-- 
nee & Vermes; omnes; qui in lignis & rebus. putrefactis 
ftabulantur. Si veró fint non Senfitiua vel infunt in Ani- 
matis non fenfitiuis , vt Fungi ; Tubera , & Mufcoruma 
genus, qui ex Arboribus pullulant » vel ab: Inanimatis 
procedunt ea huiufmodi funt Alge Fungi; Lentes. palu- 
ftres ; Mucedines, Tubera ; quz fupra Saxa» Aquas; Ter- 
ram refque alias virefcunt.. j | 

Verüm vt à prima exordiamur claffe hic recole omnes: | 
illos , quibus poft primzuam omniunr parentis labem» 
Deus fubiecit Homines ,. nulli putredini & corruptionis 
antea obnoxios ,ícilicét Pediculos, Lendes , Acaros , 
€imices. Quo nam pacto tam ingens eorum copia quaft 
repente pullulat; vt nulli artificio expelli omnino poffint; 
& aliquando à contemptiffimis animalculis homo omni- 

no ]j 





CAPVT VIGESIMVM SEPTIMVM. 9: 


no confumetur ? Mitto cafus illos , in quibus multi pe- 
diculari morbo contabeícentes , cum Pharaone digitum, 
Dei agnouerunt , vti Caffander Antipatri filius, Sylla di- 
cator, Herodes, aljque multi ; vt pote quia fpeciali 
modo excitare eos potuit Deus ad poenam illis infligen- 
dam . Gencrantur ne Animalia hec ex producto primüm 
femine ad fpeciem propagandam in fimilitudinem na- 
ture ? | 

Refpondit Rufus . Sponte exoriri Ariftoteles alijque 
affirmarunt ; quos tamen experientia omnium magiftra, 
€os falfum credidiffe convicit. Ego met ex ouis vitro in- 
clufis cimices erumpere pluries vidi ; que oua & micro- 
- Ícopium aucta inter microfcopicas obferuationes defcri- 
bam ; fic Pediculi ex Lendibus ab alijs primum productis 
exeunt. 

"Tum Fulbertus oua hec Pennius olim animadvertit , 
cum gladium diftringere tentans , nec perrubiginemo 
poflet; vaginam fecuit; in qua Cimices adultos plurimos, 
cum magno ouorum albicantium numero comperit , ideo 
experientiz documenta non folum amplecti fed venera-- 
ri quodammodo debet quifquis naturalium rerum cogni- 
tionem venatur. ; 


CAPVT XXVIIL 


Quod multa ex ouo nafcantur ,' non inde» 
probatur mon po[fe etiam ortu fpontanco 
fimilia primum generari . 

 Nunrenim fupereft ; quod me adhuc in dubio he- 

V  rentemrelinquit ; Hoc eft: quid nam dicendum» 

fit de prima horum. Animalculorum produ&ione in Vi- 

uente illo , in quo copiofa eorum feges aliquando pro- 

pagatur ? Animalia tum Quadrupedia tum Volatilia fine 

yllo prorfus pediculo nafci certiffinum eft , ficuti etiam 
: M 2 cer- 


92 PARTIS PRIM AZ: 
certum Cimices omnes abeffe ex nouis cubilium fulcris 
& tabulis, in quorum rimulis poft aliquod temporis fpa-. 
tium frequentes funt maximeque palea inueterafcente » 
Quid dicam de Plantarum pediculis quarum aliquz di- 
cuntur pediculares ; vt Aquilegia . Horum femina à 
ventis fuiffe delata , vel alia fimilia Animalia adveniffe» 


adípeciem propagandam imaginari quidem poffumus; | 


vere afürmare non poffumus. Quid enim fi hoc ftatua- 
mus dicendum erit de Syronibus non extra cutem ; fed 
füb cute femper latentibus ; fub qua ferpunt. Talparumo 
ritu illam erodendo ; & moleftiffimum excitando pruri- 


tum ? Quid de Tineis, quid de Acaris, quorum vix. 


oculis capitur magnitudo tam pufilla, vt vnum effe» ex 
atomis quemqam eorum Epicurus dixerit,non ex atomis 
conftare . 
His adde omnes Vermium fpecies, quein Brutorum 
& Hominum Inteftinis oriuntur . At quid dixi inteftinis, 
cum certum fit experientia non tantum in ijs ; fed nul- 
um effe Hominis membrum , quod vermes & alia. 
JAnimalia non producat. Inuenti cnim funt in cerebro ; 
in Auribus in lingua ; in Oculis ; in Cranio; In fangui- 
ne vermes naíci varijs experimentis in fcrutinio phi- 
fico medico de pefte oftendit Kircherius. Omnem gan- 
crenam , lepram , elephantiafim , luem , veneream;, nil 


aliud effe quam verminaginem quandam , qua be- 


ftiole continua corrofione vicinam carnem viuam in pu- 
tredinem ducunt ; Ímmo in interioribus vitalibus mem- 
bris,Stomaco,; Hepate ; Corde , Renibus  Pulmonibus s 
Cerebro , Vefica, Liene ; Vermes inuentos fuiffe magnae 
note Auctores varijs euentibus comprobant , de quibus 
pulchre in fno de medicinalibello Quintus ferenus ait 
cap. 29. | 

Quid non adverfum miferis: mortalibus 'addit . 

Natura? Inierto quum vifcere tinea ferpens » 

£t lumbricufque edax viuant. inimica creanti » 

Quod genus affiduo laniat pracordia morfu 

S«pé etiam fcandens oppletis faucibus barets 


Ob/z/Jaque vias vita concludit anbela . ». Vi- 





s onim ui 


 CAPVT VIGESIMVM OCTAVVM. 53 


Viuentium , qua 1n Viuentibus reperiuntur magnum 
hic apparatum inftruere facile poffem; non folüm ex An- 
tiquis fed recentioribus quamplurimis collectum nifi po- 
tius ad inutilem pompam , quam folidz quaftionis vtili- 
tatem conducere mihi perfuaderem. 

Immo ad ftomachi naufeam mouendam aptiffimum du- 
co , interfatus hic fuit Bemarcus. Medicos non Philo« 
fophos eorum decet Hiftoria. Quod fi huiufmodi in- 
grata oculo,mentique fercula tuis alioqui gratiffimis ob- 
feruationum epulis liberaliter addercs Fulberte , omit- 
tere verba non poffem ; quibus D.olim Auguftinus reí- 
pondit Oleaftri frondes laudanti dicens. Nefcio quales | L5 
pecori ffnt mibi certé amara funt . Mis interim omiffissper- c33:5;— 
fequar non illud quod accidit , fed caufam , cur id ac- «os c7. 
cidat. Ex qua igitur origine huiufmodi Viuentia, quz 

àn Viuentibus reperiuntur emanare ftatuendum crit? 

Eadem prorfus , vt mihi perfuadeo ait Rufus, ficri po- 
» teft vt in inteftinis ; & alijs Hominum membris Lum- 
» brici, Syrones ; infelle, & vafis hepatis Arietum & 
, Veruecum vermiculi nafcantur, qua in multis Vi- 
,. uentibus non fenfitiuis . Hoc enim difcrimen accidit 
, inter Viuentia, & non Viuentia , quod deficiente fc- 
» mine, neque ex herbis ; neque ex carnibus putrc- 
» facis, velqualicunque alia re actu non viuente quid- 
» quam nafcetur. E contrario quidquid viuit & vere» 

,; animatum eft intra fe vermiculum producere potcrit , 
» €adem quacerafa, pyra, pruna; galle , & echinati 
» calices quercuum ; &fculorum , cerri ; ilicis & fagi ; 
» ratione , in quibus vermes illi nafcuntur , qui in Mu- 
» Ícas ; papiliones & illius generis Animalcula volan- 
» tia tranfmutantur , ME S | [ 


CA- 


24 PARTIS PRIMA. 


CAPYVT XXI 


Quod multa «iuentia ,im quibus alia ortum- 
tar. feofitiua fimt , nibil confert 4d. 


eorum generationem x 


T^" VmBemarcus. Audio meditationem; At ex ea; 

3 (modeftefubridens adiecit ) rationem non audio , 
cur in Animantibus fenfitiuis fenfitiua oriantur , fed illa 
equé bene poffe oriri, ac in Infenfitiuis intelligo. Super 
vtrifque quz in exemplum adducuntur dubitatione, ve- 
xor, vnumque occurrit non fatis mihi expeditum . Qua 
Ícilicet ratione fi à fezztiuts Animalibus , &v ffmul mon fen- 
fftiuis poffunt alia produci , dum illa actu. viuunt , cre- 
dendum non fi5;/ ctiam 4 zoz Viuentibus pofle ? Vtrobique 


enim par ratio ; ni fallor. An ne quia in aliquibus fcho- | 


lis docemur ; à caufa minus nobilinon poffe produci 
effe&um nobiliorem? adeoque Viuens à non Viuente ? 

Ita plane Philofophis multis comprobare mos eft; Ru- 
fus refpondit. Id tamen SERIO RIDEO ,, cum vel fo- 
» lum Mufcarum & Culicum in Quercuum Gallis ena- 
» torum exemplum meo quidem iudicio omnem dubi- 
» tationem tollat. . 

Tum Fulbertus ; preclare equidem , quod Bemarcus 
rogauit ; explicafi Rufe. At dum RIDES quod ille» 
affirmat , id ipfum Tz credis » quod negas. Si enim non 
implicat Sen/tiua produci poffe 4 zoz fenfftiuis , rem Íci- 
licet zmagis nobilem à minus nobili , nil obftat ex hoc capi- 
t€ ; quin à corporibus purrefa&is pofsint multa Infe&a, 
produci , hoc eft viuens magis nobile à non viuente sinus 
zobili. Vbique enim, refumo , par ratio. Vel igitur 
vtrumque affirmandum eft, vel vtrumque negandum. 

Hic locü haberet tritü illud,& paffim in fcholis; vfur- 
patum Axioma . Neminem poffe dare quod ipfe non ha- 

bet ; 


] 
P 
r* 
ri 
ul 
I» 
"y 
? 








CAPVT VIGESIMVM NONVM. 95 


bet; atqui Infenfitiua non habent dotes fenfitiuas, er- 
co non poffunt cas vlli communicare. At illud omitto, 
cum optime calleas Rufe (quod etiam Philofophiz Can- 
didati facile norunt)nempe : Neminem poffe dare aliquo 
modo , quod nullo modo poffidet ; pofle veró , fi aliquo 
modo poflideat quod communicat. Vobis pro comper- 
to eft , quam parua proportio fit inter paruitatem femi- 
minis Quercus , & molem ingentem huius arboris : atta- 
men à paruo femine talis arbor educitur ; rurfus femen» 
iuxta multorum fententiam nom actu viuit , fed eft id, 
quod poteft viuere ; Arbor tamem é femine. gencrata vi- 
vit. Igitur fi adtrutinam Áxioma nuper adductum re- 
uocamus proculdubio conftabit inquo fenfu vfíurpandum 
fit à Philofophis , ne à recta ratiocinandi via deflectant. 
Quod autem Planta , feu aliud quidpiam Virtutem pro- 
ducendi vermes contineat, alibi rimari conabimur in col- 
locutionibus noftris. 

Quod veró multa Viuentia , in quibus alia Viuentias 
oriuntur fenfitiua fint nil confert ad corum gencratio- 
nem , fed pari methodo generatio talis fuccedit ac itj» 
non fenfitiuis . Porro Viuentia ex partibus Viuentis Ani- 
malis oriri non poffe docet Ariftoteles ; fed ex putredi- 
nc ; ratio eft,quia pars viuens in aliud viuens diueríi ge- 
neris 177:2ediate; hoc eft nom intercedente obitu priftint 
Viuentis,commutari norm poteft;fiquidem Viuensex non 
viuente folummodo fieri poteft ; atque Animal ex non» 
animali » ac fpeciatim ortu fpontaneo » quo Viuentias 
nom nifi ex cadaucre fieri pluribus in locis demonftrat 
idem Philofophus ; cun: nihil nifi ex fuo contrario gc- 
meretur. | | 


CA- 


3.Phific- 
t1t.76. 


Metaph. 
C.26. 277 


o6 1 BARTIS PEIMES! 


CUN PWPLUNONUM 


Ex eo quod multa Viuentia na[cantur in. VA- 
uentibus , probatur , poffe multa Viuen- 
tiaex non Viuentibus generari . 


à 
. de oe NM ADU ae oma las — ——— 


T quia Ariftotelis Au&oritate acquiefcere fepe re- 
cufat Rufus nofter , tres huc adduco , quos fane 
omnium Medicorum dixerim Preceptores Hippocratem; 
ÁAuicennam ; Galenum. Eorum primus Ariftotelis Au- 
Goritatem. Firmat quarto de morbis dum ftatuit, Iz Pu- 
mauis inteffiuis Lumbricos , C» fpeciatim latum, gigni ex 
primae cotiionis excrementis diu in aluo vetentis. Secundus 
Lib.;.tr. alens ) Luenbricos gigni ex bumiditatibus exiffentibus in In- 
5 C1. feffimis. Tertius afhirmans . Lumbricorum materiam effe.» 
alimentorum prauorum excrementain. Intefhimis putrefcen- 
3-Apho- 714 »fégregata ab omni fucco benigno e «tili ; quibus adde 
rfn — Paulum ZEginetam , qui lib.4. cap.5 7. fcribit originem 
omnium generum Lumbricorum effe exeruda ». eraffa.s, 
pituitofaque materia , d» putredini accommoda qualis 1n 
pueris alj/gue vermibus colligitur.Quam fententiam fi om- 
nes tum Philofophorum tum Medicorum claffici reci- 

piunt ; cur nobis ab ea recedendum eric? 

Recedo ; inquit Rufus, ex eo quod manifeftum expe- 
rientia fit; Lumbricos Vermefque multosex ouo in terra 
senerari. Ego quidem fic exiftimo , inquit D.Ioan.Iaco- 
bus Harderus in Epiftola Luce Schrockio ann.1682. in- 

» Ícripta.Suppofico quod negari vtiq;inequit Lumbricos 
» ex OOuo in terra generari,neceffarium effe in eorundem 
; in corpore noftro prouentu Oua pro primordio accu- 
» fare ; neque enim ex quacumque putrilagine alia illos 
; prodire poffe autumo ; nifi Ouum verminofum inibi 
» fuerit. 


Mitto , inquit Fulbertus multos Lumbizicos fub ie 
C- 


V» 


UU wu u 





CAPVT TRIGESIMVM . 97 


feminum beneficio: pullulare ; attamen in multis cafi- 
bus vermes in Animalium remoctiffimis fibris, in renibus; 
in offibus,& quidem formz non amplius vif;reperti funt, 
vt non nifi ad tuendum pofitum affirmari poffit inibi fe- 
men preextitifíe ad calium vermium generationem aptif- 
fimum. An vere lioc poffit dici perpende ex Obferuatio- 
nibus curiofifsimis , quas in Ephemeridibus Germanicis 
celeberrimi doctrina Viri retulerunt. Si enim admitta- 
mus ; quod Suammerdamius pag.155. affirmat ; nempe» 
Animalia omnia; quz in Vifceribus ; atque Inteftinis ge- 
nerantur , fieri ex preexiffente femine » feu Ouo y qua fe- 
mina Q» Qua ,feu ipfa Infeéla cum cibis » potu, aereyalZfgue 
nobis ingevantur, vnde poffea fetu accedenze. Infecia 1n la- 
cem eduntur ; non video cur talia Semina ; feu Oua , feu 
Animalia ipfa calore non deftruantur illo , quo duriora, 
& difficiliora adeo concoquuntur ; vt in;aliam fubftan- 
tiam penitus ctranfeant. Secundo quomodo femina illa 4 
feu Animalia permeare poffintad partes illas remotifsi- 
mas, in quibus multoties abdita reperiuntur ; & ad quas 
non nifi Sanguis purifsimus & fubtilifsimus per venas ca- 
pillares minutiffimas immittitur. Tertio cur fepiffime» 
in ftomacho edentium Oua Pifcium & Animalium;Difces 
& Animalia non adolefcant ? Curiofitatis pabulum. pro- 
fe&o effet iucundiflimum; fi deglutitis Ouis ) & Semini- 
bus ; Piífces in ftomacho natarent,canerent pulli; eermi- 
narent Planta. | "ws 
. Cum ergo talia non eueniant ; fateri cogimur Viuen- 
tium in Viuentibus fiue fenfitiuis, fiue non fenfitiuis gc- 
nerationem fpontaneam effe, hoc eft nullo fpeciei inter- 
cedente vero fezmine , & ob parem rationem , ex non Vi- 
 uentibus gigni pofle Viuentia ex putri excrementorumo 
colluuie ; vt inquit Licetus cap. 27. pag. 220. : 
Ita pariter philofophari nos debere de Animalculis il- 
lis , que in non Viuentibus circa Viuentia reperiuntur; 
puta veftibus pilis &c.docet Cabeus;nam ex Animali ex- 
pirant fpiritus animales,& Senfitiui per continuam traní- 


» pirationem corporum , vt conftat experientia; & dum 
5» CX- 


98 PARTIS PRIM X. 


,, expirant fpiritus , fecum etiam deferunt partes aliquas 

» craffiores & fordidas ; fi ergó contingat fordes 1ílas 

5», craffiores, vel cuti adherere vel veftibus aut pilo; que 

» fordes, vti funt aliquid abrafum ab Animali ; ita funt 

, aliquid natura fua idoneum ad excipiendos iterum, 

» fpiritus illos animales, expirantes ex corpore ; ficuti 

» prius erant coniuncti alij , ita rurfus noui coniungan- —. 
, tur fpiritus cum ifto corpore , & adfit humiditas pro- 
»» portionata ftatim à Virtute formatrice organizatur il- 
» la materia & fit aliud Animal . 

Quod Viuentia à Viuentibus generentur fateris eó 
quia liquidó conflat in Viuentibus Viuentia reperiri , at 
quia receptum axioma eft; omne Animal generare fibi fi- 
mile, non video cur adeo diffimilia Animalcula à Viuen- 
te, cui infunt, generata effe potius dicamus , quam for- 
tuito, fed non iuxta ; fed preter mentem Nature , qua 
primum fpeciei propagationem in Viuentibus difponit ; 
deinde aliorum Viuentium imperfectiffimorum genefim. 
é qualitatibus rerum, tempore; locorumque differentiJs s 
tne vlla certa atque inuariata lege decreuerit  quamob- 
rem fine mendacio dicere poffimus cum Poeta illo Itali- 
co vertente Diuinam Hebdomadam ad calcem fexta 
diei . | 3 ipse, 

—— I? Onmpotente «volle 

Cbe nafcelJer de corpi inanimati 

Senza feme tal bor vart Animali ? | | 
Hic refumpfit Bemarcus . Talia cum recitas Fulberte» , 
illis te ipfum adícribis qui Philofophorum effata pro 
fuo arbitratu ridentes, ea qualicunque fuorum oculorum 
obferuatione putant omnino labefactari  falfumque exi- 
| ftimas Axioma, huc víquein fcholis receptum; dicendo : 

Rem Nobiliorem à minus Nobilt poffe produci . 


€Guifonus 


vecoptteoneate 


CA- 





CAPVT TRIGESIMVMPRIMVM. 99 
GRACOP OUT XUX XOT 


Zn certum fit Axioma Plhilofophorum Rem. 
magis nobilem à minus nobili nou, 


poffe produci . 


Eteftor , refümpfit Fulbertus, hanc liberi ingenij 
j audaciam, venerorque axiomata illa, qus ratio 
ipfa; & longa obíeruationum feries, tamquam firmas ba- 
fes re&x ratiocinationis in Ícholis pofuere. Lumine enim 
naturali patet ncminem poffe alteri dare, quod ipfe ali- 
quo pacto non habet, qui propofitio ex ijs fané eft, 
qua fua viftantes nec probationis adminiculo innixa; 
fed folam pronunciate quadam natura conuenientia ra- 
piunt mentis affenfionem ; & quam intus gerunt verita- 
tem, palam ore ipfo prafeferunt. 

Quando igitur ab huiufmodi notionibus experientia; 
aliqua, feuinopina difficultas diuellere quodammodo 
humanam mentem conatur , nullo quidem paco recede- 
re fas eft, à recta veritatis via ; fed rationes inueftigare , 
quarum ope veluti face fcopulos euitemus . 

Hanc plané philofophandi femitam Ariftoteles legit ; 
qui primas, ac fumme rudes quafdam plebecule cogita- 
tiones & perfuafiones reucritus eft; tanquam bafes ; qui- 
bus Philofophiz fuz machina prorfus incumberet. Phi- 
lofophiz- optime ratus id effe munus; vt ex arte Homini- 
bus explicet, & quafi in bono lumine collocet, ( vt ad- 
», uertit Cardinalis Pallauicinus) quz per fubofcuramn Lib.s. de 
5» & obuolutam quandam Naturz informationem nemo bono c4 
, non prenofcebat, vtque quafi. fcholiaftem & fubdo- 
, centem agat eius do&tring, ac prxlectionis,quam vni- 

cuique Hominum Natura dictauit. Cum ergo Natu- 


35 
ra nos doceat à R. | nicari non poffe 


redicatum magis nobile quod ipfa non habet ; atque» 
Dong dm edam 


100 PARTIS PRIM ZZ. 


ctiam multa Sez/ztiua nafciab Ig/en/tiuis videamus, ficu- 
ti ab Inanimatis Animata . Philofophi partes funt ratio- 
nes veras indigitare, cur hec poflint accidere , ne Plato- 
nis inftar eum teneat in philofophando morem , vt aui- 
dius inaolet in admiranda nefcio qua;ac proinde à com- 
muni mortalium exiftimatione plurimum diffita . 
Hic Rufus : Arcem habeo ; quo me recipiam contra, 
ftrepitantes Scholafticorum fufurros , quandoquiden, 
inconcuffo huic axiomati eft adherendum ,.finon alie- 
. humab re paradoxumi exiftimem dicere. [ Plantas 
» prater vitam vegetatiuam etiam fenfitiua gaudere» ; 
» qua mediante habiles fiant, ad generanda huiufmodi 
», Animalia ; que à Plantis producuntur . Democritus 
, Plantis fenfum concedere non dedignatus eft : Pitta- 
»» oras & Plato idem fenferunt, necnon Anaxagoras & 
; Empedocles, fi Arifteteli lib.1. de Plantis id referen- 
» ti; credendum eft. Plotinus fenfum illis tribuit ; fed 
.. fomno oppreffum, & ftupidum, qualem Oftrea; Spon- 
» gie & fimilia alia habent , quibus Philofophis [íeíe» 
» adiungit Veflinsius Campanella & alij . Et quis fcit fi 
»; hon víque adco alté in terris radicate effent Plante ,. 
»» & pedes, organaque vocis haberent , an non vitaturze 
»» ledentem ; & lefz lamentis dolorem fuum teftaturze 
4, ellenEs. eo n n 
Pulchram fané cogitationem ! Fulbertus dixit . Ea, vt 
opinor, ex afperis Philofophiz fenticetis ad amsnioraz 
.Poctarum viridariaconferre noftras mentes voluifti, vt 
eas oblectemus. Rationem idcirco tuam falfam, appello; 
errorem non puto» quippe à Te, vt interpretor ; ingenio 
adinuentam, non affenfione probatam. Veruntamen fi 
errori cuicunque tantundem oblectamenti ineffet ; equi- 
dem rationem iftam tuam amplexatus vt veram» non tan- 
tum vt argutam, errores vniuerfos inter animibena lau- 
darem. Illa autem ex ea cognitionum claffe eft, que à 
Philofophis purx apprehenfiones appellantur ; quibus ; 
vtexperimur in commentis Poetarum Homines valde 
capiuntur ; non quia figmenta illa folerter. concinnata; 
| | : | ju fic 


CAPVT TRIGESIMVMPRIMVM .  1ot 


fic mortalibus imponant vt pro veris iudicentur, quod a 


liqui prima nota Scriptores exiftimarunt . Proculdubio 
omnes negamus; etiam fi fcire. delectemur ; Fortunam» 
veram effe afpe&tabilemque (mulierem ; que nautam. 
agens Rinaldi veftigatores in alium. Terrarum. Orbenis 
aduexerit; proculdubio negabimus faxorum in equos fa- 
. &am, metamorphofim ,::& alia fimilia, qua Poefis certé 
nón excogitauit, vt figmenta pro veris cafibus vendita- 
ret; nam appeteret tanquam fibi propofitum opus ; men- 
dacium ipfum, hoc eft flagitiurn naturali diuinaque lege 
nunquam foluenda prohibitum . Nimirum Pocfim id 
», agere; animaduertit Cardinalis Pallauicinus; [vt mor- 
» talium animos fplendidé pi&turatos reddat imaginibus 
;, quibufdam nouis; maghificis, adimirandis . Hoc autem 
» intantibeneficij loco ponere Genus Humanum , vt 
» Poetis pre omnium difciplinarum cultoribus gratiam 
, referendam exiftimanerit . . Víque adeo praeclarum 
,; Homines ducunt, fplendidis meditationibus animum 
,; pafcere quantumuis interim ícientie: veritatifque ie- 
» iunum.. go onmid uioast ani 

Non igitur. Plantas fenfu plané deftitutas non effe 
Virgilius,Dantes;alijque Thufciz Poetz fabulis fuis do- 
cere voluerunt ; necfolido nos fulero innixi illas cífe» 
fenfitiuas ad tuendum pofitum veré poffumus affirmare . 
Philofophi partes non Poete adimplendze hic funt; & 
dum fimilia pronunciamus, ludicra agimus, fabulas com- 
pingentes. Quid quaío ex meis verbis deduceres Rufe , 
íi dicerem Te fub vndis vitam ducturum ; fi pifcis etfes , 


peraerem volaturum fi alas haberes ? Audiamus igitur 


quod Bhilofophi ferio & vere demonftrant.- 
Viuentium, qua fub Sole degunt, triplex dari 'genus , 
prima Logice clenmenta docent ; videlicet Ratiozalium , 
Vegetantiums & Senfitiuorum .. Rationalia veró Vegetan- 
tia fimul & Senfitiua efle; nullus eft, qui nefciat; ficuti & 
& Senfitiua nutriri & crefcere, non autem é conucrío ea; 
qux folum nutriuntur fenfum habere . Cur ergo hoc ter- 
tium Viuentium genus € Mundi Theatro excludamus ; 
fen- 


Lib.3. de 
bono c. 
49- 


102 /^ ^ PARTIS PRIMZE.:. 


fenfum flirpibus tribuendo? vt noftre mentis opiniones 
fplendidis meditationibus fpeciofze reddantur ? 

Quid quafío diceres Rufe; fi percontanti Tibi cur à ca- 
daueribus poffint oriri Viuentia, qua funt magis nobilia ; 
refponderem, ex eo quia cadauera viuunt? Rideres pro- 
fecto. Id ipfum dicam ego, fi mihi petenti cur ex Arbori- 
bus Animalia Senfitiua nafcantur, fubiungeres , ex eo 
quod Arbores prater animam vegetatiuam fruantur. fen- 
fitiua s. 

. Tum Bemarcus. Preclare equidem me recreant quz 
adnotafti Fulberte. Tales animaduerfiones Rofas fuauif- 
fimas dixerim, quibusaliz fpine non coniungantur , nift 
acumina ingeni]. Confultius idcirco alij de huiufmodi, 
Animalibus Senfitiuis,que in Animalibus non Senfitiuis 
vel Senfitiuis nafcuntur, philofophati funt ; & nimis ar- 
duum opus effet eos omnes numerare ; quos fupr vnica, 
hac quazftione fuas protulere fententias . 

Fortunatus Licetus in lib. de fpont. Viuentium ortu , 
pro axiomate veriffimo fupponit, ab Anima Vegetatina s 
ceu omnium aliarum ignobilifma nunquam poffe pro- 
duci Senfitiuam : & hoc principio ductus cenfet hanc 
Vermium generationem fieri occafione nutrimenti à Plà 
tis ex Terraattracti; que Terra ( vt ille quidem afferit ) 
multas Anim fenfitiux particulas ; ab excrementis vel 
corporibus moftris, atque ipfis etiam Viuentibus exha- 
lantes contineat. Alij praeterea fubiungunt;illa ipfa etiam 
fiue Viuentium, fiue demortuorum corpora plures eua- 
porare atomos, vel corpufcula Animam fenfitiuam exhi- 
bentia, qua volitando per aerem ; & cortici Plantarum 
necnon folijs & fru&ibus rubiginofis adharendo ; hanc 
Vermium natiuitatem efficiant . ! | 
. In Decuria fecunda anni 1683. Ephemeridum Aca- 
demig NaturzoCusiolapiisy qua E BUE RN 
Virorum Obferuationes D. Matthias Tilingius Profefs. 
Dub. Rinthel & Archiater Hafs. fuam fic refert fenten- 
» tiam. [ Si rationes meas adducere mihi liceret, exifti- 


» marem . Fructus, Legumina; Arborcs, Folia dulicem 
»0b 


CAPVT TRIGESIMVMPRIMVM. 105 


» ob caufam verminare; quarum vna hzc eft ; quod Ver- 
mes aliunde aduentantes & alimenti penuria laboran- 
» tes rodendo viam fibifaciant ; & in interiorum fru- 
» &uum , & lignorum medullam penetrent . Altera. , 
» ego quidem eximio Philofopho non indignam effe, 
» puto, hoc eft, quod vna illa; eademque anima, vel 
,. Virtus, quz flores generat; & fructus Plantarum , ver- 
, mes quoqueex plantis producat ; & forte verum cft 
,, multos arborum fructus,non quidem primario & prin- 
» cipaliter, fed fecundario & minus principaliter hunc 
,, in finem productos cfle , vt generationi horum ver- 
» mium feruile hoc miniflerium praebeant ; & matricis. 
» loco inferuiant ; ex qua debito tempore prodcuntes 
;», folis calore vegetantur . : 

Petrus Caffendus in ipfa pulpa fru&uum vermes idco 
nafci arbitratur ; quia femen fuum ibi deponunt Mufícze 
Apes, & InfeGareliquain Floribus refidentia. In hoc 
senere Plantarum numeranda pracipué funt omnes il- 
1e, in quibus Galle, Tubercula & fimiles Arborum Tu- 
mores adnafcantur, Ioannes de Leuenuch in fuis obíer- 
uationibus pag.2 15. idem fibi perfuafit ; cum fcriberct . 
Omnes quercus gallas proferunt, modo tale genus mufcarum 
adt, ex quarum ouis vermes prouemire poffunt , qui filis 
querciuis in fui nutrimentum vtuntur . 

Per hanc philofophandi viam incedens Accuratiffimus 
Plantarum Rimator Malphighius docet mufcas emnes , 
quz in varijs Plantarum tumoribus feu. Gallis fouentur 
ex femine feu ouis aliarum mufcarum in ipfis depofitis 
prouenire. Gradum 1lle fibi facit ad vniuerfalem illatio- 
nem ex accurata obferuatione, quam füusé in fuis paginis 


Lecewenhveck 


» enarrat.Ex qua indagine patct (funt verba Malpighij) de gallis 
» €xaratos quarundam Plantarum humores;reliquafque P?8:46- 


»» fyderatas partes mufcas & diuerfa Infe&orum genera, 
». fouere & alere, donec emancipata viam fibi faciant . 
» plura enim Infe&a fua edunt oua omni fere. auctiuo 


,, lucco deftituta, quorum aliqua cortice prinantur, ita- 


» vt mollis primzua partium compages occurrat, fub 
fpe- 


V uw 
Vo 


i» 
NP 


Uv 
M2 


i14 PARTIS PRIM ZX. 

fpecie quafi vermis. Vt igitur inclufum Animal débi- 
tam acquirat partium manifeftationem & foliditatem, 
vterum vel faltem ipfius vicariam opem exigit; quam. 
in Plantis fagax Infectorum natura perquirit . Quare» 
exdiuerfía ouorum contentorumque Animalium indi- 
gentia à parentibus muícis varie diuerfis plantarum 
partibus oua committuntur & alimoniam vnà cum 
Animali claudunt quacunque arborum parte etiam 
tabefacta opportuné cuftodiuntur, vnde in pluribus 
Fructibus & Arboribus ouorum congeriem turmatim 
locatorum hzrentem vidi, à quorum duro & perfora- 
to cortice contenta olim erumperent Animalia . Quae 
veró molliorafuntin folijs ipfis deponuntur, vel fi 
copiofius exigant humidum, maioremque tutelam in- 
tra gemma tenellum corpus, intra Surculos ; Flores , 
amentum;, pericarpium, femina; lignum , radices ; & 
fingulas fere vegctantium partes conduntur ope tere- 
bra, qua Gallarum mufce pre ceteris pollent . Hoc in- 
dicant exaratarum Gallarum feries & ordo , delineate 
terebre conformatio. Huius namque radix ouario. ne- 
Gitur, ita vt difperfa per multiplices tubas ouas per 
communem ducum , quafi per vterum fiue vaginam 
foras à bafi terebre propellatur. His coniecturis fen-- 
fuum fidem addere liceat. Scmel prope Iunij finem vi- 
di mufcam qualem fuperius delineaui infidentem. 
quercine gemme adhuc germinantis herebat enim fo- 
liolo ftabili ab apice hiantis:gemme erumpenti ; & 
conuulfo in arcum corpore terebram euaginabat ; 
ipfamque tenfam immittebat ; & tumefacto ventre 
circa terebre radicem tumorem excitabat;quem inter- 
polatis vicibus remittebat.In folio igitur auulfo mufca 
minima X.diaphana reperi] eieQta oua fimillima ijs; 
qui adhuc in tubisfupererant; Non licuit idem ad- 
mirari fpectaculum ; quamuis incluías diu feruauerim 
in vitreo váfe mufcas, quibus tenellas gemmas furcu- 
lofque exhibueram ; longo namque tempore abfque» 
cibo vifcere eiectis poftremo ouis, qu» contabuerunt . 
| ,.1lam 


CAPVT TRIGESIMVMDPRIMVM. roy 


Tatn ferox itaque Mufcarum familia, 6 Gallis ertm- 
pentium , fic dictante Natura; terebra fcu duplicis li- 
mz vfu vulnerat & perfodit molles plantarum partes , 


-itaucex diuerfa ipfarum natura, & compage varie pa- 


riter emergant morbofz excreícentie & cumores. Ex 
infufo namque liquore à terebre extremo cffluente» ; 


. qui fumme actiuus & fermentatiuus eft , noua in tenel- 


lis vegetantibus particulis excitatur fermentatio ; feu 
inteftinus motus; itaut appellens nutritiuus fuccus , & 
in tranfuerfalibus recolle&tus vtriculis peregrina cura, 
infpiratus fermentari incipiat & turgerc, vt frequenter 
in nobis & fanguineis quibufdam perfectis animali- 
bus ex apum inflicto vulnere & fubinde infufo ichore 
experimur . Vnde frequenter deftinatus alimentitius 
humor,qui in furculum extendi debebat in Jatum pro- 
du&us in gallas definit. Natura camen licet. morbofa,, 
hac turgentia quafi aberret, fui finis non obliuiícitur , 
fed vt vidimus interdum gallas reliquofque morboíos 
tumores fub foliorum fpecie efformat . ! 
Succedunt autem & emittuntur. facilius galla in» 
quercino genere ac in reliquis plantis , vitrioli olim 
portio ; quz in quercubus luxuriat in infüfo terebre 
icore turgentiam concipit & motum , vnde erofione» 
facta reliquum alimenti fecum rapit , & ita ad. latera, 
etiam defluendo & concrefcendo morboíos tumores 
excitat. Exaratam turgentiam nan parum iuuat hali- 
tus , qui ex depofitis Ouis non raro cfflat. Alia infu- 
per Oua probabiliter conduntur intra varias Planta- 


tarum partes ; que nullum fui documentum exhibent; 
/cum integra plantaruur vita adhuc manuteneantur . 


Tam varius eft Nature genius & Infe&orum exigen- 


tia ; vt ficut plures foetus & Oua extraneo. egent; non 
folum vegetantium incubatu , fed tranfudante  ichore, 


qui auctionem & manifeftlationem perficit, ita qux- 


. dam fola tutela contenta ; humorem accerfentur,& in- 


tra ficcum condantur ; vnde in aridis Lignis, in Te- 
ftaceis ; & in Marmoribus ipfis occultantur & fouen- 
| mu tur. 


352 
PP 
32 


(» 


35 
23 
35 
35 


106 PARTIS PRIM ZE. 


tur. Erunt itaque Galle & rcliqui Plantarum Tumo- 
res morbofz excrcícentie vi depofiti Oui àturbata, 
Plantarum compage , & vitiato humorum motu exci- 
tatz ; quibus inclufa Oua & animalcula; velut in vte- 


ro, fouentur & augentur , donec manifeftatis firmatif- 


que proprijs partibus ; quafi exoriantur, nouam ex- 
optantia auram . Hactenus pracitatus Excellentiffi- 


mus Malpighius. 4 


CAPVT- XXXM 


Zn in Arborum T'umoribus, féu Gallis Ver- 


ses generentur ex aliorum Vermiums 
ffae Mufcarum femine , am potius 
A Plantis . | 


Anc opinionem anno 1671. impreffam Amfteloda- 
miabalio laudatiffimo: Infectorum Exploratore» 


periegi ; quam tamen mutauit ob rationes ; quas idem. 


9* 
33 
» 
55 
55 
55 
35 
32 
25 
35 
55 
35 
33 
35 
55 


Vu 


3 


ipfe adducit vbi fcripfit. Ingenue fateor, me, ante» 


quam experimenta mea circa generationes Infecto- 


rum cepiffem,credidiffe ; vel vt melius dicam his fu- 
Ípicionibus indulfiffe;ac fi muíca veris tempore adue- 
niens ; facta in ramis quercus magis teneris pertenui 
fiffura femen ibi fuum reliquiffet ; quod in caufa. fuif- 
fet cur nata recens galla minor foras protuberatfet, 
nec vnquam vifas effe gallas maiores minorefue nec 
corticem vel putamen , neque calices , neque cucus 
los , nifi illis in ramis ; in quibus muíce femen füum 
depofuiffent , & ineo eram , vt putarem gallas mino- 
res morbum efíe à puntiunculis mufcarum. in quercu. 
prouenientem ; quomodo in corporibus Animalium 
ab iftiufmodi punctiunculis Infe&orum tumores na- 
fÍcuntur. Praterea dubitabam poffet ne fieri,vt erum- 


pentibus gallis minoribus fuperuenientes muícz foe- 


2» cun- 


2» 
35 
» 
» 
») 
» 
» 
2) 
» 
» 


35» 
35 
23 
2) 
35 
55 
3? 
325 
55 
25 
35 
32 
595 
2) 
35 
5 
55 
35 
35 
33 
35 


35. 


» 
25 
$5 
55 


CAPVT TRIGESIMVMPRIMVM. 107 


cundum quendam feminis liquorem ibi fpargerent, 
qui viuaciffimorum fpirituum plenus , in interiora pe- 
netrans hunc ibi vermem produceret . Sed confidera- 
tis poftea melius rationibus ;, & animaduertendo plu- 
res frudus ; & legumina effe ; que occlufa nafcuntur; 
& ab iniurijs muífcarumtuta funt, nec tamen ceo mi- 
nus verminant : animaduertendo poftea, quod galluz- 
zule omnes femper & conftantiffime in certa quadam 
& determinata parte rami nouelli nafcantur ; & quod 
galluzzule minores ; qua à folijs quercus; eículi, aut - 


» Cerri procedunt; ibidem fub fibris & neruis eorundem 


conftantiffime nafcantur; & nullam vnquam galluzzu- 
lam vifam effe ; que in plano folij inter duos neruos 
naíceretur ; fed omnes infallibiliter procedere ab illa , 
parte folij , quz terram refpicit nullam à glabra , quae 
coelo obuertitur, cum é contrario omncs illz;qua 1n» 
folijs fagi & arboribus quibufdam nó glandiferis mo- 
rantur in parte foliorum glabra naícantur , denique» 
notando multa effe aliarum arborum folia.fub quibus 
veffica, facculi , ruge,;& tumores nafcuntur vermibus 
repleti ; & protuberantibus folijs,ipfas etiam protube- 
rate veficas , quz vt vt minutiffima fint folia , videri 
tamen optime poffunt , & cum folijs fuccrefcunt; hinc 
"sis manifefte certior reddi poteft, praefertim fi ob- - 
eruauerit quid fub folijs vImi ilicis, pruni faluatici, 
&lentifci nafcatur. Fagus praterea racemos aliquot 
flortim edit ; qui baccas producunt rubras, & viola- 
ceás , quarum vnaqueque tres vel quatuor vermes fe- 
paratim inclufos continet. Idem fagus alium quoque 


» florum fafciculum producit , & flores illi calyculos 


quofdam protrudunt ex viridi flauefcentes circa bafim 
ligneos , & vbi coeunt teneros: & omnes hi calices 
fuos finguli vermes producunt, qui deinde affumpta, 
forma Animalium volantium prodeunt. Quare. mu- 
tando fententiam ; multo probabilius me credere pof- 
Íe arbitror , generationem Ánimalium , in Arboribus 
NON CASV fieri; nequeà SVPERVENIENT IV M 
| m MV- 


'ro8 PARTIS PRIM ZX. 


» MVSCARVM GRAVIDARV M SEMINE ortü tra- 
» here, Idque tanto magis , quod nulla galluzzularum 
», eft, que vermem fuum non habcat, & quauis galluz- 
s, zularum fpecies propriasfuas; & determinatas ver- 
'» mium  muícarum, & culicum fpecies producit, NV N- 
QVAM VARIANTE NATVRA. 

. Exhis igiturait Fulbertus ; quz oppofita accuratiffi- 
mo Malpighio retulifti, Bemarce,dubitari. poteft ; non» 
raro multos gigni vermes feumufcas abfque eo. quod 
alie mufce Ouá depofuerint ; neque verum effe; quod 
huiufmodi Animalia volantia eó liberius accurrant , ibi- 
que fua Oua deponant , vbi deinde vermes prognati pof- 
fint aptum nidum reperire & alimentum fumere. 

Ita plane refumpfit Bemarcus ; eoque magis huic fen- 
tentie firmius adherceo quo plures adduntur rationes 
eam füadentes. Primam defumo , ex mirabili artificio ; 
quo Natura vtiturin formando ouo intra Gallas. Illud 
accurate obferuatum fuit ab eodem doctiffimo Malpi- 
ghio. Adverto primüm me nomine oui intelligere non 
 ouum à Mufca relictum , fed nucleum illum ligneum ; in 

que vermis fouetur , & crefcit ;' vt in figura appofita ap- 
paret; in qua A Gallam apertam demonftrat ; B. nu- 
cleum;qui à fuperiori parte galla feparatur ;cum ad ma- 
turitatem pervenerit , illique antea firmiter adhzret be- 
neficio breuis pediculi,vti femina & nucleiin ceteris fru- 
&ibus. Gallas autem , vt advertit Excell. Malpighius , 
de fibris filifque profpiciz Natura y quae. veluti totidem ve-.— 
44» arteriequeá galla ad ouum procedentia ffmul forma- 
nonioui Qv vermiculi inferutunt. Qv nutrimentum fubmi- 
nifrant necefJarium .. Crefcitque nucleus . ita gracili 
cortice exeitatus cum Galla, eo modo , quo fructuum ; 
puta Amigdalarum nucleus, in quo fru&us cuticula. 
cortex ligneus, &alius cortex fimul augentur ; alimen- 
to defumpto à pediculo , cuius beneficio ex arbore» - 
pendent, eaque de caufa Quercuum fructum appellan- 
dum effe iudico , cuius rudimentum fit in radice» ; 
non cafu ex vitiato humore compacum ad fovenda; 

*^ Old 5 








z^An 


ex, 
G 


n 


IIS 











* 
u 
da 
t M 
j 
h 
L 
! 
M 
7 
7/ 
, 
4 de 
1 
pes e MAA LRL RTa E. 
x : vt i * 














CAPVT TRIGESIMVMSECVNDVM. 199 


oua, que mufca intenellis gemmis furculifque depo- 
fuit . 

His addo;quod fi huiufmodi galle eo modo cafu forma- 
rentur , certe figuram candem non haberent ; fed fine v1- 
la regula protuberante nunc magis nunc. minus quaqua., 
verfus natura ; excrefcerent . At qui femper in aliquibus 
plantis fimiles oriuntur non minus quam ex arboribus 
aliapoma , & vbique gallas , quas dicimus coronatas ; 
videremus , qu& tamen non nift à ccrta quercuum fpecie 
producuntur . | | 

. Tertio fic profequor. Sigalla formaretur ad fouenda 
oua in tenero furculo relicta à Mufca , talia oua in. gallis 
recenter formatis diftingui profe&o poffent : At ; etiamfi 
pluries fexcentis diffectis gallis carum vifcera accurate» 
& optimo microfcopio rimauerim non nifi pulpam li- 
gneam reperi; vixque nuclei veftigium apparebat in cen- 
tro recenter enatarum; in alijs vero magis maturis obfer- 
uaui quod vidit Langlius exper.18.pag.77.nempe /z£ra , 
cruffulam rotundam liquorem limpidum , qui fenffm craffe- 

Jfeens &». coagulatus fubrilifsimis delineamentis diflinguitur; 
galbeque formam induit , manet autem aliquantifper immo- 
bilis, poffeaque motu e fenfu praeditus fit animal ; & tamen 
ouailla à Mufca relicta deprehendi debuiffent cuni 
longe minora obieda oculi bene muniti perfecte co- 
gnoícant . | 
. Quarto fi gallam coronatam ( vt D.Redi notauit ) fta- 
tim vt ex arbore nata eft , decerpas , dum nullam oui feu 
nuclei principium in ca oculis offequi licet; h&c galla, 
nunquam verminabit ; & fi gallam decerpas natu maio- 
rem, qua ouirudimenta vclouum recens formatunto , 
fed tenerum exhibeat; vermis ad maturitatem non perve- 
niet . | ida 

Quinto fi à muíca copiofa in gemmam intrudántur oua; 
cur quaío ex nucleo illoqui in centro gallarum tam mi- 
rabili opificio ad inftar fru&us producitur vnicum tan- 
tum vel alterum intra eandem concauitatem vegetat? re- 
liqua; tabe confumpta ; obliterantur, quod etiam nota- 

| | uit 


r10. TT OPEARTIS PRIM. TTA 
Pag. 5o, Uit Malpighius? Porro Natura nihil fruftra agit, & ma- 
le Viuentia conftituta effent à Natura;fi ad fuam fpeciem 
propagandam adeo ingentem ouorü iacturam facere de- 
berent;& que oua ad fpeciei propagationé funt aptiflfima; 
& ad illà à Natura compacta. Neq;dicere quis poteft mul- 
ta oua tanquam media neceffaria deponi, vt ab vnico folü 
vermis excludatur;fi enim vera funt,omnia compinsuntur 
ad vermé excludendum, nec maior ratio eft de vno quà de 
alio.Quod obferuauit etiam cum alijs Ioan.Lauenoch re- 
tulitq;ifuas obferuationes Epiftola de Gallis pag.2 17.His 
adde;quod centies obferuauisIn omnibus fere gallis non 
folum in centro,vbi nucleus vermem fouet,fed in diverfis 
gallarii partibus vermiculos diverfos generari & foueri ; 
qui poftquá ad certam magnitudiné pervenerint nunquá 
in mufcas abeunt;ibiq; moriuntur & putrefcunt;cü tamen 
eaídé mufcarü formas induere deberent,;fi hein varijs fur- 
culorü partibus ad illos generandos fua oua depofuiffent. 
His rationibus adductus ; perrexit Bcmarcus , in anci- 
piti verfor fententia ; vt fine vllo dubio credam vermes 
omnes gallarum eo modo generari, quo ingeniofiffime» 
opinatus eft nunquam fatis laudatus Malpighius, & om- 
nes gallarum tuberumque tumores ex. vitiato muícarum 

humore procedere. | 
Conciliabit fortaffe vtramque fententiam fuis docu- 
mentis Kircherus , qua tuo Fulberte iudicio fubmitto. 
In Mug. Erüditus hic Auctor fic babet in Corollario cap.8.lib.r2. 
do fub- », de Infectis. Omnia legumina fru&ufque vermes fibi 
tI. — ,, proprios producere nulli ignotum eft. Mirari tamen 
» quis poffct quomodo femina rerum ex quibus nafcun- 
» turnucibus potiffimum ; & folliculis vlmi , lentifci ; 
» terebinthi; cum claufafunt, indantur. Dico id hac 
» ràtione prouenire . Quando primüm dice plante flo- 
» rere incipiunt tum ad eas velut ad teneriorem plante 
,; fubítantiam variz mufcz aduolantes intra calices flo- 
» rumíepenitus infinuant , & tandem ibidem conclufi 
» fermentatique paulatim fole feruentiore veluti ex bu- 
;, flo refuícitantur.Hoc pacto & cucurbite vermes alunt; 
35 quo- 


CAPVT TRIGESIMVMSECVNDVM. 11r. 


» quorum flores fi. diligentius examines videbis intra ; 
» confertum certarum mufcarum examen , qua deinde» 
» glutinofo fucco inuifcatz ,.dum. fe extricate neque- 
» unt tandem protuberante humore altius intra cucur- 
,, bite fubftantiam infinuatz caufa funt eorum vermium, 
» qui in ipfis reperiuntur Ex varijs Animantium fiue ter- 
», reftrium fiueVolucriü Aquabiliumue excrementis om- 
» nis generisoriuntur infe&a . Hxc nutrimenti auida, 
» fingulas ad herbas magis fibi congruas confluunt.Her- 
;, bx feminijs Infe&iorum contaminate in Animalium» 
» cedunt alimentum; ex quo per fordes emiffas noua de- 
» niq;diveríx fpeciei Infecta nafcuntur;qua denuo plan- 
» tisex quibus prodierunt reftituuntur ;, idque perenni, 
» dum mundus hoc modo , ftabit ; revolutione. 

. Curiofitatis pabulum iucundiffimum , vt video, ait De- 
marcus » ad veritatem affequendam effet, fi Quercus feu 
Fagi Ramis. in capaces phialas vitreas immiffis, ex qui- 
bus nondum gemmula erupit; ab eis expectaret Nature 
ftudiofus formationem Gallarum .. Tunc fortaffis depre- 
hendi poffetan tales gall fint morbofx excreífcentiz. ex- 
humore à muícis infufo ; & vermes ex ovis formentur ab. 
ijfdem mufcis immiffis ..: iormudri] a? eolucimovdo! 

Ita plane refumpfit Fulbertus. Satis idcirco dictum fit 
in przíentiarum de Gallis, illudque iterum. affirmo in» 
hac tam ancipiti Naturz indagatione , Videlicet ; quod fa 
in tam oppofitas partes abeunt , & quidem magni nomi- 
nis Au&ores , à nullo dici poffe. EX EVIDENTISSI- 

MIS EXPERIMENTIS, SOLVTIS DVBIIS OMNIBVS, 
ET SVBLATIS DIFFICVLTATIBVS , modum genera- 
1ionis adeo in. apricum prolatum. effe ut ffae NOTA vel 
PERVICACIA zermo dubitare bic amplius queat , vtlegi- 
tur in Epiftola AugufieVindelicorumanno 1684.impref- 
fa pag.7. que Bononiz primum italica lingua in lucem. 
prodijt. || MEN 

Meam tua opponere fententiam Fulberte non audeo ; 
inquit Bemarcus ; fumma in loquendo cautela adhiben- 
da eít , precipue cum in re dubia verfamur , abftinen- 

dumque 


Lib.3. dc 
Teftac. 
pag.305. 


Lib. 6. C. 
4 


gni,&in 


Lt PARTIS PRIMXE. 


dumque nobis eftáquibufdam vniuerfalibus illationi- 
bus , quibus debili fandamento. innixi noftras ratiocina- 
tones promouemus . Et quidem fi aliquas Infectorumo 
generationes accurate perpendo mentem in ancipiti hae- 
rentem magis agnofco . Oculis quefo tnis Fulberte cas 
generationes fubijcias velim , qua in locis excitantur, 
quo haud vnquam eiufdem fpeciei vermis feu animal po- 
tuit permeare. Eosradicum ingentes tumores obferua ; 
quibus ; licet fub terra. profunde latentibus, vermes fo- 
uentur. Hinc adde plures herbas ( precipue illam quam 
aliqui putant ( inquit Aldrouandus ) eandem cffe , que 
pimpinella & fanguiforba dicitur ; in quarum radicibus; 
tübercula ; feu granula funt, quz vermiculos fouent;qui, 
vt ait Hermolaus euratifericis. precipue tingendis purpura 
faciunt incomparabilems cetevos colores fplendore quodam. 
€ bilaritate fuperantem. Infuper intrà arundinum nodos; 
referente Aldrouando de Infectis , vermes nafcuntur al- 
bi; quorum alij abfciffis arundinum internodijs transfor- 
mantur in Papilioncs , alij in Mures ; vt ex Brafilia fcrip- 
fit Iofephus Acofta anno 1560. traditque hunc vermemo 
cffe humani digiti modo grandem. A Plinio habemus 
naíci vermiculos in frumenti radice , cum fementem im- 
bribus fecutis incluferit repentinus calor humorem , gi- 

ipia quum fpicz pluuijs calor inferuefcit. His 


" adderem variorum Authorum obferuationes curiofiffimass 


quibus referunt animalcula,quz diffe&tis varijs 
corporibus inclufa apparuere, nulla in ijs 
apparente rimula , feu foramine; per 
quod vel animal ipfum potue- 
 — rit permeare ; vel Ouum 
ab vllo Animali dce- 
poni. At nunc nil 
vltra mo- 
rabor. 


ONE 


CAPVT "TRIGESIMVMTERTIVM . i13 
QAPY T XXXIII. 


Generatio [pontauea indicatur in Fifco. 


J tifime Rufe Vifcum , quod non folum in Quer- 
cu ,fedin alijs quoque arboribus innafícitur. 
Hoc habet flores qui in baccas abcunt confertim coa- 
ceruatas Vue crifpz fuppares ; eodemque modo firiatas 
&albicantes ;.pellucido lento ac tenaci liquore plenas, 
quibus immería funt grana nigra fingula fingulis lata, 
compreffa cordis effigie; & tamen ex femine in terram 
confito naíci nequit ; neque in quauis arbore, vt Scali- 
ser notauit ; & Virgilius 6. Eneid. 
Qualet folet ffluis brumali frigore Vifcusm. 
Fronde virere nouas quod non fua feminas arbos. 
Ad hzc haferat aliquantulum Rufus , at: memor fe legi- 
fe Theophraftum obiecit. Docuit Theophraftus Vifcum 
mafci ex ipfius baccarum femine per aluos Turdorum pa- 
lumbarum , ceterarumque £d genus Auium poftquam. 
acinorum pulpam intra fuos ventriculos concoxere, in.» 
qua fententia & Plautum fuiffe certum eft; quando ait. 
Ipfa fbi auis mortem creat. | AES 
Nempe propter glutinum; quod in eo fit, quo Aues po- 
ftea capiuntur. Malpighius etiam de Plantis, qux in» 
alijs vegetant varias delineat Viíci plantas & defcribit, piz.25. 
» deinde ait.Planta hzc foecunda femine;fui propagatio- 
5 1€ promouetcopiofos:etenim fructus gignit magnitu- 
» dine ciceres parti excedentes. Externus:.color fubalbus 
» €ft & diaphanus,ita vt appareant lignez fibrz per peri- 
» carpium difperfe, quod vtriculis componiturlento & 
» Vifcofo fucco refertis. In centro femen cuftoditur, ita 
», tamen vt plantule bini apices emergant. Semen in ge- 
, minas diuiditur partes ; quz vtriculis viridi fucco tur- 
» gidis comperti feminalem plantulam fouent. Quomo- 
de 


Q "sena infiluís verfamur intuere mi ama- 


140 PARTIS PRIM x. 


do autem h&c propagatio promoueatur non explicat. Il- 

lam non promoueri ea ratione ; qua docuit Theophra- 

ftus , quem fequutus cft Plinius, docuit acutiífimus Sca- 

liger ; oftendens vtrumque debili innixum fundamento 

fuiffe, multis fultus rationibus? Infuper experimentis 
comprobatum fatis eft,talem Vifci infitionem non acci- 

dere, quamobrem Theophraftusait ficuti cornua ex of- 
fibus Animalium, fic ex arboribus educi Vifcum, & Ion» 
poeta Chius in fabula Ceneo Vifcum dixit effe fudoreri 
Quercus. Patet manifeíte vnicum cffe lignum & Vifci &. 
Quercus non autem infertum tanquam in terram . Qua. 
ratione etiam é Thymo prodit Epithymum non é femine. 

Et ex Theophrafto ipfo lib.2. de caufis habemus , perpe- 

zuari Vifci generibus 35) qua in arboribus. aternifoljs oriun- 

zur y 1n perdifolys quod proueniat ipfum quoque amittere.» 

folia . Quare arguatur & aliquis ita licet. Si vifcum ori- 

Apud Lr tantum ex ftercore Auis comedentis Vifcum ; quo- 
Bashi- modo igitur primum ortum Vifcum , ex quo .Aues nen» 

num t9. dum comederant? | 


C AP LS I AXADUE 


hreuiiur à diuer[orum AMufcorzmm. 
Vegetatione. 


' X his ; quie adducis Bemarce ait Fulbertus valide», 

ni fallor comprobatur poffe aliquas rerum fpecies 

propagari , feu aptius dicam , femper perfeuerare in hoc 

Nature theatro , licet multaIndiuidua deficiant , abíq; 
co quod feminum beneficio generentur ;& cum ea om- 
nia que fub Lunafunt mente perluftro ; agnoíco miras 
Rerum viciffitudines ; cum prodigiofa varietate coniun- 
cas. Multaenim, vtdurent eorum fpecies, indigent, 
vt ab alijs eiufdem fpeciei producantur:alia ex alijs caufis 

Signuntur & generant: alia eienuntur & non generant. 

| | — MES 





CAPVT TRIGESIMVMQVARTVM . i15 


Sed meditationem iftam fufius alibi exponam . Interim 
cum Vifco Mufcorum varietatem in Arboribus contem- 
plor ; qui fententiz Bemarci maxime fauent.. Vnde que- 
ío feminum adco vberem varietatem habemus, qua poffit 
in omnium fere arborum corticibus mufcorü tanta diuer- 
fitas virefcere? Vtiq;fane abfq:omni hafitatione cenfebunt 
lios ab Ouis fuam duxiffe originem , qui Bartholini de- 
creto fubfcripfere, docente, Omzia ex ouo produci . Nihi- 
lominus feclufa ipfius multorumque infignium noftre 
zetatis Scriptorum auctoritate, hzrendum puto , neq; tam 
prompté & conftanter hoc affirmandum. 

Memini me legiffe Cefalpinum ; qui mufcum vocat 
omnem villofam fubftantiam , ordi potius yfzuilem quan» 
plantas aut caudicibus annoffe berentem pracipue «mbrofft, 
- aut faxis madidis ,.aut in aquis paluffribus, aut mari. Me- 
minime legiffe Lobelium qui zeufcidorum,; C» opacorum 
nemorum fobolem s:nufecum flatuit , v Jferilium «dorum... 
Quamobrem ab Auctoribus optime notemufcus voca- 
tur. quercus Q» Arborum Excrementum, ex djs. enatum y aut 
Adnatum ffuevadice , f£ue. flore, fne femine .. Huiüfmodi 
etiam afferunt effe alia vegetabilia é Plantis fibi «diffimi- 
libus prouenientia. Habeo apud mé mufci marini fpc- 
-ciofam:planram ex mari adriatico-miflam , qua.à muitis 
fucus marinus nominatur. Inípeciem arboris hic .cre- 
ícit numerofa ramorum fobole, qui rami in minexes 

iterum atque icerum fubdiuiduntur ; omnes facile .plica- 
biles ; precipue cum recenter ex aquis funt .educti .om- 
nes quadam fubrubra lanugo circumueftit, que exficca- 
ta digitorum.compreffione facile in puluerem redigitur. 
Omnes.hi rami in fimplicem veluti truncum conueniunt, 


cui pro-radicefubiaccet lata quedam .& :'non admodum. 


crafía bafis.eiufdem.cum planta fübftantie , & filicibus 
Icuigatis firmiffime.adhzrens .Inmufco ifto Lincei mul- 
torum oculi.examinata fimilium Vegetabilium claffe,, 
nunquam hactenus.obferuare voluerunt aut flores;aut fe- 
men proprie dictum ( femen refumo ; quod iuxta Spigce- 
Jij definitionem communiter. in fcholis à Botanicis re- 
| P2 ceptam? 


TnIfag.c. 
4s 


116 PARTIS PRIM Z. 


ccptam ) it fatus. quaff totius plante compendium. y dv 
iuxta alios fit vera planta fuis integre conformata partibus, 


folijs videlicet vt plurimum bints,caudice., feu caule y. dv 


gemma. | | 

Videokhic locum habere quod. Rufus. pluries obiecit; 
Non implicare ; quod Viuens generet aliud diffimile Vi- 
ucns; vnde poterunt mufci ex arboribus virefcere. Ac 
in vtroque caíu par eft ratio , vt capite 30. adnota- 
uüimus . Sicut enim Lumbrici & Vermes in Senfitiuo- 
rum inteftinis & vltimis Vifcerum latebris generari poí- 
funt ex humorc craffo, inconcoo , inutili; vel putre- 
Ícente,.fic Vifcum & Mufícum prouenire indicat Co- 


. fteus ex eo quod. in rimis dv meatibus-vetufle planta colle- 
£1 pulueres fiirpium f/Aamilium ,-«vbi ab. ambientis calore ad 
vitam difpofíti fueriut animam fibi bauriunt informam vi- 


uificam», C nous flispis couflitutyicem. Velvt Licetus do- 


cuit lib.5. cap.27. lNaíci poteft planta aliqua cum fol co- 
&ionem praftat humori excrementitio alterius plante di- 
gerens zcfiduum excrementum à putrcdine fcparatumi;, 
auxiliumque fuppceditans cum calore temperato.,. donec 
ortus plante fpontaneus perficiatur. Quamobrem. qua- 
rundam Plantarum natura eft 4. vt non terra » fcd alteri 
plantz femper innatz reperiantur, eiufinodi eft Epiftebe;. 
quod eft capillamentum ex Stzbe profiliens, Epitimbum: 


de l'ymbra , Epipolium adnafcens Polio ,, Epicheame- 
dryum. Chamedryo fefe conuoluens :Aliarum. eft. vt fa- 


xis hzreant fine vlla radice , & ibicrefcant &. moriantur: 
 infoecundz, vbi fine prxuio- femine nate func, cuius ge- 


neris funt varie mufcorum fpecies. Ex quibus fatis appa- 
ret, inutile effugium effe. illis , qni afferunt. Viuentia, 
pofle generare Viuentia fpecie diuerfainon autem. Viuen- 
ta à non Viuentibus produci. | | 

Ergo; vt video, refumpíit Fulbertus, pari ratione- ex: 


Arborum lachrima , quam gumnmi vocamus plante ali- 


qu& proueniunt .. Didici ex Theophrafto. tales genera- 

tiones fieri , quia in gummi continetur illarum planta- 

rum foecundum principium,co quod femina non habeant 
fur-- 


CAPVT TRIGESIMVMQVARTVM. 117 


ftirpes illz;.qua ex lachrimis oriuntur. Confimilis his 
eft pontanea ferpilli generatio ; quod Iacobus Marta. in 


Liceo Patauino Iuris Canonici primarius Interpres Por- - 


tunio Liceto retulit exortum fuiffe é ceparum fucco;quo 
ipfe terram madefecerat . Huiufmodi fuccis non: dubita- 


uit tribuere feminis poteftatem Petrus Ioannes Fabri qui , 
in fua PharmacopeaChymica in hunc modü de ipfis phi- ; 
» lofophatur. Mirum elt & ftupendum quod obferua- 


» turinomnibus arcanis Plantarum ; in quibus adeft & 
» falfixum& fal volatile ; oleum & fpiritus plantz ; fi 
» €nimaliqua guttula in terram immittatur tempore» 
» conuenienti: & in terra huic plantz ferenda idonea, 
» nafcetur tempore debito eadem planta, à qna arca- 
, num extractum efl, ita vt hoc arcanum vere dici poí- 
[it femen plante «ternum & incorruptibile . Li- 
» lium fortaffis hanc obtinet propagationem ;, quod la- 
» chrimafcritur fua iuxta Plinium. At fine metu hoc 
dicere non aufim cü in Lilio verum femen poffit iudicari 
puluisille aurei coloris minutiffimussquoLiliorum;centrü 
flauefcit. Iudicet quifque pro fuo arbitratu, experiaturq; 
amim terram illo abfcondito lilia. exoriantur. Qualem» 
optima microfcopia pluries mihi detexerunt, fubijciam 
eleganter delineatum inter microfcopij obíeruationes 


EUAP VY XXXV. 


Probatur in T itbymali AMyv[faitis ine- 
fpectata gemeratiane . 

A Tquia Rufus nofter titillandi ingenij gratia huiuf- 
modi relationibus fubriderc facile folet vlterius 
progrediamur. Dixifti Rufe,fibene memini nihil de» 
nouo produci;quod é vero femine vel cafu,vel ftudio de- 
pofito non proueniat. Atlocutione adeo libera exclu- 
di àtenon puto multas generationes prxcipue Vege- 
tantium , fieri ex Plantarum furculis, quod certo certius 

eft ; 


1. Metà- 
morph. 


Tb.2. 


cap.17. 


.dq1$8 DARUGRIISIPEIM JO 


eft , & Agricolis notum . Fiunt infuper Stirpes ex Stirpi- 
bus etiam combuflis. Ex Plinio & Theoprafto oleam 


rcuixiffe fcimus ex ipfo olez cadavere combuftz. Fabu- 


lam decantari putabisfício)audiens Ouidium,cum dixit . 
V tque Palatinis barentem collibus olim 
Quum fübito-vidit frondefcere Romulus baffam 
Qua vadice noua y on ferro fF abat adatto: 
Et iam non telum ;fed lenti Viminis arbor 
Non expetlatas dabat. admirantibus mbras . 

At fabula non cft quod cecinit Virgilius iu Geor- 
2iCiS . : | | 
Nil radicis egent alie Jummumqgue putator 

Haud dubitat terre veferens mandare cacumen , 
Quin Q» caudicibus fetis (mirabile ditiu ) 
T ruditur à ffcco radix oleagina ligno . 

Hac commemorafte fufficiat non quia fpontaneam ge- 
nerationem crediderim effe,cum & Surculo;feu Germine 
ftirpis adhuc viuente confimilis arbor educitur , Gene- 
ratio cnim que fimilis fit à fimile fiuc ab Agentc Vniuo- 
co in eadem fpecie fpontanea non eft ; Verum vt appa- 
rcat quam falfa fit Vniuerfalis Propofitio qua afferit: ni- 
hilde zouo product , "iff verum femen praextiterit . ' 

Generantur ; refumo, multa.ex materia vili cadaueris, 
cumhoc ab ambiente difpofitiones opportunas acquifi- 
uerit; quibus particule eorum alique , fiue fales fint 
feu fucci ,in:nouas plantas emergunt. | 

Nobili experimento «oculatus teftis nobis hoc.com- 
probat in fuo prodromo P.Franciícus Lana S.I.qui affe- 
rit vifa à fe alijfque fide digniffimis Viris folia floris:ma- 
li Aurantij,& minimos eiufdem arboris fructus;qui prz- 
ter molis paruitatem vulgaribus omnino fimiles erant 4 
in ampulla excitari;in qua Áurantiorum flores oleo ami- 
edalarum immerfi in purredinem abiere. —— 

Verum aliud preclarum experimentum excipite; quod 
pluries fibi accidiffe profitetur Veritatis: amantiffimus 
Exc.Doctor Ioannes Baptifta Triumphetti , in Romana 
Sapientiz Vniuerfitate fimplicium medicinalium Le&or 

&in 


CAPVT TRIGESIMVMQVINTVM . 119 


& in horto medico Praefectus , cum Plantarum genefim Obferu. 
;, ftudiofe perluftraret . Paucis abhinc annis , inquit il- de Yc- 
» le,cum aliquot Tythymali Myrfinitis ramuli autu- B 
» mnali tempore mihi ad manus perueniffent , & noftro 
» viridario hzc planta decffet , illos terre committere» 
», conftitur, exploraturus num forte radices agerent;vc- 
» rum tranfactis aliquot hebdomadibus. penitus emar- 
» cuerunt, moxque cum alijs plantis illam areolà defti- 
» naffem , totamque eiufdem terram fübmouiffem , hoc 
;» paco purum illum marcorem fubtus terram reconde- 
» recontingit : elapía vero hyeme ; multumque veris 
» tempore procedente quadam die expurgandisà gra- 
» mine ijs plantis ; quas in predicta areola collocaue- 
» ram , totus incumbens,vna ferecum ipfis alteram de- 
». cerpfi Plantulam , nifi fpeciabiliter ipfius forma ma- 
» num fufpendiffet qua deinceps accuratius. infpecta, 
» exquatuordumtaxat foliolis ab ipfa pendentibus eà 
» Titymalum effe Myrfinitem agnoui .. Enim vero pri- 
» müm aliquantulum hzfi circa huiufmodi plantulee 
» germinationem » cum mihi certo. tertius conftaret 
»» prafatos ramulos ad omnem fenfum penitus compu- 
» truiffe, ac mero fuifle marcore confumptos ; vnde» 
;, hic vero fimilius cenferi non. poterat quempiam illo- 
» rum ita repullulafle ; nec minus dum eos coníignaue- 
,, ram terra proprio femine potiebantur ( hoc nanque 
» fatis confpicuum , & vt norunt Herbarij tali tempore 
» huiufmodi planta feminibus deftituitur ) ex quo eo 
» loci recondito arbitrari liceret predictam plantam 
, nouiter excitatam fuiffe ; quaretunc vifum eft nons 
» aliam patentiorem magiíque vero fimilem illius nouc 
» plante caufam extitiffe przter particulas aliquas à 
» marcore abfumptorum ramufculorum fubminiftratas. 
» Ex hac porro obferuatione quoddam veluti lumen 
,, aftulfit ad indagandam veritatem craffa diffidentiumo 
» opinionum caligine inuolutam; propterea vt clarius 
» agnofcerem num Tithymali Myrfinitis folia ac fucci 
;, Marcidorum ramulorum fufficere poffent ad d 
35 Dian- 


i55 BATTIISUBRDIAURX 


» Plantarum gencrationem; Autumno proxime clapío 
» alios eiufdem Plantz ramulos mihi comparare nor 
'» deftiti quos coram ftudiofis; Amicis illius quod alte-- 
» ra vice obferuaueram bene conícijs in perexigua fru- 
;, ftula nulla radice , nullo proprio femine » nullis gem- 
, mis (quae nunquam in hac planta, ni(ié radicis ca- 
$» ':pite prodeunt) donata redegi , & in. quatuor diftin- 
4» Gas areolas terra eorundem natali loco magis con- 
»» formi repletas recondidi. Infuper alijs & quidem, 
» diftinctis locis exigua fimiliter fruftula ramorum Ti- 
.; thymali Characias di&i;nec non ipfius Cypariffz ab- 
, icondi . Declinante iam Maio quadruplicem Ti- 
» thymali Myrfinitis fruftula vnam pro qualibet areola 
», protulerunt Plantam , vt etiam in duabus alijs gemi- 
A enate funt, altera quidem Tithymali Characiz, 
» altera ipfius Ciparifiigomnefque & terra prodierunt , 
» vtalias folent concurrente femine . yg 
Quid ais Rufe? An ingenui Auctoris experimenta ne- 
2abis? non iudico ,cum equalisà Te fides habenda fit 


alijs , àquibustuis obferuationibus.ac experimentis fi-.— 
 demexigis. Veraíuntergo ,que fibiaccidifle hic Au- 


&or docet. Quod fi vera ; comprobatum fatis erit non- 
nulla vegetabilia non e folo femine ; licct femen produ- 
cant ad fui fpeciem propagandam; pullulare ; nec radi- 
cum ,autramorum tantum ope ; fed e fuccis feu falibus 
in cadaueribus talium Plantarum repofitis . Non igitur 
Gmnia ex Ouo,nec e femine Plantarum zeaii, c vero , vt 
huius fentenci optime meritus Author publicauit.Quis 
etenim neíciat,apud omnes ingenué philofophátes.reiq; 
hetbarize Peritos vcri feminis nomine longe aliud intel- 
ligi, quà exigua fruftula feu particulas ex ipfo Stirpium 
marcore fufceptas?Quod fi abfurd& non eft in natura ftir- 
pes aliquas non é femine nafci;cur quafo nafci hoc mo- 
do non poffünt Animalia etiam , Stirpibus aliquantulum 
perfe&tiora ? Et Stirpibus valde affinia;,vtpote quae vitam 
vakde imperfectam agunt , vt Infe&a aliqua ; & Zoophi- 
taquzdam,de quibusaníintStirpes alique [enfitiue 
dubitazi quis poffet . Ta- 


Uc m 


CAPVT TRIGESIMVMQVINTVM "rz 


Tacuit Rufus « Opponam ego ait Fulbertus , quod p, ;; 
in Epiftola Auguftz Vindelicorum 1684.datalegi , vbi : 
dicitur . Sagacioribus quibuídam noftri Zui Philofo- 
phis vifum eft varios hos generationis modos in vnü 
contrahere ; & reiecto ortu fpontaneo non admittere 
alium nifi eü,qui eft ex proprio femine.Immo eó pro- 
greffi funt,vt Vniformitatem ftacuentes & Vzuzidum- 
taxat in Natura operandi modum , fibi perfuadeant , 
primum Vniuerfale principium. omnium Specierums 
eíle ex ouo ; Quid ergo Vniuerfíale hoc fiftema Ge- 
nerationis Viuentium ex proprio femine fubuertere» - 
adniteris? Non ne vides Bemarce quantum Naturz 
fagacitas inde affulgeat , cum vnica ; & conftanti fem- 
per inuariataque methodo omnia producit , & veluti 
»» quafiaurea claui referato fuorum Thefaurorum penu 
» omnia ditat , vnico veluti pennicillo ; omnia pingit s 
»» vhaque recta,pulchra;facilique via quidquid in Mun- 
do eft ad inem perducit, & aptis in locis collocat. 
;, Quis non videt inquit Suammerdamus quam leues 
5» & precipitis IudiciJ fint illi, qui maiora Animalia, 
» inter perfe&a recenfuere : Minima vero tantum non» 
,; ex Animalium numero expunxerunt, & tanquam di« 
»» Catores illa effe fortuita ; & ex putredine orta pro- 
, nunciarunt; qua ane abfurditate vim intuliffe con- 
»; ftantiffimo Natura ordini & iniuria illiberaliffima ca- 

fui obnoxiam feciííe adamantinam illam & immutabi- 


22 
p lem Naturae conftantiam mihi videntur. 


ÜGAPVI XXXVI 


| Ex Leniium Paluftrium copiefa Sobale . 


25 
?5 
3 
35 
PI 
35 
2) 
3 
233 
3) 
22 


25 


Peciofum quidem , at Tui indignum Fulberte effa- 

S tum audio , refpondit Bemarcus . Relaxandi animi 
gratia dictum puto. Age porro , ne temporis iactura» 
patiamur huiufmodi ratiocinationem ad Trutinam reuo- 


CUM Cà. 


122 PARTIS PRIMA. 


ca. Videbis profecto iniuriofam effe nature. Hzc maxi- 
me fagax)X ingeniofa, non vnica agendi ratione fuis in- 
operibus vtitur;immo potétie & fapientie thefauros ofté- 
tatcum non folum divería;fed modis varijsportenta pro- 
ducit. Arté confidera,qux tam belle Naturam exprimit. 
Naturam intuere ; qua ficuti Artifex ingeniofus femper 
operatur. Non neÁrtificem pluris facies ; fi non fem- 
per idem ; & modo eodem agat , de quo dicendum fit 
cum Horatio , ficut de Pictore illo ; qui nil aliud prater 
cupreffum colore vnico fciebat exprimere? Vides quot 
varijs rotarum cireumuolutionibus diuerfimode inter fe 
connexarum in horologijs, quz dicuntur rotata. Scis 
quá varijs linearum ducibus & difpofitione in folaribus;. 
quam diuerfis arene & aqua motibus in clepfidris indi- 
centur hore,& Artificem in adeo varijs inftrumentis. ad 
eundem finé obtinendü excogicatis, laudibus extollis,8c 
Nature fapientiam , negas , fi lucem à Sole fimulque ab 
igne diffundit? Emanant odores ex Floribus, ex Herbis, 
& Mineralibus , oftentantur Colores in PlIumis in Flori- 


bus , in Fructibus, in Lapidibus ; nec tamen: vnicum - 


operandi modum à Natura defideras, immo fapientiam 
eius miraris . Cur ergo. in Rerum generationibus ino- 
pem illam facis , & viribus deftitutam ?. Si omnia, 
femper ex ouo nafcerentur delenda effet Epigraphe illa: 
Poetze , | XEDSS AME 
Nello fpeffo variar natura à bella - 4 
Caue quaefo. Fulberte , ne huius Decreti Fautoribus 
faueas ; bonam arguendi methodum relinquas. Luce» 
clarius patet noy qualemcumque vniformitatem in re- 
bus fufficere ad vniuerfales illationes eliciendas . Scs- 
mus fub maris aquis multa Vegetabilia germinare; ficuti 
in tellure, verum proinde erit, quia Vegetabilia funt 5 
marinas herbas é radicibus pullulare , ficuti terreitrcs ? 
Affirmabit , qui nefcit multa precipue é genere Coral- 
liorum none radicibus , fed fupra faxa virefcere. Sic 
Rc'a & Tulipa non ex eo quod genere Florum compre- 
hendantur ; amba e radicibus;fed altera é radice eas 
é bui- - 


CAPVT TRIGESIMVMSEXTVM. 123 


é bulbo promanat , nec ambz redolent ; fed tantum Ro- 
fa. Inter Lapides multi formantur ope caloris humidi- 
tatem fuperfluam vrentis ; multi vero frigore humidam 
terrz maíffam conftipante . E gemmis alix in faxis ab- 
fconditz , alie in apertum prominent. De teflaceis dif- 
ferentem audi Ariftotelem . Natura , inquit , teftati ge- 
neris Coz/fffit partim fponte partim aliqua ab ipfs emiffa... 
facultates quamquam [epe numero ea. quoque fponte orian- 
£ur conffitutione . | 
Hzc cum indicaret Bemarcus interpellat Fulbertus ; 
E Siluis quzfo , vbi fenticeta & fpinarum aculeos ob tua 
documenta mens noftra experitur, inapertum prodea- 
mus . Aquarum iucundiora receptacula nos ad Pifcatum 
inuitant. Nonrefpuit BDemarcus. Verum quia vbique 
argumenta fuppeditabat ingenium , ad fuam fententiam 
 obfirmandam , in Aquis; inquit , clarius ni fallor veritas 
hzc elucefcet. Ibi enim late patens Lentium paluftrium, apud Li- 
Algarum , & Fucorum foboles tanta eft , vt Ioannes Le- &** d— 
rius in fua Oceani nauigatione Ícribat.Preterea per quin- nai. 
5, decim dies inter herbas maris innatanrcs verfati fu- lib.5. 
» mus,quarum tanta erat denfitas , tantaque copia , vt 
» nifi fecuribus eas fecantes ; nauigio ; quod illis fran- - 
35 gendis ; erat impar , viam feciffemus,futuro autumno 
», fuiffe , vt ibifubftitiffemus; quoniam autem herbarum 
» illa copia quodammodo turbidam efficiebat, nos in 
» paludibus cenofis verfari credebamus ; ac proinde» 
,, Infulas quafdam in propinquo effe iudicabamus ; vc- 
; rum iacta bolide , cui funis quingentarum vlnarum 
» longitudinealligatus eft; nec fundum attigimus, neq; 
» etiam Infulas vllas , aut continentem animadertimus. 
- Ad hec commemorare libeat quod ab. indica hiftoria 
seneralide hac re memoriz proditum eft.Chriftophorus 
Columbus inquit anno 1492. Commeatus reparandi 
eratia ad vnam ex Canarijs infulis diuertit) à qua pau- 
lo poft digreffus, cum dies permultos nauigaffet, tan- 
dem ad mare adeo herbidum deuenit ; vt pratum refer- 
rct. Atíaltem negari non. poteft quod fepe oculis fu- 
| QE bijcitur 





124 PARTIS PRIMZ. / 
bijcitur. Videmus enim fupra ftagnantes aquas velum»; 
quoddam füícum expandi ; viridemqne colorem acqui- 
yere  & paulatim frondeícere . Vnde refümo mi Rufe», 
tale Naturz portentum ? Ánquia Aqua herbarum fit 
mater? ! Jt 411 de c S NNNM 

In hac atque omni alia re Rufusrefpondit . Dicamo 
id, ad quod credendum fxpius repetite Obferuationes 


deduxerunt ; ideft Terram, Aquam , aliaque Elementa; 


» poft prima illa Animalia ; & primas plantas, que fub 
» ipfa mundi primordia fupremi Creatoris iuffu produ- 
.. Xere períe nec -Herbas nec Animalia qualiacunques 
», perfecta, vel imperfecta gisnere potuiffe; à: quod om- 
;» nia illaque vel preteritis feculis natasüt;vel hoc tem- 
» pore nafci videntur, ex femine plantarum REALI ET 
» V ERO , nec non ipforum etiam Animalium nafci, vt 
»» qu& mediante femine proprio fuas fpecies conferuát. 
In mari autem harum herbarum , feu mufcorum femina; 


quafi atomos, per aerem volitantia à Ventis quaqua ver- 


fum diffeminari & fpargi innuit Arueus , vt non dubita- 
ucrit vnde & à quo originem fuam habeant : Id tantuni 


cundem credidiffe ex ipfius verbis colligi poffe videtur: 


femina hzc fortuita per aerem volitantia, & à Ventis di- 
Íperfa procedere & nafci ab agente non quidem Fz190c0s 
vt cum fcholis loquamur ; fed &esinoco- Mb as 

Non egre feras mi Rufe, quod tue fententie aliqua; 
opponam , rcfumpfit Bemarcus , & primo. Mitto libe- 
raliter femina variarum plantarum à ventis circumqua- 
que deferri poffe ; ibique in Arbores erumpere ; vbi fub- 
hiftunt. Sic in Turribus altiffimis montiumque prerupto- 
rum cacuminibus Lauri, Ficus ; Abietes, Quercus & alic 
Arbores fuos ramos oftentant, quorum femina & glan- 
des fiue ventus; fiue Auis aliqua detulit . Immo credo id: 
quod occulatiffimus Malpighius afferuit de Vegctátibus 


ilis ; qui repente poft plunias pullulant, generarique» — 


pofle filuas non hominum induftria tantum , fed femini- - 


bus à vento deue&is ; quomodo puto filuam in Cirene 
poft magnos imbres é terra pullulaffe ,.& infignem arbo- 
| rem 


CAPVT TRIGESIMVMSEXTVM. 125 
rem nomine Lafer ; de qua refert Theophraftus poft plu- 
uiam é terrz finu erupiffe, antea in illis partibus incogni- 
tam. At illud aduerto; quod fi tales generationes. bene- 


ficio feminum à vento delatorum fiunt, eas ab Agente» 


non equiuoco fed vniuoco procedere dicendum eft. 
Tunc enim aliquid. dicitur ab Agente Vniuoco produ- 
ci , quando; ( audi Ariftotelem ) 2/£mili caufa producitur 
in fimilitudinem Nature beneffcio eri feminis ad. talents 
produclionem femper determinati. 


Sanius igitur;refumo,phantafie habenas remittes , & 
quandoquidem femina hzc per aerem volitantia non ap- 


parent ; non immemorem Te effe velim ; iud. £e vziceo 
enunciare quod fenffbus deprebendifhi. | 
- Atfifemina rerum multoties vento difperguntur ea. 


certe femper difpergi dicendum non eft. Infuper fi fem-- 


per hoc eueniret , qua ratione difpergi poterunt aliqua- 
rum plantárum femina 5 fi nulla generantur ab eis? De» 
illis Morifon Vir diuturnz in hoc ftudiorum gencre, & 
accurate experientiz proprijs fuffultus obferuationibus, 
afferuit , inquiens . Puto certo certius bas omness/fue Al- 
Z4; fue Fucorum minimorum fpecies plautas maritimas 1m- 
perfectas fponte nafci,quaudoquidem IN EC FLOREM ,N EC 
SEMEN PRODVCV NT. dta 61s 
Audi Licetum circa lentes palüftres , herbafque alias, 
qua& aquis innatant, acute phipofophantem. Harum fane, 
inquit; plantarum in aqux fuperficie nafcentium origo 
fpontanea tribus modis fieri poteft. Vius eft, quia in» 
fuperficie ftagnantis aque magna vis pulueris & ramen- 
torum infídens à plantis ; vel Animalibus corruptis, pro- 
feta ; & animam priftinam infe vt in vafe continens; vbi 
ab alijs ambientis calore difpofitiones ad. vitam rneceffa- 
rias acquifiuerit, ftatim anima in eo puluerum & ramen- 
torum aggregato latens incipit effe forma viuifica & plá- 
tas conftituere. Alter vero modus eft ; quia hxc materia 
cadaueris aut Stirpiunr, aut Animalium prouenit ex Ani- 
mantibus prius in aqua degentibus , & ob pinguem fui 
olcofamque naturam ad aqua füperficiem adinftar olei 
| vndi- 


c.22.lib. 
2.de ort. 
fpont. 


126 PARTIS PRIM X. 


vndique feratur ; & ibi per cocionem ab ambientis ca- 
lore digceíta ; comparato fibi ad vitam neceffario tempe- 
ramento animam fibitandem nectatin formam fubftan- 
tialem plante noue viuificatricem . Tertius modus cft, 
quia de fubiacente terra ad aqua fuperficiem femper fe- 
cum afferant non nihil excrementi pinguis ex. cadaueri- 
bus Animalium & Plantarum fub aquis in terra. exiften- 
tium , quod excrementum per variarum partium aggre- 
gationem , vbi ad iuftam molem deuenerit; & à calore» 
ambientis ad vitam difpofitum fuerit animatur in plantá. 
Audi Coftzum , aflerentem in. hanc fententiam... Vt 
Po enim aquas , qua non mouentur facile corrumpuntur ita 
rb. c. 11. in extremo aeris calore ab illarum intimis atq; imis par- 
tibus aliquid humoris terrena forde infecti in fuperficiem 
attrahente : Adde etiam incidente in ipfo puluere;quem 
commotus aer ventique à terra attollunt , fit viridis co- 
lor , craffeícente primum aqua , tum vero etiam deníata 

in limum , ita vt in eaaliquando herbe nafcantur. 
2.deo Audi Ariftotelem dicentem. Quz vero per fuperfi- 
Tant. € ciem aqua nafcuntur Plantz ; non aliunde quam 6 craf- 
fiie fiunt ; namcum caloraquam attigerit , quz cur- 
fum non habet, quo moueatur ; prouenit fuper ea quod- 
dam nubi fimile; parumque aeris continet ; ac putreícit 
humor ille, attrahitque ipfum calor , qui fuperficiei 

aqua eft expanfus . Hinc planta fit, 

Przclare equidem Bemarce quod cogitabam indicare, 
explicafti. Fulbertus ait . Concludo igitur fic . Vel enim 
Íemina ab huiufmodi Plantis non. producuntur , & tunc 
quidem à Ventis deferri non pofle ; manifeftum efl; atta- 
men fimiles plante in diffitis locis nafcuntur. Si vero pro- 
ducuntur; ea Ventorum ope femper afportari imagina- 


mur;ad tuendum illud Decretum . Qzzzia ex ouo. Át nunc. 


* 


ni] vltrà morabor. 


CA- 


— RN sli 


CAPVT TRIGESIMVMSESEPTIMVM,. 127 
CAPVT XXXVII. 
E E Fangis e T'aberibus. 


Ol interca medio iam dominabatur in ccelo. Quo- 
| niam vero Fulbertus menfam dapibus inftrui prece- 
ceperat ; pomeridiano tempore ( ait ) commodius te au- 
diemus Bemarce . Hzc effatus fimul ille; fimul hofpi- 
tcs pranfuri recedunt. : 

. Menfa licet fplendida , infulfa erat eorum labris , qui 
bus nihil conditum prater litterarias difputationes. Has 
xefumpfit Bemarcus ; menfa remota in porticu , fignis ac 
tabulis perornata ; anfam arripiens à fungis, qui inter 
vltimas epulas Architriclinus inftruxerat . Vnde nam pu- 
tas Rufe ; ait ille, poft .vernas fiue autumnales pluuias 
tot Fungorum coptiofa feges interra? Fungos & Tubcera 
prolem nullam ex fe procreare in eadem fpecie experien- 
tia conftat. Imperfectiffima enim funt inter Viuentia,vn- 
de ficuti Ricinus plinianz obíeruatione turpitudinis ex- 
tremz»infixo femper fanguini capite ; viuit vnum Ani- 
malium ,cuicibi non fit exitus , ita in. Vegetabilium, 
cetu Fungi ac Tubera infixis femper humi radicibus vi- 
tam agunt, vna flirpium, cui non ficexitus alimenti, nec 
in Frondes nec in Flores,nec in Fru&us, vt in alijs Plan- 
tis perfectis contingit . obun 

Hoc idem docuit Ioannes Raíus in methodo Dlanta- 
rum noua, fynoptice in Tabulis exhibita Londini 1682. 
fub titulo. Summorum Herbarum Generum Nota cha- 
ra&terifticae ,adnotans primo Imperfectarum proprieta- 
tum effe lore & femine carere. Secundo Earum , que 
florem nullum vel imperfectum femen minutiffimü pro- 
ducunt in Caulibus ; vbiait. Plantas imperfectas voco; 
quz flore & femine carent , autíaltem carere videntur 
cum neque flos neque femen in ijs ha&enus obíeruatum 
fit; adeoque fponte prouenire dicuntur. ji 


128 PARTIS PRIM X. 


Aduertere hic velim Rufe Generationem non fponta- 
neam folis conuenire Viuentibus perfe&z vel medie có- 
ditionis non autem Animantibus infime: Vtenim Anhi- 
malium imperfe&tiffima quidam folum fponte nafcuntur, 
ita & Plantarum viliffim». Inter. has numerandos cen- 
Íco Fungos , & his fimilia; qui fungi vel inter viliffimas 
ftirpes plante funt infimz»,vel infraStirpium genus,Plan- 
tarum rudimenta , & quedam materies ; fic conftruc&a à 
Natura quafi addifcente Plantas conítituere ;' non. abfi- 
mili modo , quo Plinius dixit de Floribus Voluulis eos 
effe rudimenta Nature Lilia facere condifcentis. . 

. His addo , quod Morifon afferuit fub vniuerfa. terrcf- 
trium herbarum ferie aliquas quidem reperiri imperfe- 
&as, nimirum qua fponte fine femine proueniunt, huiuf- 
modi efle in fuperficie terre maximam partem. tum ' mu- 
Ícorum fiue in filuis denfis & vmbrofis , fiue in vetuftis 
arboribus , muris antiquis cafularum tegumentis aut la- 
pidum faxorumque fuperficiebus crefcentium. — |^ — 

Contra Bemarcum refumpfit Rufus. Currenti nimis 


calamo Ícribentium affertiones ifte funt. Quippe fungi 


ctiam fuo femine gaudent. Apud Menzelium in eius 
Rarioruur pugillo delineatosFungos infpexi vt appofita, 
pagina. Tibictiam exhibet ; additis feminibus. minimas 
lentes referentibus. P9 A ahy 

Menzelij obferuationem experimenta accuratiffime» 


repetita à loanne Goedartio confirmant. Candidus hic 


Au&or in obferuationibus fuis circa Infe&orum tranfmu- 
tationes magno ftudio habitis annis quadraginta ; ipfo- 
met referente , experimento 49. hzc fcripta reliquit cir- 
ca talia Fungorum femina . E terra , inquit; & aliud ge- 
nus Fungorum folet furgerequod primum quidem clau- 
fum fefe oculis exhibet; fed altero die apertum conípici- 
tur ; & tunc forma fua fungum reprzfentat , vt patellams 


fiue domunculam orbicularein 1lli confimili putamini ex 


quo glans quercinus exemptus eft. In hac patella quin- 


que rotunda feminum grana inuenire eft, eiufdemque». 
cum femine raphani magnitudinis fed ad inftar chryftalli | 


pellu- 


hi uo ie Lx A 









e? 
»^^, 





"X 


CAPVT TRIGESIMVMSEPTIMVM. 129 
pellucida. Poftea hxc grana e patella aut in terre fuper- 
ficiem aut in. eius rimas delapfa folis calore fouentur, 
víque dum viuifcunt , deinde pedes atque iuftam trien- 
nij fpatio magnitudinem nancifcuntur . Hzc omnia bis 
annis confequentibus expertus fum. Talia cum agno- 
uerit fuis met oculis Goedartius , vides Bemarce» 
quam irrationabile fit ob 1geras conie&uras iudicare» , 
vbi experimenta accutatiffime repetita quid cenendum, 
fit fideliter indicant. 

(Tum Bemarcus. Vera Fungorum femina illa effe cum 
Mentzelio credamus. Quid ni ergo de ceteris hoc affir- 


memus ? Obfcuriffimus mihi eft ipforum exortus dixit. 


Malpighius , & adhuc poft multos conatus ignotus , vt 
. pauca tantum curfim enunciare poffim ad excitandam» 
aliorum potius folertiam , quam ad certa & vera ape- 
rienda . | 


Illa quidem de caufa, addidit Fulbertus, quia Vhi-. 


uerfales illationes ex particularibus deduc&tas femper 
claudicare pro comperto eft in veritatis indaganda via» 
Et quoniam ; inquit Plinius,à miraculis rerum cepimus; 
fequemur eorum ordinem ; in quibus vel maximum eft 
aliquid nafci, aut viuere five vlla radice. Tubera vo- 
cantur hec vndique terra circundata, nullifque fibris ni- 


Pag-64, 


Lib.*x $. 
C. I2» 


xà ,autfíaltem capillamentis . Cortice etiam includun- - 


tur vt plane nec terram effe poffimus dicere;neque aliud; 
quam terre callum. Quod autem Tubera é genere Ve- 
eetabilium fint , cum alijs optimas note» Philofophis Im- 
peratus declarauit fcribens, principium generationis co- 
.gum effe humorem , qui confiflentiam acquirit, atque» 
ita crefcit vnde redditur ratio cur Tubera reperian- 
tur ; quz arenam continent , atque Lapillos, & Lacrtio 
Licinio Pretorio Viro iura reddenti in Hifpanie Carta- 
eine paucis his annis ex Bauhino fcimus accidifle mor- 
dentituber, vtdeprehenfus intus denarius primo  den- 
tes infle&eret. Dicam quod apud Licetum legi . Tube- 
ra ; & fungos , ait ille ; ex fe nullum edere femen ; quod 
fatum germinet ciufdem generis animata, nec eoruni 
R vllum 


Lib. 49. 
ftirpium 


Lib. 19. 


C2. 


10  $-— PARTIS. PRIM x. 
vllum fruftulum terre impactum nouos Fungos nouaque 
Tubera procreare ; notius e(t,quam dignum,vt in eo de- 


1.de Ge- monftrando tempus teramus . Sat illud fit ex. Ariftotele 


ner. Áni- 
mal.c.i 8. 


Lib. 3e 
magie 
nat.C. I. 


nouiffe femen re ipfa effe fruétum ; fru&um quidem pro- 
venientem ab aliquo viuente , femen vero produ&iuum 
alterius viuentis in eodem gencre. Cum ergo Tuber 
Fungufque vetus nullum ex fe fructum edat à fe diver- 
fum , qui fit femen noui Tuberis, nouique Fungi , certo 
conftare debet Fungi ac Tuberis generatim fumpti fpó- 
taneam efle generationem. Certum enim ex Plinio eft 


Fungos ac Tubera ex ijs cffe ; que nafcantur & feri non. 
poffunt. yd 


Nunc intelligo inquit Bemarcus quam appofite Io-- 
quutus fit in fuo. libro 40.Hiftoriz Vniuerfalis Planta- 
rum eruditiffimus Ioannes Bauhinus ,, vocando. Fungos 
& Tubera Excrementa T erre , ilofque effe immenfum» 
i6 entia occulta documentum , vt prorfus nec: aliud. vltra. 
quari debeat nec par aut fimile poffit inueniri , ipfa fe» 
vincente Natura ; dum abfque feminio , Fungos » abíqs 
radice , Bolctos , & Tubera progenerac. Hinc Porphi- 
rius anfam arripuit Filios Deorum Fungos c 1 ubera *vo- 
candi , quia prouenire viderentur fine femine . 

Varios modos excipe . quibus Fungi nafci poffunt à 
Porta relatos. Diofcorides;inquit & alij memoriz pro-- 
diderunt corticem Alba Populi & nigrz particulatim, 
cafum, & fulcis flercoratis mandatum , omni tempore». 
anni zdules Fungos proferre ; &alibi particularius 1Js. 
locisgigni, vbi clauus ferreus in quo fit rubigo , aut 
panni.marcor.-adfuerit . | MM 

Tarétinus particulatim docct,fi caudice Populi nigrae 
in terram concifo fermentum aqua. refolutum infunda- 
tur illico profilient Fungi. Addit ,ír montanum aruunmr 
multis calamis , & fructibus fcatens; quum caelum im- 
bres fcaturit ;incendatur, permulti fponte natura. pro- 
rumpent fungi . Si tamen aruo iam ignem experto , for- 
te fortuna non fubíequetur imber ; aqua raro linteolo 
ftillatim imbris imitatione confpergenda ijs accenfis lo- 

| Cis , 


CAPVT TRIGESIMVMSEPTIMVM . 1531 


cis ; nafcentur fungi quidem » fed aliquando deteriores; 
fi quidem meliorcs in hoc genere funt, qui aluntur im- 
bre , vnde clare liquet, quod etiam Bauhinus notauit 
ibid. originem primam caufamque vltimo effe , & ace- 
fcente fucco madentis Terre . Addam quod Francifcus 
Efchinardus Soc.Iefu olim in. Collegio Romano . Philo- 
fophiz dein Mateíeos Preceptor reíciuit à Viro fide di- 
gniffimo;ipfum nempe pluries non abfimili modo fungos 
obtinuifle infulis. 

Comburebat ille primum caftanearum furculos & ra- 
muículos , deiade calidum cinerem per terram difper- 
fum irrigans aqua , poft aliquos dies virefcentes fungos 
colligere poterat in quacunque anni tempeftate, & quis 
dem optimos , ac diuerfos omnino ab eis;qui fine tali in- 
duftria in jídem filuis folebant nafci , quo experimento 
non ab Antiquis;fed oculatis teftibus accepto;fatis com- 
probatum cft quod cecinit Nicander apud Athengumn ,; ,. 
inquiens . Dn €.21. 

Cum fuerit fecus multo fub flercore tecfa . 
— Si moxperpetuo fluxu con[perfevis illam 4 
 Innocuis furgent radicibus undique Fungi . 

Eos Clariffimi Scriptores à Terra produci afferunt , fi 
afpergatur calente aqua ; in qua fermentum diffolutum, 
fuerit ; fed experiatur qui velit. His addere fatis fit 
lapides illos,.quos Romae & Neapoli fe vidiffe non, 
folum ia&at Mahiolus ; alijque fide digniffimi , íed 
Romz &.alibi4 dum hzc agitamus luflrari poffunt 
magna feruati diligentia ex Vefuuio ) ex Fageto , ex 
Parthenio ex Gargano , &.celebrioribus montium» 
partibus allati, quia ex eis totoanno Fungi enafcun- : Ile. 
turíi aqua irrigentur ; crefcuntque in dies continua, li"-ro. c. 
fertilitate.Legite obferuationé D. Ioannis Georgij Vol- 77, . 
ckameri, in qua refert donatam fibi à Marco Aurelio Se- Mifcell. 
uerino iconem,quam exhibet,lapidis fungiferi, qui apud P28-197 
Illuftr. Cafhanum à Putco fernabatur Roma anno 164r. 
dc hoc Scaliger ; de hoc Matthiolus , Donzellus , Befle- 

. rus » & alij differuere Inter quos Auantius ait quod fca- 
. R z pus 


132 PARTIS PRIMzx:. 


pus, qui ab euulfo fungo lapidi 'inhzret fenfim. indura- 
tur ,ac eandem .cum lapide foliditatem & fubftantiam. 
acquirit; ita vt Fungus lapidem & matricem fuam alere 
& alimentum , quod accepit ipfi quodammodo repende- 
re.videaturt.:p :ir20u aadizóosbssro20 NN 
Hac cum ita fint illud refumo ; quod ex accuratiffimo 
Malpighio alibi addu&um eft , videlicet ; quod fi Fun-- 
gi proprijs non gaudent feminibus , ex fruftulorum ve- 
getatione pullulare , qu& profecto fruftula feu ramenta, 
ántvel particule alie, licét fint decifzab alijs fimili- 
bus Vegetantibus haud femina funt , fed. feminum vices - 
fupplent ; quecunque illz fint . Si ergo talium Vegetan- 
tium Genefim hoc pacto accidere poffe tantus. Au&or 


"Fibi indicat Rufe cur controueríz affertionis Fautori- 


bus adherere recuías ; cum omnia femper ex ouo pro- 
duci conftantiffime negant, afferuntque ; multoties vi- 
uentia fponte multis.in locis)non quidem temerario quo- 
dam , & irrationabili Nature lufu, fed ex aptis pre- 
uijfque difpofitionibus ( quxcunque illz fint) miro con-- 


 currentium.caufarum & rcquifito opificio ; operante Na- 


tura : Ita vt etiam fi nullo vero. femine. delato à Ventis , 
fiue Pluuiarum illuuie generari poffint herba , vt docuit 
Antonius le. Grand é corpufculis interra repertis , que 


pro corum motu feu calore ita componi & conformari 


poffunt, vtfponte in variasíftirpes exurgant?. Adeo in- 
genio deftitutam Naturam putes ,vt non pluribus modis 


operando conftruere idem opus valeat.,. vt nos fepe in» 


Artificibus intuemur ? | | 1t 
Si Fungi à Funere , vti quida volunt, nomen fortiun- 
tur, tali Fungorum genefrexaminata exterminari peni- 
tus poffe iudico effatum illud adeo repetitum in paginis 
Aliquorum , Omzia ex ouo . Sicuti Fungis prcijffe Clau- 
dium Imperatorem enarrat Iuuenalis . Led 
Vilibus ancipites Fungi ponuntur amicis 
^: Bolezus Domiso : fed qualem Claudius edi?.— 
nie illum V xoris » pof? quem uil amplius edit 


CÁA- 





















I N 
2 SEM 
ZZ EPIS, /l | WW SEM | 
EE J| NW 
—— E 


te 





oz 


i 
4 









j 
ni 
jj 


/ 
/ 

AA 

2A 


" 
TE 





» 

jr 

d 
! 













SS 
SES 
CSS 


l 


jf 
I 
a 






[SS 





CAPVT TRIGESIMVMOCTAVVM. 133 
wQUA P VOEOXXXVIIL 
|. Ex diuerfa. Mucoris fpecie . 


F^ Ul quoniam de Plantis , qux alijs interdum in- 
nafcuntur nobis fermo fuit; Mucor occurrit feu 
Situs ; quem Muffa dicunt Itali, cuius Natura inquit 
Malphighius ; adeo ob/cura eff ob fui exiguitatem , à» va- 
vias quas tulit formas ,*vt peuefenfuum Qv mentis aciem ef- 
J'"giat. . lllam femine proprio propagari nullum fcio ; 
qui affirmet; quod fi feminum beneficio non pullulat ; 
«uomodo eius femina à ventis circumferri difpergique 
fupra varia tabefcentium rerum corpora peterunt ? Mihi 
compertum fatis eft etiam corpora in vitris claufa mu- 
corem induere ,.vt accidit tempore » quo vcritatemo 
.hanc fciendi percupidus , fubceffiuis horis experimenta 


De Dlát. 
que in.» 
alijs ve- 
get. pag. 
64. 


aliqua inftituere conabar. Reliqueram in fcriniolo por- 


tionem aliquam indici Nectaris ; quod Coccholate di- 
citur; aqua mixtam in vitrea cucurbitula;& poft aliquot 
dies inueni quafi panno ad viride inclinante coopertam, 
Supra hoc plantule elegantifine modo gemine modo 
fole fub fungiforma à communi nodo erumpebant , re- 
€&o pediculo A aflurgebant prope terram. quidem augu- 
fiore , & femifpherico. Candida & filijs compacta, 
fubftantia capitulo B. terminabantur, quz tamen capi- 
tula temporis tractu ; alio mucore fuperinducto , quafi 
puluere viridi minutiffimo effent afperfa ; obícurata, 
funt. | | 
Non ergo feritur mucor; nafciturq; in Fru&ibus,in Li- 
gnis inCarnibus;in Liquoribus;neq;vllü puto corpus ad- 
duci pofle ; quod putredini fubiecum fit, & mucorem 
mon contrahat. Nec explicari poteft quot modis ger- 
minet Lanugo illa, quz diutino fitu rerum fuperficies 


«ircumtegit ; modo enim fungis, longo affurgentibus 


pediculo cooperta videtur ; modo quafi ingens effet fil- 
Ua 5 


134 PARTIS PRIMZX. 
ui, plantulis, quarum aliqu: ramofzíunt, tenues, & 
diaphanz , alique florem emittunt; modo vario veluti 
mulíco velata . Affurgunt fepe plantule elegantiffimz fi- 
ne ordine virefcentes modo tres , non raro gemine e 
comuni nodo exeuntes, & criftallinos globulos pro- 
ducunt . Implicantur rami luduntque tam varie furculos 
emittentes ; vc ad exactam omnium defcriptionem foler- 
tia & induftria plufquam humana requiratur. | 

Mucorem egregie deícribis Bemarce, Rufus inter- 
pellat; verum illum effe é genere Vegetabilium noti 
probas. ?. Vedtsa d 1 

Ad multa ftabilienda non leuis probatio eft;Bemarcus 
refpondit infignium Virorum Auctoritas . Malphighium 
filegeres, vbi agit de Plantis; quz in alijs vegetant 
mucedinem enumeratam inuenires. Audi quam inge- 
niofe Fungorum genefim qui fupra mucorem luxuriant 
» hic Audorexponat. In eorem exortu. filamentorum 
» ingens contextus luxuriat , à quibus candem in fafci- 
» culum vnitis fit caulis ; Quare fi non feminibus pro- 
» prijs gaudent ex fruftulorum vegetatione pullulant; 
,, etenim contentus in vtriculis tranfuerfalibus adhuc 
» fuccus, fuperueniente exteriori humiditate fermen- 
» tatur,& extra turgendo quafi netur ; efluuia namque , 
» pilorum inftar concreta , contextum probabiliter ef- 
;, ficiunt, vnde vlteriori fubfequente fermentationeo 
» & quafi vegetatione ( vrgente exterioris aeris claftica 
,, Vi) congeíta rurfum in clauem eriguntur, & defi- 
, ciente vieffluuiorum , prementeque aeris grauitate 
»; quafi reflexa in capitulum definunt. Hxc Malpighius,; 
cui me fubícribo; Etenim in plantis mucoris pluries 
me perfe&iffimo Microfcopio obferuatis cognoui talium 
filamentorum congeriem fimul compactam caulem effor- 
mare , ex quo deinde ramuli: & furculi progrediente ve- 
getatione hinc inde emittebantur. Diftinctius illa ap- 
paruerunt exiccato & penitus abfumpto humore inPlan- 
tulz cadauere ; qux fungi fpeciem omnino reprafenta- 


bat . Non deerant ctiam in multis alijs plantulis radices, 
Ícu 


d iet 










4 VT). cali PN Se 
Mr in ot rac 


Au 


! 
^- 
S4 f 
, 1 

1 


e" 





; 


T Ll 














CAPVT TRIGESIMVM OCTAVVM. 135 


feu partes , quz radicum. munus exercerent ; & quibus 
plantulz ille mucidz fupra aquam corruptam germinan- 
tes humorem aptum attrahebant, quo poffent ali; quam- 
obrem aliquorum dierum fpatio valde aucas fenfu de- 
prehenderim ; & folertia extra&tas microfcopij ope ma- 
iori mole apparentes tuis oculis fubijcio in pagina ex- 
preffas . ! 

Primo loco ea eít; quam putrida produxerat aqua cum 
fecibus rerum variorum mixtu. Fungorum inftar qui 
dicuntur italice zzazerte latiné Manus ; hzc plantula; 
germinauit. Affüurgcbat & maffa quadam muccofis fila- 
mentis compacta & denía, qus veluti radix , non tamen 
in ramulos difcriminata & aqua immerfa , vnde in lucem 
orta erat, vt in figura vides lineam A.B.fuperficiem aqu 
fupponentem. Ab ea radice diuerfi quafi trunci ex eadem 
materia formati ; fed ficciores affurgebant, qui in ramu- 
Ículos & furculos copiofos diuidcbantur ; quorum fingu- 
li tot globulis minutiffimis aqua turgidis terminabantur. 
Color huius plantz minutiffimo quafi puluere confpería, 
fubalbidus erat , & quo magisab aqua recedebat ramuli 
in carneum colorem propendebant. 

Secundo loco ea eft;quam natam inueni fupra pannum 
mucidum aquz corrupte cum fecibus eiufdem materia 
mixte.Figuram bulbi porracei in fua folia luxuriantis imi- 
tabatur,eaque fingula alijs adhxrefcebant donec aliquan- 
tulum in lingulas efformata à comuni neruo centrali fine 
ordine recederent. Colorem habebat in caftaneum fub- 
albicantem ; & fupra aqua fuperficiem extabat beneficio 
breuis , fed craffz radicis filis muccofis compofite.. 

Quam tertio loco vides ex rofis contufis & faccaro có- 
ditis extraxi . Hec comuni caule I. attolítur; & ramulos 
fubtiliffimos hinc inde emittit; qui furculos pariter pro- 
munt, quorum aliqui mutua facta anaftomofi O O O im- 
plicantur, feu melius dicam coniunguntur ea coniunctio- 
ne ,quz apparet infpongiarum ramis, feu aranearumo 
fBlis,nec exprimi vllo modo poteft quot ramorum, & fur- 
culorum fubtiliffimis du&ibus luxuriabat hic mucor.Ocu- 

! lis 


De A- 
nim. lib. 
2. Cap.5. 
t.34- 


1356 PARTIS PRIM GA. 


lis apparebat fübalbidus;fed microfcopio fubie&o & con- 
tra lucem afpecto , finguli ramunculi videbantur veluti 
ex clariffima chriftallo compadti. / 

Io eodem alueolo ; vbi minori humiditate eadem ro- 
farum folia cum faccaro mifta mucefcebant , longi affur- 
gebant pediculi leues rotundi , & quafi criftallini ter- 
minabantur globulis lacteis , & quafi pulueris faccarei 
confperíis : Oculis vix diftinguebantur , fed microfcopij 
opeea magnitudine apparebant, quam in tabula con- 
cemplaris ; ita vt diceres te flores ceparum albos fupra. 
longos cefpites non mucoris flofculos intueri. - 

Multas mucoris elegantiffimas fpecies Yenillie Malpi- 
ghius. Nos, fi Deo fauente otium erit ; alias inter mi- 
crofcopiJ obferuationes curioforum pabulo reponemus. 

Interim ex pofitis obferuationibus arguo mucores fine 
dubio inter Vegetantium claffes enumerandos effe;quip- 
pe qui ex multis putridisrebus, humidis corporibus ; & 
pituitofis fecibus incalefcentibus emanant, ad fenfum.; 
crefcunt eque ac relique ftirpes Mufcorum & Fungo- 
rum varijffima foboles ; non nifi certe, quia humores per 
fubtiliffimas fibras attrahunt ; luxuriante vegetatione ad 
fui molem augendam ;, donec ad magnitudinis terminos; 


quos Natura preícripfit peruenerint, non fecus ac. perfe- 


&iffime Arborum fpecies. 


Eft in promptu ; quod opponam Bemarce ; Rufus re- 


fumpfit . Scio Te Ariftotelis affeclam fideliffimum effe», 
cur ergo de Vegetantibus agens eius documenta nono 
amplexaris? Loquens ille de Anima Vegetatiua dicit; 
Eius funt opera ; Generare, e» alimento vti, ergo fimuce- 
do & Fungi non generant,vt affirmas alimento non vten- 
tur,nec erunt in genere vegetatiuo, fed generabuntur vt 
multa alia ; cum aícendunt ex terra aliqui halitus,& coa- 
eulantur vel in lapides, vel in metalla. | 
Obiec&ionem audio , refpondit Bemarcus, quam certé 
non adduceres Rufe, fi Ariítotelicis paginis magis affue- 
tus obijceres. En Textus Ariflotelis à Te relatus. Ibi 
ctiam reddit rationem fuz conclufionis , & dicit. Natu- 
| | rà- - 


T 


cm pm — 


CAPVT TRIGESIMVMOCTAVUM. . i57 


» raliffimum enim operum,qua in Viuentibus,(quecum-- 


ue perfecta; & non mutilata funt ; aut generátiomem 


25 ; sí 
fpontaneam habent) eft facere aliud quale ipfum;Ani- 


»? 
dis 
Ariftoteles definit Animam Vegetatiuam., qua eft Prima 
Animarum;fiquidem fupponitur ad omnes alias,loquitur 
de anima, prout Anima intellieitur in fe perfe&a , & de- 
finit in ordine ad przecipuas operationes ,' quae propri 


mal quidem Animal, Planta autem Plantam. Quando 


videntur Anima Vegetatiuz ; ideoque excipit à tali de- - 


finitione Animam illam , qux propria eft Rerum Imper- 
fectarum & dicit Harum folum effe operationem ,. az£»a- 
bere alimentum in fut conferuationem , cv augmentatio- 
zem non vero generare aliud talein conferuationem. 
Ípeciei. | pape: | D 

- Quod autem mucores fint Plante vegetatiuz fic pro- 
bo. Mucorum Plantule, liceat habeant, vt animaduertit 
Ariftoteles de omnibus Plantis, pauca organa;quia exer- 
cent folas operationes vegetatiuas, habent tamen partem 
proportionalem ori;per quàm trahere poffint alimentum, 
hoc eft radices , & vtuntur terra , feu alio. fubie&to ;' ex 
quo erumpunt, ficuti Animalia habent. ventrem , & 1deo 
. plante radicibus , quafi quibufdam venis à terra, quafi 
€X quodam ventre extrinfeco trahunt alimentum terrae 
calore conco&um., ergo funt verz/plantz ; quamuis feri 
non poffint, & vere vegerant. Rurfus Mucorum Plantule 
alique ; licet mole minime , apparent magis perfecte & 
magis ftirpes vegetantes exprimunt ; quam Fungi,& Tu- 
bera ; Atqui Fungi & Tubera includunturin gencre Vi- 
uentium & vegetantium à DoGtiffimis Viris Diofcoride, 
Galeno, Theophrafto;Athenco;Plinio alijfque huius no- 
 t€e,Gab Ariftotele dicuntur viuere vitam Plantarum. 
» dicente: Qua autem Tubera vocant & pulmones atq; 
» etiam plura eiufmodi, alia in mari , parum à fpongijs 


qgart. A- 


hin. C. 3: 


ApudLi-. 
cetum.» 
de ortu 
fpont. 1. 
32€.2. 


» differunt fua ipfius abfolutione . Viuunt enim fine vl- De part. 
» lo fenfu, perinde ac plante abfolute, nam & in terrc- ^n: c. 


;, ftribus plantis funt nonnulla huiufmodi, que & vi-? 


» Uant,&gignantur ; aut in alijs Plantis aut abfoluta.. 
| , S )5 Er- 


158 PARTIS PRIME. |. 
», Ergo etiam mucidz Plantule in Genere Vegetantium 
»» adícribendz funt.Patec Maior argumenti.In Mucorum. 
Plantulis à me expofitis apparent Radices, per quas at- 


trahant alimenta , eft truncus » funt rami, & furculi,infu- . 


per alique partes fepe inueniuntur,;que aquiualent Flo- 

. ribus feu fructibus , qua partes non videntur in multis 
Fungis , & in vllo Tubere, cum hoc radices non habeat, 

Lib, c, Ure dixit Diofcorides. Ipfa Tubera rotundas radices 


59 effefinecaule & folijs ; ergo cur ex Genere Vegetantium 
ilas extutbemus? | 


His adnotatis, vbi nam Mucorum adeo frequentium in 
rebus , adeo variorum ; & mirabili flru&ura. efflorefcen- 
tium femina? Igitur mi Rufe Ariftotelicam fententiano 
ample&endam fuadent Obferuationes , quas pre mani- 
bus habemus , & fortius cogent tentamina , quibus ope- 
ram dabimus. In prefentiarum fatis (it non. improbare» 
Arittotelem , quem in fcholis Preceptorem venerata eft 
Pofteritas omais, nec dicere illum debili innixum fun- 


ME damento fuiffe, cum fcripfit. Gezerationis etiam Ratio ead 
e 


i1 m Stirpibus quoque eff, cum alie femine prodeant, alia Jpon- 
je nature . Oriuntur emm. à Putre[cente vel. bumore «uet 
parte aliqua Plante 


C .AP.WI, AXXXDE 


Ex Vermibus qui 1m Fungis apparent .. 


reuoco , quz in fua de Infeais hiftoria retulit Io- 


Q: andoquidem de Fungis fermo fuit , in mentem» 


annes Goedartius , vt perpendas Rufe , Àn in- 
patt- 2- concuffa maneant, quz opinaris de /po:tanea , hoc eft fi- 
CXPe 7. ac ope Oui vel Seminis rigorosé accepti, Infe&orum ge- 
neratione . Eruditiffimam confcruo epiftolam » 1m qua» 
;, legi , fi bene memini . [ Dicam quomodo carnes de- 
, mortuorum Animalium ores nec non Piíces ommes 
» omnes Herbz & Fru&us omnes mufcis. & reliquo vo- 
.5, lantiumAnimalculorum gregi nidum prebent commo- 
/; diffimum . Ita Fungorum quoque omze genus idem» 
o» Ppl«é- 


Mac um Coo 


erc 


3? 
?5 
35 
35 
325 
35 
3? 
35 
23 
25 
PP 
233 
.35 
2 
PP 
235 
22 
35 
25 
25 
35 
22 
35 
25 
PP 
PP 
25 
25 
25 


35 
3? 
35 
» 
25 
?5 
25 


CAPVT TRIGESIMVMNONVM. 139 


preftare, vc in ijs, quos Lupi crepitus ; fuillos , & ma- 
nium oua vocant, nec non fimilibus alijs animaduer- 
tere potui ( de illis tamen fungis loquor ; qui iam an- 
tea refecti & quafi mortui, ac iam putrefacti funt ) qui 
enim in terra; autin Arboribus hacenus radicati funt 
& viuunt; aliud zenus Vermium , figura à mufcárum» 
Vermibus diuerfiffimum producere folent . ] 
Audiamus nunc Goedartium . [ Vnicum eiufmodi 
germen ( hoc eft Fungum ) iam maturum terra euulfi ; 
& vitro fuppofitum in terre pauimento Soli expofui. 
Poftero autem die exiguis ille Fungus fcatebat vermi- 
bus nigris. At 3. id. menfis dicti maxima eius pars 
in aquam nigricantem atramento concolorem vería, 
fuerat, excepta ea parte ; quam Belga de Stoel fedem 
vocant & radice : In impura hac aqua offendebam & 
numerabam vitos 63. numero vermiculos;qui poftri- 


die ad tranfmutationem accingebant; at feptiduo poft 


4. id . eiufdem menfis in viuas omnes conuerfi erant 
muícas admodum veloces & agiles , capitc rubras & 
reliquo corpore plane nigras; harum nonnulle ele- 
gantierant colore , & ab vtroque latere dependen- 
tem habebant exiguum Malleolum ; quo íe excita- 
bant eo pulfantes corpufculum. Expertus loquor. 
Experimento deinde 48. addit. Vidi infuper vbi ante 
dicti vermiculi in mufcas tranfmutati erant & aquam 
vnde prodierant; foli exponebam; eam fuiffe refertam 
adeo exiguis animalculis ; & fe mouentibus ; idcirco 
viuis , qua poftquam acicule beneficio aqua exeme- 
ram, & tubulo optico viíui res maiores ac re vera funt 
exhibenti impofucram, animadunerti ea cffc exiles val- 
de ferpentes feu angues & quidem innumeros ; atque 
adeo velociter rependo fc commifcere ; vt non forent 
numerando. Multos ex hifce alui biennium , & de- 
prehendi nigris quofdam in corpufculo maculis, alios 
viridibus , nonnullis veró fufcis diftin&os . At maxi- 
mus corum, quos alui & vidi illius erat magnitudinis 
& forma, atque fufcis varicgatus maculis, quibufcum 
D Qu PUE 


o . "PARTIS PRIMA. 


; in tabula 48. delineatam videre. eft. Celer^admo- 
;,, dum & agilis hic erat.  Anguiculum hunc :diu' fu- 
;, ftentaui, multofque hoc genus alo , vt animo meo na- 
;, ture miracula cognofcendi cupido obfequar ;:eorum 
» qus compcerire dabitur Deo volente facturus copiam. 
» Deinde profequitur experimento 49. in ante dicta 
, materia ex qua mufce & anguiculi prodierant, vidi 
, infuper & inueni chryftallum quoddam genus arenu- 
, lisforma fimilium . Accreícebant autem | ijs | pedes ; 
», lenfimque euadebant maiores ; donec triennij fpatio 
,; adulti eam confequebanturformam » quam habet ara- 
,. nea in infima tabula delineata. Denique e putrefactis 
» fungisalia prodirefolet Aranearum progenies &ru- 
»/bicunda quidem. 55500 'Ü 19240 cdd MH 
Fungi igitur, ait Bemarcus , facile tabefcunt atque in 
allorum putrefacta materia. infecta varia generantur ab 
3js diuerfa, qua de viuis fungis produci folent » vt ex re- 
latis obíeraationibus patet .: Nunc autem talem ratioci- 
nationem inftituo ; & primofuppono; Fungos € terra» 
euulfos facili fludio poffe cuftodiri, ne: Mufcarum Ge- 
nus aliquod accurrat ibique fua oua deponat. Goc- 
dartius , vt recitaui , Fungos é terra euulfos vitro 
fuppofuit » quod certé vitrum mufca nulla potuit per- 
meare . Hoc fuppofito ..Vermes, qui in" putrefa&is 
fungis generantur, vel oriuntur ex ouis, que muíca. 
depotuit ; antequam e terra euellerentur ;. vel poftea ; fi 
poftea iam patuit potuiffe à vitro hoc prohiberi;fi antea» 
peto, cur alind genus Vermium figura à mufcarum Ver- 
mibus diueríiffimum producere folent;quando funt mor- 
tui vt in epiftola tua exponebas: & ex ouis à Mufca reli- 
&is vermes ijdem tam in Fungis virentibus; quam in pu- | 
trefa&tis non excluduntur ? fortafíe ad. opinionem tuam - 
ftabiliendam addes; fepe à Mufcis oua deponi cum fungi 
virefcunt ; qux tàmen oua Véermes nou generat; nifi | 
quando tabe corrupti maffam efficere poffint, qua oua» - 
depofita apte foueantur ad partum: ingeniose excogitata - 
hac effent; & mere opinandilicentia. Eatantum MOnHE l 
uT | cn 





CAPVT TRIGESIMVMNONVM . 4i 


fententic? confirmationem adduci, qua zuisfenfibus patue- 
runt memini à te repetita voce aífirmari . Cur crgo 
quod vix debili coniecture innititur ; tanquam folido 
fundamento deponis ? Rurfus refumo, fj é multiplici ver- 
mium genere;qui in Fungis mucore confumptis generan- 
tur; aliqui funt; qui nunquam in mufcas abeunt, vt Goe- 
«artius oftendit, Quz nam mufca fua oua depofuit;é qui- 
bus poffent educi ? omne enim Ánimal cum parit , genc- 
rat fibi fimile , & quamuis multe mufcarum fpecies ver- 
mes producant; hi ouis zequiualent ,.& tandem in muícas 
mirabili naturz opificio tranfmutantur . 2 "ua 
:* Itaque appello ad experientiam & Authoritatem hu- 
-jus; aliorumque accuratiffimorum Natura opera perfcru- 
tantium ; quibus lubentiffime fubmitto omnes mcas mc- 
ditationes, nec animo contradicendi cupido ; fed qui in- . 
.£er eos adfcribatur, quorum fcribendi fcopus vnicus eft 
-defiderium, aut confirmandi aut inueniendi veritatem in 
materia hac maximé curiofa, quam tot Sapicntcs Viri 
tractare, & de ea fcribere adamarunt. Etenim vcrerer ne 
accideret illud quod Marcus Tullius de Catone íolebat 
dicere, videlicet €que ardunum effe tanti Viri Autborita- 
ti vefponfum dare» ac etus validiffrma argumenta diffoluere . 
Non debemus profecto deflituere ita nos met ipfos ; 
vt aliorum femper veftigia fequentes, nihil ita per nos 
,. metipfos decernamus (fateor). [ Hoc enim vere. cí- 
,; fet alienis oculis videre, alienis auribus audire; alienis 
» naribus odorare , aliena fapere intelligentia ; ac nihil 
» nos aliud quam lapides effe flatuere , fi omnia alienis 
» affertionibus committeremus. ] Verum neque illo- 
rum morem imitari, quorum fíudium , ait Peripateticus 
-quidam perpetuum eff» vt contradicant , cv ab alijs femper 
diffentiant . Rident propterea ; & oculorum fallacias pu- 
tant tentamina illa. quz fuis obferuationibus aduerían- 
tur ; Dec cogitant non inzqualem fidem praftandam efle 
veritatisamatoribus ; à quibus fdem exigunt , cum ex- 
perientias fuas candidé exponunt pluries repetitas. Non 
crgo, refumo ; contradicendi libido opinionibus laxare 
debet 


Lib-19.c. 
$. 


142 PARTIS PRIME. . | 


debet habenas , fed veritatis amor intelle&ui numellas 
imponere, vt in ea via percurrat; quam feníus indigitat . 
Quapropter peffimum arguendi genus hoc effet Viri il- 
lius ; qui profeffus e eo femper agere ; quod proprijs oculis 
vidit, e» f quid praterea eff , qualecumque illud tandem 
fft» id nec negare nec affrmare, ic diceret : In Fungis pu- 
trefactis vermes inueniuntur,vt experientia abunde com- 
probat, ergo hoc folum accidit, quia oua in Fungis fue- 
runt depofita. Rurfus ; aliquando in Fungis marcidis In- 
fe&a non videntur ; ergo ex carentia ouorum. In primo 
cnim cafu oua oculis non apparent, in fecundo multe 
circumfltantiz temporis locique poffünt generationem. 
perturbare;quod in alijs noftris differtationibus enuclea- 
tius perluftrabimus. Preterea (quod Plinius adnotat 
experimento comprobante ) putrefcendi ratio Fungis 
ac Tuberibus communis eft cum lignis; lignorum au- 
tcm ratio putrefcendi duplex ; que folis viuentibus con- 
ucnire potefl; altera eft mors ; quando vegetatiuam ani- 
mam amittunt, altera eft ; vt ex fe vermes edant. Prima 
Viuentibus femper accidit, non veró fecunda. 


CADO UE OI 


Ex Vermilus generatis in F loribus 
Hyacinthi . : 


X hacratione mea confirmatur opinio, nec adeo 
5 prompte , vt aliqui folent ; negandum efle iudicio 
Vermces aliquos fine przuio femine generari, qui /z Flo- 
vibus feu Herbis feu Carmibus putrefzentibus fapiffme nutri- 
cantur, quamuis non femper,cum flores putreícunt, eiuf- 
dem generis vermesappareant. Hoc me docnerunt re- 
petit experientiz fuíceptz» exacta & accurata diligen- 
tia, quam mihi concedebat ingenij tenuitas. Plurimas 
poffum adducere à me ha&enus tentata , noneo defide- 
rio, vt primas faltem confirmarem , fed potius vt eas in» 
lucem veritatis deducerem. Prima ea fuit, quam in tra- 

&atu 


$di2L 0M tA 


' 


$ 


PM 


3 

M 
Zt. 
T 


IL p. 
k i u 
TE od 
k^ 
DEW 





. 
* 
- o^ 
e. 
j! 
1 
VOU 
, 
* 
s 


zc rJ m m 


n 











CAPVT QVADRAGESIMVM. . 143 


&atu Animalium Teftaceorum retuli capite quinto , bis 
faltem tunc fa&am floribus hyacinthinis aliquantulum. 
contufis ; & cum aqua mixtis. Hanc innuo Fulberte vt 
Rufus nofter compertum habeat me iterum menfibus & 
annis diuerfis illam tentaffe, & pluries ciufdem fpeciei 
vermes obtinuiffe.Tales erant vt in tabula quam fubijcio 
apparent, & quidcm pellucidi: per vitrum; vbi maffa illa 
putrefcens feruabatur, huc illuc difcurrebant, quo magis 
à fundi humiditate diftantes, eo viuidiores. Duorum fe- 
re vel trium dierum fpatio vitam duxerunt , deinde it 

. Aureliam B. transformatis , ex illa Papiliunculus C. co- 
lore cinereus quatuor alis & fenis pedibus inftru&us 
euafitqua' omnia fubieca figura oflendit à Microfcopio 
aucta. Fateor aliquando & his floribus putridis Vermes 
nullos apparuiffe. At exinde fallaciffimam effe iudicio 
illationem dicendo , ergo ex eo quod femina à mufcis 
non fuerint deportata . : 

Nonne fzpe accidit ex ouis pullos in Clibano , ex fe- 
minibus Stirpes in terra non excludi ? inferes ergo ; nec 
femina fub Glebis , nec in Clibano oua fuiffe ; cum pro 
comperto habeas ex plurium concurrentium ad genera- 
tiones caufarum defectu , vel vitio ; eas poffe exturbari . 
Si affirmesíemen fupra virentes flores fuiffe à mulcis re- 
li&tum ; folum aduertas velim hoc dici ad tuendum pofi- 
tum» nec opus effe coniecturis, vbi fenfuum ductu veritas 
apparet, Infuper teneris rationem affignare , ob quam in 
quolibet flore imo à quauis re putreícente femper ver- 
mes eiufdem fpeciei & non diuerfi producantur , cum» 
aqué bené omnium vermium femina potuerint à mulcis 
vbique re!inqui ; fi vero in Floribus putrefcentibus de- 
pofitum femen eft , Animaduerte quefo quam facile fue- 
ritobferuare , an Muíce Vafculum illud ingrcfle fuerint, 
quando certé non poterant ; nam in armario bene clauío 
conferuabatur . | 

Facilis refponfio eff ait Rufus ; & rationem reddit gc- 
nuinam D. Francifcus Redi in fuis accuratiffimis obfer- 
pationibus circa Viuentia » qua in Animalibus Viuenti- 

| j » bus 


i 


párt.i. 


pag.66. 


pag.$2. 


talogna 


144 PARTIS PRIM x. 


vbi odor inuitat , eifque indicat alimentum, quod om- 
nibus Mufcarum fpeciebus non fapit/ nec conuenit. 
Oua & femina fua ibi deponunt;,co quod Vermes;cum 
ex eis nati fuerint ; tanquam in nido conueniens ipfis 
alimentum in promptu habebunt, quo ali poffint ; au- 
scri, & perfici. Facultas enim odorandi in Infe&is 
mirabilis cft & optima ; ficuti omnia Animalia quam- 
uis irrationabilia optime norunt eligere ftationes ; in 
quibus opportuné ad deponenda oua nidificent. Ideo 
Pifcesannis fingulis maris finus inter fe valde diffitos 
petunt : Aues ad Regiones exteras tranfmigrant ; nec 
omnes vbique nidificant ; fed multe inter Segetes ; 
multe in fummis arborum cacuminibus, quamplurime 
in preruptis montium caucernulis , alie vel inter filue- 
[tres aquarum arundines , vel in Turrium pinnis ; it» 
murorum foraminibus , in laquearibus domorum fua, 
oua relinquunt; fic Pifces, fic Anguille ; fic omnia de- 
nique Ánimalia ab eodem pariendi modo decedunt; 
& fingula proprium fibi à natura. inditum morem 
» Obferuant. ] 


Optimam obferuationem mihi fuggeris Rufe refpon-- 


dit Bemarcus. Itaque in pariendo varietate gaudet Natu- 
ra: Cur ergo varietati huic à te obferuate fpontaneos 
partus non addamus? Sinon vbique nec pari ratione» 
omnia Animalia producunt, cur aliqua diuerfimodé non 
senerantut ? fed directe refpondeo . Animalia igitur vo- 
lantia eó accurrunt ad deponenda oua , vbi fagacitate fi- 
biindita à Natura preuident fuos vermes ibi apté nu- 
triendos fore & perficiendos . Beneeft. At quid dicen- 
dum putes de vermibus illis qui à Mufcis non generan- 
tur; & in putridis floribus apparent ? Quid infuper de il- 
lis, qui nunquam, cum ab ouis exclufi fuerint; augentur; 
nec cfformantur in muícas ? Inter Obferuationes accuraa4 


. tiffimas D. Redi habemus nunquam fibi vermiculos. in» 
Gelfom. mufcas auafiffe qui in Gelfiminis fuerunt enati. Si va» - 


ni di Ca^ rige Mufcarum fpecies ad flores feu carnes putrefcentes 
: accur- —— 


| bus reperiuntur ; vbiait. [ Infe&a volantiaibi fiftere- 


— 


Mapcemoego AA 7 mdp 


CAPVT QVADRAGESIMVM. — :45 


accurrunt, & circa cafdem peruolitant , uaque oua ibi 
deponunt ; quorum tamen multa nunquam perficiuntur, 
nec noui Mufcarum foetus apparent ,' necefle eft vt dica- 
mus eas vel deceptas fuiffe ab innato appetitu vel non 
ideo eó peruolaffe vbi aptum alimentum Vermibus na- 
fcituris Natura indicabat. Si primum dicatur , iniuriam 
irrogamus Nature, qua prudenter femper agit nihil fru- 
ftra operando; fi vero fecundum;Ratio allata euanefcit. 
... Quam euidens igitur eft mufcas varias accurrere,odo- 
re fortaffe illectas, ad flores & carnes fiue putreícant, fiue 
non , tam verum pariter exiftimo ab eis. oua cafu deponi 
non folum fupra flores feu.carnes, vbi nutricantur , fed. 
etiam alibi quam fepé ; cum opportunum hoc fuerit , fi- 
cuti multa Animalia perfe&iora, vt Pecudes ; Equi , alia- 
que notiffima fuos fcetus quocunque in loco tunc depo- 
nunt, cum tempus pariendi , à Natura ftatutum aduene- 
rit; & quia fepe Mufcarum fpecies in rebus putrefcenti- 
bus alimentum fumunt, hinc prouenit ; quod ibi carum. 
oua deponantur, vbi vt plurimum fiftunt . Ceterum pof- 
ic vbique vermes generari ex Ouis. à Muíca relidis ne- 
mo negabit . Pluries enim vidi termites fuos à mufcis 
rclinqui ; vbi nulla materia putrefcens erat ; &fuüb vitro 
claufis multoties mufcis ; vbi nihil preter leui gatum vi- 
tcum ecrat,emifsos vermes numeraui. | 
Negant tamen multi hoc pa&o omnes produci ; pre- 
cipué cum multi appareant ; qui nunquam in Mufcas 
commutantur; vel fi mufce euadunt , non poteft fuaderi 
quomodo ora reli&ta ibi fuerint,vbi natalem fortiuntur. 
Hanc rationem deduco ex accuratiffimis obferuationibus 
quas ipfemet ccleberrimus D. Redi recenfuit paginis fe- 
ré decem . Agens de Viuentibus qua in Viuentibus re- 
periuntur . Fatetur ille pag.7o. in Floribus Hyacinthinis; 
quos contufos Menfe Februario aeri expofuit , nunquam 
. vermes apparuifle , addit pag. 71. mortuos effe vermes 
22.Martij,qui ex ouis à mufca reli&is fupra eofdem Flo- 
res prodiere . Infuper 2o. Martij vermes vidiffe natos; 
qui tamen 1n muícas non fuerunt commutati . Pagina, 
T ctiam 


Libr. TI- 
nat.queft 


ibi pag. 
79. 


146 P'ATROTDSUHURIM yy. 
cdam $5. vermes etiam in Floribus Malus putridis na- 
tos ex ouisab ipfo clare vifis, omnes mortuos cffe , aliaf- 
que fimiles obferuationes enumerat. Quibus pofitis fic 
arguo:mortui süt vermes in Hyacinthis alijfque Floribus 
ab ouis nati, que mufca reliquerat,& tamen alimenti ad 
eos nutriendos non deerat , ergo mufca non ibi oua reli- 
quit tanquam in nido.vbi alimentum in promptu effet,& 
vermes perficerenturjfed cafu, immo fortaffe 1n nido de- 
pofuit, quod nocumento fuit . 

Stat ergo; quod quamuis mufcas odor inuitet, & ab 
Animalibus dignofcatur locus ; in quo apte nidificent , 


pofle fine przuio femine in Floribus & Carnibus vermes 
generari. 


Q^ A PoV-Up SNO 
Ex Vermibus in carne Viperarum natis. 


Vdi Rufe quod ex eodem D. Redi didici primum 5 
deinde repetito experimento mihi cuidéter. com- 
probatum eft . In fuis de Viperis obferuationibus expli- 
cando dictum Senecae Fulpine. cia intra paucos dies ver- 
» minant pag. mihi 79. ait. [ Sepein Viperis viuis tam 
, maículis quam femellis inueniuntur ifti Vermes ,. & 
» cadauera demortuorum vermibus fcatent licet fulmi- 
,, Denon fint tata ; nec folum verminofa fiunt illa cada- 
, uera, quando putrefcunt ; fed & proceffu temporis » 
», aridi pulueres Viperini verminationem experiuntur 
» licet inquam ficci cum elixeruite fpirituofo quafi con-- 
» diti fuerint. [. Hanc obferuationem 1n dubium reuo- 
care audebit Nemo ex nobis, precipue; cum antequam. 
illam referret Auctor, proteftatus fic fuerat. Fgo folum.» 
refero V IS4; nec commouet me quod alius fcripfit ; nam 
amor veritatis eft qui vetar me credere illis, qui 
A voce piz cbe al er drizzan lt volti 
 Eeosiferman fua opinione. 50. s sea 
on- 


jx aee ce 


wu. i 


a" 


. 








NN z 


SESS ) 
vt Ae CONSSSE 


NY NN 
NNSSNNNN SS. 
NNI 











X 


[/ T A Ve 
ANI | NM 
AY 


c2 


SEE 
Ys v 7- 


Se 
i 





- Nd 
* 


CAPVT .QVADRAGESIMVMPRIMVM. 147 


Confirmo ego mcam tanti Viri Auctoritate , & fimul ab 
experientia edoctus ; candide refcram vobis, quod cir- 
ca carnes Viperinas accidit mihidum veritatem venarer. 
Dederat mihi Peritiffimus Collegij Romani Aromatarius 
Antonius Trabaldoni S. I. carnes Viperarum in pulue- 
rem reda&as, quam in vitreo vafe optime claufo confer- 
uabat. In hoc ergo puluere aliquot vermes inueni ; fed 
plané ftupidos . paruum Orizz granum vix magnitudine 
a&quantes. Vnum delineaui Microfcopio auctum in tabu- 
la hic appofita. Albus ille erat; habens rictü coloris cafta- 
nei, pedibus fenis & brauiffimis preditus, feré nihil gra- 
diebatur, cum gradiendo fepe in latera concideret ; ideo 
vt plurimum contractus & arcuatus fubfidebat;quarcebat- 
que latibulum in puluere , ex quo fibi conficicbat quafi 
nidum in quo paulo viuidior apparebat.. Nidus erat vt 
intabulanum.r. exprimitur ; qui puluis ac. effet. aqua, 
Íolum compadóus facile foluebatur . Pluries talem ver- 
mem in puluere viperino potui obferuare & Amicis 
oftendere . $* | | 

Alia ccepi experimenta , vt deprehenderem an diuerfa 
Infecta in puluere eodem naícerentur, cum alia re confu- 
fo & liquore aliquo permiíto , mihi pro certo fuadens 
multum conferre ad produ&ionem Infectorum varian- 
dam, diuerfas fubie&i difpofitiones ;.& temporis lociquc 
circumftantias, quod multis animaduerfionibus potero;fi 
occafio dabitur, explicare . 

Duo vitrea vaícula in Armario feruaui, quorum alte 
rum continebat puluerem viperinum cum aqua frigida, 
miílum ; alterum vero cum calida. Die 4. Nouembris 
1686. dum maffa illa putrefceret inueni tres minufcu- 
las muícas numer.2.delineatas prout ope microfcopij 
diftinguere potui nigricantes, exiles & tardas motu, qua 
perrimulam Armarij ingreffe circum vafcula volitabant; 
at quia bene clauía erant permeare non. potuerunt. Cu- 
raui vt vna ex illis vafculum ingrederetur ; quod iterum 
cooperui , alijs duabus interfectis. Cupidus nofcendi an 
Vermesaliqui 1n puluere putrefa&o producerentur, vix 

| 2 binis 


», 


I48 APARTIS PRIM X. 


binis diebus elapfis animaduerti natos effe vermiculos 
aliquos in vafe ; vbi non adco denía erat materies putri- 
da, qui vermes licet exigui ope Microfcopij vt num. 3. 
fatis diftinguebantur. Colore crant eburneo ; & quafi 
per longum diuifi duobus filis fubnigris à cauda ad me- 
dietatem protenfis. Rictus erat acutus nigro pun&o in» 
extremitate notatus . In cauda apparebat. quedam caui- 
tas fubrotunda ; fex quafi pinnulis in partes equales di- 
ftincta: Aanulorum latus, quibus diuidebatur tranfuerfim 
puncta fubnigra notabant;viuidus apparebat in vafe clau- 
fo , at in aperto femimortuus, fortaffis ab aeris rigorem . 
Eundem Vermem obferuaui inaltero vafe, vbi cito 
mortua fuit muíca illa fupra defcripta, & triplo minor 
fingulis hifce vermibus . Qui omnes, fere nihil magnitu- 
dine aucti licet tribus & quatuor diebus pafti ; ex fecu- 
. lenta veluti palude exeuntes, in varias vitri partes abic- 
runt, & paulatim ftupefcentes, in Aureliam funt commu- 


tati . Obferuaui vlteriusin vafculo vbi miftürailla ex. 


puluere viperino & aqua erat magis diluta, circa centum 

vermes folum apparuiffe, in altero vero ; quod eam ma- 

gis denfam conferuabat vltra quingentos ; colorem au- 

reum oftentabat pars aureliz, qui vitro herebat nitida & 

leuis,qus vero vitro opponebatur aliquantulum gibbofa 
. quibufdam veluti fafcijs diftiniga; vt vides num.4. 


Ex his Aurelijs poft quinque menfes frigidiffime hye-- 


mis nate funt mufce quedam minime , que ftatim mo- 


ricbantur fortafle ob aerisrigorem . A&d duas fpecies. 


diuerfas illas pertinere animaduerti , quz flatim mi- 
crofcopio fubiectas potui non parum auctas delineare» . 
. num. 5. ea indicatur , quae frequentior erat magnitu- 
dine alteri equalis; fed capite minori ; alae totum corpus 
longitudine excedebant , quodícptem conftabat annulis 
leuigatis & nigricantibus. Num.6. eft qua caput magis 


craffum oftentabat , ventremque habebat quinque annu- - 
lis diftin&um fubnigris & pilofis ; in ceteris à fuperiori — 


non diftinguebatur ; - : | 
Quibus pofitis perfcruterisvelim Rufe an vermes ifti: 
omni- 


le eu mE 


CAPVT QVADRAGESIMVMPRIMVM. 149 


omnino fimiles nafci potuerint in vtroque vafe, ouorum 
ope à Mufcicula illa reli&torum, cum ea in vnico tantum 
vafe deponere potuerit; quodfi à muíca relicta vtrobique 
imaginemur , quare mufce fimiles àtalibus Vermibus 
non fuerunt genite ? Omne enim fimile generat fibi fimi- 
le cum ad propagationem fpesiei generet. Dices fortaf- 
Íc alteram ex his fuiffe foemiuam maículum alteram.Pul- 
cherrime quidem excogitatum ! cur potius non iudicas 
omnes vermes ex cadem materia putrcfacta fponte natos 
efle; pauciores quidem in altero vafe, in altero vero plu- 
rcs pro menfura earum partium , feu fpirituum; qui mifti 
condebantur in puluere illo ex diuerfis Viperis habito , 
& debito calore aliarumque caufarum concurrentiumz 
ope excitari poterant ad Vermium generationem ; adco- 
que mufcas inter fe varias fuiffe. Sicuti ex eadem pa- 
rente eodem partu videmus pullos, aliaque Animalia, 
perfecta produci, quorum aliqua non folum coloribus 
oppofitis inter fe difcriminantur ; fed etiam multarum. 
partium compofitione. | 

Addam quod infüper obferuaui. Expofueram fine vllo 
tcgumento libero aeri vafcula illa , infuper aliud ; in quo 
erat malum dulce putridum . Circa tria bec vaícula, 
mufcz duarum fpecierum volitabant ; quas cum ingreffas 
animaduerti, tegumentum ex veloferico fuperpofui, vt 
fimul poffent ibi viuere & nutriri. Poft vnicum diemo 
mortuz funt mufce , quas vafa cum viperino puluere» 
continebant , nec oua nec vermes vnquam vifi funt: in» 

alio veró vafe numeraui circa centum oua alba & 

. nitida ac fi effent ex candido alabaftro formata 
vtnum. 7. nonquidem reli&a fupra illud 
— fru&tum putridum.fed in tribus locis 
. diuerfis diftributa fine lege vbi 
— vitrum fatis pellucidum & 
— Ritidum apparebat. 


CA- 


150 PARTIS PRIME. 


QA PoM CT ox Sb 


Án Oua deponantur. à Mu[cis , obi nidum; 
aptum prauldeant Fotibus. 


V2 Tibinarro meam opinionem confirmarunt.dum 
Q hec mihi fuadebant à muícis non femper oua. de- 

poni in loco à natura prefixo , vbi vermes feu na- 
fciture alie mufcx poffunt pabulum inuenire ; verum vbi 
funt, quando tempus ftatutum pariendi iam adeft , ficuti 
videmus in Viuiparis & Ouiparis quamplurimis, & ne- 
mo nefcit à domefticis auibus Pipionibus Gallinis & hu- 
iufmodi fupra herbas » paleas, fructus, veftes, & cubilia, 
oua relinqui. 

Oua fupradicta emanarunt à duabus mufcis maiori- 
bus , qua vitro inclufe fuerunt. Ceterum minores mu- 
Íce nec oua nec vermes produxerunt, & quafi faftidientes 
alimentum illud, quod in vafe poma putrida fubmini- 
Ítrabant, ad foraminula veli oloferici accurrétes,ibi aura 
fortafle vitali frucbantur ; nec puto illas a graui odore» 
repulfas, cum paulo ante ab eodem inuitate ingrefle fue- 
rint vitrum. | | | 

Hoc experimentum bis tentaui;& die fubfequenti qua- 
tuor mufcas in vafe eodem deprehendi ; vbi miftura ex 
puluere viperino condebatur. Ineoclaufg fua oua de- 
pofuerunt vt antca in diuerfis vaículi partibus ; vbi nulla 
fex, nulla macula vitrum deturpabat . Oua erant omninó 
fupradi&is fimilia, ficuti etiam mufca. Omnium color al- 
bus in aureum paulatimabiuit , & deficiente humore» , 
quo erant effoeta; tanquam aduftz filique vifa funt ; ex 
quibus nihil ortum eft. Qua de caufa hoc acciderit,tecum 
ipfo difcutias velim Rufe. Hiftoriam in prefentiarum ex- 
pono, & moleftiam cupidus mitigandi, mufcam fubijcio, 
à me diligentiffime Microfcopio obferuatam ; argumen- 
tum Tibi praebens; quo Diuini Opificis Architectonicam 

men- 





E reru Re eee ci tea 


73s 


P 


üt 


--— 


d 









CAP. QVADRAGESIMVMSECVNDVM. 151 


mentem admireris, qux 1n minimis acinfimis Animalcu- 
lis fabricandis Artem adeó magnam impendit. 

Erat ca quidem pauló maior quàm muíca ; à quibus 
Eftate moleítijs afhcimur. Caput habebat eque latum ac 
dorfum in tres partes fignatum, & raris breuibufque fetis 
aculeatum, cuius longitudinem nigrae fafciz in partes 2- 
quales notabant. Oculi,vt folent effe in mufcis, in nume- 
rofos orbiculos diftincti, colorem in caftaneum propen- 
dentem oftentabant, circulo albo & pilofo circumdati . 
Dorfo venter coniungebatur, fed maxime amplus, & du- 
plo maior dorfo, tribus commiffüris diuifus,& vndis enei 
coloris ad viridem propendentis notatus ; quas fubniger 
difcriminabat. Extremitas videbatur portio aliqua globi 
fpherici ventri adiecta, fpiffis & breuibus aculeis circum- 
data, ficuti in reliquis partibus pili brcuiores & rari ; 
fine vllo ordine difpofiti apparebant. | 

Curiofas Obferuationes Bemarcus nofler retulit, in- 
quit Fulbertusqua cum à Nobis pro certo habendz fint; 
dubitationi locum dant , ne praecipiti affenfu omnia ex 
Ouo feu Semine rigorofe accepto credamus; c» eruditiff- 
mis experimentis folutis dubijs omnibus, &v fublatis difficul- 
zatibus modum generationis Infetforum , adeo in apricum. 
prolatum» vut fine nota «uel ignorantiae «vel peruicacia memo 
dubitare bic amplius queat . quod pluries à Nobis repeti- 
tum eft.à Viro digniffimo obiectum . | 

Scisoptimé Rufe adabolendos terminos illos ortus 
fpontanci, fuadendumque; nonnifi vnicam Nature ope- 
rationem ftatutam fuifle in productione omnium Viuen- 
rium; parum conferre reliquas Gencrationes deprehen- 
fas fieri ex ouo , quas fpontaneas effe Veterum monu- 
menta teftabantur; cum generale aliquod Axioma vel v- 
nico contrario experimento poffit ,fi penitus non infrin- 
gi; faltem valde labefactari; & deficiente fulcro vno Dhi- 
lofophi molem male folidatam nutarc . 

Refumo igitur Rationabiles effe tuas Dubitationes Be 
marce, nec peruicacie notam Cenfor aliquis laudabiliter 
inuretTibi,(; ex Floribus byacinthi feu abjjs vermes natos 

! fine 


nya UBUSWUOGOE S4POR DMQEÉ 


. fine przuio femine exiftimes : quandoquidem , vt vidi- 
mus, przclaro Authore D. Francifco Redi comproban- 
te, c Fungi & Carnes Viperarum putrefcendo erminaut y 
vermiuantque etiamff non putrefcant ; nam in omnibus par 
ratio eft. 
Quandoquidem Fulberte D. Redi nominafti refum- 
pfit Bemarcus, fummoperé gaudeo;fi huic opinioni fauet 
Author adeo przclarus. Illum ab ea alienum putauit Au- 
thor libri, cui Titulus eft Recreatio mentis & oculi in» 
contemplatione Animalium Teftaceorum. Quam ob cau- 
fam expofito ibi experimento Florum mcemorato;fubiun- 
xit. Irridebit fortaffe mibi boc afferenti D. Redi. Nec aliud 
voluit indicarequam fuarum Obferuationum tenuitatem, 
quas libentiffimé eius iudicio fubmittens , errori obno- 
xium fefe timebat; & addiícendi percupidus; dubitando ; 
ícifcitandoque; aliena quxrebat documenta. Eruditiffimi 
huius noftri Eui Scriptoris auctoritas apud illü tanta ve- 


neratione colitur,vt pofteaquam agnouerit in eius erudi- - 


tiffimis libris aliqua,que contraria efsét fuis opinionibus; 
[x pius crediderit ; fe fomniaffe; quamuis litterati aliquot 
Viri ca fomnia non improbauerint, & paria in Virorum.» 
praclarorum mentibus agnouerit; cum fcriberct, non ad 
alios erudiendos ; fed ad mentem propriam recreandam 
contemplatione Rerum naturalium ; circa quas cuo 
Veritas fuci velamine nudata non apparet, vnicuique li- 
berum eft rationabiliter opinari. Sic enim fecum ratio- 
cinabatur. In experimentis circa Generationem Infecto- 
rum pag. mihi 244. Author hic celeberrimus memorans 
axioma illud à Philofophis zagzi nominis euulgatum ; & 
quamplurimis receptum : videlicet. A caufa minus no- 
bili non pofle produci effectum nobiliorem , fubiungit. 

ID 1AMEN SERIO RID EO quod explicat 
imagis vernaculo fermone eodem tra&atu pagin. 147. 


dicens; IO ME NE FO BEFFE. Ergo ( in- 


ferebat ) multo magis doctiffimus Vir meas »idebiz opi- 
niones , qui verum nofcendi cupidus Philofophiz li- 


minibus vix falutatis ; tanquam in caliginofo loco ; quid- : 


quid 


^y od sept 


CAP. QVADRAGESIMVMSECVNDVM. t553 

quid me poffiterudire libenter attrectabam .. Ceterum , 
vt Tibi pateat Fulberté , qua in eftimatione illum ha- 
beat ; pro comperto fit ; cum Florentia pertranfiret anno 
fuperiori; memorem fe fuiffe documento Euripidis , qui 
aiebat : Amicum , qui nibil T ibi verbisindulgeat ; compa- 
»4f0. Idcircó illum alloquendi cupidus non vnica vice» 
quafiuit, at nunquam inuenit. Vtinam reperijfec. Etfi 
gratiz illi pares referri à fe non poffent, quód fuis in pa- 
ginis cius nomen fcribere fuerit dignatus, ciufque inful- 
fas & ieiunas paginas legere ; & corrigere; faltem pro- 
nunciare potuiffet, quod Petrus Adrianus Vandenbroc- 
cke Eloquentiz Magifter Pifis Ícriplit 1668. Salue cultif- 
mum Italie Decus Redi . Simulque cfflagitaffet, vt adhuc 
fententiam fufpenderet fuam fuper Infe&orum gencra- 
tionem; aliorumque experimentis fidem. dignaretur lar- 
giri, memor Ariftotelici documenti; quod Cozc/u/fo vai- 
uerfal is affematiua eff difficillima ad probandum c» facilli- 
;$a ad deffruendum . FALLACISSIMV M infuper ar- 
guendi Genus quod ex particularibus Pramiffis deducit ii- 
lationem «miuevfalem . BD (5320119 


EU bd. XLILL 


C omprobatur Generatto fpontanea AFermuilus 
22 4n Ranunculoffore natis ..— 


te . Experimentum eft; quod habui ex floribus Ra- 

we-- nunculi. Sunt hi, vt nofcis valde adufti, ncc pin- 
gui abbundant humore;qua de caufa difficilé marcefcunt. 
Putruerunt mihi tandem poft aliquot hebdomadas in va- 
Íce ; in quo cum aqua contufos reliqueram in Armario 
claufo, ne Mufca poflent accurrere; non tamen valde fce- 
tidus odor efflabat. Pluries luftraui , vt animaducrte- 
rem ; an aliquod genus Vermium ortum effet , candem; 

vni- 


e paucis Tibi referam Fulber- 


154. "Avr UP Bodo PuS EM 


vnicum deprehendi, cuius vermis orizz acinum aequabat 
longitudina , & aciculz craífitiem non excedens ; rictum 
habebat maxime acutum, pellucidus &.eburneus ,.colore 
fubliuido inficiabatur caudam verfus, quz lata & penitus 
complanata tanquam fub pyramide bafis apparebat duo- 
bis nigris punctis notata vt eft fig. 8. ope microfcopij 
auctus: maxime viuidus ille fuit, ferpentinis reuolutioni- 
bus femper inquietus ; licet in quatuor pofterioribus an- 
nulis, & parte; qua in folo reptabat quatuor parua tuber- 
cula haberet;progredi tamen non poterat, niíi in materia 
illa putri, in qua inimicus lucis latibula quaritabat . 
Aliquos feruauiab illa maffa feparatos fub alio vitro; 
alios relinqui, ( qui tamen nifi male memini non excede- 
bant denarium numerum ) At nullus in muícam , nullus 
in Aureliam commutatus fui , fed poft dies paucos omnes 
defecerunt. | | 
Hoc habito experiméto fpontaneam generationem va- 
lidius comprobari iudico ; nec ideo nullam poffibilem» 
efle;quia fortaffe vt plurimum ex preuiofemine Viuentia 
nafcuntur, dixi fortaffe; quia probabiliter iudico pene in- 
numeras dari generationes fpontaneas vermiculorumu ; 
qui cum à nemine obferuentur,; ignorantur ; & fepiffime» 
cum minimi fint; aciem oculorum effugiunt ; & idco pu- 
tantur non effe quia non obferuantur ; fed quidquid fit 


circa hoc, ad experimentum redeo. Non ne Tibi videor . 


bene deducere fi dicam , à floribus vermes fponte natos; 
co quod fciam illos fuiffe à muícis defenfos? Natos in- 
quam numero paucos eo quod Ranunculi flores pingui 
Íucco carentes, caque de caufa non facile putrefcentes , 
partes parum aptas ad.copiofam Vermium Generationem 
poterant fubminiflrare . Neque hic dicasiterum Rufe, 
talium vermium oua reli&a fuifle à mufca ;. dum Ranuns 


culi efflorebant non dum à pediculis auulfi; nam notum» 


Rléchor. 
I» €ap.4. 


abbunde cft, hoc gratis dici ; & fallaciam inuoluere peti- 
tione Principij, que cft; vt docet Ariftoteles; cüm affumi- 
tur in Premiffis id quod debet probari.Infuper fallaciam in- 
uoluit confequentis,qua eft ex codem Ariftotcle ibidem; 

cum 


in Ven ta Fede ape ird teu 


—axi-ch pe 





ER 
NU 


i 
Wi 


[| 
" 
b 


a 
DA 





CAP. QVADRAGESIMVMTERTIVM. 155 


cum quia ex aliquo Antecedenti fequitur confequens y puta- 
mus conuerti, atque ex confequenti fequi Antecedens .. Qua 
fallacia decipimur cum videntes Térram madefactam ait 
idem Ariftoteles arbitramur pluiffe, licet non pluerit , qnia 
enim ff pluit madeffrt T erra, Jumimus à conuerfo,quod ff ma- 
defatta eff T erra, pluerit ; quod tamen eft falfum ,. quia, 
Terra poteff madefreri ex alijs cauf£s ; ficut. enim non fe- 
quitur omnis febricitans eft calidus ergo omnis calidus 
fábricitat ; ita pariter non fequetur. Quia oua & femina 
prxcedunt, Infe&a varia & Plante quamplurimz gene- 
rantur:ergo cum Infe&ta & Plant generantur oua precef- 
ferunt. Poteft enim falfum effe quod femper ante fuerint 
oua, aut faltem certum non eft femper ante fuiffe , quod 
íi certum non eft; rariozabiliter poteff dubitari .- 

Quaenam iniuriaà Nobis infertur Nature fi dicamus 
Vermes illos mufcas non euafife ; quia non à muícis 
producti fueraft, fed à Natur Auctóre ; non quidém vt 
corum fpecies feruaretur propágatione , fed fapientiz 
eius fpecimen aliquod haberemus ; que pluries multa in 
hoc miro rerum Theatro fine ftabili lege producit ; & 
quamuis illi; omnia moderanti ; nihil cafü accidat , for- 
tuita multa nos efle exiftimamus; co quod raro accidant, 
vel fi frequenter ; à Nobis raro obferuantur. Ideo bene 
dixit cum Auerroe Cardanus Sponmtaneos partus effe for- 
£uitos ; errauit tamen affirmando nullius finis gratia ficri, 
Íícd cafu , fortuitoque ; ac praeter generationem Agentis 
» quicunque fponte nafcuntur exoriri. [ Fortuito fiunt 
» fpontanez Generationes, faniüs dicam cum D. Trion- 
» fetti; quia in noftra poteftate non eft illos, quoties li- 
» buerit excitare ; cum à multis oporteat repetere prin- 
»-Cipijs, feucaufis, que nobis parum funt exploratz , 
» nempe à peculiaribus Terre conditionibus , anni tem- 
» peftatibus, Aeris & Coeli influentis, Rebus humidita- 
» te determinata preditis, fexcentifque alijs, que ad ha- 
» fce fpontaneas & fortuitas Generationes conferre ali- 
» quid poffunt. ] 

Ex his animaduerfionibus addifco ; Fulbertus ait , fal- 

2) NV uS lacijs 


Apud 
P. Mau- 
InIn to. 
I: Pag. 
n 
617. 


Lib.o.de 
fubril. 
pa.508. 


156 "ODPRRRIDDSUPEREMOS: 
lacijs admifceri pofle illationem illam ; qui ab Explora- 
tore alioqui accurato fit ; cum experimenta pertentans s 
non fortitur quecumque in alienis paginis relata refciue- 
rat, videlicet : Hoc pluries tentaul y» at nunquam idi quod 
alj s accidit . ran d CIN ub | 
. Vera pronuncias refumpfit Bemarcus , & vlterius pro- 
erediar, adnotando, quod , ctiamfi experimenta aliqua, 
pluries eodem modo repetita non femper eundem for- 
tiuntur effe&um , non ideo lententiam ;. circa quam Di- 
Íceptationes noftre verfantur ; infringi; cum ex defe&tu 
aliarum caufarum ,. & diuerfarum rerum difpofitionibus 
varijs Generatio poffit impediri. Irrideres mihi pro- 
fe&o Fulberte ; Irrideret Rufus ; fi vifo àme improuifo 
nubium fulgore, fi vifa Trabe ignita inter nubes,vcl ftel- 
la cadente; hora ex. gr. octaua noctis; decima die Menfis 
Ianuarii Coelo nubilo feu claro, recurrente fimili die dc- 
cima Menfis Februari) fubíequentis , Vos € fonino exci- 
tarem & libero coelo exponcerem , quia nempe pro certo 
haberem íimili hora fimilique die , fimilia omnino phz- 
nomena poffe à Nobis contemplari . Cui enim latet Lu- 
cem nobis abbundé à Natura impertiri;inuariata quidem 
. lege, Solis, Lunz , Stellarumque radijs in coelo, Igne é 
lapidibus excuffo in Terra;at multis etiam varijfque mo- 
dis pro fuo arbitratu exhalationibus fortuito ignitis, que 
infpicientium oculos dele&ant ; mentefque Philofopho- 
rum exercent. ! | | 
Ad hoc idem dicendum coguntur qui fpontaneam Ge- 
nerationem conftantifhmé negant. Si cnim petas cur ab 
ouis, que perfepe in floribus depofuerunt mufca, vermes 
non fuerint exclufi, aut fi fuerunt ; cur mufce non euafe- 
. rint ? refpondebunt profecto; ex fortuitis caufis hoc 
eueniffe, quas fingillatim recenfere impoffibile | 
| c(t. Cur ergo ratio hec optime mili-- 
tat illis;fauere autem mihi 
non debet ? 


CA-« 


CAP. QVADRAGESIMVMQVARTVM. 157 
"uA P V TXLEIV. 


Indicatur. Mer. maxime conferre ad fponta- 
| neam Generationen , 


Vper ijs; quz modo à Te difputata funt, Rufus inter- 
ceffit, vnum occurrit, non fatis mihi expeditum. 
Faffus iam es Bemarce multoties in Floribus, alijfque re- 
bus putrefactis vermes nafci tantummodo ex eo , quód 
oua à mufcis fuerint depofita . Quod vero femper 
hoc accidat deducere facile poteris, fi quando expceri- 
, menta moliris. [ Accurata folertia adeo bene obtures 
, vafa, in quibus flores continentur ; vt ne quidem pof- 
» fisimaginariaditum licet anguftum , feu rimulam mu- 
» Ícis patere;glutine aliquo etiam in girum appofito; vbi 
,, operculum cum vafe coaptatur . Si hec peragas, refer- 
» re mihi certe non valebis te vidifle aliquam nec in flo- 
,; ribus nec in carnibus » Vermium generationem. Hzc 
» centies expertus affero. ] Hoc pluries expertus D. 

Leuenuch ita loquitur in fuis obferuationibus pag. 216. 7 zuwenkoeek. 
» [ Vt mihi hac inre fatisfacerem ab hinc biennium» 
» carnem fumpfi vitulinam , eamque intra vitreos quof- 
,, dá tubos;hermeticé occlufos; inclufi,quos per aliquot 
, meníium fpatium;tam prope feneftras ad Solem;quam 
, alisreliqui, itaut caro portionefua aliqua in aquo- 
» fum mutaretur liquorem . Hanc carnem, liquoremque 
» multoties accuratiffimé examinaui;diuerfifque tempo- 
», ribus vitra aperui, rurfufque occlufi ; indicemque ob- 
» ferüatorum feruaui,verum nullum vnquam viuens-ani- 
malin ipfis animaduertere potui. r 
At Bemarcus . Speciofam fane oppofitionem excipio 
Rufe.Ratio,quam obiecas;videtur inenodabilis;iatqui ea- 
rum pi&urarum inftar eft quas hinc fi confpexeris,vnum 
quoddam referunt ; fin autem illincoppofitum prorfus, 
aut quorundam carminum ea induftria concinnatorum vt 

. CX 


159 DU ABRUOWEEUDPIIMEINMO 


ex contrarijs capitibus lea contrarium fonent. Tuam 
ipfam rationem arripio ad id; quod per cam euincere co- 
sitas.cuincendum . Da mihi operam quefo. 

Efto, nulla generatio fiat ; fi vafa penitus obturentur , 
Quid inde? Érgo tantum;quia oua à mulcis non fuerunt 
allata ? falleris . Quid fubiungeres mi Rufe , fi Tibi hoc 
pa&o contradicerem: Tolle primum à putridis rebus mu- 
Ícarum oua, deinde generationem obferua . Rideres pro- 
fe&o . Quid dicam ego? cum non abfimili arguendi me- 
thodo intuis oppofitionibus vtaris. Hoc dicendo Ae- 
rem excludis cuius beneficio , ficut Animalu iu 
vitaferuatur , fic pariter multorum generationes przer- 
cim Ífpontane it | ici . Gratias tamen 
Rufo debemus;Fulbertus occurrit, qnód fuis licet fallaci- 
bus oppofitionibus ingenia vellicet noftra ad multas Na- 
tura operationes inueftigandas,& inter difficultatum ob- 
íÍcuriffiina fenticeta pretiofum Veritatis Aurum  inue- 
niendum. Vaftum proinde campum tux menti aperuit 
Bemarce ; vbi docere me poffis, quo pa&o fpontaneis 
Generationibus Acr fuam coriferat opem . 





Tum Bemarcus fubiunxit. Audaculus fum , fi coram 


Vobis, omnium litterarum Viris , & in naturalibus ob- 
feruationibus peritiffimis de his differere aggrediar. Re- 
feram tamen quidquid mea Phantaímata ; partim ab Ex- 
perientia edo&a , partim à ratione directa mihi fuaíc- 
runt, vt crederem, Aerem maxime conferre ad. genera- 
tiones fpontaneas efficiendas.In memoriam redeunt non- 
nulla, que à mealijfque Viris przclaris obferuata funt , 
non tamen ea omnia Tibi commemorareanimus eft ( id 
enim prolixi & faftidioft operis effet) fed ea tantum, quae 
noftram difceptationem aliquo pacto iuuabunt. Et ne» 
fine methodo procedamus, primo dicendum eft: Aereni 


omnibus Viuentibus fiue fponte nafcentibus, fiue non» , 





prodeffe , vt nafcantur ; veg coníeruentur ; non 
quidem quemcunque aerem , fed aerem aptum 5 vt 


videbimus. LI 
Huc non adducam ; quod Varro teftatur equas in Lu- 
| fita- 





A e 


-- Misc rd E e cuEUm 


CAP. QVADRAGESIMVMQVARTVM. 159 


fitania vento Zcphiro concipere, mitto quod Ariftoteles p, ,, 
memorat , multos cum Diogene fibi fuafiffe Animam. ruftica 
omnium effe Aerem, co quod exiftimauerint Aerem effe ^E, 
principium omnium corporum,immó omnium Operatio- ma c.;. 
num, quare apud Ciceronem dicebant . 4er Nobifeumio 
idet , nobifcum fonat, nibil enim eorum fne. eo fferi poteff. 
Notabo tamen Zephiri anram. feecundiffimarn effe, indc- 
que illi hoc nomen; quafi ;zam ferens. Ita enim Vir- 
gilius. | 
T ephirique tepentibus Auris 
Laxant arua ffnus »fuperat tener omnibus bumor 
Parturit omnis ager . 
Hinc Antiqui, vt notat Arueus exercit. 13. cum verno 
tempore flante hoc Vento viderent Gallinas citra maris 
operam oua parere ; Zephirum eorundem procreationis 
Auctorem crediderunt . Fatendum omnibus eft, quod 
Fabricius vere afferit; dicens.Ouszi 202 modo pulli vterus pag.19. 
Qv locus eff, fed id ettam à quo tota pulli generatio. pendet , 
quam ouum perficit ut Agens , «t materias vt. Inffrumen- 
tum «t LOCVS & vt alia f que concurrant . Certum au- 
cem cft ab interno in ouo principio efformari quidquid 
per ouum generatur, nihilque ouo perfecto ab incuba- 
tione accedere prater tutelam. Attamen oua illa foecun- 
da cenfentur vt notat Arueus, quz ( ablatis impedimen- ibid. 
tis extraneis ) fetu blando de fe pullos producunt . Inter. 
hzc impedimenta aeri aditum intercludere non exiguum 
exiftimo, & quidem experimento edoctus. Narrat D.Re- 
di in fuis Obferuat. circa Viuentia, qua funt in Viuenti- 
bus fibi pluries Vermes vel natos non effe, vel fi natos 


ftatim mortuos effe;quos ex ouisMufcarum exclufi erant; 
poftquam vaía clauferit ; vbi fuerint talia oua. à muícis 
relicta. Quod certé ex liberi aeris defectu proueniffe pu- 
to; idque probo à feminum paritate, à quibus Plante 
germinant. Scitis femen fub Terre glebis fepultum tan- 
quam in materno vtero pene mortuum fubfidere ; donec 
'vt notat Plinius, flare incipiente Fauonio; qui eft genita- 
lis Spiritus mundi; fole etiam calefaciente , vtroque ex- 
citan- 








libr. 16. 
Cap. 2*. 


de ftu 
maris 
Cap. 9. n. 
104. 


pag-48. 


pag.13. 


delle 
Moufet- 
te 
1om.a. 
Iext.I1. 
pag.8r. 


160 PARTIS PRIME. 


citante, mouentur fpiritus in femine inclufi ad fermenta? 
tionem, cuius ope pari dilatati aditum pr»bent humido. 
quo alitur planta; que deinde in aperto aere luxuriat. 
Excipite quod in maturo cucumere iucundum eft vifu . 
Ait P. Moretus, Cucumerum , fi vndique granis 
» auenzinfixis tanquam echinum aculea veris & ex 
» petiolo fuo in medio conclauis fufpenderis ; videbis 
, omnia granorum infixorum germina ; pauló poft co 
» vndique fe obuertere vnde per feneftram lumen alla- 
» bitur. Adeo verum eft Aerem effe veluti nutricem» 
Plantis dile&am; à cuius peculiari motu Vegetatio quam 
maxime pendet. | 
Hoc à grauiffimis noftre xtatis Auctoribus ; quos hic 
recenfere non vacat validiffimis rationibus probatum 
eft. Firmare vlterius fufficiat Obferuatione factaà Do- 
mino Triumphcetti eximio & ingeniofo ftirpium. cultore - 
& Botanice Artis Doctore; illarum ftirpium in locis na-- 
Ícentium; ad quem fere nunquam noui aeris eft acceflus . 
He namque vix enate ait ile ezmoriunztur » vel ff aliquan- 
tulum durent yin deterius degenerante formas augentur .. 
Notat etiam Ex. Malpighius in fua Anatomes Planta- 
» rum idea. [ In Plantis plurimum acris contineri ; co 
quod fcc&tz fub aqua multum aeris reddant ; & inipfis 
fiftulz, perfimiles Pulmonibus Infectorum infint, & 
», confideratis fimilibus Infectorum tracheis , aerem. ad 
»» quamcunque corporis partem defferentibus;probabile 
» efle ducit beneficio aeris plantas furfum erigi. in ger- 
», minatione, tales conferuari in augmento & vite pro- 
ceffu, fuccorum pariter afcenfum & fermentationeni, 


33 


32 
2) 


35 
» facilitari & alia confimilia. 
« Quod Aer partium fermentationem iuucet, etiam anti- - 
quitus Pittagorici docuerunt. Quod autem Animaliumo 
faltem 'Imperfe&orum & Plantarum Vita nil aliud fit — | 
quam ipfa fermentatio partium non defunt, qui validiffi- |— | 
mé probent. Vide Leonardum à Capua; Vide Cabeum. — - 

Hcigitur , que Malpighij aliorumque Doctorum» - 


mens in fuifolatium meditata cft; tumultuarie Vobis ex- 


hibeo 





CAP. QVADRAGESIMVMQVARTVM. ré: 


hibeo, quz fi non vndequaque inutilia, & à reca philo- 
fophandi femita ; non multum deuia veftra prudentia iu- 
dice cenfebuntur , repetitis iterum atque iterum obíerua- 
tionibus fufius exponam . Hic cantum vniuerfim aduerto 
fallaciffimam ratiocinationem eius effe, quiInfecdtorumo — .- 
senerationem fpontaneam pollibilem contendit omni- 
moda aeris exclufione . Sinealis volatum ; incendium. 
fine igne quis poffibile dicat ? Si tenebre alicubi fint;po- 
tcít quidem inferri, ergo lumen folis ibi non eft, non ve- 
ro dici, co quod Sol fit aptus ad illuminandum , à fole» 
tantum lumen diffundi. Poteít enim à Planetis , poteft 
ab Igne Iumen propagari. Ergo pariter ; íi dicamus in» 
hoc vafe infc&tum vllum non apparet; bene concludimus: 
.€rgo ex defe&u ouorum; peffimé autem , fi dicamur crgo 
felum ex tali defectu, falfa eft enim haec propofitio , cum 
ex defectu aliarum Caufarum vel faltem Conditionums 
poffir Generatio impediri. | 


CAPVT XLV. 


Ad Generationem [Dontaneam requiri- 
tur Corruptio . 


T Vero & folidum fit fundamentum illud, cui ratio 

. ifthiec prorfus incumbit; profequor oftendcre,quo. 
 pa&o Aer conferat ad tales Generationes. Huc aduoco 
Axioma illud peripateticum , vbique in ícholis rece- | 
ptum . Gezerationem nempe intus effe corruptionem. alte- D 
ylu$ C» corruptiouem «mius effe Generationem alterius , CX Gencrat. 
quo neceffarió fequitur in omni generatione rcrum, fiuc 1:66 
ex femine fiat, fiue fponte, dari aliquam putrefa&ionem; 
que ett corruptio naturalis. Scio Fortunium Licctumo qx s. 
adductis plurimis ceftimonijs ex Ariftrotele ; oftendiffe» te ortis 
illud fponte nafci; non aliter accipiendum effe , quam de lib 1. c- 
femine occulto, fed preexiftrente ; & ex putredine nafci ien T 
vc] luto; nihil aliud effe,quam in loco putredinis vcllu- 

X tl5 


162 PARTIS PRIM x. 


ti, ita tamen vt in illa putredine vel luto Agens Vniuo- 
cum fit caufa eius efficiens determinata, atque: fpecifi- 
cum femen eo loco occultatum inflar vini. in vafe. At-« 
que fic plane foetum produci in luto ac putredine, non 
tamen ex luto velex putredine, & fponte natum dici non 
quod //ze femine , led quod ex femine nobis occulzo oria- 
tur . adeoque ortum occultum eundem effe cum fponta- 
neo. Auctoritamen huic non affentior in omnibus: Mit- 
to putrefa&ionem non effe formalem caufam generatio- 
Meteor. D1$ nàm; ficuti ipfe Ariftoteles docet ; Gezeratiozi zatu- 
^ €^ yali opponitur. naturalis putrefatiio, mec eadem fubflan- 
tia poteft /Emul generari &v corrumpi ; darentur enim , vt 
obíeruat acuté D. Thomas, sottus oppo/ffti C contrari ied 
requiritur tanquam neceffaria difpofitio ; quamobrem 
cum dicimus aliquid nafci ex putri; illa particula ex ; in- 
dicat terminum Z quo ; & occafionem ex qua oritur Ge- 
neratio, non formam, quz conflituac Generationem . 
Bemarco plura dicere aggreffo;R ufus fic eft interfatus. 
Quandoquidem Licetum nominafti , memini illum. de- 
cap.57, monítrare lib. z. de fpontaneo viuentium ortu caufam 
ponte nafcentium non effe putredinem , neque preuiam 
difpofitionem . Probat enim ille multa viuentia fponte» 
naícentia in eo fenfu quem indicafti, gigzi ex zateria om- 
"no ffue fgtore, atque adeo ffne putredine, quam quotidia- 
nis experimentis compertiffimum eft vnicuique , femper 
in s. ee, à foetido odore comitari. Sic inter Plantas , tefte Scali- 
caMís — gero, & Tymbro Epitimum oritur fine femine , fine foe- 
Phn^ tore , fine putredine , fic é Platano Laurus odoratiffima, 
tefte Theophrafto;fic é Quercu Polypodium;vifcum,mu- 
fcus vt ipfe; Bemarce, paulo ante irdicafti. Nec fecus 
inter Animalia Vermes é pingui butirosin recenti & pin- 
sui cafeo , cuius vtriufque fubftantia vermibus referta; 
nullo fcetore ;, nullaue putredine ícatens aliquibus in» 
Exerci. delicatum condimentum cedunt, fic Volucelle Scaligeri 
3) — exvino, haud quaquam putrefeente nafcuntur;fed & alia : 
multa funt Viuentia fponte genita fine putredine. — 
Vera memoras Rufe ; Bemarcus annuit 5 quia I 
| ec 





CAP. QVADRAGESIMVMQVINTVM. 165 


hec omnino habet , Te autem hac referente, gratulor 

 mihi,quod iam fuadentibus ortum fpontaneum adhereas. 
An vera omnia putes ; que cx Liceto retulifti ? Si hoc 
dicas : aliqua igitur fponte nafci fatearis oportet. Scd 
obiecta diluamus, & ne verbis implicemur,aduerte quod 
ipfemet Licetus capite fubfequenti fubiunxit, videlicet; 
nihil aliud indicari ab hifce vocibus  Nafct ex purri vel 
in putri, cum à Philofophis vfurpantur , nifi quod ad ge- 
nerationem fpontancam effciendam , aliqualem putrefa- 
&ionem antcire neceffe fit, quod ego Tibi affero ; ficque 
declaro. | 

Dico igitur rem aliquam tunc corrumpi & putrefieri ; 

cum fit diffolutio mifti ,, & hxc diffolutio fit, cum atte- 
nuato humido diffoluitur quafi vinculum , quo partes 
fubtiliores cum craffis coniungebantur ; fada autem hac 
diffolutione; fpiritus illi iam poffunt in vnum confluere , 
& dum vniuntur in conuenienti & proportionato corpo- 
re; illud iam formant , & fit vermis ; vel aliud Animal, 
feu Planta eo fere modo, quo accidit , fi gleba é fodina, 
aliqua eruta , ex multis auri ramentis & terreis partibus 
compacta, igne diffoluatur ; tunc omnes particulz aurez 
in eundem locum confluentes fimul coniunguntur,fitque 
gleba omnino aurea . 

Congruit hzc philofophica fufpicio documento Do- , 
éoris Angelici qui ait : Virtus autem coleffis tanquam ,, ED 
principale agens y fed calor d» bumidum fegregatum | quod. teor. A- 
circumftat. putrefacfium loco vvirtutis formatiue generant iu 
Animalia ex putrefaciis . Explicatio autem. antiqua; 
textus Ariftotelici; quam ipfe S.Doctor adducit eft. 421- 
malia fiunt in bis que putvefcunt »propterea quod fegregata 
caliditas naturalis confíare facit fegregata, cui fubdit Va- 
:tabili explicationem parum diffimilem ita: Js bis gu& 
putrefiunt Animalia gigni folent , quod calor, qui naturalis 
eff, dum educitur qua fegregata funt confffere faciat . 

Ift» ergo partes fpirituofe ; qu: in difsolutione cor 
porum feparantur ab alijs partibus , non funt eiufdem» 

naturz 5 Íed vt aliqua funt natura calide ; alix frigide, 
: X75 funt 


164 . PARTIS PRIM X. 


funt grauiores, alie leuiores; itaalique funt minerales, 
alie vegetabiles, aliz fenfitiuz, ita vt he vnitz cum ma- 
teria faciant rem vegetabilem , alie ífenfitiuam . Cumo 
enim fpiritus vegetabiles ex quocunque accidente» 
vniuntur cum materiali proportionato confurgit viuens; 
ita quoties fpiritus animales vniuntur pariter fixo pro- 
portionato ftatim fit Animal. 

Hic aduertendü eft me per hoc non admittere traními- 
grationem AÁnimarum;qua dicitur Pittagorica, nec enim 
anima equi in vermem ingreditur, fed quia Anima equi 
nonef: aliquid indiuifibile & fimplex ; fed omnino ali- 
quid quantum diuifibile & materiale, ( nihil. enim aliud 
eft apud multos probatos Auctores nifi quedam conge- 
ries & multitudo fpirituum animalium ) poterit facile» 
pars illorum fpirituum poni in vermc, vt ex illa fiat aliud 
Animal, fiue tale Animal congerie tantü taliü fpirituum- 
conftituatur, fiue per aliam formam fübftantialem fuper- 
uenientem , facto talium fpirituum perneceflario appa- 
ratu . Nontamen ad generandum Vegctabile vel Animal 
fuificit quelibet coniun&io horum fpirituum cum fixo 
etiam proportionato , fed debent coniungi & tales fpiri- 
tus in tanta copia, & tali modo . | 

Hinc vides cur facilius generentur Vermes ex carne» 
putrefcente, aut ex fimili materia ; quia fcilicet illa ma- 
teria eft magis referta fpiritibus animalibus, ficuti ex ea- 
dem fodinaeruuntur multe glebx,qua camen non zqua- 
liter aureis particulis funt refert: , qui fpiritus re putre- 
Ícente , hoc eft diffolutis eius partibus , quafi é carcere. 
facile confluunt in vnum ; & materia fixa eft magis pro- 
portionata ; quam alie. Sic generantur Tinez in pan- 
nis exlana , noniníericis, quia lana eft corpus magis 
refertum fpiritibus animalibus ; quam fericum vt notat 
Cabeus. ; th 

Hzc omnia non folum do&iffimi Philofophi me do- 
cuerunt , fed experientia ipfa. Pluries enim obferuaui 
ex materia cadem, puta Flores vel Carnes, in duobus di- 
nerüs locis feruata;& tempore eodé putrefcente non nu- 

à mero 





CAP. QVADRAGESIMVMQVINTVM. i6; 


mero equales vermes genitos fuifle. Quod in experi- 
mento circa Flores & Viperarum puluerem iam Vobis 
expofito indicatum fuit & clariüs opportune manife- 
ftabitur ; cum alia tentamina fuper hifce generationi- 
bus referam. : | 

.Ex hactenus dictis & pera&is colligo primo » non om- 
nia ita facile & patenter putrefcere ; fed folum illa quo- 
rum humiditas moderato calore poteft. attenuari conue- 
nienter, vel in quibus humiditati extranea patet ingref- 
fus ad innatam humiditatem commouendam: idco putre- 
Ícunt ligna ingrediente prius humido, quo humiditas in- 
terna ligni excitatur; quod fi propter l;gni duritiem. & 
conflipatos poros ligni humiditas externa non. poffit 1n- 
gredi, non putrcícunt. 

Colligo 2. cur facilius putrefcant res in zflate & tcm- 
perato humido; quam frigida & ficca tempeftate , cum» 
enim putrefactio, vt ditum cft, non fit nifi ab actione £a- 
loris in humido exiftentis, quo moderate incalefcit hu- 
miditas rci interna. & confequenter attenuatur,vt partes 
Ípiritofz libere di(currant per humiditatem illam non» 
poteft hoc fierifrigore vrgente ; quiafrigore non atte- 
nuatur fed denfatur humiditas. 

Colligo 3. neque hzc attenuatio humiditatis potcft 
fieri vrgente maximo calore ficco ; quia illo diffoluitur 
compofitum & fpiritus auolant , fed requiritur modera- 
tus calor, dixi moderatus, quia etiamfi adfit externa hu- 
miditas,tamen fi calor fit vehemens fiet elixatio non pu- 
tredo , vtrumque experimento innotuit mihi. Primumo 
quando in fummis zflatis caloribus exficcata mihi funt 
antequam putrefcerent multa corpora, quamuis humida; 
fecundum ; cum carnes Viperinas & alias tempore hye- 
mis frigidiffime inrra aquam pluribus dicbus feruavi 
prope furnum, at nunquam putredinem talem obtinui, vt 
vermes generarentur . | 

Quod fiad putrefactionem excitandam non vratan- 
tum requiritur caufa fiue conditio, vt patet, videtis pro- 
fe&o quot fallacie inuoluanrur in ratiocinatione illa; 

cum 


in me- 
teor. lib. 
4. text. 
35* 


166 7 7FAR TISCPRIM £;'^ 


cum dicitur. Jon /emper generationes in rebus putrefcen- 
pibus vifa funt y ergo iude , quàd ex putredine non effluant 
Jpontauea generationes. Rurfus quam fit fallax hzc alia ; 
& huic fimiles: Experimentis à me pluries tentatis boc non 
innotuit, ergo qui contraria afferunt uel fantaflicantur, vel 
illufo aliqua adfuit, qua illorum oculos deuiare fecit . Qui 
veritatis fincerus amator eft, nec fenfüum ; nec ingenij 
gloriofis laboribus parcat ; videat Rationem alas exiles 
habere ; fi (fenfum folum fequatur , nec inquirendo plus 
comprehendere quam illi apprehendunt . Senfus quidem 
viam debent explorare ; fed ingenij dextetitas Philofo- 

phi artes non negligere, vt verum à falfo dig nofcat . 
Reliquum eflet diluere; quod ex Liceto Rufusobiecit; 
videlicet fepe fieri generationes quas putamus fponta- 
neas in fubiectis, qua malo non fcatent odore , vt in re- 
centi cafco & fimilibus , ideoque non putridis. Putrida 
enim ait ille, fempermale olent. Sed quandoquidem 
cafeum nominauit Gene(im illam ; quz in cafeo videtur 
pro meis viribus explicabitur cum eius vermes in pagina 
delineatos oftendam . In prafentiarum fufficiat aduerte- 
re putrida omnia emittere aliquem halitum grauem , 
coniunctum cum copia humidi, non tamen eft femper ta- 
lis halitus, qui, licet non expiret ex corporibus illis , 
quando putrida non funt, poteft adhuc non effe tam gra- 
uis, vt omnino difpliceat omnibus . Alij enim diffundun- 
tur halitus à corpore magis humido , alij à corpore ma- 
cis ficco; ideoque poflunt diftiagui, nam odor , qui Tibi 
eít gratus alteri maximé difplicebit. Narrat Cabeus fe 
vidifle plures qui odorem rofarum maximé faftidicbant 
licet fuauiffimum: & nobis maximé foetida ; multis Ani- 
malibus fuauiffime olent . Adde non neceffe efle ad ob- 
tinendam generationem vermium, puta in cafeo recenti; 
quod corrumpatur tota mafía , fed aliqu partes magis 
ferofe feu ex lace non bene comprefso , ex quibus ali- 
quis halitus expirabunt, qui non valde ingrati erunt; 
przcipue illis ; qui inter fapidiffimas cupedias cafeo ver- 
mibus fÍcatente maximé delectantur .. Putrefactio enim 

| tunc . 





ie NU EER EN EL 


CAP. QVADRAGESIMVMQVINTVM . 167 
tunc femper à Philofophis dicitur ficri; cum partes fepa- 
rate fuerint àfua natura , & ita remota à fuo flatu natu- 
rali, vt amplius ipfa non finc quomodo Interpretes in- 
tclligunt etiam Elementa putrefcere; nam cum calidum, 

quod nature rei conuenit, feparatur, dicitur res pu- 
 trefüere». 

His prznotatis audi meditationem , vt reor ; non in- 
gratam. Ad generationem praecipue fpontaneam vidi- 
mus aliquam przrequiri fubicci putrefactionem , cam- 
que initium efse operis perfc&i ; nam fpiritus illi prius 
feparati & deinde vniti, addita conuenienti concretione; 
formant illud , quod dicitur generari. Ad mentis oble- 
cationem excipite quod veridicus Boile rctulit fed. 2. 
de falfedine maris , memorans equitem Ricchardum Na- 
uukins, qui Regina Elifabethaz aufpicijs claffi nauali in 
India imperabat. Is in folerti illa relatione, ait Boile; 
quam de itinere illo edidit, hec habet. [ Ni obftaret 
; motus maris vi Ventorü, A: ftuum & Currentium con- 
5» citatus id ipfum corrumperet vniuerfum orbem . Ex- 
» periebar quippe anno 1590. quando Clafse noftra na- 
» uali verfabar circa Azores fex menfium fpatio maxi- 
, mam cius temporis partem tranquillante falo . Vnde 
» factum eft repleretur mare varijs.gelatinis formiíque 
, Serpentum Viperarum & Colubrorum , qui fane mihi 
,, videbantur, hi quidem virentes illi nigricantes ; ifti 
,» flaucícentes; alij albidi, nonnulli diuerficolores,multi 
» animati, quidam fefquiulnam vel etiam duas vlnas 
» longi ; quod ni vidifsem ipfe vix credidifsem . Teftes 
, huius rei babeo nauicularios omnes, aliofque mecum 
,, nauigantes. Miras profecto ex putrida materia ge- 
» nerationes! ] | SO t 

At refüumo ad cfficiendam putrefactionem maximé nee 
cefsarius eft Aer, ergo non debet Aer impediri, deinde 
Generationes obferuari. Hocenitar difcutere in his; 
quai fübiingam , quandoquidem blandas aures prebere 
meis verbis non dedignamini. i | 


CA- 


cal. pag. 
85. lib.4. 


 Ude68: . BVAAVRESPOSIIEBGOLADENM 
CQ A:P.MCITe SX VB 
Eo quod requiratur corruptio arguitur 
neceffarius der . | 


[dimus putredinem accidere ; quando fit partium: 

V componentium aliquid difsolutio, ob calorem ex- 

ternum humidum , & confequenter non nimis actiuua 

nec violentum , qui attenuat internum humidum rei, Si 

enim agens calidum eft ficcum, habet maiorem eflica- 

ciam, eít magis fubtilis & penetratiua eius actio ; & vio- 

lenter deftruitrem ; & fitvel combuftio , vel calcina- 

. tio; fi vero fit humidum , diísolutio eft magis moderata; 

áde coelo & dicitur putrcfa&io . Hoc pofito quid nam inter Ele- 
2. cap.j« menta, quorum contrarietate , docente Ariftotele omnia 
exillis compofita funr fubie&a Generationi & corru- 

ptioni aptius valebit illam efficere ; quam Aer ? Non ne» 
elementum iftud eft preditum ijs qualitatibus , quas ad. 
putrefactionem maximé concurrere animaduertimus 2 
Nemini veftrum ignota efse fcio Ariftotelis documenta 


circa Elementorum qualitates nempe 

(Ignem cali iitatem & ficcitatem 
(Aquam frieiditatem & humiditatem | 
2s (Aerem caliditatem & humiditatem 
PPPOSEBAREEE (Terram P'?PU*T. £jsiditatem & ficcitatem. 


Refumo igitur necefse efse ad. putrefactionem. attenuari. 
humidum rei interne , & id confirmo obferuatione Car- 
Tom. 2.» dani. [Siccata enim (ait ille) diuziffime feruantur adeo 
P38-74- 5, vt panis bifcottus per annum quandoque integrum 
» feruetur, neque omne quod putreícit propter humi- 
» dum putrefcir. Subducto igitur humido diu manet. 
» Referunt autem in Saua infula quz 200. milibus paf- 
/» fuum à Moluchijs diftat;panem confici, qui per trien» — 
», nium perdurare foleat. In Italia forfan ad eam metam 
» attingere non licebit, quoniamaer hic nofter, autte- — 
,, nuior eft, aut humidior indico illo; aut alia ex caufa 
» putredini inducenda aptior. Ce- 3 


opponi inter fe mutito propter 





CAPVT QVADRAGESIMVMSESTVM. 169 


Celebris doctor Io:Iacobus Harderus Medicus in Aca- 
demia Bafileenfi in obferuatione. erudita , quz cft trige- 
fima quinta anni primi Decur. 2». Curioforum mifcclla- 


neorum , agnouit huius elementi magnam effe vim in» 


corporibus corrumpendis , ex eo etiam ; quod agnitum 


fuiffe notatab Ariftotele dicente,In frigoribus minus res 
putrefcunt ; quam in eftate , in hyeme enim paucum eft 
in ambiente aere & aqua calidum , in zítate autem. am- 
plius. In quibus verbislicet alienarum particularum; 
commiftionem praecipue accufare videatur , ipfim tamen 
aerem faluum non agit . 

Veraadducis Bemarce , interfatus eft Fulbertus. Exi- 
ftimo quidem materiam ex.2r.fponte nafcentis herbz de 
fimo furgentis ad vitam difponi tum à Coelo fiue Aere» 
defuper humedante & calefaciente ; «um etiam à Terra, 
vaporibus ; & exhalationibus id ipfum praftante , fed vi- 
res przcipuas in aere agnofco , nam eo tepente ac humi- 
do fimeta germinant ; quod hyeme algente frigore ; aut 
zítate media in fummis ardoribus , ac diuturnis ficcitatie 
bus minime contingit . ru : 


"WMDGA POVTOXXXXVIL. 
Explic AL tr quemc umque erem 402 fifficere. 


: Vod autem fecundo loco fufpicatuses cum Hare 
C ass » poffe nimirum diffolutionem. corporum tri- 

LÍpiritibiuis cum Aere miftis, nihil officit;nam - 
fcimus omnes Aerem in quo degimus impurum effe , & 
quamuis fpirituum diuerforum ope cieret putrefactio- 
nem Aer,effet faltem vehiculum talium fpirituum, .& quo 
fieret in corporibus diffolutio « |. — 

Vtar ( Bemarcus perrexit) verbis infignis Roberti Dot- 
le ; quz habet pag.4.& 5. de qualitatibus Aeris . Diffol- 
» uentis virtutis inftructum effe Aerem licet fufpicari s 
» Acr diffoluit corpora. ficuti aqua fales: Hac gon vi 

Y 25 fe 


p.172. ^. 


Exper. 
nat.pag. 


36. 


Boile 
pag.9.de 
qualitat. 
Aeris. 


Schott. 
mechan. 


Hidraul. 


part. 31* 
€lal T. 


170 PARTIS PRIM X. 
;» led fepe cadendo cauat lapidem , ille rubiginem indu- 
» Cit, qua ferrum etiam in fruftula & puluerem abit. 
Huius auctoritatem libeater adduco ; eo quod hic nobi- 
lis Anglus dicatur à preftantiffimo Viro Franciíco Redi, 
magne inter Litteratos fama » dotius , diligens ,veridicus ; 
Q quauis fublimi laude dignus . Hic folita fua & commen- 
datione digniffima finceritate notat vlterius ; quod ob- 
feruando corporain putredinem abeuntia in vitris her- 
metico figillo ab externi aeris contau przmunitis zoz» 
potuerit vllum Infetlum . aliudue animal producere , quà- 


quam interdum animales fübftantias ; ipfumque fangui- 
nem ifto modo concluía per complures meníes corumq; 
vnam alteramue diutius conferuauerit, & quanquam» 
etiam ha fubftantie manifeftam in confiftentia fua ; dum 
figillate manferunt ; mutationem paffe effent. Idem 
tract.de nouis experimentis pag.62.aflerit fruftulum car- 
nis vitro angufli colli inditum ; hermeticé claufo tota; 
zftate etiam foli expofirum non putruiffe ob folazs «vide- 
licet Aeris excluffouezmeminitque ex induflrio Schotto 
repofitum fuiffe in mufzo kirch criano ; ( quod fane fuit; 
vt Boile affirmat , ingens raritatum Apotheca ) vitrum 
orbiculare collo turbinatum & aqua fontana communi 
Íemiplenum;que aqua a Clauio infigni geometra illic in- 
clufa , atque hermetice obfignata , non folum limpida 
puraque ad hunc vfque diem , quafi iam. nunc immiffa, 
fuiffet ; feruatur ; verum vti vifum eft abfque vel mini- 
ma Íui in Aerem conuerfione ; quinquaginta licet annos 
illic perdurauerit, Scribit enim Schonus Aqui EUR 
illic abfque quacunque fui diminutione permanfiffe. Que 
cum ita fint3jocofa eft Propofitio illa ;' qua iubetur Aeris 
expul/fo ; vt appareat; an'inconcuffum maneat Decretum 

illud-. Omnia e) Qup iv: conico quae 
Tum vero ex his que Rufus audierat occafionem arri- 
puitita Demarcum compcllandi. Aeris exclufjonémo 
omnimodi in vafis, vbi rcs debent putrefieri nullus pro- : 
fectolupponit. Scio vacuum non dári in natura. Sume | 
Tibi quodlibet Vas ampliffimum ; in quo contufos T i 
eu. d 


mc - 











EMEN Roue Eus qx tm DII 


CAP. QVADRAGESIMVMSEPTIMVM. 171 


feu alia ad putrefcendum fint , fi ore bene claufo mufcis 
ingreffum. interdicas nullam viuentium genefim obfer- 


uabis, ctiam fi magna Acris copia in vafe retineatur cum 
tamen ibi putrefactio poffit accidere . Lege Cabeum;Re- Lib. 4. 


fert ille fibi aquam in clepfidra computruiffe quamuis 
fingulis horis flueret & reflueret , & perpetuo cflet in 
motu agitationis ; in vafe claufa , eo.quod , vt ille fufpi- 
catus. cft, potuerit fortaffe adefle occulta aliqua cau- 
fa putrefa&tiua ; cui motus ille non potuerit refiftere . 
Tum Bemarcus. Cabeum non improbo , atfuggero, 
ad generationem Viuentium , que dicimus fpontanea, ; 
uon qualemcumque putrefatfionem fatis effe , qua de caufa 
in aqualicet corrupta in clepfidra. claufa Vermes non, 
fuerunt. Explicatum iam eft talem requiri ; qua humi- 
dum corporis ab externo humido 1ta diffoluatur ; vt fpi- 
ritus inclufi & difperíi poffint fimul coalefcere ; & foueri; 
vt in aliquod , licet imperfectiffimum , animal exurgant. 
Quod fr accidat in corpore quamuis penitus. difloluro & 
corrupto fpiritus non includi , qui fufficere. poffint ad il- 
lud Viuens conficiendum , generatio fpontanea non da- 
bitur. Non enim fi verum cít dicere, Generationem, 








A 


meteor. 
tent.4. 


Ípontaneam e corrupto corpore deriuare ; verum etiam - 


erit ; quod femper corrupta corpora. comitetur . . | 
Sed fupponamus in vafe claufo.fübie&um ad talem ge- 


nerationem idoneum.fufficiet forfan Aer inclufus? Obie- 


.étionem tuam Rufe ; fi Cardanus é fuo cinere rediuiuus 
exciperet . Quid refponderet? Audi illum fic loquentem; 
bi putredinis caufas inuefligat. Putredinis , inquit; 
.,, caufa eft aer 1uerediens;. qui obid putrefacit , quia; 
; Coniunctus exferzio perpetuo mouetur ,, & mouendo di- 
»» uidit, & diuidendo partes feparat ; atquc corrumpit. 
» Quod fiaer calidus fit . eo tenuior eft maioreque» 
» Copia , & impetu ingreditur,& ob id corrumpit.Et hz 


Lib. 6. 
cap. 26. 
dc rerum 
varietate 


»» funt caufie corruptionis ; quas fi Ariftoteles intelle- 


»- ziiler.,. non; dixiffet- fimpliciter ,; calorem externum 

;»» humidum corrumpere ; nam fic dicendo nihil plus di- 

» Xit , quam quod fciunt omnes ruftici , omnceíque im» 
| Y 2 periti, 


132 PARTIS PRIM X. 


» periti ; quodque fenfus oftendit, fed caufam cur calor 
» putrefacit explicaffet. Vt veró id verum effe intelli- 
» gas ,quzíeraantur in calida aqua; calidiore tamerns 
» paulo magis quam tepida non corrumpuntur. Quod 
»» fi calor externus corruptionis eflet caufa , hac cor- 
» rumperentur; & fi ratio fola fpectetur potius contra- 
5, rium doceret. calidum enim ficcat , & íiccando fer- 
». uare deberet ; & pauló poft ; aeris. quoque prohibi- 
, tione ficcamus , aliaterra ficca fcu arena condentes ; 
2 » vtcaules ; capitatos ; & intubum : In. vitreis autemo 
: » pixidibus fernantur folum ; quà non multum humida 
5, lunt ;feu natura feu arte , vnde manifeftum eft , ( cum 
,, incorrupta maneant, & tamen ibifit aer quia ta- 
» Inen non mouetur non corrumpit) acrem non corrum- 
» pere, nifi continuitate cum toto continente ;qua fit 
» vt nunquam quiefcat. Ergo iam fit exemplum in vno 
,, atque altero. velut que vtre inflato continentur nor 
» putrefcere. docuit Ariftoteles ea ratione ; qua alibi 
» diximus , quoniam Aer szezu corrumpit &c. 
Documento Cardanm adde quod vides in mufto ebul- 
lienti in dolijs ; languet in illoferuor ; nifi fepe addan- 
tur pomorum vel Vuarum fucci , hoc accidit etiam in» 
pomis ; quz faccaro vel melle dulcorantur . Ceffat enira 
Deua fermentatio requifita ad perfectionem; nifi nouo mcl- 
li. aeris. le & Saccaro aípergantur . Notat' etiam: Boilé 5^ ficut 
P:9-3 — in aliquibus cafibus menítrui quantitas multo : infi- 
gnius compenfare poteft ipfius debilitatem, quai Chy- 
mici animaduertcere foleüt , ita menftruum aereum (ver- 
ba ipfius vfurpo ) non nifi.lente fzpc agere ,; & liac de 
caufa illius quantitas praftantiam couferre valet; vt vna 
portione corporis expofiti-menítruo tali imprzgratasre- 
cens continuo aer accedat ,:&Gcad vlterius in éemfdemo 
corporis refiduo poffit operari & actionem perficere» 5 
vti videre eft in aqua , ' que vt vti mollis fit ac fluida cor- 
pora terit tam dura folidaque ac funt ipfi lapides ;ficre- — 
bro fatis in ea incidat ; iuxta. illud | Guzta capat lapidem | 


"eni "vi, fed fepe cadendo er proc eee Eo 


*-- 





Vos 


CAP.QVADRAGESIMVMSEPTIMVM 173 


. Vos auté monitos volo à me talia explanata non effe , 
quod credà nunquá in vatis cla Orüsceneratio- »» 
nem exoriri;poteft enim aiiquando materià ad putredine - 
ita difponi antequam vas claudarur;vt vafe deinde clau- 
fo perficiatur putrefactio;& calore iam concepto fufficié- 
ti; Vermes oriantur. Porro mihi pluries hoc accidit,/cum 
experimenta diuerfa tentarem. Singulis diebus calidis & 
quidem valde humidis expofui aeri vafa;in quibus iam ad 
putrefcendum difpofitum erat quidquid in ipfis contine- 
batur , & quidem pluries quocunque die permifi, vt no- 
uus aer ingrederetur alicuius hore interuallo , omni 
remoto tegumento , fed diligentiffime aduertens , ne» 
tunc temporis vlla interim muíca vas ingrederetur,quod 
facile veletiam puerulus poterat obtinere ; & nonfemel — 
generationes vermium obtinui; quos fubinde defcribam. 
Poffunt infuper in vafe claufo accidere generationes hu- 
iufmodi, fi contineatur maffa proxime putrefcens apta, 
vt diximus ad RUPES URDE AI cr dati rales 

na difpofitio , que vel calore , vel etiam frigore externo 
fuffulta, inducat omnimodam & fufficientem partium» 
humidarum diffolutionem ; ficuti accidit, cum viaeris 
incifiua, & diffoluente efficitur , ficut etiam notum eft; 

quod,vt ab ouis pulli excludátur,nó requiritur ab omni- 
bus eadem caloris intenfio ; oua enim Teftudinum fub 
arena ; Strutionum fupra eandem , Pifcium in:aquis, Vo- 
lucrum in plumisfoetificant . Exemplo fint febres, quas 
medici aduertunt putridas gigni in fummis etiam frigo- 
ribus. Vrgente enim vehementiffimo frigore obturantur 
pori cutis , nec fpiritus praefertim ignei ; qui in corpore 
gignuntur libere poffunt expirare ; vnde coguntur reina- 
nere in corpore & iftifpiritus deinde alterant. humores ; 

'& fuo calore putrefcere faciunt. & fic gienuntur febres 
putrida in hyeme, fic apoftemata in pleuritide. Hzc ad- 
notauit Cabeus. lib.4. Text.4. qui etiam ibi docet mul- 

tos morbos prafertim in homine gigni à veneficis fpiriti- 
bus; quibus aer repletus vere poteft dici putridus & cor- 

ruptus ; qui fpiritus enecant homines dum paulatim ex 
| aere 






174 PARTIS PRIM X. 


acre attraco in eorum corpore fortaffe concrefcunt . 
Tum Fulbertus Rufum refpiciens , memini inquit , me 
legiffe obferuationem feptuagefimam nonam Bartolini, 


vbi Aerem animalculis inuifibilibus peftis tempore re- 
fertum efle Alttedi it; quz refpiratione dcglutiun- 


tur, & cx aeris corruptione enafcuntur. Quod fi nobis 





dubium faceffit comprobat tamen , quod fufpicatur 


* 


Cabeus , qui vocat fpiritus. veneficos , quos vermes 
dicit Alftedius . Sufpicor propterea ex talibus fiue fpiri- 


tibus , fiue vermibus peftiferis primordium habere poffe 
eaVermium & Infe&orum tam copiofa colluuies;quos in 
omnibus fere Animalium omnium remotiffimis fibris ob- 
feruarüt D.Redi;alijq; Nature perícrutatores nobiliffimi , 
quibus relatis & ftomacum nauíea & menté merore affi- 
ciunt;cum miferrimam explicant Hominis conditionem. 

Quicquid accidit de vermibus in aere nihil affirmo , 
cum nihil adhuc certo obferuauerim, fubiunxit Bemar- 


cus ; dico tantum me exiftimare parem effe rationenis 
circa infe&orum genefim, que in. Viuentibus reperiun- 
tur ; ac non Viuentibus. Velenim generantur ab ipfis 
vel in ipfis,& in vtroqi;cafu eadem militat ratio nam in 
vtroque caliditas in humiditate contenta ab. aliena cali- 
ditate ambiente non quidem circumquaque , fed faltemo 
in aliqua parte , & przualentealteratur ; & fermentefcit, 
ita vt fpiritus inclufi & diffipati conueniant & Viuens 
aliquod conftituant, — — [ INT 
Talem humorum alterationem oculis microfcopio op- 
timo munitis pluries deprehendi . Subieci enim Inftru-- 
mento optico minimam guttulam aque impurz;qug iam 
ad putredinem inclinabat , & in fpatio lenticule ampli- 
tudini vix equali innumerabiles bullas deprehendi, qua 
continuo motu , & quidem fine ordinefupra vitrum di- 
Ícurrebant ea ratione, qua in olla videntur igni fuperpo- 
fita , quando liquores ebulliunt;neque ceffabat hic mo- 
tus; nifi quando poft exiguum temporis fpatium velutro 
illud aqueum fupra vitrum penitus ficcabatur , & deficie- 
bat. Poft obferuationem hanc nudo oculo idem animad- 
| : uerti 


—-— WM — 5. 
quet Ics vu AS 
s 











PAAc neci] COGI MENS 


—— 





—L— —— — 


—— 








. 
l 
- 
j 
4 
r 
Eee OPI SOSNT 2 
z 








— ———M9À 


CAP.QVADRAGESIMVMSEPTIMVM. 175 


ierti in vafis vitreis, vbi cum aqua miftas res varias ad 
putrefcendum pofueram, elapfo enim conuenienti tem- 
pore é fundo vafis aíÍcendebant motu pigro aliquz bullz 
aere plenz, magnitudine inequales ; qua in fuperficieo 
aquea fubfidebant;& fimul coagmentatz totam illam fu- 
perficiem occupabant, craflefcentibus deinde paulatim; 
& pinguedinem quandam contrahentibus, vermes ex il- 
lis erumpebant vel mucoris plantule , generationes qui- 
dem imperfectorum, at vere meo iudicio fpontanez fine» 
prauio femine , à fimilibus Viuentibus ibi depofito. 

. Que hactenus explicuimus clarius patent. ex obíerua- [ 
tionibus fa&is à D. Lauenoch. Hic Audtor epiftola ad Zee«wenÁeecK. 
D. Robertum Hooke 1680. data; refert experimentum» 
pluries repetitum ; quo in phialis vitreis aqua plenis ob- 

Íeruauit tria genera Animalculorum & quidem minutiffi- 
morü.Obíferuationi huius viri; cui tanquá veridico fidcm 
prefto libenter ; adijciam quam habeo obferuationem; & 
quidem pluries felici fucceffu tentatam.Guttulà aque im-. 
purz iam putridz , fub cratfo velo mucore contecto la- 
tentis ; beneficio aciculz ad vitrum tranftuli ; vt micro- 
Ícopio adiutus poffem deprehendere , an aliquid. noui 
preter humorem illum accideret. Mirabile vifu ! binas 
Infe&torum fpccies animaduerti, & quidem vtramq; pro- 
digiofam , quam, nifi pluries clare ad lumen lucerne & 
folis obferuaffem, narranti fidem praftare dubitarem. . 
Singillatim eas explico. In fpatio illo quidem angufto mi- 
«rofcopij ope detecto;& quidem lenticule minimae vul- 
garis amplitudine equali, fere innumerabiles apparebant 
vermiculi, in quibus ob fnam minimam exiguitatem. 
aliquam partium differentiam diftinguere nüquam potui; 
omnino diaphani erant & quafi puriffimo criíftallo com- 
padi.In his motum tantum obferuabam & figuram:Hac 
quidem varia erat prout variabatur fingulorum motus. 
Cum aliquis corum immobilis ftaret 9. apparebat vti de- 
lineatus eft in Tabula num. zr. quando mouebatur, adeo 
celeriter anguillarum more difcurrebat ; vt caracteremo 
. Simi- 


176 PARTIS PRIM—A. 
S. imitaretur, modo huc modo illuc extremis partibus in- 
flexis vt num.2. cuti vcro à motu ad quietem tranfiret? 
- feu à quiete ad motum , figuram variabat modo velut! 
peponis femen apparens valde acuminatus vt num.3. & 
reé&tus, modo quidem in vna parte vel ad dexteram vel ad 
finiftram inflexus vt num.4. 

icerum Infecti genus hocerat. vt num. 5. vides. A. 

indicat figuram oui , quam feruabat cum ftaret , Hzc ta- 
men aliquando variabatur, modo magis ad rotundam ac- 
: cedens vtin B. modo ad oualem inaltera parte magis 
acuminatam , vt in E. qux pars etiam aliquando infle&te- . 
batur, cum per aquam lento gradu tanquam pifciculus & 
re&a fcre via procederet, Vt plurimum irrequietus ve- 
lociffime huc illuc difcurrebat ; & motu curiofiffimo li- 
neas fpirales conficiendo , infle&ens fui partem erga par- 
tem illam ; ad quam peruolabat vt apparct in. D. E. In» 
hoc etiam Infe&o licetdeclupo maiore altero fupra de- 
Ícripto;nullam diuerfitatem partium internarum , quam- 
uis vitreus totus appareret potui deprehendere. Animad- 
uerti folum aliquam in fuperficie inzqualitatem , ob 
quam mihi apparebat ficut Amigdali fructus cortice fac- 
careo, & afpero conditus. | 

Hxc vobis fincere retuli pluries à me obferuata, & fi- 
ne oculorum quidem fallacia , nam perfectiffina micro- 
Íícopia;quibus vfus fui;fubie&as res valde auctas reprz- 
fentabant , fed fideliter & clare, ita vt dubitare non pof- 
fem circa obieda;qua& vifa funt non folum à me , fed ab 
Amicis. | tiu | 

Quamobrem fententias veftras expecto cupidus addi- 
Ícendi an à Fautoribus fpontanec generationis receden- 
dum nobis fit ; qui ; vt loquitur infignis Doctor Harde- 
rus in epiftola Luc» Schrockio ; Ad limum vel materiam 
putrem confugerunt, nifi vt docf eue 1enorantit: afylum.» 
quá&rerent ,quod tamen ineptum effe aliorum. bodie detexit 
Sagacitas. j | ru iai 

Sagacitatem ; ait Fulbertus ; multorum Recentiorum 

(x agno- 


CAD. QVADRAGESIMVMSEPTIMVM. 177 


agnofco & laudo, eo quod accuratis obferuationibus de- 

prehenderint multos partus non effe fpontaneos , qui 

fpontanei antiquitus credebantur,eo quod oua vel femi- 

nadetexerint, que ex Ariftrotele funt fru&us ab Ani- 1^? Ge 
VIEN DEAE : ; ord ; ner. An1- 

mante profeti fimilis Viuentis produ&iui . At tuis ad- qc 

hzreo rationibus, vt credam, non ideo faciendam effe, 

illationem vniuerfalem affercndo nihilfponte eigni,cum - 

ex vaftis Naturz fodinis lemper aliquid eruatur , quod 

quia nunquam antea obferuatum nouum appellamus. 

Certe Animalcula illa nuper à te. defcripta nullus quem 

fciam detexit. Viderunt quidem alia fere fimilia Per- 

Ícrutatores aliqui generata in aqua,in qua Grana piperis 

contufa per dies aliquot fuerunt macerata & opportuno 

tempore luculentius illa explicabo. Hinc dubitatio fub- 

oritur, Àn in muitis cafibus, in quibus quis affirmat nul- 

lam videri vermium generationem in rebus putridis ; ibi 

tamen iníint licet oculo inermi non. detegantur. Suffi- 

ciat nunc animaduertere;nullum qui ratione ftt praeditus 

negare ftellulas effe in celo,quas Satellites Iouis,& Mat- 

tis vocamus , licet ille non difpiciantur fine Thelefcopij 

beneficio ; quare ergo neganda tam prompte erunt Ca, 





quz ope microfcopij cognofcimus ? - | | 

Igitur ; vt video rationibus & experientia ; ;refumpfit 
Rufus mentem meam cogere Bemarcus ftudet , vt à fen- 
tentia dimouear , qua exiftimo omnia vermium generas 
in omni re putrefacta , non nifi ex folo mufcarum femine 
oriri. Laudo Zelum , laudo ingeninm . Neque enim ex 
illis füm ; quorum ftudium perpetuum eft ; vt' contradi- 
cant, & alijs femper diflentiant. Genio meo non aliud 
oblectamentum eft ; quam quod difcitur in inquifitiones 
veri. At vgré te ferre nolim ; guod liberius meum fuper 
celeberrimorum huius , & praeteriti ui Philofophorum 
fententia iudicium prozulerim , experientia euidenti do- 
Gus. Cuiuis eximid quod magis placuerit equi licet , nec 
indecorum effc aut exiftimationi & reuerentiz , quam il- 
lis debeo, preiudicare hanc procedendi viam putauerim; 
quin nifi ; qui tyrannidem affe&at ; egre ferre I" in» 

i Z es 


v9 CUPOURCUPIPSURR OIM UE 


Republica Philofophica circa naturales fpeculationes ra- 
tiocinandi libertatem non debet ; cum prater inquifitio- 
nem Veritatis nihil aliud fpectet ; qua vt Seneca ait,om- 
nibus patet ; non dum eft occupata : quiante nos fuerunt 
non Domini, fed Duces funt: multum ex illa etiam futu- 
ris relictum cft. | 

Przclare quidem ais Rufe , interfatus eft Bemarcus;Ex 
documentis tuis innoteícit nobis eó colloquia deuenifle, 
vt iudicandum fit ( quandoquidem omnes certiffimis ex- 
perimentis ducimur ) quinam tutiori via vtatur in philo- 
fophando ad veritatem explorandam . Aut faltem ex No- 
bis neminem poffe audacer afferere : quód zif cum.» 
uota "vel Ignorantia «vel peruicacie dubitari bic. amplius 
queat . Si enim euidenter non patet in omni cafu gigni 
omnia ex ouo , probabile eft aliqua ex ouo non gigni, fi 
igitur probabile , cur illos arguamus , qui rationibus va- 
lidiffimis hoc fibi fuadent ? In omnibus fcholis;vbi fcien- 
tix cum Philofophia partem habent, ftudiofi earum Affe- 
cle in diuerfías claffes abeunt, 

Ie znai letto di felua allor cbe priua 
L' Arbor di foglie 1l vento ; ba tante fronde 

Licetque omnibus tanquam ex menfa opipare inflructa, 
illos cibos delibare ; qui magis fingulorum palato. grati 
funt , ibique folum veritati iniuria fumma à contradicen- 
tibusirrogatur , quando cum geometrica demonftratio- 
ne concluditur. Igitur refumo;poteft Generatio fponta- 
neca ex dcefe&u acris impediri, ergo etiamfi in vafe claufo 
ceneratio vlla non accidat, perfpicuum, non erit: e mu» 
Ícarum femine feu ouis femper euenire. Rei huius ex- 
quirendi amplitudo & me audientium perfpicacitas , fa- 
cultatem atque vtilitatem adimunt eandem pluribus vr 
gendi o M d 


CA- 


diri 
acq eri OUI rS 


CAP. QVADRAGESIMVMOCTAVVM. .179 


GA PVpoUXIVIAE 


Requiritur Aer quia maxise nece[[avius 
adVita conferuationem . 


EF» Oft hec dicta Bemarci filentium Tuba fuit Fulber- 
P tus laceffens, vt in certamen iterum defcenderet. II- 
le vero fic fari coegit. Quandoquidem die parum in vm- 
bras inclinata celiferenitas & clementia ad amoena cam- 
porum nos inuitant; curiofam de Aere difceptationemo 
profequamur ; & dum illum attrahimus ore ad vitz con- 
Íferuationem ; pabulum menti fapidum non defit. 

At Rufus . Numquid tu ex il!is es Fulberte; cui vul- 
gatus ille rumor; ficuti Plinio alijfque Viris eruditis per- 
fuafit nutriri nos poffe , ficuti Chamaleon nutritur aere 
infpirato ; eo quod videatur illum ore patulo aliquando 
attrahere. Cibos nobis praeílat fuis verbis Bemarcus, 
at quidem aereos & inutiles. Inutiles fane ftomaco, 
refumpfit Fulbertus, at menti fapidos & vtiles ; not» 
immemor, noftrum hoc efle Philofophorum certamen, 
non otioforum coenam ; nihil Bemarco cure fuit, nifi 
quod aliquibus iaculis intua faretra obtufis & inerti- 
bus cufpidem exacuerct. Ille certe non fatigatas reddit 
aures ; fed doctas. 

Tum Bemarcus . Vos docere non audeo difcipulumo 
me profiteor ; cui licet oppofita argumenta diluere , & 
fophifmata Arguentium, quicumque illi fint; qui ad cer- 
tamen laceflant , aperire . vt igitur Rufum obijcientem 
euincerem , fuppofui quod ipfe profitetur ; hoc eft: Ge- 
nerationem omnem ex ouo effe: non tantum ouum requi- 
rere , fed alias difpofitiones ad generationem perneceffa- 
rias ; exinde a paritate arguendo dixi etiam ad eas fpon- 
tancas quas dicimus , tales difpofitiones requiri, inter 
quas. non vltima eft Aer. 

Sed rei caput aggredior ; iterumque affimo generatio- 

$ 2 nes 


vide ex- 
per. 4o. 
& feq. 


pag 426. 


18o ODUA ROW EOS DAR IUMESES 
nesípontaneas ab aere adiuuari , ex eo duc&us ; quod 


agnoucrim quam maxime perneceffarium  Acrem efle ad. 


omuem vitz conferuationem . Proponam breuiter quid- 
quid fuper hac re ab Auctoritate ; & experientia didici . 
Immifi murem in fatis capacem Phialam vitream,vt com- 
mode obferuarem quid ageret. Animal illud poft liberi 
aeris fubtractionem . Vix phiale os operueram , ita vt 
nullo pac&to aer poflet permeare ; & vidi illum pene exa- 
nimem cadere . Operimentum omnino remouebam ; & 
mus paulatim reuiuifcens alacriter pluries exiliebat; at fi 
aliquantulum vitri foramen impcdirem, feu velo ferico 
feu alio operimento ; debilis permanebat , & quafi vale- 
tudinarius. Rurfus omnino vas obturaui, & irrequietus 
priftino more aliquoties exilijt, At deinde conuulfioni- 
busfrequentibus agitatus, vertigine affe&us collabe- 
Ícens interijt . Hoc experimentum pluries tentaui etiam 
claudendo auiculas ; antequam noua experimenta phifi- 
comechanica eruditi Roberti Boile mihi innotceíccrent ; 
qua cum deinde maximo cum mentis mez folatio perle- 
gerem , hoc pluries ab ipfo factum agnoui ; non folum» 
claudendo mures in vitreis recipientibus,a quibus aerem 
exhauriebat , fed etiam aues , papiliones , aliaque paruu- 
la infe&ta ; qui omnia ( excepta cochlea & anguilla ) per 
receffum aeris illi moriebantur. Quzritans proinde. me- 
cum ipfo , vnde nam hoc accideret fufpicabar fortaffe; co 
quod acr cederet in quoddam neceffarium alimentum 


; Animalium , & euoluens Ephemerides Germanicas Mi- 


Ícellaneorum Anni fecundi ; inucni obferuationem Dom: 
Giorgij Volckameri quz.eft 193. vbi hec habet. Illuftrif- 
» fimi Generalis Montecucculi. Coniux Norimbergae 
» grauiter decumbens propter vim venti feneftras pene- 
» trantis , immiteque in hypocaufto fatis amplo frigus 
» redintegrare vires haud. potuit priftinas. Huic infer- 
» uiens Hecuba quadam infano fubuenire confilio cogi- 
» tauit ; omnes enim feneftrarum commiffuras glutine» 
» nimis obfcrauit , at xgrota in lecto inuifenti mihi ; 
» cum ingreffus ad eam fuiffem  fpiritui deficere cepit : 
HN I » vetula 


Mrs o o 


ceu M 
d 
X "dp Vc 


$5 
25 
25 
2 
2) 
25 
2» 
» 
» 
2 
25 
35 
22 
25 
25 
25 
2) 
225 


CAPVT QVADRAGESIMVMSEPTIMVM. 18: 


vetula in obftruendi rimis iftis nimium fíollicite ac- 
curro , fummam illius execror dementiam , illico ad 
ceteras procurro fencítras, reiectifque chartis illis ag- 
glutinatis , ijfque apertis liberum aeri introitü reddo, 
vt fpiritus vitalis fui frui pabulo ; demum potuerit qui 
alias flamme inftar denegato hoc vit» fpiritu. paula- 
tim euanefcere potuiffet . Quibus narratis excellens 
Phificus hoc addit . Quot enim combuftione comfum- 
ptus , terra abforptos , aqua fuffocatos ; ademptoque 
aere extinctos nouimus , ob defectum illius aurz;quie 
fola fomes eft vite tam Vegetabilium ; quam Animan- 
tium , quam Mincralium ; quam Metallorum . Vite 
flammazque precít fpiritus ille inaere fubinde exul- 
tans ; quo fi orbatus fuerit Aer, res inter mortua pe- 
ne eft. Separabilis autem ab aeris eft illa aura, quam 
cum aere , fuo quippe vehiculo in refpirando attrahi- 
mus;attractam fanguini per pulmoncs tranfeunti com- 
municamus , aere hoc fuo incola priuatum iterum ex- 


halamus . Auram hanc nuncupat Setonius in fuo noui lu- 
minis epilogo Occulze vite cibum , quem nos rorem de» 
nocte ; de die aquam vocamus rarefactam , cuius fpiritus 
inuifibilis congclatus melior eft, quam Terra vniuerías. 


22 
2 
2 
» 
22 
22 
25 
22 
2 
2) 
22 


[ Tanta quippe ; ait Hippocrates corporibus omni- 
bus fpiritus huius ineft neceffitas ; vt fiquidam alijs 
omnibus; & cibis, & potibusquis abflinceat, duos ta- 
men , & tres vcl pluries dies poffit vitam trahere ; atf 
quis fpiritus in corpus vias intcrcipiat 5 velexiguas 
diei parte, homini pereundum eft. Adeo neccílarius 
eft vnus fpiritus incorpore . Ad hec quoque cum om- 
nibus alijs a&ionibus homines quiefcant ; quod mu- 
tationibus innumeris vita fit expofita , ab hac tamen,» 
fola adiione nunquam defiftant Animantia , quin aut 
Ípiritum adducant , aut reddant .] 

Placuerunt mihi magis hec Volckameri documenta, ; 


cum in memoriam reducerem à me vifum murem in vitro 
viuentem 24. circiter horarum fpatio , & tandem perijí- 
Íe , non quidem fame ; nam in promptu | illi erat cibus » 


quam 


Tec. 
aii.2. pa. 
169. 


Trat. 
delle.» 
Moufete 
pag.53. 


L9x JJVMIBESRIUDSKBRBBRBIMUAVO 


quam in vitro pofueram;& intactum ille reliquit;fed cer- 
te ex libera aeris conuenientis refpiratione ; panno enim 
lineo ;, non admodum craflo vas obftruxeram ; Item re- 
cordabar alium murem in fimili vitro, omni prorfus acre 
externo exclufo » replicatis lineis tegumentis ; & fuper- 
adiecta pelle ouina madida ftatim ftapidum remaníiffe» ; 
inde concidiffe, & conuulfiones intimas paffuüm , fre- 
quentem refpirationem cgiffe ; deinde,remóto à me ope- 
rimento , viribus aliquantulum refumptis , debilem ri- 
&um erexifle , ve guttulas aqueas lamberet , quz ex aere 


condeníato per vitream fuüperficiem fluebant. Conualuii- | 


Íct perfecte ( opinor) nifi rurfus vitro omnimodé obtu- 
rato ; violentam necem repente intuliffem . 

His fimilia in Animaduecrfionibus fuis recenífuit Ioan- 
nes de Muralto ; magnum & perenne Academix Germa- 
norum curiofe Decus,& Ornamentum.[Infectu aerea in- 
» quit tenuiffime texture & motus,volatufque perniciffi- 
» mi pleraque fuftentantur aere;varijs rerü feminibus re- 
» ferto, & aítris irradiato ; quem illa niueis tracheis , ad 
» omnes corporis fui partes protentis hauriüc, & vc Mu- 
» Íci;Culices, Papiliones &c.]Hec Muraltus.Antiquorü 
adherés opinioni;qui; M.Tullio referente aiebant. er no- 
bifci videt nobifcum fonatynibil enim eor&i ffne eo frert poteft. 

Qua de cauía erudite animaduertit Leonardus à Capua 
Che le mofcbe, e alri Infetti , 1 qualiper la. tefftura de loro 
membri acconcia molto a contenere quello , onde faffi 11 mo- 
uimento yo per altra cagione loro fpiccato dallo'mbuffo la te- 
Jla s mon ceffan di muoucrÉ , e le Ranee iRamarri , ele Vi- 
pere» e altre Serpi , le quali ; auuegnacbe abbian perduto il 


capo el cuore , e lfangue non perdouo 1l mouimento, pofi nel 


uoto del T orricelli, di botto di muouerff ff vimaugono . hoc 
eft Mufcas aliaque Infecta, qux ob texturam fuorum mé- 
brorum habent valde idoneam ad conferuandum id ; à 
quo motus efficitur, aut alia de caufa , refe&to capite» , 


membraalia mouentur, & Rane, Vipera alieque Ser- 
| pentes, quamuis capite. corde & fanguine orbate motum. 


non omittunt ; fi aucem in vacuo Torricelliano claudan- 
Y tur, 


* 





CRM T 


CAP. QVADRAGESIMVMOCTAVVM. 183 


'tur,vel alio recipiente;ad exuc&tionem aeris non tantum, 
progreffiuus totius corporis motus; fed membrorum mo- 
tiones prorfus ceffant ; quafi Animalibus hisaeris pre- 
fentia ; magis quam propria ipforum capita effet necef- 
faria . Hoc pluribus expertus fuit Boile fuis nouis expe- 
rimentis phyfico mathematicis . 

Sermonibus tuis , Bemarce ; dum pabulum menti por- 
rigis ; ait Fulbertus; curiofitas excitatur eiufmodi neceí- 
fitatis intimius penetranda . Putafne attra&u Aeris Ani- 
mantium vita feruari eo modo . quo ceteris cibis alitur ; 
quandoquidem perfpicuum cft magis acre quá cibo Vi- 
tam Animantium indigere . 

Tum Bemarcus , fentio me diutius profatum , & fane» 
mutuo loquentis ; atque audientiü danno;fraudaui enim 
vtrofque meliori parte diei hodierne,qus vfquequaque» 
aurea nobis ex Rufi ore fluere debuiffet. Tibi tamen pre- 
cipue hoc imputa Fulberte . Tuis nempe arduis pctitio- 
nibus , quas fccifti non nifi copiofa verborum prolatione 
fatisfacere fum potens. Ignorantem me profiteor , nec 
difficultatem queftionis inftituta penitus enodare hac die 
contendo. Non tamcn ommittam aliquam delibare, quo- 
rum fuper hac re melior cft vfus, quam neglectus, etiam- 
fi decipi poffimus. Neque vero quia non Aquilarum acié 
nacti fumus , ideo expedit oculos,quos Natura concefsit 
erucre;ac Talparum conditionem fubire. —— 

Excipite meditationem Fernelij ; ab Arueo relatatn, Phyfic. 
exercit 71. vbide calido innato agit. [ Quis quis calidi 4 C625 
, innati fubftantiam ; & ftatum non dum plane cft affe- 
» quutus corporis noflri ftru&uram contemplatus arte- 
5» rias adeat ; in cordis finum , & incerebri ventriculos 
» introfpiciat, quos dum inanes , ac nullius prope hu- 
» moris participes videbit, neque tamen fruftra ac te- 
», mere tantos à Natura conditos : hec quidem mente» 
;, COntre&dtans mox opinor cogitatione comprehendat , 
» pertenuem auram eos tum impleuifle dum in viuis fuit 
» Animal, qux tamen eo animam agente leuiffima cum 
» Cile finefenfu euanuerit. Huius fouendz gratia infpi- 

33 ratio- 


Y94 .(COTAROTITSUOPUIODNRERLUO SA 
5) rationc aerem introducimus , qui non. modo corpori 
»» refrigerationem ( hxc enim fatis poffet aliunde compa- 
» rari ) fed pabulum quoque fubminiftrat. Ha&enus.Fer- 
nelius .] Poffem confirmare hanc Fernelij fententiam.; 
commemorando innumeros , qui moriuntur. in locis , 
vbi aer eft fpiritibus veneficis imbutus;fiue corruptus; & 
peftilens eftimatur . $1 enim Aer tantum ad refpirationé 
infcruiret profe&o non morerentur . u 

Sunt & alij perilluftris note Viri , qui velipfam aeris 
fubftantiam vafculis pulmonum ad finiftrum cordis ven- 
triculum irrepere volunt , non tantum ad calorem illius 
temperandum , fed vt generandis fpiritibus preparent 
viam . Et hi Veterum auctoritatem fibi in. patrocinium» 
adducunt , ex quibus Hipocrates ijs videtur affentire ,. & 
Ariftotele Galenufque ; quandoque huic faltem inclina- 
rc opinioni. Ita fcripfit Robertus Boile in fua erudita di- 
greffione poft exper:phificomechan 41. in quà dubitatio- 
nes nonnulle de Refpiratione continentur , poftque me- 
morata experimenta aliqua ; quibus diuerfas opiniones 
in examen adduxit, concludit: [ aliquem effe aeris vfum; 
,» non dum à nobis probe intelle&um , qui facit vt vitz 
,» Animalium fine intermiffione adeo fit neceffarius. Di- 
» xit Paracelfus ; quod ; vti ventriculus alimenta eon- 
» coquit , partemque in vfum corporis conuertit;aliam- 
» que reijcit ; ita pulmo partem aeris confumit ; aliara- 
» que profcribit | | cauH 


QA PVT XLÉIee 


ANoa. debet excludi Aer, cum fit neceffarius ad 
Dos sfpinatibneya 105010 E TOM 
* T OBIS Non arrogabimus huius quzftionis detcr- 
| minationem ; nontamen omittam Animalia ma- 
ximum à refpiratione aeris in vfum viti : fru&üm: perci- 
pere, ea enim vcl minimo interuallo impedita. cohibita- 
nidi ue 





CAPVT QVADRAGESIMVMNONVM. .1$5 


ue vitam ipfam ftatim in difcrimine;immoó & amitti vide- 
mus . Quapropter omnibus:organa dedit aptiffima ;.quo- 
rum dilatatione aer attraheretur ad vite conferuationem; 
& hzc comuniter cor & Pulmones vocamus. Hoc me do- 
Cuit in&gais Liceciacuo Itedi ; vbi ait . Noz allefole Cbioc- 
ciole terroffri ba dato la Natura il cuore . Ella lo ba dato al- 
zveff all'offricbe marine, ed a tutte , tutte quante le Conchbi- 
glie 5 che abitano nell'acqua dolce , e uell'acgua falata , e.5 
pag. 6o. ma qual? à quel cosi vile ye piecolo, e minutiffzmo , 
e quaft inuiffbile animaletto ; cbe ton babbia il cuore. A tute 
£e quante le generationi de Viuenti la Diutna Prouidenza 
Ü.ba dato s anzi che à molti Infetti 210m ne ba. conceduto ao 
folo s mal' ba fcompartito 1n molti y. e molti piccoli. cuoricini , 
ed 10 tié bo contatt fino aventi uelle fcolopeudre terreofíyi . 
Haé&enus Redi, Si Viucntia omnia corde funt. praedita, ; 
interpellanit Rufus palinodià canere neceffe eft Tibi Be- 
marce , qui affirmafti in. Agimalibus T effaceis illud sono 
vYUperum . i; Mu 
At Bemarcus Palinodiam canerenon dedignor , fi iu» 
dices. Difcendi enim cupidine verba profero ; non do- 
cendi arrogantia . Illam cum laude cecinere infignes do- 
é&iffimiq;Scriptores,ficuti Vopifcus publicus in Louani&- 
fi Paleftra Doctor,qui poftquam fanguinis circulationem 
impugnaffet , re melius cognita; ob documenta Renati; 
& Ioannis Vallei, fcripfit . Primum mibi inuentum boc nom 
placuit , quod d» voce Ó» fcripto publice teffatus fum , fed 
dum pollea ei refutando, Cv explodendo vebementius incum- 
bo , vefutor tpfe & explodor 5 adeo Junt RATIONES eius 
205 PERSV ADENT ES SED COGENT ES. Canereni 
inquam , vt Vopifcus , fi rationem aliquam faltem per- 
fuadentem audirem . At quia zullagm huc vfque didici ; 
recedere nonarbitror à fententia eruditiffimi Samuelis 
Bociarti, qui lib.r.part.x.de Animalibus S.Scripture lo- 
quens de Infectisait. De cetero bec maxime funt. 1mper- 
Jectasquippe quia nec venas babent, "eque SANGV INEAM, 

. "eque COR, neque IECVR , neque PVLMONEM . 
At dices talem magne litterature Virum zefcrip//fe id; 

Bu. AT quod 


deV iuét 
1n Vi1- 
uent. pa; 
59* 


186 PARTIS PRIMZ. 


quod fuper bac re alij firipferit, nec pbilofopbi partes voluif- 
Je adimplere; Cuius e nunguam aliquid affirmare tanquam 
certi, niff quod proprijs oculis pof multa iterata experimeta 
ebferuanit . Verum mi Rufe hoc dicendo , quid dicis ? 
' Tantum Virum falfitatis damnas » co quud aiiorum Au- 


étoritatem fit fequutus, refcribendo id quod alij fcripfe- 
ruat. Cur igitur me laudares, fi nunc/ola contraria au- 
é&oritate du&us , afhrmarem Zz/eczis. osmnibus ineffe Cor ; 
falfumque me fcripfiffe cum dixi in Cocbleis marinis illud 
"on reperiri ? Hac à me fcripta fateor ; non tamen vnquá 


negaui in Infectis effe quidquid laudatus RediCor & Pul- 


mones appellat; fcripfi enim. in Problematibus Cap. 18. 
Quod / Natura T effaceis (altem aliquibus) cor negauerits 
quod tanquam origo e[fet , ex qua ad membra cetera ali- 
entum diffunderetur ,. 3n ipfis pofuit partes aliquas Vena- 
rum «vicem explentes , quas dicimus fibras , qu& famem.» 
quandam «vel attrabunt ex oentre , eam primo excipiente » 
(* aliquantulum concoquente vel per poros corporis ex 
Elementoyim quo viuunt . | 
Hcc vero dum fcriberem, mentem meam alibi defati- 
eatam aliquantulü relaxandi in littore maris opinio fuit 
huiufmodi fufpicionibus; non vero pronunciandi Axio- 
mata tanquam ex Cathedra. Cüm recenferem fententia 
Ariftotelis , rationem referebam, cui ille innixus rem ita 
efle fibi fuaferat. Exiftimaui tamen mealiquomodo Phi- 
lofophi partes adimpleuiffe. Infpiciamus . Non ne Philo- 
fophi partes funt, ad intime penetrandam rei cuiuslibet 
Liba. maturam primum definitionem flatuere , cum definitio, 
poftc.2. vt docet Ariftoteles fit zzedium demonfivationis , & ex 
ignorantia definitionis etiam in mathematicis oriatur 
d. dopi difficultas demonftrandi quedam , qua pofita dcfinitio- 
C2. ne facillime demonílrantur ? Deinde difpicere an rei, 
quam inquirit perfecte congruat, ne folo ductu oculo- 
rum iudicans dicat; ( vtolim ille) simal implume 
hominem effe , deinde falfitatis conuicatur gallo fine» 
plumis in Theatrum allato; excipiaturque cacchinnis ? 
His legibus in Peripato enutritus, an ipfis obtempe- 
| rauc- 


om * z 
Pee cae E na, posi iet Fan ttes 


CAP. QVADRAGESIMVMNONVM. 187 


rauerim tuum eft iudicare ex his, quz fubiungo . 
His przlibatis,en Philofophi ratto ; quam problema- 
te 18. adduxi . Cur T effaceis cor Naturanegauerit . Ani- 
malibus omnibus non exfanguibus NNeceffarium eft 
cor ex Ariftotele; cum enim humido fluidoque conftet 


fanguis , indiget vafis aptis ad illum. excipiendum , ino j 


quem finem elaborate funt vena , quibus in omnia, 
corporis membra diffufis ad impertienda fingulis alimen- 
ta,neceffarium fuit eas omnes ex «sa origine veluti riuos 
ex uno fonte corriuari , nempe ex corde ; ex quo tanquam 


cx prima fcaturigine profluunt omnes , & fingule . Hinc 


arguebam . In Animalibus Teftaceis neque fanguis da- 
tur ,neque hzc natura operatio diffufionis ex vno velu- 
ti fonte ad ceteras corporis partes , ergo quid mirum fi 
cor illis non effinxit Natura? At quia , refumebam , cft 
neceffarium aliquid ad vite alimentum , dedit aliquem 
proportionatum humorem ; quem in Teftaceis faniem, 
Philofophus appellat ; quo paáo funt etiam partes Ve- 
narum vicem explentes , quas dicit Fibras , qui humor 
fufficienter alit, fi attrahatur à ventre illum primo exci- 
piente, & aliquantulum concoquente , vel per poros 
corporis ex elemento,in quo viuunt, non fecus ac Arbo- 
res humorem illum bibulis radicibus exugunt é terra , 
quz ijs pro corde ac ventre eft;parato femper ad alimen- 
rum fuppeditandum . Sicuti ergo nullus dicet Plantis 
cor ineffe, in quo vita tanquam in prima fede rcfideat 
quodque ceteris partibus alimenta diftribuat,fic de Plan- 
tanimalibus alijfque fimilibus imperfe&iffimisV iuentibus 
philofophari docemur ; quz non nifi motu à Plantis di- 
ftinguntur. 
- Liquet iam , quod fituam locutionem vfurparem, me 
non rationi fed autforitati oppignerarem , ficuti Bocciar- 
ti au&oritate me ductum fuiffe exiflimas , cum in eius 
fententia fui. Nunquid Bocciarti auctoritatem alienae 
pofthabendam cenfeam? Abftinebo à tam inuidioía com- 
paratione. | | 
Ad illud redeo ; vnde inceptus fermo eft * Animalias 
Aa 2 maxi- 


Lib.3. c, 
4. art. rx. 


c part. 
Animal. 


d. mou- 
fete lect. 


2. 


198 0 OMIT ISO PRIME LO S 
maximum à refpiratione aeris in vfum vite fructum re- 


cipere . Id expertus cft infignis Boile fuisaccuratis expe- 


rimentis phyficomechanicis. Machina íua vitrea, ex 
qua beneficio Antliz aerem inclufum exhauriebat in per- 
niciem Animalium in vitro incluforum. Expertus fum 
ego pluries fine machina in vafe vitreo perfe&te obturato, 
in quod Aeri acceifus non erat. Expertus eft D.Franci- 
Ícus Redi qui pag.7 1.& alibi refert vermes natos ex ouis; 
quemufcz reliquerant; mortuos effein vafe ; poftquam 
illud. clauferat . | 
Concludo vfurpando ratiocinationem, D. Leonardi à 
Capua:omnia nempe Animalia ( fint vel non fint corde» 
& pulmonibus orbata ) vfum refpirationis habere. Nam 


—. firefpiratio nihil aliud eft nifi attrahere & emittere ae- 


Exper. 
phyficó. 
P28:145* 


rem ; ab omnibus Viuentibus hoc agitur, cum idoneis 
inftrumentis pulmonum vices fupplentibus praedita fint; 
quz inftrumenta ob fuam exiguitatem diftingui fzpe non 
poffunt , nec alia de caufa ; nifi folo refpirationis defectu 
moriuntur . Hoc perfpicuum etiam in Plantis eft quae 
ftatim macrefcunt & deficiunt ; licet aqua abunde irro- 
rate ,[fiaere non perfruantur . Ita Pifces pulmonibus & 
dextero cordis ventriculo orbatos » fi aere priuentur.fub 
vndis deficere experimentis à varijs auctoribus comme- 
moratis liquido patet. Narrant enim ( Doile referente ) 
Piíces in Stagno vel Vitro aqua completis fubito mori: 
fi alterum fit vndique gelatum , alterum adeo obturatum 
vt aere pifces non fruantur . Et fub polo (ait Leonardus). 
conglaciatis Boriftene & Dannoia, ne piíces deficiant 
folent incolz elaciem frequenter perforare, vt aerem» 
attrahant ) vitamque , producant. | 
Bemarco tum conticente ita Rufus. redorfus eft... Cu- 
riofa tentamina , doctas cogitationes memoras Bemarce. 
At quot inter Animalia hoc fpiritus nifi femper, faltem 


diu carere compertum habemus... Quid. dicamus de foe- 


tu in vifceribus matris inclufo ? quid de Infectis fub cu-. 


te latentibus? quid de mufcis in Gallarum centro ? de». 
Vermibus ; qui innumeris pellium tegumentis inuo- 
( E / | luti 3 


Mpeg MR Ll 


CAP. QVADRAGESIMVMNONVM. 189. 


luti, & in intimis fibris Animalium abfconditi ftabu- 
lantur? 

ArBemarcus. Subtilius quam verius eft illud, quo 
me premis Rufe. Non vacat nobis in examen proferre» 
fententiam Hipocratis;fcilicet Foetum in vtero refpirare. 
Egregium hoc problema doctis Anatomicis relinquo ; - 
folumque aduerto,non ita certum effe Foetum non rcífpi- 
rare , cum ( referente Boile) Infantuli in vtero matris in- 
clufi auditi fuerint vagientes. Vidimus pifces fub aquis 
aliquo beneficio aeris indigere vt viuant  & experimen- 
tis deprehenfum , eft przífertim a Boile; multas infperfi 

aeris particulas inaqua delitefcere, ficuti & in omni pro- 
pemodum liquorum genere . 
. Neceffitas autem aeris ad pleraque Animalium genc- 
- 14, eo carere inaffüeta;optime diudicari poteft ex fupradi- 
Gis, & praecipue ex curiofa Boile narratione.Immiffam, 
(inquit Boile ) cum Ape vnam ex vulgaribus Mufcis , 
vnumque ex Vermibus,quos Erucas vocant ; minuto rc- 
cipienti; omniaque tria hec Animalcula de repente cne- 
&ta ; cum per Anthliam aerem eduxiffem . Aere deinde» 
ad verticillum vix readmiffo omnia illa Infe&a aliquot 
viuendi indicia ftatim exhibuiffe. Aere tamen jterumo - 
exhaufto motiones eorumceffafle, & hoc experimento. - 
anfam fibi prebitam fufpicandi;quod fi Infe&a Pulmoni- 
bus deflituantur , omzique alia ve s analoga. Aer ambiens. 
eaafficiat per .cuticula poros, atqueindefoueat , cum 
non fit irrationabile illud Hipocratis vel ad hec Anima- 
lia applicare , qui dicit. Azismatum corpus vndeguague. 5 
effe per/pirabile , vel vtipfius verbis vtar ; ad. qutdguid ft 
fpirituale emittendum el. admittendum difpofftum . Quod 
vlterius elucefcere poteft exijs, qua alibiobíeruauit 
Boile: humidioresícilicet aeris particulas prompte fe» 
met in poros barbarum fterilium auenarum , aliarumque 
filueftrium plantarum infinuare, atque inde recedere» : 
que pro leuibns Ambientis aeris temperamenti varia- 
tionibus tantum non perpetuo fe texere folent & retexce 
1€; immó de pifcibus , qui aliquando viuentes intra là» - 
| | | HAT pides 


Moufete 
pag.56. 
ho. 


ApudCa 
beum.to 
4. teX-T, 


190 PARTIS PRIM XZcÉx. 


pides inueniuntur, exiftimat Leonardus à Capua , quod 
aerem attrahant per rimulas quafdam oculorum acie non 
deprcehentas . 

uibus pofitis vides Rufe quid dicendum fit de Vi- 
uentibus illis , qui fub Animalium cute latitant , vel in» 
medio Gallarum;quid de Lumbricis , inIntcftinis & Vi- 
fceribus zeneratis. Omnibus Natura prouidit portione 
& qualitate Aeris conuenienti . À multis attrahitur in» 


aperto & libero campo difcurrens;ab alijs per aliquorum - 


corporum poros, quafi perfiftulas, & fpongiarum ca- 
naliculos percolatus. | | 
Quod autem corpora omnia fiftulofam denfitatemp , 
non tamen in omnibus zqualem ; habeant; innumeris ob- 
feruationibus patuit ; quas recenfuerunt in fuis accura- 
tis lucubrationibus, Boile , Malpighius ; Lauenochius 
& alij . Vitrum veró non habere poros vllos communiter 
exiftimatur ; vnde notat Cabeus vitrum coercere omnes 
fpiritus etiam tenuiffimos ; etiam dum funt in tota fua, 
tenuitate antequam concreícant ; dum excunt é corpore 
foluto, vt videmus in Recipientibus , & idco nullum ex- 
traneum effluuium vitri fubftantiam poteft peruadere» . 
Quo pa&o igitur à Vafe vitreo ; vbi generationes fpon- 
tanez defiderantur,aerem excludamus ? fi ad Viuentium 
conferuationem adeo neceffarium effe nobis innotuit? 


Ad generationem enim plus longe requiri;quam ad con- 


feruationem manifeftum eft, fi crgo vita etíamViuentium 
imperfe&tiffinorum fine ope aeris conferuari nequit, quo 
pao eadem fine vitali & conuenienti aura poterit ex- 


DOT CORNBIOC iow pedit 


An'T'eflacea, feu alia Animalia valde Im- 
perfetta careant Corde eg Sanguine .- 


Mperare mihi non poffum, quin Te differentem inten- - 


turbem ; Rufus inquit ore admirabundo; tanquam 
ali- 





CAP. QVINQVAGESIMM. I9I 


aliquid fumme inopinatum aures eius perculerit. Quid 
iuuat dicere Vinentia illa, que dicimus Zoophita , icu 
Plantanimalia à Plantis diftingui ; folummodo quia mo- 
uentur & fentiunt? Sunt etiam fingula przdita corde , vt 
docuit infignis D. Redi,illud Natura donauit, refümo cü 
» €odem,a tutte quante le Conchbiglie.cbe babitano nell. ac- 


De Vi- 


uent. in 


» qua dolce , e nell'acqua falata, ed a tutti quanti gli altri Viuenti 
» Animali,cbe 0n banno il fangue tinto di veffo , mon effen- $5859: 


» do necefJario 1l color roffo a dar l'effenza del fangue. in.) 
» quella guifa appunto che tanto. é veramente «inoil «imo 
» "vermtiglio s quauto ilbianco 5 ildorato , eil mezzo co- 
35 lore . j 

Quz opponis ; occurrit Bemarcus, nimium probarent; 
quo circa nihil probant ; fi vere funt Dialecticorum vo- 
ces , Non ne inter Animalia datur Inequalitas quam om- 
nes admittunt ? & tamen ex tua oppofitione omnia «que 
perfecta dicenda effent , quod faltiffimum cft. Sic vrgen- 
do Rufe ; me ad iadturam temporis cogis , rei videlicet 
pretiofifüma , cogendo ad examen quaftionis, quam de 
mero nomine;& inutilem iudico. Tu enim appellas Cor; 
quod cgo cum Ariftotcle 'ezzrem dico; & Fibra: ; dicis 
Sanguinem quem Ariftoteles Saziezz appellat. 

Fulbertus nihil iam diflentiens Verba ifthzc tua; in- 
quit, explanant mihi cur minufcula quadam , & fpecie 
inutilia fint quzdam veluti arenula , quibus Gemmarum 
inftar noftri non fordefcant fermones ,fcd ditentur. Ne- 
que enim ad fanciendas leges infüituti. illi funt , fcd ad 
mentes vtiliter recreandas : quamobrem dum illas circa 
res naturales exercemus , veluti indica aromata pertra- 
é&tamus , à quibus , etiamfi flomaco alimentum vtile non 
prebeatur diffunditur tamen gratus , & iucundus odor; 
quo dele&datur cerebrum. 

Tum Bemarcus. Ad Trutinam ergo reuocemus locu- 
tiones iftas infpiciendo an Philofopho conueniant. In- 
genue fateor, quod pro comperto habeo , & vt à Corde» 


exordiar ; fuppono non effe euidens illud à Viuentibus 


emuibu:s polhideri;non tamen adeo audaculus fum, qui ob- 


Íer- 


1s OPARTIS PRIME. 


feruationes infignium Virorü negem;immó oble&tor cum 
in eorum paginis Viícera Animalium eleganter. & accu- 
rate expreffa. & declarata intueor ; obferuo dilisenter 
quidquid ipfi indicarunt. Nam quecumque res obiecta 
oculis dele&at, non vt affirmata , fed cognita , quamuis 
citra omnem affirmationem . Quare, vt docuit me Card, 
Pallau, etiamfi conftaret mihi (id quod in leuioribus, 
Lies » fomnijs interdum accidit ) me in prafentia fomniare», 
bono j. » ac proinde figna illa tam affabre Ículpta quidquam ef- 
cP3.  ,, fe, nifi figmenta nocturnis laruis conflata ; adhuc. ta- 
, men eadem vifio; eadem pariter oble&atio in me per- 
maneret. | ! 

Et quoniam oculialijfque fenfus nunquam errant , ve 
abunde explicatum eft; quippe nihil affirmantes, quod - 
vel in preftigijs verum non fit ; & prima apprehenfio ve- 

COP?P  yitatis eque & falfitatis eft expers ( id fumo quod pluri- 
bus; ac fapientioribus Philofophorum placet) ideo ni- 
hil intereft hominis contemplantis pulchritudinem;quod 
vere talis ea fic, qualis in ipfa cogitatione depingitur. 
Scio eas Animalium partes ; qua anatomico cultro indi- 
cantur , fatis € dilucide fine confpicilijs diftingui: At 
an corda.eorum fint, non ideoquia videntur , certe» 
Icio s 1 | : dis 

Scio infuper à Ioanne Iacobo Hardero in figura octa- 
ua adiecta Exaínini anatomico cochlez terreftris domi- 
porta partem eius indicari litt. h. quam Cor appellat, de 
quo egregie fic philofophatur contra. Ariftotelem. Cor 
is bomini ( prope dixerim ) Animalium unipalpitat , quia Ho» — 
— mo folum fpevei futura expeciatione. moueatur .. Contra- 
» rium his nos docuit Zvreti« in cochlea ; quae quamuis 
, necdiaphrágmate gaudeat & animal plane exangue» 
fit; corde; hocque pro ftru&tura Animalculi non exiguo 
nihilominus donatur. 
Mif Scio etiam Ioannem de Muralto in examine anatomi- 
Malcell. à : T ————M 0. : 
cur.r. CO Limacis maioris rubicundz terreftris illud fic defcri- 
Dec2. ,, bere. Cor fitum cft infra caput , oblongum illud eft 
139... 5 & pallidum ; obductum pericardio, & auricula pradi- 
55» tUm. 











CAP. QVINQVAGESIMVM. . 193 


» tum . E corde vafa tendunt ad Hepar. Auricula fibro- 
», fa eft & magnitudine cor multum fuperat : deinde ad- 
» dere . Quamquam cor Limact aufcratur tamen vita, 
,; non ftatim tollitur ; nam fru(tillatim quoque conciía; 
, Limax viuit longo temporc. 
Limacumcum auriculis inflatum atque conditum . At 
Arderum ficuti & alios ; Cochleas terreftres tantum  in- 
fpexiffe enarrat nobis Clar. Peierus in epiftola Hardero 
,, datafic. Te non de vniuerfis agere Cochleis, non de 
» Marinis ; non de Limacibus ; quorum infinita pene va- 
,» rietas ; fed vnice de domiportis intellexi; neque etiam 
;»» de horum fingulis fpeciebus, verum de Terreftri dum- 
,» taxat noflra vulgari. Ouamobrem cum ha. fint calium 
Natura Scrutatorum obíeruationes , ob eas non inducar; 
vt credam 7 effacea OMNIA €» Zoophita , feu Plantazti- 
malia omuia cor habere. Quam fallax arguendi genus 
hoc fit alibi obferuauimus noítris collocutionibus. Hinc 
Zologi quamplurimi prudenter dubitant , docente etiam 
Plinio zzulta T effacea adeo impevfetia c». incompatia effe, 
vt nibil intus fft , niff intcffinum admodum paucis replica- 
Ium yin quo vix partes diffsiles inter fe dignofcuntur. 

Qui cor Teftaceis concedunt; ex eo credunt. ineffe», 
quod illis neceffaria fit ad vite conferuationem refpira- 
tio , quz ex Ariflotele eft vna ex tribus paffionibus cor- 
dis ; ( que funt Palpitatio ; Pulfus, & Refpiratio) cum» 
non poffit prouenire effe&us vbi non adeft caufa illis. At 
vero cum res non dum omni careat difficultate prudenter 
dubito . Mihi enim compertum eft quod Boilem expe- 
rientia docuit ; cum in vitreis Recipientibus, exhaufto 
aere;illi sworiebantur Aues ,Papiliones omniaque alia paruula 
Infetfa , excepta Cocblea C» Ancuilla. 

Dubito infuper ob 1d quod Muraltus afferuit, cü fcrip- 
fit. Quanquam cor limaci. auferatur tamen vita non ffatim 
zolliturynam fruffilatim. quoque concifa limax viuit, longe 
zempore. Dubito inquam ab Ariftotele edoctus,quod Cor 
eff infirumentumyfae quo anima nà potefl exercere fuas ope- 

b "4- 





Suammardamius pariter ait. Eft in mufeo noftro Cor D 


e Re- 
fpir.cap. 
T 


ApudAJ 
drouand 
prolog. 

de Tefta 
ceis pag: 


De I 
uent. & 
Sencect. 
Cap. 15. 


De part. 


aniin.c7. 


ibid. 


194 PARTIS PRIM Z. 


vationes C» eff quaff quoddam paruum Animal ftum in me- 
dio animalis matoris fe qpfusn mouens, c» ffc caufaus motum 
in toto animali & in codem libro ait Cor, quod vt principii 
vite, nullum poteff pati vitium graue abfque eo quod Ammal 
moriatur ; & lib.de generat. Animal. c. 4. Cor ffcut eff. id 
quod primo generatur ffc eff idyquod vltimo deficit ac definit 
viuere. Expertus hoc fuit. Celeberrimus Malpighius in» 
Bombicibus ; qui affufo oleo vel confimili illico conci- 
derunt;cordis autem motum per aliquod fpatium confer- 
uarunt, nunquam tamen reuiuixerunt . Igitur fi Ariftote- 
lemáreéta via philofophandi penitus aberraffe non pu- 
tamus , fuafum nobis erit Limaces vel non viuere fine» 
corde , velfi viuunt ; illud non effe cor; quo viuunt or- 
bate. Certe folus animalis motus non fufficit ad euiden- 
ter probandum; Cor & vità ab Infe&is & Zoophitis poffi- 
deri . Mouentnr plantz ; dilatantur attrahendo acrem, & 


illum emittendo compriméütur Folles, Se pentum & Infe- 
&orum multa membra mouentur etiam à toto Animali 


| recifz , & tamen nullus afferit Cor illis ineffe , fed huius 


phenomenis caufam in fpirituum reliquias communiter 
transferunt Auctores. 

Et quidem dubitationi locum liberaliusconceffi; cum» 
Icgi eundem Exc. Malpighium qui obferuans motum i1» 
» Bombice ita fcripfit. Bombicis poftremis tribus annu- 
» lis circa dorfi latera non obícurus perpetuatur conftri- 
» Gionis & dilatationis motus; ita vt ftato tempore hu- 
» iufmodi laterales portiones intro rapiantursvel pellan- 
, tur , & fucceffiue extra turgeant. 4s vero bec im cordis 
» gratiam , quod przcipue in intermedia ibi dorfi parte» 
» 1yftolen , & diaftolen habet ; an vero in refpirationis 
» vfum fubíequatur adhuc dubito. In Locuftis autem., 
. quas obferuare potui, euidens efttotius ventris con- 


3» ítrictio & dilatatio ea in parte precipue, quae prona; 


» €ft & dorfo opponitur. 

Quod fi tua Auctoritate mihi imperes Rufe, vt Cordis 
nomine appellem;quidquid partem proportionalemCor- 
d1 cum Ariftotele nominaui ; mittam libenter;nec renuo 

tua 


tua verba vfurpare ; & fi mcum errorem hac ratione de- 
prehenderem , clarius agnofcerem ; quod iam mihi fatis 
pro comperto cft: nempe;non omnia poffe omncs,& plu- 
rium obferuationibus Artes fingulas perfici. Etrorem 1n- 
fuper à mente mca depellendo ; Praceptores meos loco 
Parentum haberem, vt imperat Plato; à quibus Vitz 1u- 
cunditatem recipimus ob documenta; quibus erudimur. 

Me tamen deceptum non fuiffe iudico vfurpaundo Ari- 
ftotelis locutiones, qui certé prudéter philofophatus eft, 
cum ex nimia membrorum diverfitate perfpecta;in plures 
claffes diuifit Animalia;& Cor dixit partem illam;quá in 


Animalibus fanguineis viditeffe principium actiuum vite 

& paffionum; aliquid autem proportionale cordi, quz in. 
Exanguibus zquiualet tali principio . Et de Generat. qe pai. 
Anim. cap. r. In animalibus Cor ( dixit ) vel a//gu1d pro- Aun. c. 
portionale Cordi eft principi augmenti , ideoque primo ^ 
debet generari Cor , vel pars proporttonalts Cordi . Et 

iterum cap. 4. fimilia verba viurpat ad fignificandumo 
Animalibus omnibus aliquid ineffe ; quod cordis mune- 

tc fungatur, quod tamen Cor noluit appellare . 

In mentem queío noftram reuocemus Opera artis. Ex 
vna parte horologium confidero adeo mira conftructione 
fabrefa&um , & rotarum difpofitione ingeniófe concin- 
natumsvt Artificis ingenium nunquam fatis laudetur. Ex 
alia vero horologium infpicio ab Hidraulico Ártifice» 
compofitum , quale vel Bottinus in fuis Apiarijs ; vel 
P. Francifcus Efchinardus Mathefícos Przceptor in Col- 
legio Romano in fuo Microcofmo defcribit, fimplex , 
vnico timpano conflatum, in aliquot fpatioladiuifo, que 
aqua determinata menfura fucceffiue occupat, de vno in 
aliud fpatium defcendens beneficio ponderis appenfi , & 
ità rotatur, vt circulum in horas diuidat equaliter; ficuti 
ab alio horologio pluribus rotis inter fe connexis com- 
pofito diuiditur. Certe ambo «que bene temporis mo- 
menta metiuntur, & tamen in aqueo non inuenies rotam 
illam , quas cft veluti primum mouens ceteras rotas cir- 
cumducens, fed cantum aliquod illi proportionale , licet 

| Bb 2 valde 





i96 »^ ARTIS PRIME: 


valde fimplex, quo idem effectus perficitur . Quod fi hec. 


ita fe habent, cur quefo mi Rufe ; hafce improbemus lo- 
cutiones , & vitam ineffe non credamns in Animalibus 
quamplurimis valde fimplicibus, & Imperfectis, in qui- 
bus nó infit vere cor,oreanum fcilicet adeo mjra conftru- 


&ione à Matura fabrefactum , fed tantum aliquid cordi | 


proportionale ? Perluftrando Nature opera non amaras 
altercationes fouemus, fed mentes noftras recreamus vc- 
luti fapido epularü apparatu;é quibus certé fine vlla iniu- 
ria aífidentium quiíq;eas poteft delibare;que proprio pa- 
lato probantur;etiamfi alteri ftomaco naufeam moueant. 
Addam hic in mearum fufpicionum confirmationem, 
quidquid anno proximé praterito accidit mihi ;. dum in 
aqua putrida obferuabam Infect illa minutiffima , que 
Vobis retuli cap.47. Erant illa , fi memini(tis ; in aqua. 
in qua fuerat admixta farina Thermina, & puluis, Coc- 
cholate acceptus. In cadem aqua deprehendi etiam vi- 
uere aliquos vermiculos,; qui fubtiliffimi, & oblongi huc 
illuc difcurrebant anguillarum inftar. illos ex aqua. edu- 
&os attente examinaui fub microfcopio, & etiam in aqua 
natantes ( erant enim adco mole exigui, vt oculo inermi 
nullo modo diftinguerentur ) at nullis;partibus diffimili- 
bus eos cóftare animaduerti: Difruptis & laceratis nil ni- 
fi maffa aquea apparcbat aliquantulum condenífata , fpir- 
tu aliquo tantum vegetante , & aliquantulum fentiente, 
animata , & ad illum motum idoneo ; ficuti fpongie fub 
» vndis mouentur,conftringuntur, & aquam emirtunt;qui- 
bus tamen cor Natura negauit. Vermiculi ifti nunquam 
in Aurelias abierunt.fed in aqua tabefacti funt breui tem- 
poris interuallo. - ] | 
Verum etiamfi libentiffime imnducar ad fimilium locu- 
tionum vfum;afferendo cor inefle Animalibus quibufcü- 
que, qua in hoc vafto rerum Theatro degunt, ita tamem; 
vt noh «que perfectum habeant fingula , fed fuz nature 
conueniens ; nunquam inducar, vt credam :cor à multis 
poflideri iz plura corda diuifum . Poterit quidem cor ali- 
quod in plures Sinus feu Ventriculos diftingui , ficuti in 
tres 





I" 
i D Po. 
B ndi: E 


Jj 





! 
i 


CAPVT QVINQVAGESIMVM. 197 


tres Sinus feu Ventriculos diflinguitur cor humanum ; 
juxta Ariftotelem r. de hift. Anim. cap. 17. vel in duos, 
vt docent communiter Authores, qui tamen finus plu- 
rà corda nuncupari non poffunt. Legi accuratum tracta- 
tum ClI.Malpighij de Bombycibus ; qui referens fuas ob- 
fcruationes circa cor huius vermis z/z afferuit led dubi- 
.£auit an tot corcula poffent vocari ille partes, in quas cor 
videbatur diftin&um. [En ipfius verba. Eius (nempe cor- 
» dis) figura mira eft, nam in,Bombyce, & confimilibus 
,, Vnicus ; tubus eft à cauda ad caput continuus , nec vt 
» Obferuare potui in iftius , vel altero tantum amplior 
» quadam capacitas locatur , à qua principium motus 
»» erumpat, nec etiam quzlibet exarati tubi portio ean- 
», dem fortitur latitudinem, & figuram , fed identidem. 
, extenditur,poftmodum auguftatur,ita vt ductus iftc in 
» totdfinguatur quafi ouales tubulos ... A B. /fbi inuicem 
so» Conutituatos quare DV BIT ARI poteft zoz Corcula cffe 

; fibi mutuam opem ferentia . ] En Malpighij accurata; 
& Philofopho digna elocutio;afferit enim,cor non cffe in 
partes dz; ionic d diflintium 1n quaff ouales tubulos conti- 
zuatos. Deindc addit hec verba, cirea elongatum cor , feu 

fingula corcula &c. Ex quibus verbis non deduco plura, 

corda effe in huiufmodi Animalibus,fed Cor elozgatum in 
plures ffnus in aura fit tumor (vfürpo eiufdem 
Malpighij verba ) & propulfatur impreffonibus fucceffuts 
vitalis bumor ex corculo 1» corculum ( quod 1dem eft ac 
dicere deSinu in Sinum illius elongati cordis ) veluzi ex 
auricula in cor, vel ex corde 1m Arterias eve. 

Et quidem cum dubitatur vtrum animal;quod vidctur 
conftare ex pluribus Animalibus fit vnum vel multiplex, 
puta in Monflris, Regula eft ex Ariftotele gzo2/7 Azimal 

|graditum fit duplici corde, funt plura Aumalla coniuacia., 
Unicum» ft unico corde . 

Breviter fic refumo. Velilla que appellantur plura, 
Corda dependent;& mouentur ab aliquo ex illis, vel nó; 


pag. 15. 


de zene- 


cap. 4. 


fi dependent, illud à quo dependent erit vere cor , quod* . 9z- 


fA nimai. 


iuxta Philofophum cft Prigcipium vvite.Si non dependent; da 


2 & íin- 


XD. os PAiITDUIS PRIM.AE. 
& fingula eorum funt cale Principium, neceffz erit vt di- 
camus illud Animalin quo funt, cíle aliquod aggrcega- 
tum accidentale , non vero vnicum Animal ; quod ficuti 
neceffe eft vt ab vnica forma fubftantiali conftituatur,ita 
. pariter requirit aliqua organa precipua,à quibus vnice» 
dependeant aliqua precipue ipfius operationes requifitze 
à Natura ad ipfius conferuationem ; & ficut inductione» 
patet Animalia (nifi fint monftra ; przdita effe vno Cere- 
bro,à quo dependent operationes cognofcitiue;vno Ven- 
tre; à quo dependent operationcs vegetatiuz , fic debent 
habere vnicum cor, à quo tanquam fonte primario exo- - 
riantur operationes vitales, & tanquam in officina, in eo 
fpiritus excitentur ad cam vitam perneceffari] . Hxec funt 
mca circa cor fufpiciones ; quas vefltro iudicio prudentt 
fubmitto,ceterü obferuationes memoratas non improbo. 
Atquid de Sanguine dicendum iudicas Bemarce ? in- 
tcrpellauit Fulbertas, Num Animalibus omnibus ineffe» 
credendum eft ? Abftinebo quidem , Bemarcus ait; à tali 
- locutione. Timerem illam vfurpando,; ne Philofophorum. 
omnium Agmina in me concitarentur, à quibus omni 
£&uo,omnique in fchola probata eft Philofophi Peripate- 
tici diuifio circa Animalia, quorum partim dixit Sazgui- 
gea partim Exatguias eaque vocauit fanguinea ; que hu- 
more purpureo plenas habent venas , exanguia vero illa, 
quibus diueríos liquores vitales habent . Peffime autem» 
Ariftoteles philofophatus effet,fi fanguinea fint omnia. . 
Exam, d" purpura num con "at [aueuimis elfeutia 1m ambiguo eff ? 
cochl. "interrogo verbis Cl. Harderi . Refumes fortaffe, non effe 
amrome conftitutinum eflentiale fanguinis colorem purpureum , 
P*£:*7* ficuti vino eque bene conueniunt plurimi colores , Quid 


indc?Noua hac metodo loquendi di : - d 

 tineri Sangninem,in Venis Lac;feu appellabo fanguinem | 

humorem, qui dicitur Lac;Lac vero ille; qui Sanguispu- 

tatur? Dicam Acetum effe Vinum, quód incolore cum» | 

xerci. Vino conueniat? Scis optime Fulberte, fcit etiam Rufus 

Eom nofter, /Medtcos ; loquar cum Arueo , cum in Pbhyffologicis 

nc. — fuis agunt de fanguine y ex quatuor Succis fue Humoribus 
C0- 








CAPVT QVINQVAGESIMVM. 199 


componere » ac proinde afferere mal]am fanguinis ex vvtra- 
que bile, flaua nempe Cv atra pituita» fanguine proprie , 
dicio componi , nec me omuibus opponere fas cft dicendo 
omnes iftos humores fruftra diftingui;& Sanguinem cffe, 
fi purpura fanguinem non conftituat . 
Oppoíuit Rufus non dicuntur fanguis ex co fortaffe» 
quia non folum difcrepant iu colore fed in multis; habent 
enim fapores diueríos, habent & alias proprictates . Fru- 
ftra afilum queris fic ratiocinando;Bemarcus addidit;Hu- 
mores enim educti ex varijs Animalibus habent. diuerfos 
fapores ; & proprietates varias, & tamen illos Tu fangui- 
nem appellas,cum rubor fanguinem non conftituat ; cur 
etiam quefo non dicantur fanguis omnes humores cum» 
fanguine rubro mifli , fi luidi omnes funt; venas eafdem 
occupant, & Artcrias, ac per totum animalis corpus mi- 
I4 circuitione percurrant? dt. 
Sanguis autem ( inquit Ariftoteles ) f integer eff rubet, Animat. 
€x» dulcis faporis eff .. " 
Legi Ioannem Petrum Albrechtum in exclufione fce- 
tus humani obferuatle Genetricis venas plenas humore» mifcelli 
viridi , & fibi perfuafiffe in eo fubie&to ipfi faguizi tincfu- PS 
rampurpuream(funt verba illius) omnino defuiffe qualem. aecur. 
rubedine deftitutum fanguinem in alijs quoque fuiffe de- 
prehenfum nonimus;exempla promentibus Ioanne Rho- 
dio cent. x. obfer. 36. cent. 3. obfer. 72. Petro Borello 
cent. r. hift. 25. Thoma Willi de febrib. cap. r. Henrico 
Oldemburgio Act. philofoph. Anglis num. 6. S. 4. & nu. 
8. $. 8: Ephemcrid, Nat. Curiof. an.z.obíer.120. & an.3. 
obfer. 123. At omnes hafce Obferuationes fanguinenr 
illum in cachecticorum febricitantium ; aut alio morbo 
laborantium corporc extitiffe; Omnes innuunt, nobifque 
fatis comprobant documentum Ariftotelis quo dixit . 
Sanguis fé integer eff rubet. In egrotis enim illis fanguinis 
maffa vel iam corrupta erat;vel admodum alterata, ideo- 
que ob obferuationes eiufmodi Philofophi fententia non 
nutat. : 
Scio Hipocratem humorem album ; quem ex glandu- 
lis 


3C. 








200 PANDISOPRTMWMT? 
li, do, lis diffe&is erupit fanguinis nomine dignatum; per hunc 
glandul. ipfum tamen fanguinem album nil nifi ferum intellexiffe ' 
Hieronimus Barbatus bene interpretatur. , vtpote cuius 
n Seri ; vr idem alferit) quaff promptuarium funt. glaudula . 
& eius Nota mihi eft Relatio; quam Boile acceptam refert ab 
fero. ingeniofo Doctore Louuerointeraca Regis Societatis 
Anglican lic repofita cap.ro. (Menfe Nouembris 1665.) 
Virgini cuidem vena fecta fuit pedis ; primum effluens 
fanguis exceptus fuitcatillo, breuique reddebatur albus: 
vltimum excipiebat fcutella , quiimmediate albus eua- 
dcbat , fpeciem cremoris la&is prebens . Poft quinque» 
vcl fex horas accidebat medicum videre vtrumque , vbi 
reperit fanguinem catillo contentum ; dimidiam partem. 
fanguinem dimidiam chylum ifti innatantem vt. ferum.) 
albedine nil ludentem lacti ; at fanguinem in fcutella to- 
tum chylum fine vlla apparentia velguttz fanguinis ; & 
cum vtrunque diftin&e calefeciffet lento igne induratus 
eft . Sicut ferum fanguinis calefactum fed multo albidior 
erat. Hxc virgo tum erat bona valetudine ; Iterum relat. 
4. eiufdem anni dicitur . Vir curiofus haud pridem fcri- 
pfit Lutetia ibidem Domi medici nuper diffectam fuiffc» 
Viri venam , in qua repertum fuit lac loco fanguinis. At- 
tamen portentofa hzc ex occultis certe morbis fcu inde- 
bitis humorum alterationibus , & rariffima non. euincunt 
fanguinem perfectum, & purum potfe effe album . 
At fupponamus colorem non conftituere fangui 


ficuti colore non conftitui inum . Dabitur proind: 
anguis albus » viridis ; luteus ; alioque colore perfuíus? 


uz adhareo opinioni Bemarce refpondit Fulbertus.Re- 
uoco enim in mentem Ariftotelis axiomata quz Logi- 
c& Candidatis vel in primo Peripati limine proponun- 
tur ; & docent : Inter omnia ea qua fubie&i alicuius di- 
cuntur Accidentia feu proprietates , aliqua cffe, qua. 
poffünt adeffe , & abeffe (ine fubiecti deftructione aliqua 
vero , etiamfi non fint illius Conftitutiua, nunquam pof- 
funt abeffe , nec nifi Diuina Potentia opitulante miracus - 
lis poteft illis orbatum conferuari . Rifibilitas , - omnes 

| CitlS; 








CAPVT QVINQVAGESIMVM . — 2o: 


fcitis , non conftituit hominem , attamen rifibilitate ho- 
mo à ceteris animalibus diftinguitur » nec fineilla homo 
eft . Fluiditas non conftituit humores ,.nihiló minus non 
dátur humor qui non fit luidus , ctiamfi actu non fluat. , 
cum eft glacieconftrius , & quafi compede impeditus . 
Quamobrem puto huc vfque à nobis Quzftionem de» 
mero nomine fuiffe agitatam , & dummodo in re conue- 
niamus , liberum effe vel cum Aritftotele loqui vel cumo 
alijs,quos Preceptores noftros exiftimare debemus. Su- 
praà nobis memoratus Harderus humorem Cochlearum 
vocauit bumorem lympbicum , bumorem «uitalem. d fuccum 
nutritium. Arueus cum Ariftotele in Animalibus Infec&tis 
& frigidioribus aliquid fanguinis Analogon contempla- 
tus eft , quod vocauit Sagiezm .. Suammerdamius loquens 
de Limace ait;fub hoc lapide ( limacis) cor reperire licet 
continuo pulfu confpicuum albiffimi coloris ; cuius & 
funt vafa ( /£ ita dicere liceat ) fanguinea exinde oriunda . 
.— Quee cum ita fint poteft rationabiliter quari cur Te- 
ftaceis aliquibus , vel cur inter Teftacea fint aliqua ; & 
inter Animalia imperfecta alia , que nec fanguine neque 
.»» corde fint predita. [. Teftaceis enim; 4nquit Ariftote- 
» les, Teíta data eftl;non folum vt contineat partem. in- 
,, teriorem carneam , fed etiam vt conferuet calorem in- 
,, ternum , ne expiret, quia enim parum habent caloris; 


» "Ut pote Exanguia, (videlicet orbata fanguine perfecto, 
tübro ,pleno Ípiritibus vitalibus, vt eft in. Animalibus 
perfe&ioribus.) dara eff iis T eff a tanquam quidam Fur- 
nulus probibens calorem internum y ne expiret . Cur autem 
Exanguia Animalia genita fint , ratio fuit, inquit Carda- 
nus; Ornatus quidam V niuerfí . i 
- Hic Rufus. Claudo, inquit, fermones hofce noftros 
verbis Ioannis Conradi Peieri loquentis de cochlea ter- 
» reftri. [ Fruftra funt qui cochleis carnem ; & fangui- 
» nem denegant ; nam fanguinis effentia non in purpura 
» confiftit; neque carnis in Rubore.Vnde quod tu Lym- 
pham appellás ego fanguinem dixerim . c 
At Pemarcus . Liberum . Tibi eft Rufe ea. locutione» 
n hi Cc | vti 





hift.In- 
fect.pag. 
74- 


lib.5. de 
partc. - 
animal. 
cap.8. 


de Retü 
variet. 
lib.7.€2. 


Epift. 


Io. Har- 
dero. 


Cabeus 
lib. 4. 
tex.13- 
queit. 2. 


d.mou- 
fete. 


202 PARTIS PRIMZ. 


vti, que Tibi magis arridet. Dummodo tuas exoptatas 
meditationes nobis elargiaris, verba non ponderamus , 
neque fum ego, neque Fulbertus ex ijs eft ; quorum ftu- 
dium perpetuum eft,vt ab alijs diffentiant ; quamobrem, 
ne moleftus fiam , cogitationes veftras circa hanc obfer- 
uationem exercere vobisrelinquo . 


QA P V pop 


er iuuat generationem fpontaneam, eo quod 
contineat fpiritus "vegetabiles , € 
Animales . 


D Illud tranfeo; quod mihi nouam fufpicandi ma- 
A teriem fubminiflrat , vt credam Aerem necefsariü 
effe ad fpontancam efformationem Viuentium. Illud eft , 
quod Philofophi communiter docent: Aerem non efse» 
vnicum corpus fimplex , ed congeriezz quandam omnium 
balituum , € commue effluuium corporums &» omuium fu- 
molarum euaporatienum » Qx prout etiam ipfe funt diuerf 
diuerfos producere effefius . Inter hos effe etiam. aliquas 
particulas rerum vegetabilium deducit ex odoribus; qui 
late per aerem fparguntur Leonardus à Capua lect.2.ideo 
non aere folo ali plantas afserit Theophraftus, féd wapo- 
rofo quodam bumore ,quiex permiftione. aeris cum terras 
emergit . 

Ab hac fpirituofarum partium varietate per acrem dif- 
fufa Anaxagoras & Democritus inducti Aerem effe fede 
Deorum opinati fucre ; quod nobis fanioribus , & Diui- 
nis documentis edoctis merito improbandum eft. At quis 
vetet cum Doile ; accurato Nature exploratore, hoe pa- 
code aere philofophari? Oftendi, ( inquit Boile ) in» 
fcripto de halitibus fubterraneis ; agens de qualitatibus 


| aeris ; admodum effe probabile preter vapores ; & exha- 


^ 


quc 


"m 


lationes illas ; qua calore folis in acrem cleuantuz, ibi- — 





CAPVT QVINQVAGESIMVM. —— 293 


quc materiam quibufdam Meteoris fuppeditant; dari fal- 
tem aliquando, & in aliquibus locis Efluuiorum copiam 
ex fubterrancis Globi terreftris partibus emifforum, quz 
ha&enus nobis funt incognita. Ec quamquam pracipua, 
ex heteroclitis effluuijs que aerem qualitatibus occul- 
tis inftruunt ; probabiliter à parte infra fuperficiem terre 
conftituta,nec non à coporibus cceleftibus proficifcuntur, 
non tamen negarem fieri poffe quandoque prafertim 1t; 
quibufdam locis ; vt aer energeticarum particularum co- 
piam à fuis ipfius operationibus deriuet ; agens quippe» 
vt fubftantia fluida in ingentem illum corporum nume- 
rum; & varietatem ; quz immediate ipfi exponuntur , 
mecum enim reputo, Aerem multum vendicare fibi pofle 
ratione ingentis illius quantitatis , & molis, quz fimul 
& femel operari poteft collata cum corporibus ; qua ipfi 
exponuntur . Quod vltimum notandum diiigenter eft , vt 
videamus quam inepta fit illa quantitas aeris in vafe in- 
clufo ad excitandam fufficientem rerum fermentationem, 
& maffam earum apte diffoluendam , vt generatio aliqua 
in ipfa efficiatur . 

Experimentis probat idem Boile vbiait. Memini do- 
» Gifimum Virum Iofephum Acoftam in fua occidenta- 
» lis Indiz hiftoria narraífe;fc in illis Regionibus vidif- 
» fe ferreas quaídam crates co vfque à rubigine commi- 
 hutas ab aere atque corruptas ; vt metallum inter digi- 
» tos compreffum in puluerem, vtipfe loquitur , foeni 
» inflar , feu ftipule torrefa&ez diffolueretur . Ipfe etiam 
accuratiffimus fcriptor Varenius rcfert ; quod in Infulis ; 
qui vulgo Azores nuncupantur, Aer ipfe ifta polleat 
, acrimonia , vt non tantum breuitempore laminas fer- 
» reas faciat friabiles, fed & ipfos tectorum lateres in. 
» puluerem reducat . Ex quibus narrationibus quamplu- 
rimi volunt iftam ferramentorum,& laterum corro fionem 


de qua- 
lit. Aeris 
pag.2. 


Exper. 
22.phifi- 
comech. 
lib.3.ca. 
g. 


ab aere ipfo ; vel genuinis eius particulis poffe non pro- ' 


ceffiffe fed à falinis quibufdam corpufculis per aerenis 
difperfis ; & à vento illifis in corpora; quz foluere fup- 
ponitur . 

cos His 


fintax. 
art.mi- 
rab.tom. 


2.lib.24- 


Cap.3- 


tract. de 
coagu- 
lat.c.zrr. 


Pallad. 
fpargir. 
€ap.z, 


204 PARTIS PRIM X. 


His pofitis. Quis vetat fufpicari; Quod fi Aer fecum; 
deferat huiufmodi fpiritus incifiuos, diffoluentes, & fua 


acrimonia etiam metalla omnino deftruentes fpiritus: 


ctiam vegcetatiuos ; & animantes non poffit fecum defer- 
re? Hoc adeo verum effe exiftimauit infignis philofophus 
& Nature perfcrutatur Cabeus,; vt crediderit, fpiritum, 
illum ( eius verba vfurpo) de quo dicitur, Spirizus Domi- 
» di ferebatur fuper aquas. , delatum effe per aerem ad 
» terram & aquas ; in quibus erant partes fixe, vegeta- 
»» biles ; & fentientes , & ex illa coniun&ione ; & calo- 
», t€ illo in aere aquis incubante prodijffe plantas;& Ani- 
malia omnia . Neque ego ex illis füm ; qui cum Arifta- 
cora putant Aerem femina omnium babere: , quibus «na. 
eum aqua delatis omnia gigni , litalà feminis nomine in- 
telligatur non virtuale fed verum . Opinor tamen doctif- 
fimum Petrum Gregorium Tolofanum non fuifle dece- 
ptum , cum innuit , ex Vegetantibus minimas quedam» 
particulas emanare , qug non femper fub. ipfa. feminalis 
ouuli externa fpecie ab ijfdem proueniunt , in. quibus vis 
formatrix aliarum fimilium. plantarum pendeat, à per 
acrem diffüfis , poteft ex aere principium earundem ftir- 
pium agnofci , fimulque fateri  Aerem/emina omnium ba- 
bere s. galsu ars 

Talium fpirituum feu falium a&iuitatenr negauit P. 
Daniel Bartolus ; expertum tamen fe illam fuiffe affirmat 
Petrus Ioannes Faber relatus ab ipfo Bartolo. llle enim. 
» ait. Id experientia tentare poterit Zoilus quiuis; fi ex 
,; calcinato aliquo mifto , vegetante , falem extrahat 
» purum putum ab'omni terrea foeculentia defe&um;lo- 
» tionibus ,»filtrationibus , & euaporationibus idoneis » 
;; donec in igne leuiffimo velut cera liquefcat . Ira dein- 
» de preparatum aliorum feminum inítar, ftatim conuo- 


» Cato fpiritu mundi in aere refidente , & terrz, & aquis 


» ad generationem rerum omnium: , ftatim putreícit , & 


» germinat ; fimileque mixtum parit , ex quo fai terre 


», mandatus extractus eft . Mirum certe ; & quafi incre- 
» dibile, fed quod vidimus; & fecimus facile teftari pof- 


1 


n, 
Hh 
j j 





CAP. QVINQVAGESIMVMPRIMVM . 20; 


5, fumus . Sed quid opus tam accurata ; & per quam dif- 
ficili hac falium extra&ione? Eorum a&iuitatem naturali 
fimplicique artificio expertus pluries fuit in Titimalo 
fponte nafcente , vt vidimus Obferuatione cap. 5 5 .Excel- 
lens Do&or Triumphettus. Ex quibus experimentis cum 
nullus relinquatur dubitationi locus , deducere procul 
dubio poffumus tales Spiritus, feu Sales,feu Corpufcula , 
aut Particula dicendi fint ) de quo non contendo e cor- 
poribus exhalantes ; aliquandiu per aerem diffuffos re- 
manere", quibus in materiam aptam incidentibus , aliud 
viuens fponte confurgat. ^ ' 

Hanc methodum philofophandi Antiquorum fequutus 
/.» €lt Cabeus. Illum audite. Dico ergo rem aliquam» 
» corrumpi nihil aliud effe ; quam ex attenuatione hu- 
» midi; quafi ex diffolutióne vinculi ; feparari fpiritus , 
» & partes fubtiliores à corporalibus. & craffas, & con- 
» fiftentes concidere , fubtiles abire , fimiliter generari 
» rem nihil aliud effe , quam coniungi partem illam fpi- 
» ritofam cum craffa, & vniti medjo humido proportio- 
» nato; & vtincorruptione nihil deperditur , fcd que 
s, erant vnita diuiduntur , in generatione nihil produci- 
5»; tur, fed que erant diuifa vniuntur: producitur quidem 
» illud totum , quod vere. antea non erant, & perit iliud 
,, totum , vt perit etiam in morte hominis 5 at nulla pars 
» fubftantialis definit effe in rerum natura : 


; Item ergo partes fpiritofz, quz in diffolutione cor- 
À 


5 porum feparantur ab alijs partibus; non funt ciufdem 
» nature, fed vt alique funt natura calida, alix frigide 
..» alie funt grauiores , alie leuiores : itaque alie funt 
;,; Minerales ; alie Vegetabiles , alie Senfitiuz, ita vt he 
» vnite cum materia faciant rem vegetabilem alix fen- 
;; litiuam, & paulo poft aitidem Cabeus. — 
» Sicutcum fpiritus vegetabiles ex quocunque acci- 
,, dente vniuntur eum materiali proportionato ; confur- 
5, git viuens;ita quoties fpiritus animales vniuntur pari- 
»; ter cum fixo proportionato ftatim fit Animal ; tamen 
;; neque ad generandum vegetabile, neque ad generan- 
: ,, dum 


raeteor. 
lib. 4. 
text. 2. 
queft. 6. 


Exper. 
phifico. 
22. pag. 
65s. 


55 
35 
25 
23 


35 


32 
235 
25 
22 
P 
22 


33" 
29 


52 
9» 
55 
35 
35 
35 
33 
25 
35 
35 
2) 
2» 
35 
3? 
25 
3? 
55 
5 
25 
223 
35 


206 PAR TIS PR TNEAXS 


dumAnimal fufficit quxlibet coiun&tio horü fpirituum 
cum fixo etiam proportionato; fed debent coniungi & 
tales fpiritus & in tanta copia , & tali modo ; cum» 
enim diffoluitur aliquod Viuens & aliquod. Animal id 
contingit ; vt dictum eft, quia illi fpiritus,qui coniun- 
&i cum illo fixo formabant illud Viuens ; attenuato 
humido feparantur ; & auolant ; non auolant autem, 
coniuncti ;, & ita noa poteft dici auolare animam equi 
aut canis , fed auolant diuulfi;& difllantur haec & illac; 
vnde non contingit vmquam, vt fimuliterum tota illa 
maffa fpirituum coniungatur cum illa aut fimili maffa; 
vnde nunquam reuertitur Anima equi, aut canis ad 
aliud corpus , fed permifcentur in aere illi fpiritus cü 
alijs, contingit ergo fepe vniri cum fixis raptim , & 
connecti cum alijs . Si ergo contingat coniungi in ta- 
li copia cum fixo proportionato, vtex illis fpiritibus; 
& ex illo fixo poffit conftare Animal, ftatim ex illa, 
Virtuteformatrice , qux cft & in illis fpiritibus, & 
etiam in fixo, illis fpiritibus informato ; formatur il- 
lud corpus,& confurgit Animalj& fic generantur Ani- 
nimalia fine femine E.G. cum generantut pediculi;ci- 
mices &c. Res fic procedit. Ex Animabexpirant Spiri- 
tus Animales & Senfitiui per continuam trafpirationé 
corporum, vt conflat experientia & dum expirant fpi- 
ritus, fecum etiam deferunt partes aliquas craffiores & 
fordidas , fi ergo contingatíordes iflas craffiores vel. 
cuti adbzarere 5 vel veftibus ; aut pilo ; qux fordes vti 

funt aliquid abrafum ab Animali , itafunt aliquid na- 

tura fua idoneum ad excipiendos iterum fpiritus. illos 

animales expirantes à corpore fi vti prius erant con- 

niuncti alijs;ita rurfus noui coniungantur fpiritus cum 

ifto corpore ; & adfit humiditas proportionata; ftatim 

à virtute formatrice organizatur illa materia ; & fit il- 

]ud Animal . Huc víque Cabeus. 

Eius opinioni fimilem oftendit Kircherius, quem Boi- 


le , vbi experimenta eius refert ; Pezferutatorem diligen- 
tiffmum appellat;quem tamen fcio ab aliquo digni notae 


» Vi- 





CAP. QVINQVAGESIMVMPRIMVM. 207 


» Viro incuriz damnatum , fed immerito . Ille inquam» 
» fic recenfuit . Sunt in rerum natura corpufcula quz- 
» damífpirituofa ; quz in diffolutione corporum fepará- 
,, tur ab alijs partibus, que non funt homagenez , fed 
, eiufdem naturz funtque alia Mineralia ; Vegetabilia.; 
» alia Senfitiua; ita vt hzc vnitacum materia , rem vc- 
» gctabilem , alia fenfitiuam conftituant ; quz primor- 
», diali maffz virtute fpiritus fupra humidum incumben* 
» tis à Diuino Architecto fuerunt indita. Quandocunq; 
» enim fpiritus hivegetabiles cum materia proportiona- 
» tavniuntur ; mox Viuens quoddam confurgit,& quan- 
» docunq; Animales fpiritus vniti fuerint difpofitz ma- 
,, teriz, tunc Animal quoddam prodire necetle eft, neq; 
» tamen ad generandum fiue Vegetabile , fiue Animal 
» quzlibet horum fpirituum coniunctio fufficit;fed ex fe 
» &fua natura requirunt coniungi tales ; & talcs fpiri- 
» tusin tanta copia, & tali modo. 

Kircherij &Cabei doctrina rclata;in promptu erat mea 
obiectio, fubiunxit Fulbertus , nifi ambo adnotaffent non 
fufficere quamcumque fpirituum combinationem vt Vi- 
uens aliquod conftituatur , nam alioqui non effet maior 
ratio ; quod é cadauere putrefacto ex.gr. equi confurge- 


Ia. r4. 
mund. fit 
oter, fec. 
2. C.S. 


rct Vermis,quam Equus fimilis deftructo,exFloribus Flo-- 


res, ceteraque Animalia ( perfecta fint vel imperfecta ) 
homine excepto ; perpetua & mirabili rerum circumuo- 
lutione femper é cadauerum cineribus excitata. 

Hic Bemarcus . Àn Cabei & Kircherij documenta ali- 
quantulum claudicent, & in aliquo deficiant meum non 
eft hic iudicare . Illa recitaui ; vt oftenderem non cffe» 
nouam apud Philofophos talem opinionem. Illa fanc re- 
probari à Rufo non deberet ; qui in ea fententia eff ; qua 
docet Oznia ex fola Atbomorums feu corpuculorum diuer- 

Ja combinatione confíare. 

Ceterum facilé ratio redditur, cur non poffint ex Spi- 
ritibus difhpatis vitalibus , iterum generari Animalia, 
quaecumque. | 

Quod vero fpiritus huiufmodi (feu particulas fpiri- 

| tuo- 


208 PARTIS PRIM X. 


tuofas , feu corpufcula actiuiora malimus eas vocare») 
in Rerum Natura femper difcurrant, non. vnico: deduci- 
tur areumento. Collegium Conimbricenfe ait conftan- 
Cóm. in tem effe Philofophorum fententiam , experimentis fatis. 
Soi" comprobatamAnimantium vitam ab ijs fubftentari ac fo- 
ueri . Vnde Ariftoteles mortem caloris extin&ione defi- 
De Se- piuit, quia videlicet dum calor viget vita fuftentatur 
nets e2« codem intereunte concidit. Quz etiam caufa fuit vt He- 
raclitus dixerit: ex igne ; cuiusfoboles calor eft, nata; 
fuiffe omnia, &alij in duabus mundi partibus meridio- 
nali & feptentrionali ; quarum altera calida eft, altera, 
frigida,vite , & mortis figuram contineri pronuntiarint, 
vt videre eft apud La&antium ; fed quia Animantium ca- 
lor affidue diffipatur ; prouida natura fpiritus efformauic 
( ideft corpufcula quedam iuxta Conimbricenfium expli- 
cationem ) qui fpiritus nuncupantur, fiue quod obtutum 
effugiant , fiue quod vclut aura quedam fuauiffima mul- 
ceant , pulfent , fpirent ; Efformauit inquam huiufmodi 
Spiritus, vt infitum caloré aduentitio inftaurent , fimulq; 
membris omnibus ad munia fua obeunda vim conferant. 
... Quod videtur fignificaffe Ariftoteles, cum ait fic fe habe- 
Lib.s:de re Spiritum in rebus à natura inftitutis, vt in arte fabrili 
Et D Malleum & Incudé, qux ad multas actiones edendas ob- 
viimo. feruiunt. Hinc etiam Alexander Aphrodifienfis fpiritum 
Animx & Corporis vinculum appellauit, quod viuifici 
. caloris beneficio vtrumque conciliet & coniungat .. nec 
vero aduentitius calor ( aiunt Conimbricenfes ) alia ra- 
tione melius in omne corpus effundi , &fubfidio aduc- 
nire potuit; quam per huiufmodi fpiritus , qui tenuiffüini — | 
funt , maximeque agiles, ac proinde huc illuc facile» — | 
difcurrunt , ac totum corpus breui traijciunt. | 
Effe autem in Animali fpiritus conuincunt plurima, 
argumenta , nam fi quis mortuo Animali in cordis & ce- 
rebri ventriculos introfpiciat eos fine vllo fere humore 
inueniet, quare cum non fruftra à natura conditi: fint; 
optima coniedura eft illos dum adhuc Animal viueret | 
pratenui aura feu fpiritu fuiffe occupatos , qui tameno 
aM. ! & in- 


T1b.2:c. 
io; 





CAP. QVINQVAGESIMVMPRIMVM. 209 pap 


& intereunte ; cum fruide: & leuiffimz fubftantia fit eua- abdicis 
nuerit. Hec Conimbricenfes. De hac re etiam T'erne- E ü cau- 
lius, Vallefius,. & Aprodifseus. Tib. de. 

Idem Vallefius, relatus ab eodem Coll.Conimbr.com- fpiritu & 
ment.in Arift.lib.z.de Gen.& corrup.c.4. queft.2 5.art.2. t 
capillos & vngues in cadaueribus multoties crefcere ; & controem, 
incrementi caufam effe calorem aliquando in cadaueri- me & 
bus feruatum , qui licet virtus expultrix animalis fcu vi- s OE" 
uentis cuanuetit ; ipfe tamen aliquanto tempore concre- 
tionem fumidi vaporis ad radicem vnguium & capillorü 
relictam , & recrementa , in que , mortua corpora per 
cariem refoluuntur; foras eijcit ; € capillos vnguefque» 
protendit . | 

Tertio videmus inInfeás alijfq; immperfectiffimis Vi- 
nentibus corum partes diuifas aliquandiu viuere, moue- 
ri& exercere operationes talium partium proprias,ita vt 
ex vio infe&o videantur fieri plura, eo pacto quo ex vna 
planta poffunt fieriplures plante. Hoc fuppofito dedu- 77. 
citur cum Scoto , Capreolo, Conimbricenfibus & alijs: In ».dift. 
in eorum nutritione , abeunte particula materia, abire; EET 
etiam portiunculam Anim? ; & accedente , nouuam ad- In Arift. 
uenire : ergo plures particule formz animantis imperfe- de gen.c: 
& cum materia accedunt & recedunt. Sed hoc poteft 352 P* 
faluari eo quod multi fpiritus accedant ; motus illi natu- 
rales efficiantur, firecedantceffent, vt patet in neruis 
obftru&is, quorum motus perit , co quod fpiritus ani- 
males impediti non concurrunt ad:operationes eorum 
proprias ergo Gc. 

Quod fi veftras aures ieiunis eque &arduis rationi- 
bus defatigaui, vt me munirem, & tantorum Philofo- 
phorum expertorum auctoritate fultus indicare poflenmu 
non temerarias effe tales meas fufpiciones;vt clarius elu- 
ceícerent ; innumeras penc experientias huc reuocare» 
poffem , que Philofophis quamplarimis argumentum. 
prebuere prodigiofas Nature operationes dctegendi. 
Vnam aut alteram excipite. memorat P.Daniel Bartolus c, .,. 
in iuo de Glacic Tra&atu. quod fatis omnibus pM  vi- | 

: | Dd deli- 


Dift. 44: 


Pag.4:45 


210 ^A PARTIS PRIM X. 


delicet repentinas neces, qua ex attradione halituum 
oriuntur ; quz certe é folo aere non procedunt. Nebu- 
las quibus breui tempore Segetes & Poma in vaftla fepe 
telluris plaga confumuntur & arefiunt; vapores, quibus 
incraffato acreVuarum flores penitus deficiunt. Iníignis 
auté Boile rccenfet inter fufpiciones de latentibus qua- 
litatibus aeris ; multoties fe reperijfle lapides varios acri 
expofitos copiofa cfflorcícentia coopertos , qua confpi- 
cuo fuo colore ceruleo & viridi intermedio & fapore;vi- 
criolum fatis fuperque prodebat ; Glebas etiam alumi- 
nofas fale fuo fpoliatas temporis tractu illud recuperare» 
acri eas exponendo; infuper quoddam genus calcis itj | 
vetuftis parietibus ; locifque humidis ; tractu temporis. 
efflorefcentiam copiofam acquifiuifle nitrofa indole pre- 
ditam . Qui effe&us non quidem folo aeri tribuendi funt; 
fed Effluuijs fiue Spiritibus cum aere miftis,qui abunde» 
é corporibus fublunaribus , vel vi folarium radiorum at- 
tra huntur , vel ipforum innata actiuitate , vel ob variam 
fermentationem é mixtisauolant. Ait idem Boile fe» 
notafle quzdam corpora folida a&u frigida, partibus eo-- 
rum füperficialibus recenter amotis ; halitus adeo copio- 
fos, inuifibiliter licet , in aerem emififfe , vt continuo 
in lance manifefto leuiora euaderent , adeout infigne» 
ponderis decrementum vno horz minuto paterentur. 

Hac memorare vifum eft mihi , ne temerarium putem, 
(dum expendo complures huiufmodi Aeris, infisnefque» 

effe&us in diuerfa alia corpora ) interea coniectari 
operationes aeris non fpernendas effe in 
Animaliü fpontaneorum Phe- 
nomenis . | 


EE 
AA 


CAP. 





CAP.QVINQVAGESIMVMSECVNDVM. rti 


(uA PVT LIT 


An Generatio fpontanea fiat cafa , eg? conre- 
uris «vti liceat . 


Lijs tum conticentibus ita Rufus redorfus eft . Ni- 
A fi hec ipía, qua obijcis, interdum animo reuo- 
luiffem , plane difiderem per tumultuarias munitiones 
tam validz aggreffioni poffe refiftere. fed quoniam acci- 
dit vt nec femel, nec oícitanter hec ipfa mecum agitaue- 
. rim 5 liquidam porro eorum depulfionem vobis deípon- 
deo . Rogo igitur an fatis Tibi viderctur Bemarce, fi 
cfficerem , perinde liquere hanc enunciationem. Rerum 
productionem non temere , non fortuito ,fed induftria,, 
Íed certa quadam regula difponi & accidere ; ac ceteras 
illas enunciationes, fuper quibus etíi metaphificz perfpi- 
cuitatis expertibus , nemo vnquam hzfirauit. Iam dic 
mihi ; fi Citharedi modulationem audiero , fi Bonarrote 
picturam videro ; dubitabo ne vtrum Cytharedi velPi- 
. &oris manum Ars , an cafus moderatus fir? & tamen fi 
manus illa temere fides dinerberaflet ; vel tractaflet pen- 
nicillos ; inter Innumeras motiones , quas cafu ef&cere» 
potuiffet ; illa cadem, qux à Tibicine & PiGore deprom- 
pta fuit ; nihilo difficilior erat ex íc, quam quzlibet rcli- 
quarum . Natura nos ita conílituit, vt quandocunque 
effe&tus aliquis ab altera duarum caufarum oriri potuit , 
nimirum ab ea;q uz itidem per fe indifferens forct ad alia 
innumera diuerfe rationis efficienda , velabea,;qua hoc 
aliaue perpauca opera tantum editura videretur ; tunc 
quidem ifti caufz cffe&umadfcribamus. Hoc autem iu- 
dicium manat ab affumptione illa probabili, que natura- 
liter Nobis eft infita: Scilicet In quolibet euentu ; cetero- 
quin dubio » id opinalilius effe quod plerumque contingit . 
Siquidem plerumque effe&us aliquis peculiaris non exit 
ab ea caufa , que indifferens eft ad huiufmodi cffe&tus cf- 
pua a ficien- 


Lib.z, 


212 PARTIS PRIM x. 


ficiendos, & proinde perraro eiufmodi effe&us producit. 
Idem dicito de locutione;de fcriptione;denique de omni 
opere & productione Naturz;à qua cum ope oui; velfe- 
minis beneficio à przvijs Animantibus emanati innume- 
ra videamus vt plurimum produci : fidenter concludi po- 
teft; omnia femper ita fieri non fortuitis & fpontaneis 
produ&ionibus. Quid ergo coniecturis opus eft vbi 
fenfuum certa comprehenfio indicat quidquid nobis 
euidenter non effulget. Ipfe Democritus & Epicurus 
hac certa prefumptione ducebantur im deliberatione 
quacumque feu leui feu magna ; eiufmodi fcilicet fu- 
tura effe , cuiufmodi fuere preterita. Quare nec vehe- 
mens fubtilitatum ftudium delereex eorum animis po- 
tuit ; quod Nature ftylus inferipferat. Et porro nobis 
pariter ; quantumcunque lu&antibus ; nunquam licebit 
perfuadere; Naturam non certa lege & confilio, fed cafu 
regi. Quz nam igitur peruerfitas eftid in queftionems 
mordicus aduocare ? 

Subtilius fane quam verius ( Bemarcus inquit ) eft il- 


lud ; quo me premis Rufe, & quidem duplici acumine. 


Enitar vtrumque diicutere. Ec quandoquidem memini 


melegiffe hanc ipfam tuam obicctionem in dialogis de 
Bono Card.Pallauicini, enitar vtrumque. difcutere ; af- 
ferendo documenta ; qux apud ipfum met Card.Pallaui- 
cinum libro eodem cap.44. Querengus ingeniofiffime» 
expofuit ;, vbieuoluit differentiam inter Cafum Arten, 
& Naturam. C 
Quod attinet ad primum , quo coniecuras infringis 5 
meminifti tu: ratiocinationis. Cum ex eo, quod ple- 
rumque accidere Tibi patet, cetera pari modo euemire» 
Tibi fuades ; non ne ad coniecturas recurris , vt id con- 
cludas? Quare ergo coniecturas improbes meas, qui mul- 
ta generari poffe fine prieuijs & veris feminibus é folidis 
indicijs fufpicor. Notam Tibi effe non dubito Iuris Có- 
fultiffimam fan&ionem : Que fua fponte occultiora funtsea 
leuioribus coniefluris probari fatis. 
Perfequor alterum; quod obiecifti; Naturam videlicet 
! non 


CAP. QVINQVAGESIMVMSECVNDVM. 213 


non cafu, fed recta operandi regula femper vti. Nec ve- 
roanimus eft mihi tàm infipientis philofophie linguam 
adhibere, vt fupponis; fed extirpare. Damno Democri- 
tis effatum , dum cafum inducit, videlicet ignotum» 
quoddam Portentum phantafie fue agitatione confla- 
tum , quo multa praeter rectam operandi Nature regu- 
lam gubernari fuadet. At negandum non eft, quod No- 
bis experientia patet. 

Fortuiti enim euentus dupliciter nominantur , fcilicet 
comparati vel ad intelligentiam noftram , vel ad cau- 
fas fuas . | 

Penes intelligentiam noftram id. fortuitum euentum. 
dicimus, cuius caufz non eam feruant inter fe tempefta- 
tum atque attributorum congruentiam , vt eius cuenti 
prenotionem , certamque fcientiam induá&io creare pof- 
fit. In hac acceptione fortuito pluiffe dicimus;non quia 
imber é certis ac determinatis caufis non dependeat, fed 
quia imbrium caufas ex aliquo cuidenti argumento non 
pranofcimus , ficutiab externa fpecic ignis de calore» 
aperte premonemur. Quare hoc genus euentuum cx 
- hominum tantummodo ignoratione fibi tale cognomen- 
tum affumit ; idcirco folis defectus ; poftquam eos certo 
preuidendi fcientia inftru&a eft, fortuiti nen appel- 
lantur. | 

Alterum Genus Fortuitorum euentuum eos amplecti- 
tur, qui à füis caufis non preuifi prodiere ; vt cum taxil- 
lis bona fide proiedis à ludente;hie videt faciem eorum 
proferri, ad quam proferendam nefcit;qux nam bracchij 
impulíio fit neceffaria. Verumtamen omnium huiufmo- 
. di euentüum , quos auctor neíciens, vel certe nolens po- 
fuit, femper caufa fuit vel Ars humana vel Natura, quod 
idem eft ac Ars Diuina. Ars quidem humana , qua ; vt 
docet ibidem Card. Pallauicinus , non alias vires exer-- 
cet; nifi vt ipfius Nature Vires admoueat ; & aliquando 
non intelligit ex tali admotione aliquid efficiendum effe 
preterid, quod ad extruendam ipfa incumbit. Ideo 
apud 3pfam eiufmodi effectus inopinatus fortuitus dict- 

tUr 


214 "UPARTIS:.PRIM X. 


rur. Non ita quid futurum fit ignorat Natura; Ipfa enims 
hoc eft vis Diuina in fuis ferendis legibus preuidit vel 
ex aliqua humani arbitriJ molitione, vel etiam ex rerum 
habitudine aliquid euenturum minus fibi gratum , vti 
funt monítra, & membrorum prauitates; At non ideo à 
talibus legibus abftinuit, vtpote valde vtilibus. Hi er- 
go effe&us, quos memoraui, comparati ad Naturam for- 
tuiti vocantur; non quafi prater opinionem ; fed prater 
ftudium caufz, adeoque praeter coníuetudinem con- 
tingentes,. A 
Ex his apparct primo nullum effe&um ab vllo indica-. 
ri poffe , qui ab omni arte fit exemptus. Siquidem circa 
quemcumque vel.Ars aliqua humana adlaborauit ; vel. 
Ars Divina; fcilicet Natura, licet aliud molientes . Ap- 
paret fecundo ; In quo fenfu fpontaneas generationes 
dicendz fintfortuite. Tertió quod etiamfi vt plurimum 
fpecies rerum per ouum propagentur,poffint adhuc mul- 
ta ine ouo generari, Demum patet ratio , cur fi poffibi- 
lis fic aliqua fpiriruum combinatio in materia apta, vt 
non deficientibus alijs caufis neceffario requifitis viuens 
aliquod ex ea confurgat , non femper liberum fit arti il- 
lud excitare. Patuit.clarius hoc mihi ; cum Ariftotelis. 
Metaph. Paginas peruoluerem . Ille enim text.29. vbi ue cur 
7.de for- quaedam artificialia poffint fieri cafu, alia non; loluit tria 
futs e eO A ad hoc fpectantia. Primum eft cur aliqua, quz 
cap.11. fiunt ab arte ; non poffint fieri cafu, ex. gr. cur fanitas , 
qua fit per artem medici, poffit etjam fieri cafu , domus 
non poffit fieri cafu . Refpondet quod Artificialia non» 
poffunt fieri ex qualibet materia, fed folum ex determi- 
nata materia ; quz dcbet effe pars faci ,. & debet habere 
aptitudinem ad lioc ; vt concurrat fimul cum forma arti- 
ficiali ad opus , quod eft finis artificiati ex. gr, Serra non. 
poteft fieri ex lana, fed ex ferro, quod per duritiem pof-. 
fit concurrere ad fecandum . Iam hec materia requifita. 
ad artificiatum duplex eft. Prima eft calis ; vt poffit mo-. 
uere fe ipfam ad formam artificialem ex.gr. corpus hu- — 
manum ita eft materia fanitatis , vt poffit fe ipfummoue- — 
re | 





A 


CAP. QVINQVAGESIMVMSECVNDYVM. 2:15 


re ad fanitatem eo motu; quo mouetur à medico, & fani- 
tatem recuperare , ficut de fa&o multi »grotirecuperant 
fanitatem ex fe ipfis abíque opera medici .. Secunda ma- 
teria eft talis,vt non habeat principium intrinfecum, quo 
poffit mouere fe ipfam, vel faltem non poffit ita mouere, 
ficut mouetur ab arte ex. gr. lapides ita funt materia do- 
mus; vt non poffint fe mouere ad formam domus co pa- 
éto, quo mouentur abzdificante; faltans licet habeat 
naturalem virtutem mouendi fe ipfum , non tamen po- 
teft per illam fe mouere illis motibus ordinatiffimis,qui- 
mouercetur per artem faltatoriam, vel vix poteft. 

' His pofitis : quz non habent principium fe mouendi 
 adformam artis, vel fi habent ; non pcffunt ita fe moue- 

re , ficut mouenturab arte ; non poffunt acquirere for- 
mam artificialem cafu , fed folum ab arte ex. gr. lapides 
non poffunt acquirere formam domus; nec poteit aliquis 
cafu faltare faltationem , qualis fit per artem ; ideoque» 
neque domus; ncque faltatio pulcherrima poteft fieri ca- 
fu . Rurfus materia ignibilis non poteft fe ipfam mouere 
ad formam ignis, idcoque non poteft igniri à fe ipfa; fed 
debet igniri ab exteriori igniente. E conuerío que poí- 
funtfe ipfa mouere motu artis , poffunt acquirere for- 
mam fine arte , ideoque zgrotus poteft fanari fine ópera 
medici vel ex fe; vel fi cafu fiat motus, qui deberet prz- 
Ícrib1à medico. IO Du b 

Ex hac doctrina difcimus effe in natura Iegem talem 
prefcriptam, vr«afu poffint aliqua cfformari , alia veró 
non ; Natura enim tanquam artifex prudens femper ope- 
ratur,& cum iam lege fanciuerit multa Animalia ex alijs 
oriri debere, alia nom,vtaduertit Ariffoteles,dcereuitsvt 
illa nunquam fponte nafcantur ; & dicuntur intenta pri- 
muni à Natura, & iuxta ordinem Naturz , alia vero pre- 
ter ordinem Nature & fortuita; ficut docuit cum Arifto- 
le pluribus in locis S. Thomas. 

Quoties ergo contingit Spiritus Vegetabiles iterum 
cum Fixo coniungi, flatim germinat Virgultum , oriun- 
tur autem illa herbarum genera, qua facilius nafcuntur ; 

e & mi- 


Hif. Á- 
nint C.1« 


216 PARTISASPRIM €». 5A 


& minorem ac minus perfectam requirunt copiam fpiri- 
tuum, quae veró majorem & perfe&iorem requirunt con- 
geriem, non ita fponte nafcuntur ; ficuti ex contingente» 
aliquo concurfu fpirituum fenfitiuorum aliqua Animalia 
imperfectiora generantur , non vero alia perfectiora » ita 
& in Plantis; cum tamen hzc ipfa & in Animalibus & in 
Plantis nafcerentur , etiam melius ex femine, Et quam- 
uis non repugnet in terminis aliqua ex perfedtiffimis 
combinatio, non ideo dicenda eft poffibilis, cum iam na- 
turi decreto fancita fit lex ; qua generationibus fponta- 
neis termini aliqui prefcribuntur, vti mare ventis agitatít 
arcnis compefcitur; ibique fiftendo, vt ait ille; obfequen- 
ter Numen adorat. | | j 

Damno propterea Petri Borelli opinionem erroneani, 
qui fibi fuatit licita nigromantia Patrem, Auum,Atauum, 
totamque Profapià; immó Antiquos Romanos; Hebreos; 
Cent. 4. & Arcam Noc totam in Mufeo;abíque Pitoniffa ad libi- 
obfer.62 tum accerferemodó eorum cineres vel offa feruaret. In 
Homine enim, vt optimé notat Cabeus , non folum funt 
fubftantie fpiritofz fed preterea fubftantia fpiritualis,que 
pig. 8:. non eft fpiritofa & vapida; fed aliquid omnino diuerfum 
ib4 — àcorpore, & fubítantla fpiritualis, quz quia vnitur cor- 
pori ad complendum principium operationum , ideo di- 

citur forma informans, & à Deo folo corpori vnitur. 
Patet fané iam per te, Fulbertus inquit ; non eam effe 
cafui fecunditatem, quam illi Democritus affignauit , & 
fimul mihi perfuafifti rerum naturam ita contemplandam 
effe à Philofopho ; vt nec oculus penitus é fronte fua, 
eucllat , nec folum du&um oculorum fequens ratiocina- 

tionem repudiet . Si aer; qui nos circumftat, fpon- 

taneis generationibus adeo vtilis poteft exi- 
flere; Rufi opinionem fuper ancipitis ^.  - 
probabilitatis gradum efferri 
iudicabo. 


c 


li indc mua Dr Med aano 


CAD. QVINQVAGESIMVMTERTIVM o UAI) 
QADPVTSGEII 


Confirinattur ex alijs vationibus Aerem 
AT requirt 


Vm Bemarcus . Addam aliqua. Naturz opera, qug 
nicecutiamus ; talem eius operandi modum per- 
fpe&iffimum reddunt. Supponamus aerem puriffimum 
cffe; omnibus Spiritibus feu Corpulculis vegetantibus & 
animalibus orbatum, quibus tum generatio tum confer-. 
uatio Viuentium;prafertim imperfedorum, iuuetur » cu- 
iufmodi funt Vermiculi aliqui; quorum fpecies non pro- 
pagatur, & fic in mufcas tranfmutantur,qua quidem funt 
infoecunde . Nunquid ergo aerem inutilem exiftimabi- 
bus? Da veniam Rufe , fi pro meo arbitratu de aere id 
folum credam, quod Tu pro tuz fententiz munimine fa- 
teri non recufabis. Vt foboles ex ouis excludantur non 
vnico indigemus auxilio. Requiritur Zoeur 1dozeus in» 

. quodebite oua foueantur , requiritur fufficiens & apzus- 
calor, qui foueat ; Locus inquam idoneus, cuius defectu 
Ícimus nunquam pullos excludi ex ouis Strutionum in 

Italie Regionibus, licet in his oua ab ipfis producantur: 

fic Braffica femen infeecundum in aliquibus Regionibus 

germinant s fic Teftudines nifi fua ouafub Terra defoffa 
occultent , nunquam prolem multiplicant ; etiamfi illa, 

Íolis radijs & calido: aere: foueantur . Vnde deducitur 












uem perficiendam, Ba uin & Seminibus Mam. mo- 
litur. Quam ob caufam Ariftrotcles dixit Igne Animal , ,. ,.,. 
non generari, quia nempe Natura in procreatione fobo- deir. 
lis calorc non vtitur excedenti & corruptiuo, cuiufmodi 
eít igneus ; fed blando & vitali ad certum gradum pro- 
ueco, acquirit autem hunc gradum caloris materia ii, 
quocunque Viuentium ortu femper ab externo calefa- 
ciente per preuiam g mic. - co&ionem,cuius termt- 
e nus 


pag.166. 


apudAr- 
ueum.s 
pag.99. 


2j)89 iL IPIS ETSI BBINMURU 


uus ac finis eft natiui caloris acquifitio . Sic docet Lice- 
tus . Hac ratione narratur Liuia Imperatrix ouum tandiu 
in gremio fouiffexdonec ex co feetus redderetur . Atqui 
hec omnia ab aere preftari poflunt, etiam fi femen non 
adfit, quid ergo fpontaneam generationem non admitta- 
mus? Prazftari inquam poffunt; fi tamen detur fubiectum 
aptum ad talem generationem , non diffimili modo ; quo 
ouum , velfemen requiritur in ceteris non fpontancis . 
Sicuti enim ridiculum effet in campis Segctes, in virida- 
rijs Flores,in hortis Olera & Poma;non iactisSeminibus, 
expectare , ita ex fubiecto non idoneo fortuitam fobo- 
lem expofcere « X 

Vnicum experimentum ad hoc comprobandum vobis 
refero. Condideram eadem die aliqua fungorum fruftu- 


.la aliquantulum contufa in tribus vafis vitreis ; in quo- 


rum duo aquam é puro fonte hauftam & parum calidam 
immiferam ; inalterum vero aquam pluuialem vt faciliüs 
putreícerent. Claufam femper feneftram cubiculi reli- 
qui, ne muíca vlIa adueniret ; licet Decembris dies cla- 
berentur; quibus nulla amplius apparebat. Adieci infu- 
per fingulis vafis opercula ; que tamen aliquoties remo- 
uere placuit ; vt toti aeri; quo cubiculum occupabatur, 
maffa illa putrefcens exponerctur: Biduo vel triduo , fi 
bene memini , elapfo ; fermentationem aduerti ;, & adeo 
ebullientem impurum illum liquorem tanquam muftum 
in dolio ; & quidem magis in vafe, vbi fungi cum aqua; 
pluuia continebantur, vt ad altitudinem duorum digito- 
rum , continuis bullis afcendentibus craffiorem & fuper- 
natantem materiam cfferret, qua licet bacillo pluries ad 
fundum immiffa ; paulatim à vi ebullientis humoris ite- 
rum iterumque cogebatur afcendcre . Ebullitione ab- 
foluta poft quatuor circiter dies , microfcopio pluries 
examinaui aliquas paruulas guttas craffr illius putridi- 
que humoris , cx fingulis vafis. deprchenfas ; in quibus 

nullus viuens apparebat. — — ! 
At nihil generatum inueni in fanie ilIa; qua fungis & 
aquafontisconftabat, In ea vero; qux aqua pluuiali 
3 com- |. 


i" 


Me go AL 
T yo 


"th 














NOU 





CAP. QVINQVAGESIMVMTERTIVM. 219 


componebatur innumeros vermiculos deprehendi ; & 
adeo perexiguos » vt ,licet microícopio ; quod obiecta. 
mira magnitudine'au&a oftendcbat ;: obferuarentur ; ea 
mole & figura, reprefenrabantur,vt in pagina,quam exhi- 
beo, delineata videtur litt. O. Erant. vermes ifti fine» 
vlla membrorum diuerfitate compacti, & quafi aqueo 
humore concreti, tanquam piíciculi per aquam diícurre- 
bant, & quidem adeo velociter vt tremula potius pun- 
&a , fiue athomi viderentur viucntes . Lincam ABC 
DE citiffimo progreffu indicabant. Numerum millena- 
rium excedere iudicabam eos; qui in anguíto fpatio mi- 
crofcopio detecto, lenticulz amplitudinem non fuperan- 
te cernebantur : omnibus deinde pereuntibus poft ali- 
uot hore minuta, cum humor perexiguus vitro fuper- 
pofitus ficcabatur, quod vitrum poftea minutiffimis pun-- 
&is immotis notatum , fiuc raro puluere afperfum appa- 
rebat. Hanc obíeruationem pluries feci diebus infequen- 
ribus, femperque fimiles inueni, & mole omnino eadem: 
poít tamen octo dies nullum potui. reperire , vt oftende- 
rem Amicis ; ficuti nec huiufmodi ; nec diuerfi generis 
Animal vllum in putredine mifla cum aqua fontis potui 
deprehendere . 
-- Ex relata & curiofiffima obíeruatione comprobatum, 


eit non folum magis idoneam effe ad vermes generandos. 
ualem , eo quod é nubibus maiorem deferat 


pirituum aéctiuorum & fubtilium copiam ; quam ex vi- 
Íceribus terrae deuchat fontana , quz fpiritus magis fixos 
colligit; vt docent Cabeus; alijque Naturz accuratiffimi ji, t. 
exploratores ; verum etiam ad huiufmodi generationes 4. quaft. 
, fortuitas mazeriam aptam requiri,non minus quam ouum VPc? - 
ad ceteras , nam in expofito experimento prater aquam 

crat res putrefcens, fimilis locus;aerifque temperies om- 

nino eadem , fed quia decrat in altero vafe aqua aptior 

ad vermiculos illos cfformandos ; in vtroque geniti non 
fuerunt. | | 

In hac fufpicionem me adduxit quod infuper expertus 

eram anno preterito. Pofui in vafe vitreo cum aqua ex 
Mor bea puteo 





420 PARTIS PRIMZ. TA 


puteo haufta limpidiffima flores Hyacinthos contufos; in 
altero cum aqua fimili flores Ranunculos. Putruerunt 
vtrique » & in vifcida ac pingui illa maffa hyacinthina, ; 
paucis diebus elapfis, multi vermes apparuere, at in alia 
ex Ranunculis compada ( floribus nempe magis zduftis - 
quam fint hyacinthi ) non nifi poft multas hebdomadas 
vermiculi aliqui numerari potuerunt; quos obferuatione 
noftra 44. fatis defcripfimus. h^ | 
.  Preparata idonea materia; requiritur calor aptus ; qui 
foueat, vclut caufa efficiens fecundaria & per coctionem 
ipfi calorem augens  impertienfque temperamentum. , 
quod eít vltima difpofitio ad fubeundam formam ac&au 
viuificantem. A temperato enim calore cuncta generari 
neceffe cft; inquit Cardanus , & fi deficiat; nihil genera- 
lib.s;pag Ct « Id fufpicatus eft accuratiffimus Redi cum referens 
714. . tractatu de Viuentibus, que in Viuentibus reperiuntur; 
p nunquam fibi natos vermes ab.ouis muífcarum Menfe Fe- 
P*879 bruario, addit: fortaffe ob aeris frigidam imtemperiem, . 
Certé mihi non folim hyeme nulla fpontanea generatio 
accidit; fed ctiam verno & autumnali temporc ; cum Vi- 
.perarum carnes in aqua ad putrefcendum tenerem in an-. 
gufto cubiculo calidiffimo ; erat enim fupra hypocau- 
ftum furni collocatum , qua tamen carnes verminabant 
eodem tempore in alio cubiculo ampliori ; claufo qui- 
dem, fed naturaliaeriscalore occupato... — 
^. Illud inter hafce generationes , nempe Jfontaneam | & 
zon fbontaneam intercedit , nobile difcrimen , quod 
Spontanca fiat ab agente precipuo intimo quidem mate- 
riei tranfmutand: , fed tamen excitato de ocio ad nego- 
' cium, dicunt Scholaftici, de actu primo ad fecundum, ab 
externo caloreAmbientis eoque vcente velut inftrumen- 
to ad operandum opportuniffimo . Generatio autem nom 
fpontanea femper fit ab Agente externo nullius nifi pro- 
prij caloris minifterio vtente, vnde patet in vtrifque ca- 
"jorem hunc aptum Agentis externi requiri. Hoc innuit. 
Ariftoteles non vnico in loco, fed fpeciatim vbi afferit 
oua pullos excludere. sum Auium incubitu , tum etiam 
| | in 











CAP. QVINQVAGESIMVMTERTIVM. 2i: 


in Zz:gipto obruta fimo, & in vafis quibufdam tepidis re- 
pofita. Cum ergo oua pullos excludant, quando folo 
ambienris calorefouentur, ita fpontanca generatio fict 
minifterio caloris ambientis nullo euidenti genitore . 
Rurfus fpontanea Viuentium generatio à non fpontanea 
diffidere videtur, quod in ortu non fpontaneo materia ab 
codem Agente difponiturad formam,;à quo difpofita po- 
ftea formam acquirit; licet cum ea differentia , quam ob- 
feruat Ariftoteles ; inquiens. Animal, intellige perfc- in lib.de 


&um , in fui generatione non indigere r. ex- Plant. c. 
irinfeca, plantam veró indigere temporibus anni, folis " 
calore, temperic aeris; & alijs ; quibus materia fit apta 
vt Agens primarium vltimas difpofitiones ingerat, & 
pott easformam immittat. Ideo in Animalibus perfeáis 
«alor ex alimento operatur , qui calor ex alimento geni- 

cus eft intimus àc propriusAnimalium.In Imperfectis au- 


tem, quis fponte nafci dicuntur; operari caliditatem fiati — 
emporis, quz in ambient inetur, quz Viuen- 


tia imperfecta proinde Plinius gigni afferit ex non. geni- 1ib.o.c 
tis)fed ab eílate, vere, flatoque tempore anni. Nunc fic. 68. 

Generatio non fpontanea ex ouis & feminc pendet 
maeis à principio interno ; quam fpontanea, & tamen» 
calor aptus externi ambientis nempe Aciis ; Íeu alterius 
agentis requiritur, vt illa perficiatur ; cur ergo ad fpon- 
tanceam excitandam aer eft remoucndus ? vtriufque gc- 
nerationis ratio ea eft quod vtraque fieri debet altera- 
tione prauia in materia illa ; quam Natura pofuit & de- 
creuit tanquam füubiedtum generationis ; qua alteratio 
tunc temporis fit; quando fpiritus in ca delitefcentcs a vi 
externi agentis excitati mouentur ijs motibus; quos lNa- 
tura difpofuit ad talem finem obtinendum . Quamobrem 
femina multa Cepz,Bulbi & fimilia etiamfi fub terra non 
delitefcant , vellibero in aere humido & tepente , vel 
ctiam in ipfis fructuum corticibus inclufa , foliola emit- 
tunt; quz dícuntur feminalia . 

In affertionis huius confirmationem plura enarrarco 
vobis poflem, quz Auctores, praecipue Eruditus Trium- 

| phetti 





de veoet 
Dlant. 
p28:55* 


pague 


elle 


12322 LLL PCALUIUTLSS OB. RCDLMIE 

phetti fuis in obferuationibus recenfuerunt » Viam not 
omittam , quam ipfe refert fibi communicatam à D. Bar- 
tolutio , viro philofophicis ftudijs erudito. Hic fiqui- 
dem maloaurantio difrupto ; quod víque ad octodecim 
circiter menfes plantz affixum permanferat ; omni fucco 
penitus exhaufto ; ita vt liberé vagarentur femina ; & fi 
manibus attrectabatur ; fonitum quoddam efficerent ; in 
co; inquam vidit femina vegetationem inchoaffe, produ- 
&a vnciali & fibrofa radice, nec non quatuor foliolis ; 
quorum duo priora ad latitudinem maioris vnguis acce- 
debant ; Hoc idem in cucurbita mucefcente in fuo cubi- 
culo repofita à fe obferuatum adiecit. 

Quin immó Plantas ipfas videmus nó producere femi- 
na prolifica , nifi calorefolis foueantur, & certis anni 
tempeftatibus, nam fuos foetus edunt verno & xfiiuo 
tempore, non autumnali, aut brumali , ob id ait Ariíto- 
teles. Accedente fole ad nos fieri Generationes, Cv veceden- 
te fieri Corruptiones . Itaque Ver, & Aeris tepor rcfpe&u 
Plantarum & Animalium ortus eft agens prparans ma- 
tcriam ; & coadiuuans generationes. Si planta aliqua; 
clauderetur in vitro hermctice claufo,quid quefo fieret? 
generarcet ne florcs, perficeret ne femina ? negabis; & ta- 
men quid magls aptius ad dores & femina producenda, 
quam planta illa? Dices defe&um talem deriuare ex pri- 
uatione liberi aeris. Hoc idem ego affero , dum recor- 
dor veftes € lana, pelles, plumafque ventis borealibus 
perfiantibus exponi ad hunc folum finem , vt humores 
craffos, & pinguia corpufcula, quibus funt imbuta, peni- 
tus exiccentur, & arefiant, ne poftea tepente aere Tinez 
& huiufmodi Animalcula ex illis generentur in eorum 
perniciem. Hac de caufa Hieronymus Caleftanus in; 
Íuis circa Stirpes obferuationibus monet Pharmacopo- 
las; vt radices debiti anni diebus colligant , ne recurrente. 
Vere & Autumno ex bumorefuperfluo putredo frat,V erme[- 
que generentur . J 
'Hisalijíque rationibus coa&us arbitror, prebendum, 
€ liberum aditu ifi fpontaneas generationes pre« 

0 0 ME 


CAP. QVINQVAGESIMVMTERTIVM. 223 


fertim vermium defideramus . Arcend ! 


ne oua fua deponant ; vt fcpe accidit ; pariantque nobis 
ambiguitatem in iudicando : quod certe facile obtineri 
poterit nec ars Domitiani requiritur peritiffimi iacula 
emittendi in mufcas, cum puellus quilibet, dum aeri res 
putrefcens exponitur ; flabello vel Icuiter circumducto 
poflit illas fugare . 

Claudat meum fermonem fuis verbis aureis Angelicus 
» Doctor, à quo nonaudeo diffentire. [In his veró ; 
;, ait D. Thomas,que generantur ex putrefactione etiam 
» eft in materia aliquod principium fimile virtuti acti- 
» uz,quz eít in fpermate ;. ex quo caufatur Anima in» 
» talibus Animalibus. Et ficuti virtus ; que eft in fper- 
»; mate , eft abanima completa animalis, & à virtute» 
» celeílis corporis , ita virtus ; qua eft in materia putre- 
» facta generatiua Animalis , eft 4 /olo corpore calefii , in 
» quo funt virtutes omnes formz generate ficut in prirn- 
» cipio actiuo. Qualitates etiam actiuz , licet fint acci- 
,; dentia, non tamen agant folüm in virtute propria. fed 
», in virtute Formarum fubftantialium, ad 4üx fe babent 
,; ficut inflrumenta, ficut dicitur in 2.de Anim.lect.10.] 

Bemarco iam conticente, ita ferme Fxibertus applau- 
dens vociferatur. Philofophi przftantiam confimilemo» 
judico artificum arti , quiin materia quam tractant nihil 
noui fzpe efficiunt ; fed veladimunt qua fünt fuperfluas 


in 7.Me- 
taph.lect 


1o: 


vt fculptor,vel addunt qua prius erant fegrcgata ceu pi-- 


&or. Pluraíané que circaaerem produxifti apud Scri- 
ptores legeram , fed ita difperfa vt ante hac comprehen- 
dere non potucrim id quod à Te breuiter accepi. Argu- 
menta allata adeo ftrenua funt vt mihi gloriandum pu- 
tem ,quod tecum in certamen prouocauerim. Perge» 
porro ; exornat enim te magis fermo tuus ; quam lauda- 
tio noftra. | 


"Tum Bemarcus. Differtatio quidem hxc Tibi con- 


gruentior videtur , vtpote circumfluenti philofophicis 

doctrinis & experimentorum naturalium peritia ; qus 

ego; licet naturaliun rerum curiofus; vix delibaui. Ve- 
rum 


a4, , PARTIS PRIM E. 


rum quia per tehoc munus demandatur;quod fupercft ex 
inclinato iam die fpatium fufficit opinor ad alteram bre- 
uem obferuationem adducendam, qua ad aerem fpectat 


CAPVT'"LTN. 


Confrr matur ex Vermibus generatis ob Neba- 
las in Frutfibus. 


A illaeft, qua mecum meditabar, multa dari phe- 


nomena, quz fauere videntur fufpicioni noftre. Ef- 

fe fcilicct Anonymas in aere fubftantias; qualitatefque». 
Phaenomenon infigne mihi fuppeditant vari exoticique 
morbi;qui nonnullis temporibus & locis,vt notauit Boi- 

Sufp. de le; multa Bruta modó huius;modó illius fpeciei inuadunt 
luen. — pecantque . Huius rei multas habemus inftantias in pro- 


qual 2€" batorum auctorum tum medicorum tum aliorum libris ;. 


2 P i: Mbit i 
Us cuius generis notabilia quedam exempla etiam à Boile 


ehfernata tücisnt, Quiait hocà fe allatum ceu funda- 


métum fufpicionis huius;eo quod morbos hos diftingue- 
ret ab ijs Animalium morbis, qui oriuntur ; vt fepius af- 
firmare licet de lue. putrida ouium , ex intemperie tem- 


peftatum anni, ex immodico frigore , calore , vllaue alia. 


aeris qualitate manifeflata, Ac facile perfici pofle horum 
exemplorum nonnulla probabiliter arguere in aeremn 
emiflas peculiaris indolis exhalationes, qua nouos mor- 
bos in huius fpeciei Animalibus producunt ; non vero in 
Animalibus fpeciei alterius ; atque hoc illoue loco par- 
ticulari non vero alibi. Cuius rei multa adducit exem- 
pla. Illa omitto ; cum fatis fuperque talis fufpicio pan- 
dere nobis viam poffit ad aliam fufpicionem ; de qua in.» 
noftris Colloquijs difleruimus . | 

Accidit non raro temporum mutationibns fieri in Fru- 
&ibus, Frumentis, & Segetibus etiam à planta & radice» 
deciíis alterationes quafdam; & fermentationes talcs, yt 
paulatim marcefcere incipiant  paucorumque dierümo 

fpatio 


| 
| 
| 
| 


CAP. QVINQVAGESIMVMQVARTVM. 225 


fpatio omnia putrida euadant , & faporis loco foetoren. 
Ícateant ac vermibus. Nebulas illas repentinas recolo ; 
quibus toto ambientis fpatio occupato fruges omnes; 
tanquam peftilentiali lue imbibitz ftatim corrumpuntur. 
Ab experto Agricola narratum fuit mihi,dum prope Ca- 
ftrum Gandulfi per amoena filuarum ífpatiarer hoc anno 
Autumni tempore , in aliquibus vincis Vitas omnes ma- 
turas poft aliquas pluuias, ventorumque flatus calidos & 
humidos ftatim putruiffe ; & infuper ( quod notatu di- 
gnum eft in noftre fufpicionis argumentum ) fub cuticula 
cuiuícumque racemorum acini vermiculum latitaffe» ; 
quod etiam in cerafis alijfque pomis non fepe ego met 
adnotaui;in quibus nullum foramen;plaga nulla extriníe- 


cus apparebat; Num fortaffe muícarum examen fuit adeo 


copiofum & accuratum;vt fingulz fingulos racemi botros 
inuaferint ? dicas mihi quefo qua nam arte , qua peritia ? 
fine vlla cuticula fractura hoc fieri potuerit? qua ratione 
fingula in fingulis fructibus, & non plures in fingulis ? & 
fifingule in fingulis, cur vnicum tantum ouum depo- 
fuerint. ; | 

Scio Kircherium lib.ro.Mundi Subterranei,vbi querit 
quomodo fübinde cum pluuia Animalcula decidere vi- 


deantur, refpondere. Effe in aere & nubibus omnium 5 


Rerum halitus, omniumque Miftorum feminia , & confe- 
quenter effe plurimos Halitus animales , qui refoluti fi 
coniungantur cum aliqua materia congrua & proportio-- 
nata,virtute plaftica ijs inexiftente,mox formabunt Ani- 
malia pro ratione feminij ab alitibus ex refolutis Anima- 
lium plantarumque corporibus fiue viuis fiue mortuis 
deciíi; & in aerem eleuati , atque hanc effe rationem; cur 


aque fluuiales tam facile vermes generent . Hac tamen» 


nec omnia reijcio nec approbo; cum plurima noftram fu- 


; Ípicionem iuuent, qua puto vermes tales generari ex fer- 


mentatione ; de qua differuimus ; opitulante non pa- 
rumaere. | 
Lubet illam firmare Ariftotelis do&rina, Ait ille Ant- 
malium ; quafponte oriuntur principium materiale im- 
| , r | per- 


Seét.2.C. 


7. Me- 
tepli.tex. 
3l 


Text.55- 


226 PARTIS PRIM x. 


perfe&um effe, quz materies paffim proftat in mundo; al- 
teraturque citifime ; difponiturque facile ad Ambientis 
mutationes . Quamobrem fubdit . Huius etiam feculi 
mutationes , ( nempe mutationes , qua noffra etate quoti- 
die in Ambiente , cv abeo in ves. contentas fieri confueue- 
pe femen Auimantium minutorum generi fatis contra- 
bere poffunt , quod fapius «fu venit . Mutationes in- 
quam aeris fepe vigentes nullo negotio poffunt apparare 
materiam exiguis illis difpofitionibus ; quas fufficiunt 
principio feminali Animalium minutorum fiue imperfe- 
&orum . Tum enim maximé oriuntur fponte Animalia, 
imperfe&a , quum maxime mutationes temporum. inceí- 
ferunt. | | 

Hac occafione adijcere fas fuerit memorabilem: illum 
locum , qui habetur apud. eundem de coelo : videlicet . 
Principium rei cuiufcumque maximum eff , quippequod ver 
dimidium fit . Hoc eft inquauis re principium, vnde illa 
dependet, maximum quid eft, non quidem abfolute , fed 
maximum eorum, qua ad eam rcm pertinent » nec maxt- 
mum mole, fed virtute ac perfe&ione .. | 

Hac verba recitaui; vt inferam. quam irrationabiliter 
Aerem excludamus, fi adeo vtilem ad fpontaneorum ge- 
nefim illum comprobant noftre vel fufpicioncs;vel expe- 
rimenta. Etiamíi parum conferat ,. maximuni quid cít ; 
cum fit principium;à quo aliquo pacto dependent huiuf- 
modi generationes . Si videmus fpecula vftoria conuexa 
vi figure fux lucisradios refringere ; & hac ratione ma- 


teriam combuftibilem accendere,cur nomambientisaeris- 


alteratione ; cffluuijs & qualitatibus excitari materies 
apta nom poterit; vt in aliquod viuens erumpat .. 

Scio parum fauere viris egregijs Ariftotelis areumen- 
ta ; ceu tela non cufa in Philofophorum officinis, quas 
experimentales vocant. Hoclubens agnoíco. At cumx 
talia mecum ipfo reuoluo, animaduerto me clare ea ap- 
prendere non poffe ; quz ab aliquibus demonftrari eui- 
dentiffime afferitur . Haíce meas diffextationes fufpicio- 
nes.voco ; & dum fincere expono ; qua obferuatu digna 

mihi 


Du. 


E C t ^ ie 
E dE. Md mt ce a dà 


CAP. QVINQVAGESIMVMQVINTVM. 227 


mihi vifa fuere ; dubito Az omnta ffat ex oto , vcl potius 
hec. illatio vniuerfalis reddi poffit falía ab aliquo , 
quod fine ouo fponte generetur, & producatur. 


punDnWVepi em y. 


Indic atur Proportio, qua eff inter Genevatto- 
nes Spontaneas, eg ex Ouo. 


pF Am igitur, vt refumam , concludamque quod dicere» 
À inftitui,Duo vel Triafunt,que mihi vifa funt non pe- 
nitus contemnenda. Primum eft , vt quafdam notemus 

 circumflantias , quas plerique obferuatores forte pra- 
tereunt. Talis funt aeris Zemperies ; locus, 1n. quo fiunt 
obferuationes ; & zezzpus, quo peraguntur experimenta . 
In caíu enim noftro leuis moleftia notandi quafdam cir- 
cumítantias abunde compenfabitur minima quaque de- 
te&ione in rebus adeo reconditis grauibufque acquifita ; 
detegemus enim non raro experimenta eodem pacto per» 
fici non nifi ex circumftantiarum variatione ; quibus ne- 
gledis, hoc vclillud euenire ftatim pronuntiamus , vt 
opinamur, & quidem immeritó ; nam culpa noftra not 
vitio Natura non apparet quod querimus;quod ft abíque 
culpa non accidat ; ex defectu aliquarum caufarum for- 
tuito & per accidens,vt aiunt Philofophi, contingit. Se- 
quor confilium magni Viri , qui fuadet repetenda nouo 

Jemper aufuy &» quidem pluries experimenta, nec «nico fatiJ- 

feri debere Philofopbum exploratorem , vt ffatuat quid cre- 
dendum fft ;hoc ipfum ego expecto atque fuadeo. Neque 
ex illis me effe putos cui femper arrideat Natura . Plu- 
ries denegat quod cupio. Attamen illud fequor quod 
Poeta fuafit . Tz ze zecede malis, fed coutra audentior ito. 
Qua operandi regula ductus animaduerti hanc agendi ra- 
tionem omnibus effe perneceffariam . Qui enim fponta- 
neos partus admittunt, Illi infuper ; qui fcmper ex ouis 
€os fieri decreuegunt hac via neceffe eft vt incedant. 


PT Quid 


pag. 12 


228 PARTIS PRIM Z. 


Quid refponderes Rufe ; fi triduo tantum elapfo poft 
incubatum Galline fupra oua » impatiens proiJcerem ali- 
qua oua ; &affirmarem ouis non ineffe virtutem , etiam» 
calore gallinz adiuuante, pullos excludendi ? Quid obij- 


ceres fié terra femina effoderem poft aliquot dies tan» - 


quam inutilia ad plantas gencrandas ; eo quod plantas 
eerminare non viderem ? non aliud profecto, nifi perne- 
ceffarium effe cemporis interuallum à Natura conftitu- 

um, vt pullus ab ouo , & planta à nucleo excludatur ; & 
quidem non temporis cuiufcumque interuallum,fed die- 
rum, quos cceli temperies apta comitetur: decidentibus 
enim frequentibus pluuijs femen loco germinandi mar- 
ceícet : calore temperato per aerem diffufo celerius ger- 
minabit; immoderato frigore tardius . Si ergo talis ra- 
tiocinandi forma Ouis & Seminibus fauet,cur fpontaneis 
eenerationibus aduerfetur ? Quid iuuabunt experimenta 
illa, quibus nullus vermis in putridis floribus vifus fit ? 
affero non fuiffe. Fortatfe ex feminis carentia? cur non 
potius ex defectu aliarum caufarum , quas iuuare tam ad 
Ípontaneos ; quam ceteros non fpontaneos partus anim- 
aduertimus ? 

Infuper ; refumo , non negamus virtutem foetificandi 
Ouis & Seminibus , licet foecum nullum excludant, in» 
inepto loco pofita ; & obferuatione fuperiori indicatum 
eft. Cur ergo é loci circumítantia experimentorumo 
euentus non metiamur ? Hoc fecundum caput eft ; quod 
commendare inftitui, in hac mea obferuatione . vt ícili- 
cetobferuetur etiam locus, & cuperem experimenta ite- 
rum paragi in alijs locis ; quia aliquoties confuülto expe- 
rimentum cepi fruftra,quod alibi feliciter euenit (& qui- 
dem mufcis in vtroque cafu excluás ) quod aduerto ne 
iterum obijciatuf. j 

Fauet mihi quod accuratiffimus Boile agens de ma- 
enctibus cceleftibus narrat; videlicet : quod cum expofi- 


tum fuiffet aeri caput mortuum vitrioli, tum à fe; tum ab 


amice , non longe àíe diffito ; pars quidem illius per 


complures feptimanas; alia vero pars per aliquot meníess | 


non 


CAP. QVINQVAGESIMVMQVINTVM. 229 
non inueniffe illud manifefto pondus fuum auxiffe; vel 
fenfibilem aliquam falfedinem acquifiuiffe , cum fibi & 
alijs Salfedo & pondus additum effet . Quod illi fufpi- 
cionem iniecit peculiare aliquid inefle aeri in illa Lon- 
dini plaga, vbi peracta fuerunt experimenta , durantibus 
faltem temporibus illis, quibus à fe peragebantur. 

Tertio negligendum non eft ; quod apud omnes com- 
probauit experientia: infoecunda effe oua; infcecunda fe-. 
nina Plantarum multa ; qua fubuentanea dicuntur , quo 
pofito fic arguo. Nileft in Rerum Natura magis ido- 
neum ad fpeciem propagandám, quam Ouum & Semen, 
& tamen nec oua neque femina feetificant ; fi aliquid in 
ijs defit; quod Natura in illis requirit , vt apta reddantur 
ad producendum, & licet oua & femina fint rerum; qua- 
rum fpecies tali modo propagantur ; eo quod tale coin- 
plementum defit;vocanda funt potius oua incompleta , & 
talia; vt non fint in actu primo proximo , ficut loquuntur 
Philofophi idonca ad producendum . Infuper non idcir- 
co negamus fieri propagationem fpecierum per oua & 
femina , eo quod non raro eueniat nullum animal ex ijs 
- gigni, licet parata fuerint, quibus tamen aliquod perne- 
| ceflarium & requifitü defit ad idoneas productiones. Ta- 
lem defectum à fe pluries obferuatum refert laudatus p, v. 
Redi, precipue vbi ait zuzquam animal natum. effe ex vent. in 
ouis , qua inuenevat. fuper flores putrefacfos. Auiff .. 1pfu-. Viuent. 
per nullum animal alatum natum effe ex vermibus intey 979 
flores malu obJeruatis , fed omnes fucce[frue perzfe - Evgo 
à pari reijcienda non erit materies aliqua tanquam nullo 
modo idonea ad aliquod viuens efformandum, licet mul- 
toties in fimili nullum: viuens generetur. Poteft enim. 
hoc accidere ex aliarnm. nobis latentium difpofitionum 
defectu, puta, ex loci temporifque circumftantijs, ex op- 
portuno ambientis calore ; ex defectu fpirituum & parti- 
cularum in tali materia admiftorum ; qui apti funt in dif- 
Íolutione ; & fermentatione idonea ad illud viuens con- 
futuendum, . | 

Placet in confirmationem adducere quidquid expertif- 

' Íunus 


(30 . //7PARTIS PRIM X. 


fimus Malpighius experimentis edo&us in fuis paginis 
commemorat. Refertille pag. 15. tom. 2. Anat. Plant. 
» quodfubiungo. [Ideo placuit menfe maio eadem fe- 
» mina abfque przuia tamen maceratione in terra fere- 
re; in cuius fuperiori parte diuerfa mineralia & foffilia 
» condidi , vt pertranfiens aqua tinturas raperet & con- 
 tentisouis communicaret , & ita varié vegetationem 
» excitaret. Quz igitur in Antimonio fouebam poft 
» quartam diem germinarunt, quz vero in vitriolo , fu- 
ligine, lixiuio , communi & Cornu Ceruino plantata 
» erant fexta die emerferunt , incubata fulphure & vino 
», feptima die pullularuat. Idem accidit tranfacta octa- 
» ua feminibus ín tartaro & calce vida conditis ; & tan- 
» dempoft vndecimam diem vegetarunt aceto & nitro 
» circumdata . Idem de feminis vegeratione agens ait. 
» Placuit vlteriuscirca medietatem Augufti Raparum , 
,, La&tuce,Indiuiz, & Raphani femina in diuerfis vaícu- 
lis plantare irrorando fingula , vel faltem altero die» 
diuerfis menítruis ; vt vegetationis progreffum obfer- 
uarem . Primo igitur femina, qx vrinz humane afper- 
fione irrorabantur ; non vegetabant . Idem pariter ac- 
cidebat 3js quz foluto fale commuui, & lixiuio made- - 
fiebant. In vafe irrorato vitrioli aqua , nulla femina 
vegetabant prater fabae femen fortuito conditum, cu- 
ius plantula minima remanfit. Alia pariter laducae 
-& Indiuiz femina fenfim nata irroraui aqua calcis vi- 
uz» fulphuris nitri ; fpumz ferri, & vrina humana, nec 
vlla vegetarunt, preterea qua maduerant aqua fpume. 
ferri. Eadem quoque femina aqua multo nitro turgi- 
dairrorata nunquam vegetarunt . 
Poteft etiam accidere ; fi coniectari licet; ob Saliumo 
ac partium a&iuiorum infufficientem copiam , vel faltem: 
quia ab incongruis effluuijs aliorum corporum ibi accur- 
rentibus, vbi materia putreícens manat huiufmodi fales; 
& a&iuiores particule ; nimis diftradz ac turbate fue- 
runt à proprio ipfarum motu, ac peculiari combinatione 
non fecus ac experimur in feminibus , quz non germi- ; 
| nant 


35 


25 


35 
25 


39 


CAP. QVINQVAGESIMVMQVINTVM. 231 


nant nifi ab ipfis plantis accepta ; hoc etenim plerumque 
fit,vel quia femina haud funt ex toto abíoluta; deficiente 
nimirum ipfis congrua quantitate particularum actiuio- 
rum; velfaltem quia in locis vbi predicta feruntur femi- 
na ; adfunt etiam alia principia fatis valida ad curbandos 
ipforum motus, magifque proprias combinationes. Eo- 
dem modo philofophari nos debere docet experientia, fi 
ingens humoris copia concurrat in materia apta ad pro- 
ducendum; femina aliqua ; fj humore nimio imbuta terree 
mandentur nihil producent .  Didici enim obíeruatio- 
ne quinta corollarij phifiologici principia corporumo 
naturalium breuiter infinuantis in. Mifcellaneis Cu- 
rioforum Germaniz , Aquxe humiditatem triplici mo- 
do conferre ad feminis vegetationemi primo fuppeditan- 
do vehiculum premolliendo duritie feminis. Secundo 
emollitione facta fuppeditando pabulum , vtíemen tur- 
geat, & incrementum capere incipiat . Tertio tandem in 
motum aco femine dando eidem materíam pro compe- 
tente corpore ad intentionem formz feminis;ideft ad ma- 
turitatem , vfque dum nouum femen conficiatur. Átta- 
inen ibidem obferuat.7. optimé notatur: Abbundantiam 
nimiant humidi, & impotentiam abforptionis illiusa ter- 
ra; tanquam matrice caufare putrefactioriem feminis, aut 
fi iam in via pullulationis ipfum vegetabile eff ; eiufdem 
hydropem & refolutionem impedire progreffüm vlterio- 
ren illius vegetabills ; ita vt illud marcefcere oporteat . 
Fauet huic mex fufpicioni Obferuatio » pluries à me» 
repetita. Pluries enim obferuaut nullum amplius Áni- 
mal gigniim multis rebus putrefactis ; poft primam ali- 
quam Vermium generationem » quam fuiffe fpontaneam 
ratio fuaferat; Q«od ideni pluries à fe obferuatum narrat 
fupracitatus Redi praefertim pag. 77. vbi ait. Nallum» 
animal apparuiffe im duplici vafe, ubi fupra Rofas purpureas 
C putridas multe mu[ca generate fuerunt etiamfí vt ille 
Jeribit . Con acqua rammoruidiffe quella vaféiufta. poltiglia 
delle rofe roffes e teneffe pofcia 3 vaft per molte fettimane con- 
 Jiliuamente aperti . BEDS 


Ex 


i 
De Vi- 
uent. in 
Viuent. 


232 POAURZJTODESUPAR TI MOS 


Ex quibus experimentis rationabiliter fufpicatus fum 
à mufcis oua nunquam fuiffe depofita ;. fi enim depofuc- 
tunt (aiebam) cur deinde aliz vel eiufdem vel diuerfi ge- 
neris mufcz accurrentes , ibique alimentum capien- 
tes termites fuos , vel oua non reliquerunt ? Ibi profe- 
&o nidulus aptus ; & alimentum conueniens mufcarum. 
proli erat inftructus & cum nulla ratio occurreret ,. infe- 
rebam , nullos-amplius vermes poft primos fucceffiue gi- 
eni, eo quod in materia illa putrida vis omnis. generati- 
ua penitus effet confumpta ; nihilque in ea remanfiffet , 
quod ad nouam generationem aptum Natura iudicaret . 
Non abfimili modo; quo in ftillicidiJs accidit ; vbi flam- 
marum vi Flores Fru&ticefqueinaquam guttatim refol- 
uuntur; donec humor totus abfumatur craffioribus par- 
tibus remanentibus ; que tanquam inutiles reijciuntür , 
penitus arefacte ; & neà quzftione noftra aberremus , 
Ícimus omnes ; poft quam aliquod Animal ex ouo ; feu 
planta aliqua ex femine in lucem edita fuerit, haud poffe: 
aliud Animal, aliaue planta gigni ex reliqua oui fcu 
feminis materia, quz tanquam inutilis ad vlteriorem ge- - 
nerationem à Natura refpuitur . | 


C APVT'DLANEM 


Explicatur difcrimen , quod intercedit 
inter Partus Spontaneos ,€9* non 
Sponianeos . 


Vm Fulbertus . Eiufmodi ratiocinatio mirifice» 

oftendit quantopere deerrent exiflimantes , non. 
aliunde ingenij palmas parabiles effe , nifi ex bello anti-. 
quis probatifque fententijs indicto. Agnofcitis profecto: 
quanto plus facilitatis, atque adeo quanto minus ingeni). 
habet nouam aliquam comminifci fententiam ex innu- 


meris; vel indiciis adhuc vel contemptis, quam e" vali- 
| | | ius 


CAP. QVINQVAGESIMVMSEXTVM. 233 


dius confirmare fententias ; quibus & communis tot Sa- 
pientum fauor magnum preftet veritatis argumentum. , 
& eorundem induftria non adhuc. confectariam exftruxc- 
rit probationem , Tn 
Vtinam & mihi ; refumpfit Bemarcus ; prafidium ali- 

quod firmum occurreret communis opinionis , quam fe- 
quor;affirmantis inter tot Natura mirabiles operandi mo- 
dos etiam Spontaneam Generationem enumerari, Ad hoc 
ipfum confirmandum facit, quod modo inter nos obfer- 
uatum eft de circumftantiJs . quz nimirum co pacto con- 
ferunt ad fpontaneos partus; ficuti iuuant ad ceteros, qui 
Ípontanci non dicuntur. Permittite adhuc aliam à me» 
proferri eidem fÍfententie adftipulantem commentatio« 
nem; quam ex obferuationibus factis defumo. Eft autem 
huiufmodi ; & quidem multiplex. Prima eft difcrimen , 
quod intercedit inter vermes fponte natos in materia pu- 
trefacta, & vermes illos ; qui ab ouis excluduntur ; quz 
Mufce reliquerunt . Hi enim in fuperficie illa lutulenta 
nafcuntur ex ouis, qui fupra eandem ab oculo; licet de- 
bili, obferuantur.. At Vermes fponte generati ; non in fu- 
perficie primum apparent,fed intra cenofam illam Florum 
ex.gr. congeriem.fed in fibris putrida carnis,fed in peni- 
tioribus rei marcefcentis & remotiffimis partibus. Se- 
cundo Vermes fpotanci amant locum; vbi natalem fuuma 
fortiti funt; & ficuti ralpe terram , fic illi à lutulento ni- 
do extracti; illum repetunt quamcelerrime ; & nunquam 
exeunt, nifi ad molem debitam , & terminum magnitudi- 
nis ipfis à Natura conítitutum perueniant, poft quem in. 
Crifalides efformàtur eo fere modo; quo videmus Bombi-- 
cesiam maturos ad ftamina ; ramufculos afcendere ; vt 
claudantur. Vermes veró non fpontanei vix generati vt 
plurimum abeunt, & à feetore putrefa&tz rei abhorrentes; 
cunas illas relinquunt, & nifi cibum aptum inucniant ad 
molem fuam augendam; libentius emoriuntur . 

. Tertio ifti vt plurimum fucceffiue excluduntur , & au- 
gentur cortice relicto , ficuti accidit in ouis Pullorum. , 
. bombicum, & alijs, qui notiffima funt . Illi vero repen- 
Gg tino 


234 PARTIS PRIMZ. 


tino quodam naturz effluuio fimul formantur ,' & ebul- 
Jientibus (vt ita dicam) humoribus rci putreícentis ; adi- 
tu patefa&o;fpiritus omnes commouentur; vt conuenien- 
ti periodo exagitati poffint coalefícere ; & in. viuens ali- 
quod efformari . | 

Tria hec non vhica vice à me obferuata vobis refero . 
Vnicum recenfeo cafum , quem peculiari obferuationes 
dignum exiftimaut. Pofueram in vitris duobus papyra- 
ccotegumento claufis , carnis portiones fimul cum aqua 
compadctas ; quas é pectore pifcis Regina decorticati de- 
 Íumpferam , vt certus effem nunquam eas fuiffe expofitas 


muícis ; adeoque omni mufcarum femine orbatas. Bis 


expérimentum tentaui eodem menfe quem Auguftumo 
dicimus ; €& quidem maxime calido humidoque ( perfla- 
bant enim fepe Venti auftrales) & vermium generatio- 
nem in vtroque Vafe femper feliciter obtinui. Res ita. 
accidit . Poft aliquot dies animaduerti multa veluti fo- 
raminula ineffe fuperficiei illius cenofze maffz,& quidem 
non admodum denfz eo fere modo , quo in plano lapide 
tiburtino cauitates apparent, cum hoc tamen difcrimine 
quod omnia etant rotunda & equali profunditate hyan- 
t3, ficuti in figura n.3o. delineaui. Putaueram bullas effe 
acras é fundo ad fuperficiem emiffas in ebullitione rei 
putreícentis, & deinde perruptas , at cum vellem eas acu 
perfodere , penitufque delere, cognoui effe Vertnium ex- 
tremitates , qui illi fuperficier adherefcentes ; fundum» 
verfus pendulo capite immobiles latitabant . Huc illuc- 
que excurrebant prouocati tanquam pifces in aqua. intra 
cenofam turbidamque illam paludem vitro inclufam, de- 
inde moleftijs deficientibusad fuperficiem eandem fefe» 
conferebant , vt quiefcerent ; & in ea fic fufpenfi cauer- 
nulam iterum excitabant , expofita fui corporis extremi- 
tate;in qua nullum humorem admittebant; fortaffe ad. fo- 

um aerem hauriendum conftru&a . 

. Latuit vermiculus ifte hoc pacto immobilis aliquorum 
dierum fpatio , quibus longitudine auctus quatuor fere 


ad digiti minuta viuidiffimus apparuit , & velociffime»: 


M aditum 


" 
1 


e 








* 





SN 
SY 


NS 











o L 
PL LU TIC 
pure I E PP 
PEL rrr reu 2 
s. . 
MÀ ÓÀ—MÀ]— ———— 


vate RN 
yos ON 





CAP. QVINQVAGESIMVMSEXTVM. 235 


aditum perquirens cartam vitro fuperimpofitam perfora- 
uit, immó ligneum,& quidem non parum ponderans, te- 
gumcentum vifua tantum remouit, quantum fugae opus 
erat , quaarrepta, per menfam veloci reptatu in varias 
partes inquietus abiuit; ac demum in lineo panno fine or- 
dine complicato , latibula , vbi fifieret ; 1nuenit.. Illum 
videtis num.:31r. meamanu fideliter delineatum , duma 
microfcopio fubIectus non parum auctus apparcbat. Al- 
bus erat totus, & fubnigra extremitate rictus, qui in acu- 
men definebat: vndecim incifuris diflinius ; quarum ex- 
trema apparebat complanata fi à latere contemplabatur ; 
in facie autem cauernula iam explicata videbatur, quam 
circulus minutiffimis crenis afper coronabat, & in vltimo 
annulo prominebat pinnula acuminata . An oculos habe- 
ret deprehendere nunquam potui . Triduo latuit hic ver- 
mis; quo paulatim deficiens in chrifalidem coloris cafta- 
nei mutabatur , que num. 32. exprimitur. Ex fimilibus 
Aurelijs poft aliqbofRTIEs iai Tur muíce omnino fimi- 
les, & quidem vulgares mufcas molefuperantes. Vnam 
in confpedum dabo cuius partes diftin&e apparebunt 
microfcopij beneficio au& inter obferuationes , quas 
fuper multis exiguis rebus factas fuo loco recenfebimus 
ad oculos menteíque noftros recreandos. In. prefentia 
hec innuiffe fufficiat . 


CAPVT' LVIL 


Ex fomiltudine MufcGarum nom. deducitur 
Speciez propagatio .. Aliqua enim eg 
Sponte go Semine nafcuntur . 


NUT ad vlteriora progrediamur vnam velal- 
teram obferuationem przmittam, ex quibus velu- 
ti via nobis aperiatur, qua multas errorum ambages eui- 
tabimus in perfcrutanda huiufmodi Infe&orum sgenera- 


tione, Gg. 2 Ea 


net 


[ 


236 PARTIS PRIM X: 


Ea prima eft; qua moncor quamplurimas dici à nobis 
snufcas inter fe fimiles omnino effe; & tales putari , qua 
re vera diffimiles & fortaffe fpecie diuerfiffimz fint illae , 
quz in aliquibus rebus putrefcentibus ortum duxerunt ; 
ab illis,quas circa eafdem res putridas conuolantes afpe- 
ximus. Loquor hic de generationibus illis , ante quas 
nulla mufcarum oua deprehenduntur; quz debilis etiam 
oculorum acies ; quando infunt ; poteft faciliter diftin- 
guere; pluries enim Vermiculos vidi abfque eo quod 
oua, feu putamina ab illis relicta perluflrare poflem , de- 
inde eos vermes adolefcere , & in. mufcas tranfmutari ; 
quz mufcz, licet effent valde fimiles illis quz circa res 
putridas difcurrebant , diligenter tamen & microícopij 
ope examinatz in pluribus non confentiebant , cum vel 
oculos haberent modo minores, modo ampliores, crura 
magis vel minus pilofa,; alas non eodem numero, vel ea- 
dem neruorum difpofitione extenfas &c.. | 

Poffumus igitur decipi ; fi fatis nobis fiat quacunque» 
muícarum apparitione à putrida materia procedentium . 
Infuper poffunt effe vel omnino , vel quafi omnino fimi- 
les, & tamen falfum effe poteft ; qnod ab alijs fint produ- 
&». Hoc arguendi genus receptiffimum eft; nec à vobis 
improbandum fore autumo , cum abunde pro comperto 
habeatis in multis fallaci obnoxium illud effe . Non ne 
Flores multi omnino fimiles magnitudine; colore , & fo- 
liorum difpofitione ineunte vere videmusin arboribus , 
& tamen non omnes eorundem pomorum flores funt, fed 
diuerforum . Rurfus quot poma pene in omnibus fimilia 
intuemur , cum tamen é diuerfis floribus & diuerfimode 
xafcantur? Oua quamplurima inter fe non. diftinguun- 
tur; attamen ex aliquibus Aues prodeunt, que nullo mo- 
do ab alijs poffunt excludi. Ergo fimilitudo mufcarum 
in cafu, in quo oua non deprchenduntur non improbat 
fpontaneam illarum generationenr . Confirmatur hec 
obferuatio à Plantis illis ; quz exalijs degenerando ger- 
minant. E. G. qui Lolium videt, fi deducat ex Lolij 
Ícmine natum efle , poteft decipi. Lolium enim  perfe- 

ed pee 





CAP. QVINQVAGESIMVMSEPTIMVM, | 257 


pe nafcitur, cum Triticum in Lolium degenerat. 

Hzc euidentiffima Obferuatio gradum mihi praebuit 
ad alteram, qua indicatum eft multa effe in hoc prodi- 
eiofo Nature Theatro, qua non vnica tantum ratione» , 
fed duplici generantur ; ficut enim non vnico talorum., 
iactu idem numerus eifdem notis producitur, fed fxpe 
diuerfis ; fi in combinatione duorum talorum confidere- 
mus. Numerus fenarius E.G. poteft obtineri tribus com- 
binationibus, vt patet in notis appofitis 


p 3 
NOME S 
6. 6 6 


Sic pari modo Natura foecundiffima Rerum parens 
quamplurima multiplici modo quafi ludendo efformat . 
Obferuatione 16.iam abunde obferuatum eft magis ce- 
lebrari tum in Arte, tum in Natura peritiam,fi multipli- 
ci ratione ac via idem finis obtineatur. Delectatur illa, 
zqué ac intuentium oculi delectantur rerum varietate» , 
eamque curat in frondibus Arborum , in Floribus; in» 
Auibus,; in Pifcibus , in Stellis ; in Lapidibus ; non mi- 
nus ac nos Mortales Ciborum ; Veftium , Villarum. , 
Studiorum , Venationum , Ludorumque varietatibus 
oble&tamur . Sicut Pictor ille exiftimatur egregius ; cu- 
ius peritia in tabulis imagines exprimat non vnica tàn- 
tum ratione, fed modó coloribus oleo permifto,  modó 
aqua tantum dilutis, modó glutine vel gummi, aut nullo 
humore coníociatis ; ita Rerum omnium Magiftram ad- 
miror Naturam cum variorum mediorum beneficio evn- 
dem finem attingit, & fuam in operando peritiam publi- 
cat. In mentem vefiram reuocate quot modis in vno 
Teltaceorum Animalium genere mirifice ludat ad nos 
recreandum .. Nil aliud in folida illa materia perficitur ; 
nift Viuenti imperfectiffmo domus ; quz ípirali linea; 
conuoluta latibula prebeat ad eius vitam conferuandam. 
At quam varijs, quam pulchris & prodigiofis conuolu- 
tionibus hoc agit ! porro ego feptingentas & plures di- 

uer- 


38 PARTIS PRIMA. 


uerfas recognout, cum earum afpeétu oculos mentemque 
meam recrearem,& quidemaliquas non tantum à dextera 
parte ad finiftram Jed à finiftra ad dexteram circumdu&tas. 
Qu» cum ita fint,aduertendum neceffario eft Viuentia 
omnia diuidi à Philofopho in duas Claffes,nempe Perfe- 
&orum & Imperfectorum . Perfe&a Animalia illa dicun- 
tur ab Aruco, quód fui fimile generare poffint. Imperfe- 
&a autem, que non generant. Hinc triplex generatio- 
num claffis exurgit. Aliqua enim femper per propaga- 
tionem fpeciei; nunquam fponte generantur: aliqua vero 
femper fponte accidunt: qui autem media inter hec duo 
cenera ( nempe Viuentium Perfe&orum & Imperfe&o- 
rum ) conditionem fortita funt , frequenter vtraque ge- 
neratione donantur ; nam & fponte fepe proueniunt ; & 
femine non raro propagantur, quafi vtriufque nature 
participes. Huiufmodi funt multa Stirpes. 
| Hoc confirmat Cabeus nobili experimento. Si enim 
IE eruas terram, ait ille; é profundiffimo puteo , & luci ex- 
r. pag. . "n 
So. ponas etiam fi nullum addas fenfibiliter herbarum fe- 
men, ibi aliqua nafcuntur herba, fortaffe vt credunt ali- 
qui ob virtutem inditam à Deo;cum dixit. Germinez T er- 
va berbam virentem , qua virtute femper praedita fponte 
poffit varias herbas generare. 

Interceffit hic Rufus contra Cabeum , afferendo quod 
lib.2. c. P. Daniel Bartolus oppofuit in tractatu de coagulatione 
ue vbiait. Debe cio foffe bel vedere tutto di da ogni tal ter- 

va vergine pullulare [pontaneamente Narciffoe Bietole,Gel- 
fomini e Finoccbi, e Palme e Viti , e Mandorli e Cotogni , e 
quant'altro d Alberi , d Erbe, e di Fiori partorila T erra... 
12 quel di che ne fa madre » fe gli e ne dura il priuilegio tut- 
tauia e fempres perche non lof? o percbe folo à gittar qual-- 
che erbetta, non f£ fa di cbe fpecie, fe non cbe coa inutile . Se 
baueffer letto con miglior occbio quel paffo del primo capo del 
Genef baurebbon veduto cbe 11. priuilegio di partorire. le, 
piantefenza prima effer grauide de lor femi;fzz dato alla ter- 
va per quel folo di, e toltole per tutti gli altri auuemire , eil 
zorglielo fZ commaudaré alle piante, cbe da loro medeffme ff 
p'o- 


in prefat 


- 
MS ACU REC LEO ID arcc E ER ku s 





CAP. QVINQVAGESIMVMSEPTIMVM .. 239 


propagaffero ; producendo e gittando il feme , che ne manter- 
rebbe la fpecie . : 

Ma uon accade difputare con ragioni quello , cbe ognuno 
puó cbiarir da fe fle]Joy come fece il chiariffmo Malpigbi che 
mandatafcauare da affai profondo na fuffciente maf[4. di 
erras 3) vergine e si pura , cbe mai mon l'baueua guardata 
l'occhio del Sole, ne ella mai baueua veduta la faccia di que- 
Jlos empià di e[Ja un vafo di vetroye ne ricoperfe la bocca con 
«un fottil velo di feta à tanti doppi cbe pote[Je peuetrarui l'a- 
zia e l'acqua, ma non 1 femi , che 1 venti portano à fuolazza- 
ve per l'aria. I] Riufcimento fz fecondo l'efpettatione del non 
«i nafcer filo d'erba ; ci0 cbe non farebbe auuenuto ad vn al- 
£ro 'vafo pien della medeftma terra fcoperto all'aria. al ven- 
10, allarugiada al Sole. Radici dunque ; 0 Rami 0 Semi Li- 
fognano à cbi uuol piante dalla 1 erra, non Sugbi, non Sali 
"on Virtz tirata fra dal principio della Natura e delMondo; 
e "on pa[Jata 1n priuilegio d'ogni tempo . 

At Bemarcus, tanti Viri; inquit;auctoritatem veneror; 
ac magis ex co , quod peculiari fua beneuolentia me fit 
profequutus ; cum inter nos vitam traduceret . Verum» 
ab eius fententia parum recedere fine vlla offenfionis no- 
talicet. Ex docurmentis enim illius folum probari mihi 
videtur virtutem productiuam in Mundi primordijsTer- 
re communicatam fuiffe ; vct omnia fine vllo femine pro- 
duceret , non autem penitus deftitutam à tali virtute re- 
manfiffe;poftquam Plants Semina pepererunt,ita vt nul- 
lam herbam fponte producere amplius poffit, fed tantum 
perfectas , qua folo femine propagantur. Sed cum in» 
Tertia noftrarum Obferuationum explicata fatis fint S. 
Scripture verba , ca nonrepetam. Certé ipfius met P. 
Bartoli verbis cófirmatur,vbi fcripfit,/2/o à gittar qualche 
erbettanon ff sà d! qual fpecies fe non che inutile. Qua aífer- 
tione abundé probatur noftra fententia. Opponam hic 
experimentum pluries factum & felici cum fucceffu à 
Ioanne Baptifta Porta, qui; differens ; quomodo ex pu- 
trefactione noug herba poffint generari, hec habet, 

» [Ipíeautem pluries expertus fum Terram ex altiffi- 
»» in1S 


Anat. 
Plant. 
pars 2. 
fol.92. 


Magie 
nat.lib.3; 
€. 1: 


440 .M'UCTPEARTIS PRIM 


» miscedium fundamentis & puteorum erutam,& vafcu- 
», lofoli expofitam varia herbarum genera procreaffe , 
»; & quum pluries ànimi gratia ; & naturalium rerum, 
:, perfcrutationis, multas & differentium generum terras 
» conquifiuiffem, & conuafaffem;fub Sole expofitas, Ie- 
», uiatque imbre continuo irrigaffem  coniecimus ex 
», delicatioribus terris tenuibuíque ; herbas enatas exi- 
libus iuncis pro caulibus conftare, & minutioribus la- 
cinijs delicatiores produxifle ; fic ex afperis ; rigenti- 
, bus, pumicofifque exiles lignofas & multipliciter fif- 
» fas. Expertifumus deinde ex terris longinque peti- 
» tis; quibus pro fuburris Nauibus vfui-fucrant , varias 
» herbas protuliffe ; que vix dignofcerentur. ] Multa, 
alia adducit Porta; quz ne veftras aures obtundam , re- 
linquo ; illudque aduerto, quod oculis noftris quotidie: 
fubijcitur , videlicet aliquas determinatas herbarum fpe- 
cies in Domorum te&is , alias in puteorum muris , non. 
quidem orizontaliter, fed verticaliter pofitis, femper ge- 
nerari; qua non alibi virefcunt ; cum tamen ventis , im- 
bribus,& foli expofiti poffint eque bene omnia herbarum 
femina recipere & fouere, fi vento vel imbre talia femina 
deferantur. Hecinuariata herbarum genefis argumen- 
tum, ni fallor,fuppeditat, vt credamus faxa illa feu terra, 
feuargilla aquarum fubiacentium, vel fupra decidentium 
vaporibus 1mprzgnata, accedente debito calore fouean- 
tur & excitentur, vttales herbas producant , ficuti de» 
-Fungis di&um fuit abundé: Quarum herbarum vel mini- 
ma; fi nullo preuio & rigorofofemine propagetur , fatis 
fuperque comprobat 5 falfum effe effatum illud percele- 
bre, cuius examen ad mentes noftras erudiendas inftitui- 
mus, hoceft. OMNIAEX OVO. HIS CHDHTNOSR 
Sed vt ad. id redeamus vnde difceffimus; Triplicem: 
Viuentium Claffem indicatam cognouerunt multi , inter. 
quos eruditiffimus Licetus, qui ait Animalia przftantio- 
raíub celo folummodo congreffu parentum procreantur- 
confimiliter omnia à Natura,Homo;Equus;Leo;& id ge- 
neris. Animalia vero mediz conditionis, vt Mures; Ra- 
: na 


CAP. QVINQVAGESIMVMSEPTIMVM . 241 


ng aliaque plurima phifice generari poffunt omnia pro- 
mifcue tum femine à parentibus , tum fponte fine paren- 
tum minifterio. Confimiliter Viuentia demum imperfe- 
&iffima Zoophita ; Oflrea, Fungi. Tubera & reliqua, 
eiufdem omnia fimiliter fine parentibus aut femine à Na- 
tura procreantur. Quod vltimum genus in Stirpibus re- 
cognouit Virgilius cum dixit. 

Sponte fuas que fe tollunt in luminis auras 

Infecunda quidem ——— 


Aduertendum tamen eft cum Cardano, aliqua ex his ali- 
quando generare; fed aliquid debilius parente, ac proin- 


de manifeftum fieri quod praeclare docuit Ariftoteles , & 
poft eum Plinius lib, 10. cap. 68. vidclicet huiufmodi 
Animantia in fecunda veltertia generatione neceffario 
deficere. Hoc idem euenit 2 diuerfó etiam cultorum nc- 
glecfu ; vt obferuauit Antonius le Grand .. Non folo vitio 
Plantarum que fiunt degeneres Q» 1n berbas tranfmutantur. 
Sic Triticumin Lolium, Ocimum in Serpillum,Syfémbrium 1n 
M entam,Hordeum in Auenam «vertuntur iuxta illud Pocte 
Grandia fapé quibus mandauimus bordea fulcis 
nufelix Lolium, & fleriles dominantur Auena . 
Sic fcimus à Plinio Poma períica venenata in Perfide gi- 
oni, alió vero translata deco&to veneno mitigari ; Len- 
tifcum in Infula Chienfi foecundui effe , & refinam gi- 
gnere, qua Lentifcina cognominatur ; & aliquibus Ma- 
ftiche, alibi tamen translato, non producere. Qux infu- 
per eiufdem fpeciei funt, tandem ad naturam Regionis 
conuertuntur, velut Anates indice ad nos translate, 
minores euadunt : alia non generant; vt Elephantes , & 
Strutiones, qua oua quidem producunt, fed infcecunda . 
Ex hac varia rerum generatione. Diuine | Prouidentid 
infignia patent argumenta;,que in hoc mirabiliRerü vafto 
Theatro multas earum fpecies conferuat feminis & oui 
beneficio quod buius Azerniratis (inquit Arueus pag. 
150.) periodus eff , nempe*vt indiuidua queque gratia fut 
fimilia procreant, C» 1n uum perdurent . Atque; ficut Ípe- 
cies non deperduntur;eo quod multa oua fint infoecunda; 
Hh ic 


lib.g. 


3. de ge- 
nerat. 
Bim c. 
IO. 


Cap. 1r. 


$2 
UY 


V2 


t» 


15 215 0BARRTUS PRIMI 


fic pariter Spontaneorum Claffes conferuantur per repe- 
ticas generationes, quas femper alicubi gentium admoli- 
tur Natura fagax ; cui iniuriam decernimus ; fi eodeni» 


emper modo ; eademque ratione progredi credamus 


in operibus quibufcunque producendis ; quafi Natura ; 
inquit Licetus Multifariam multi[que modis non abundet 
in rebus procreandis ,. d» 11opis confilij cogatur. eadem «ia.» 
femper incedere . Manifeftum eft enim. non ideo dicenda 
effe cum Coelorum Orbibus Omnia femper moueri eo 


quia in quibufdam Natura hoc facit, vt femper mo- 
ueantur . 


CAPVT LVIMP 
Confirmatur Exemplis . 


X propofita Obferuatione ( ni mente decipior ) e£- 

fulget folutio difficultatis, quz plurimos hactenus 
vexauit; multorum damnauit finceras relationes tan- 
quam mendaces; experimenta infignium Virorum animo 
praeoccupato acta fuifle credidit;& optimas ratiocinatio- 
nis regulas àPhilofopho prazícriptas in veritatis inda- 
gande via tanquam futiles & vanas exprobrauit . Hac 
quidem multorum Auctorum altercationes conciliaflet , 
fi animo non nimis in alteram partem inclinato; alter al- 
teri fidem adhibuiffet , cum fua experimenta in medium 
finguli explicarent . Proponam igitur , quod mihi qui- 
dem experientia liucufque non edocuit, fed Explorato- 
rum Nature Auctoritas; & vtrorumque experimentis, li- 
cet ex oppofito diuerfis fidem habens ; confirmor in ea» 
opinione ; qua credo quamplurima vtroque modo poffe 
senerari. Primum pramitto, quod omnes íciunt ; & 
quod oculis patet euidenter , multas Herbas feu Stirpes 
multiplici modo germinare , velà radice ab alia decifa; 
velé femine,vel à Surculo feu ramorum fragmento. Hoc 
pofito fic arguo. Non eft nouum in Natura quod multa 

k urs T ! .. . duplici 


CAP. QVINQVAGESIMVMOCTAVVM. 243 
duplici modo propagentur , hoc eft velfatione velger- 
minatione, ergo à pari non implicat quod aliqua femine 
cenerentur & fponte . | 

Hoc fibi fuafit inter innumeros egregie note Viros 
Borellus, qui in centuria prima fuarü obferuationum ait: op. 
Vermem cra[]um ab bominis corpore edutfum , forteque pe- uat. pag. 
dibus exenteratum,non ffe admivatione "vidi vermiculis in- ?^ 
"umeris refertum effe. Quare non smirum,ff 1n corpore noffro 
tanta copia generentur cum Qv 1pff generent fibi fmilessquod 
etiam afleruit Hipocrates : Animalia enim multa licet à 
corruptione generentur , tamen poftea copulationco 
propagantur . s | 

Quod Mures huiufmodi genus attingant. preter alios, , . 
Licetus docuit. Quod etiam poteft probari ex Ariftote- ob 
le , qui narrat in quadam Perfiz Regione mure foemina Hift- A- 
rcícilla ; in eius vtero mures fceminini fexus iam pre- bus i 
gnantes , alijíque muribus plenas fuiffe inuentas , addit- 
que, quod alij afirmabant , mures falem lambentes con- 
cipere. $1 hoc vltimum mirabile, & creditu difficile exi- 
ftimetur; videtur non poffe negari; quod multi affirmant; 
videlicet, in plurimis recenter fabricatis nauibus ; mari- 
que commiffis, vbi certé nec Murces alios pepererant,nec 
à terra potuerunt. illuc permeare ; mures tamen inuentos 
effe, ficuti & Cimices; infeftiffima homini Animalia ,. de 
quibus fortaffe fermo recurret. — : 

Scorpionem murium priuilegio gaudere , non vnicus 
Auctor exiftimat. Plinius ex ocimo contufo, fi faxo coo- 
periatur Scorpiones naíci exiftimauit , eique adhzfit 
Graecus compilator preceptorum agriculture , qui oci- 
mum non fub faxo fepelit, fed foli exponi iubet. Huius — 
opinionem fequitur Ioan. Baptifla Porta, & alij, inter lib.s.ma- 
quos Matthiolus, Licetus , Nierimbergius Helmontius, 8&7 77 
& Kircherus, eo quod , vt opinatur P. Honoratus Fabri: ^ — 
Bafilico femen Scorpionum ffmul Qv difpofftio ad generandum Lib.a. de 
neceffaria infft . Preterea Wolfeangus Hofferus à Sachfio P'antis 
in fua Gammarologia citatus ; narrat Atomatarium, P 
quendam magis quam alij peritum in Auftria. inveniffe; 

Mm 2 mo- 


De Ge- 
ner. In- 
Íe&t. 


244. PARTIS PRIM X. 


» modum artificialiter producendi has beftiolas, [ Men- 
;, fe Iulio & Augufto,cum Sol in Cancro verfaretur, ba- 
» filico optime contuío ardentem tegulam trium digito- 
» rum fpatio inungebat, eamque alia fimili cegula obte- 
» gebat, claufis optime 1unc&turis luto ex equino ftercore 
» & fabulo, quibus pcractis tegulam menfis vnius fpatio 
» in cella detincbat, eaque poft aperta Scorpiones inue- 
» nhiebat recens natos , quibus ille vtebatur in rebus , 
» adquas Scorpiones 1n re medica requiruntur. ].- 
Huic narrationi fubri$t Rufus. Puto , inquiens anti- 
quas hafce opiniones, & recenter adducta experimenta; 
incredibiles nugas cffe ; Hoc idem putauit Infignis Re- 
dus, dum fcripfit accuratum ideoque magis commen- 
» dandum. [Effe Ioannem Michaelem Ferhium à do- 
» Ciffimo Sacchfio in Gammarologia citatum , qui cum 
», apud Galenum legiffet ex ocimo nullos generari Scor- 
» piones, experimentum eius rei feruatis omnibus re- 
» quifitis circumftantijs capere voluit , & inuenit vert- 
,, dicum effe Galenum , & mendaces reliquos, quales 


..$ €tiam funt omnes illi, qui non folo ocimo , fedà Si- 


Hift. A- 
nim.$. C. 
26. 


» Íymbrio etiam aquatico & quouis ligno corrupto pro- 
», duciScorpiones affirmant. Ideoque (fequitur Redus) 
» potiores magni Ariftotelis cogitationes fuerunt qui 
» Scerpiones ex Maris C» Fomtna coniuntlioue generatos 
» effe docet , qui oua cv. Infeta veliqua non pariunt ,. fed 
»» Scorpiunculos parturiunt viuos , 1d quod à multis obfer- 
» uatum eff .] Huic ergo fententie meam iungo Dc- 
marce». | 

At Bemarcus , Liberum Tibi eft Rufe id pro certo ha- 


bere, quod magisarridet ; neque ego ex ijs fum qui tuo. 


intellectui pedicas imponere velim meis enarrationibus. 
Quidquid fentio , & didici ab Auctoribus fide dignis ; 
tantü refero,ceteris poteftatem faciens iudicandi quid ra- 
tionabilius credere oporteat. Id vero cádidé tibi affirmo; 
quod diffimulare non audco;hoc eft:me aliquantulum ad- 
mirari cum Ariftotelé celebras,quia Tibi faucet, ficut Ga- 
lenus,vtrique xeferentes: Scorplones ex ocimo nongeaerari: 
| at 


kpap mie 


CAP. QVINQVAGESIMVMOCTAVVM. 245 
at fi horum au&oritas ad id credendum tuam mentcm al- 
licit; cur pari modo non inducit, vt affirmes . Noz orania 
nafci ex ouo, fed aliqua fponte ? Te profe&o non latet Ga- Lib. 56. 
lenum affirmaffe ; vt indicatum eft obferuat. 3o. Lumbri- Apho- 
corum materiam effe alimentorum prauorum excremen- 
^ta in inteftinis putreícentia, fegregata ab omni fucco be- 
nigno & vtili. Neque ignoras Ariíftotelem pluribus in 
locis hxc docuifle; & praefertim de generat. Animal.c.r. 
vbi affirmat Ex Plantis quafdam generari ex femine per 
generationem vniuocam , quafdam oriri fponte ex mate- 
ria putrefacta:xrurfus eodem cap.r. aduertit Animalia;que 
generantur fponte; licct in ijs detur mas & foemina , non 
dolere generare per generationem vniuocam. Hoc ctiam 
indicat de Anguillis lib.4.hift. Anim. cap.r. vbi oftendit 
contra aliquos Anguillas non cfle prolificas, ac neque» 
cffe mares neque fceminas , nec generare oua». & lib. 6. 
ciufdem hiftoriz cap. 16. ait eas non generari nififponte 
ex quibufdam lumbricis, qui dicuntur inteflina terre . 
Iterum lib. 3. de gener. Animalium c. 11. vbi docct ex 
Teftaceis quzdam nafci fponte, quxdam ex aliquo hu- 
more à Teftaccis emiffo, licet hzc ipfaaliquando nafcan- 
tur fÍpontc ,. & num. 19. ibid. oflendit omnia Teftacea, 
poífe nafci fponte , licet quadam nafcantur etiam quod- 
ammodo ex alijs Teftaceis fimilibus. 

Si hxc & quamplurima fimilia docct Arifloteles ; cur - 
adeo clamores excitantur contra Peripatetici Affeclas, fi 
tanti Viri Auctoritate & ratione ducti, Ípontaneam gene- 
rationem fxpe cucnire confirmant ?. Ceterum. aduer- 
to, me apud Ariftotelem nunquam potuiffe inuenire» 
quod modo nobis Rufus indicauit circa Scorpionum ge- 
nerationem.. Libros eius euoluendo inueni folum lib. s. 
hiftor. animal. cap. 26. vbi de illa breuiter agit ita fcri- 
píifle. Quin C» Scorpiones terreflrres. ermiulos ouwrum^ 
Jpecie pariunt complures & 1mcubagnt . E quibus verbis vi- 
detis Philofophum non docuiffe Scorpiones ex maris & 
fceming coniunctione generatos cffe , qui oua vt infecta 
reliqua non pariunt, fed Scorpiuficulos parturiunt viuos 
& in fua fpecie perfectos . Con- 


Tom. r. 
curiofor 


346 .'LUBAR TIS PRIM E. 


- Conticente Bemarco Fulbertus rcfumpfit. Refpon- 
fum; quo tuz petitioni fatisfaciam non adeo paratum ha- 
beo , vt validum omnino exiftimem ad tale arguendi ge- 
nus penitus infringendum ; quamobrem , ne vlli Au&o- 
rum, quorum experimenta commemoratli , fidem prefta- 
re recufem , exiftimabo poffe vtroque modo Scorpiones- 
nafci, ficut & alia multa; adeoque poffibilem effe fponta- 
neam generationem . 

Quandoquidem Anguillas Bemarce affirmafti foecun- 
das non effe, é Terra ad mare digrediamur ; vt mentem 
oble&emus noftram . Meminiíti quam inter. fe differant 
Auctores, qui hactenus de Piícibus fcripfere circa ortum 
Anguillarum. Matron Parodus Anguillarum ortum in- 
certum.effe innuens, ex Ioue natas effe dicebat ; referen- 
te Atheneo ; quomodo Fungos & Tubera Deorum filios 
dixere .. Plinius cum Ariftotele in ea fuere fententia, , 
neque marem neque foeminam effe, neque prolem genc- 
rari ab Anguillis, fed illas oriundas effe ex luto , hume- 
Ícenteque humo per putredinem vermium more . Et hoc 
fuum affertum probat eo quod in omnibus feeculentis 
ftagnis aqua omni exhaufta & limo detracto, anguillg de- 
nuo generantur, vbi aque acceflerit pluuia , 

Rondeletius autem ab corum opinione difcedens pu- 
tat effe ex genere ouiparorum ,. & oua fenfum fubtrerfu- 
giant noftrum ; illa tamen fub pinguedine latere. Hanc 
fententiam C. Ioachim Georgius Elínerus omni ex par- 
te negare non aufus eft. Sunt enim inquit ille obferuat. 
119. ferpentes ouiparz funt quoque Viuipere : cur nons 
etiam Anguilla ? Hoc tamen additum voluit; quod oua 
ifta ita debent effe minutilfima , vct omnem fubterfugiant 


vifum, quod non videmus in alijs; imó fi quis in pingue- 


dine aliquid inueniret ouorum inflar , ne ftatim oua re- 
uera effe credat , glandule enim formam illorum habere 
poffunt. Et deinde addidit Anguillas effe viuiperas . 
Obferuátione vna atque altera ipfum edoctum. In Hol- 
Jandia, vbi in copia capiuntur & mactantur , vidit foe mi- 
nam extrahere nefcio quid tumidi ex anguilla ; ex quaz. 


CAP. QVINQVAGESIMVMOCTAVVM. 447 


dum quasreret quid nam effet, illa innuebat effe vterum;* 


quo aperto varie in diuerfis membranulis inuolutx» hzere- 


bant anguillz ; ex quibus cognouit illas effe annumeran-. 


das animalibus viuiparis ; illafque coire inuicem circum- 
uolutas ferpentum in morem , quod ex Opiano & Ron- 
deletio concludere licet. | 

Poít hec Bemarcus.. Lis fuit antiqua ; inquit , & Ari- 
ftotelis euo preclara inter aliquos ; qui Anguillas viui- 


paras effe putarunt, eo quod aliquando inuenerunt quof- 


dam quafi Lumbricos tenues ac fubtiles inflar capillo- 
rum, quos putarunt effe foeturamanguillarum ; adeoque» 
Anguillas prolem concipere. Confutauit hunc errorem 
Philofophus primo quia nullum animal ex hoc genere» 
habetintra fe Animal, nifi prius conceperit ouum , fed 
in Anguillis nunquam inueniuntur oua, erzo Anguille 
non concipiunt Animal. Secundo Animalia, qua con- 
cipiunt Animal, continent illud in vtero non autem in 
Ventriculo, alioquin in Ventriculo concoquerent foetu- 
ram eo pacto quo concoquunt cibum , fed hiquafi lum- 
briciinueniuntur in ventriculo Anguillarum , ergo non 
funt foetura Anguillarum . | | j 
Had&enus loquutus fum verbis diferte paraphraíis P. 
Silueftri Mauri. An hec omnia Ariftotelis documenta; 
certiffima fint , & experimentis probata non audeo affir- 
mare; iudico tamen Elíneri obferuationem pofle claudi- 
care , nam mulierculae tantum iudicio fancitum eft in» 
fua obferuatione effe vterum Anguille, quod fortaí- 
Ííe erat abdomen vermiculis repletum . Ex aduerfo nar- 
rat Neapolitanus Porta; fe amicum nouifle gui /igneis va- 
fis aqua plenis, algis, & quibufdam fluminum herbis im- 
miffis,& lapidis pondere oppreffis fub dio paucis diebus 
anguillas generabat. Atque ego candide & vere poffum 
affirmare pifcinam in viridario hic Rome fabricatani 
pluries vifitaffe quindecim annorum fpatio; in quàm an- 
guillz translate fuerantsat nunquam foeturis multiplica- 
tum earum numcrum fuiffe, cum tamen ibi viuerent ; & 
optime enutrita mole augerentur. Idem neo fum 
i | Lloren- 


Hift. A- 
nim. 4c. 
II. 


Libr. 
mag-.nat. 


Càp.4- 


[S 


&e fpont. 
naíc.lib. 


3.653 


zy4$8  JOPBTOT DS UPORIPNWNOEIC 
Florentiz quafi integri anni fpatio . In pifcina enim vbi 
erant aliquot anguille nunquam audus eft earum nume- 
rus ; dcficiebant vcró Piíces alij ab anguillis deglutiti. 

Scio tamen hac vnica obferuatione neutram partem» 
fatis probari, cum ad vtramque generationem earum 
fortaffe deeffe poterat aliquid maxime perneceffarium , 
puta locum magis amplum ; & luto apto repletum , fub 
quo folent Anguille vt plurimum latere , ibique vel fz- 
tutam concipere, vel fponte multiplicari . 

Hic Fulbertus. Ad eruditionem igitur pertinent, que 
de Aneguillis funt enarrata ; non ad generationes fponta- 
nex certam probationem. Reliquum eft dum hanc du- 
plicem rerum aliquarum propagationem poffibilem di- 
cimus, aliqua circa Teftacea Animalia deliberemus , 
qua ex Ariftotele vtroque modo multiplicari indicati 
Bemarce. i | 


C'ATVY Top 
Offrea Sponte gigni probatar . 


Ibenter , inquit Bemarcus ; ea indicabo, qua huic 

4 lententiz videbuntur opportuna , & peculiarem» 
obferuationem merentur. Et primum aduerto, quando- 
quidem ab Ariftotelis au&toritate non ita abhorres vt 
cam refpuas tanquam ad aliquid probandum penitus inu- 
tilem , pluribus in locis fpontaneam Teftaccorum gene- 
rationem ab illo indicatam fuiffe ; praefertim 3. de gener. 
Animal. cap.rr. & 5. hift. Animal. cap. 15. qua de cauía 
aduertit Licetus Oftracoderma fiue tefta intecta Anima- 
lia Limnoftrea nuncupari & Limaces , quia à limo fpon- 
te nafcuntur. Scio notiffimum effe fub terra inueniri 
Cochlearum oua, ex quibus illz exeunt;fragili tefta reli- 
&a;que facili negotio à quolibet paffim poffunt obferua- 
ri. At non inde fatis probari mihi pro certo cft; Arifto- 


telem fuiffe mendacem vt Recentior aliquis fcripfit.Men- | 


dax 


CAP. QVINQVAGESIMVMNONVM. 249 
dax autem duplici vfurpatur fignificatione fecundum. 


2v 


2s qu 


Diuum Thomam ;, & quidem //7ic/é dicitur mendax il- i. aic. 


le ; qui contra mentem progreditur , diuerfum indi- 
cans verbis ab eo , quod mente reuoluit ; /a£à veró fi- 
enificatur ; qui falfitatem profert , qua imprudenti ex- 
ciderit . Quod autem in nullo fenfu mendacium tri- 
buendum fit Ariftoteli facile confideranti patebit . Gra- 
tis enim fupponitur Ariftoteles aliud voluiffe verbis in- 
dicare; quam quod mente agitabat ; & manifeftum etiam 
eft, ipfum ab experientia & ratione edoctum quidquid 
mente rationabiliter ex preuio difcurfu deducebat; pagi- 
nisconfignaffe . Potuit quidem decipi Ariftoteles , affe- 
rendo Teftaceorum fpontaneam generationem ; cum in 
terra; & fortaffe in Aquis, Cochlez alique ex ouis genc- 
rentur ; fed neque hoc verum effe mihi fuadeo. Libro 
enim tertio de generat. Teftaceorum cap.11. docet duo- 
bus precipue modis Teflacea generari . Nazura T effatt 
generis , ait ille, con/5ftt partims fonte partem aliqua ab 
ip/rs. emifJa facultate s quanquam ape numero. ea , quo- 
que fbontina oriantur couffitutione : Cum autem docue- 
rit Animalia Teftacea effe veluti Plantas in aquis natas , 

vocarique proinde illa,quz femper loco affixa funt Plan- 
tanimalia ; explicat quo pacto hec Animalia ex alijs na- 


j* 


Ícantur proportione Plantarum ; qua ex alijs plantis pro- 


ueniunt. Plante enim (vtar verbis ex clara Paraphrafi 
P. Silueftri Mauri defumptis ) nafcuntur ex alijs Plantis 
, tribusprefertim modis, [ nimirum per Jeminationem 


(» per auul/fonem , C» per quandam germimationem . Per 


» feminationem oriuntur, cum nafcuntur ex femine ex 
» plantis decifo ; & in terramlapfo . Per auul/fouetrs , 
; cum aliquis ramufculus ex arbore decifus ; & in terra 
» plantatus crefcit in fimilem arborem . Per Gerziza- 
» fionem , cum plante minores adnaícuntur maiori eo 
», pa&o; quo vni cepe adnafcuntur alie cepe . Proportio- 
, naliter Teftacea nafcuntur ex alijs Teflaceis duobus 
» €xdicis modis; hoc eft per quandam germinationem; 
» & per quandam quafi feminationem ; per quandam» 
Ii » 5e- 


U 


ua 


m -— 


250 PARTIS PRIM Z. 

» germinationem adnafcunturMytili minores.Per quan- 
» dam quafi feminationem adnaícuntur Buccinz , Pur- 
» pure, &alia Teftacea ; qua dicuntur Fauare. Bucci- 
» De fiquidem & Purpure, emittunt quendam humorem 
» muccofum feminalem ; ex quo deinde nafcuntur alia 
» Purpurz , licet veré talis humor non fit femen . Hinc 
» Oritur vt cum alicubi femel fueruntBuccine & Purpu- 
» re, magna nafcatur copia fimilium. Ratio eft quia, 
» Buccine ac Purpurz nafcuntur etiam fponte ex mate- 
, rla putrefacta , ergo rationabile eft vt in maiori copia 
, oriantur ex materia putrefacta ; in qua fit aliquod ea- 
» rum principium ; fed vbifuerunt Buccinz & Purpure 
» femper eft aliquod earum excrementum,quod eft ipía- 
» rum principium ; ergo rationabile eft , vt vbifuerunt 
» Purpurz & Buccinz nafcantur Purpure & Buccina in 
» maiori copia. ] 

Audio , inquit Fulbertus , preclara Ariftotelis docu- 
menta , at duplici dubitatione angor : ob alteram enim» 
earum quiero cur mucor ille ab Ariftotele obferuatus ve- 
xam feminis rationem non obtineat: ob alteram vero pe- 
to, quo pacto , cum mucor à Teftaceis fauantibus emiffus 
non fit femen; tamen ex tali mucore nafcantur Teftaceas 
fimilia ijs, que talem mucorem emiferunt ? 

At Bemarcus. Satis exipfo Ariftotele prima foluitur 
difficultas vbi ait lib.5. de generat. cap. 11. Teftacea efle 
Animalia imperfecta ; ideoque habere naturam mediam 
inter Animalia perfecta & Plantas, ac comparata cumin 
Animalibus perfectis videntur fimilia plantis ; comparata 
cum plantis videntur fimilia Animalibus perfectis ; ergo 
non eft mirum , quod habeant modum generandi partim 
fimilem modo , quo generantur Animalia, partim diffi- 
milem & affinem modo, quo generantur Plante. Hinc 
eft vt Teítacea quodammodo oriantur ex femine more»: 
Animalium, quodammodo non oriantur ex femine: quo- 
dammodo oriantur fponte ; quodammodo non fponte» . 
Secundum autem ipfemet Ariftoteles explicat, dicendo: — 
quod quia alimentum & excrementum alimenti habent | 

: | natu- 





CAP. OVINQVAGESIMVMNONVM . az51 


naturam affinem ; ideo ficut alimentum habet aptitudi- 
nem ad hoc,vt conuertatur in Animal, & in omnia mem- 
bra Ánimalis , ita excrementum alimenti eft aptum ad 
hoc,vt conuertatur in Animal;ifed mucor emiflus à Tefta- 
ceis, que dicuntur fauare, eft quoddam excrementum ali- 
mehti, ergo non eft mirum quod ex tali mucore nafcan- 
tur fimilia Teftacea; quapropter ( concludo verbis ipfius 
Ariftotelis ) Exeremento boc gigni probabile eff . Si ergo 
probabile eft ; non funt arguendi Ariftotelis Affecle zec 
quaff non fiuceri Nature Olferuatores inexcufabilis inffr- 
mitatis inftmulandi . Si enim cum Ariftotele affirmant ta- 
lis mucoris auxilio propagari Teftaceorum alique Spe- 
cies , fed hanc effe veluti quandam generationem folum 
analogicé dictam ; ne quaftionem in meris vocibus agi- 
remus . ! 
Porró rigorofa fpeciei propagatio ; quam contendunt; 
qui Arifforeli fc opponunt , ea eft qua Teflacea omnia 
ex ouis excluduntur rigorofe acceptis, non abfimili mo- 
do, quo Cochlez terreftres : immó non defuit qui Eliani 
hiftoriam percurrens exiftimauerit aliqua effe Teftacea , 
quorum «no ad faturam difponat .. An bene hoc deduxe- 
rit, veftrum erit iudicare Viri peritiffini ex verbis ipfis 
» Eliani qui fcripfit. [ Quafdam effe conchas , qua te- 
» ftas concauas & fe&uris plenas habent ; eedemque ex- 

, tremas partes acutas & cocuntces inter fe, qua fic al- 
,, terno incuríu coniunguntur , vt tanquam duarum fer- 

» rarum coeuntium dentes videantur interíe conuenire. Mi dk 
» Vnde fit vt fi Pifcatoris natantis quamcunque partem, de^ hii. 
,, etiamfi fub eam os fubeft, mordicus aprehenderit am- Anim. 
putent. ] Vbi videtis Elianum loqui de Conchis duplici 

tefta compac&tis, non vero de Cochleis, que nullas ha- 

bent partes inter fc coeuntes . | 

Satis autem comprobatum eft primam Teftaceorumo 

originem fub aquis non ficri ; vt docuit Liftler , dicens. 

Offrea intra "viginti quatuor boras teflis contegi , quando 
Junt figura lenticuluri , ipfis lenticulis paulo. maius ; ied 

feri funul cum tefta , qua pars conftitutiua. eorum eft, 

I1:73 nul- 


252 PARTIS PRIME. | 


nulloque reli&o putamine ( vt accidit in Frucibus & vi- 
uentibus quamplurimis per ouum propagatis ) indurato 
cortice efformantur . Quod indicare voluit fortaffe Cl. 
Villis tra&. de Anima Bruti cap. 4. fcribens: 7 effe i15 
Offreis ab ouo connate C». primo molles , prout mole accre- 
feunt fenffm indurantur . Vfurpando tamen particulam, 
illam ab Ouo, ea fignificatione qua fzpius Latini vtuntur 
ad exprimendum initium alicuius rei ; ita dicitur rezexe- 
ye ab Ouo; ic Horatius 
———— Si collibuiffet ab-Ouo 
Vue ad mala citaret .. ———— | 
In hoc fenfu illum loquutum fuiffe docuit me expe- 
rientia, ficuti fortaffe illi oftendit ; Teftacea femper effe 
dura non mollia; licet cum augetur eorum moles, cre- 
fcat etiam durities, eo pacto ; quo Animalium omnium» 
offa. . ; : | 
Sinceré vobis referam binas obferuationes factas, alte- 
ra carum e(t, qua pluries perfediffimis microfcopijs per- 
luftrans arenas 6 fundo maris ablatas, obferuaui minutif- 
fima variarum fípecierum teftis intecta Animalcula, & 
quidem adeo minuta, vt oculorum aciem effugerent ; ea- 
que omnia dura expertus fui , & fi gladioli feu acumine» 
acus premerem , non fecus ac fi vitrca effent ; in fruftula 
minutiffima frangebantur. Alteram fíincera & perbre- 
ui narratione fubiungo . | | 
Menfe Maij eram in viridario, vbi fontis fpatiofum vas 
é tiburtino lapide compactum operarij aliqui purgabant, 
tollebantque Tartarum, quod nimis auctum , ob aquam; 
( que Romz dicitur felix ,) fua fponte lapidefcentemo , 
meatus omnes & canales omnino obftruxerat . Quod 
opus cum inípicerem, forte animaduerti inter cauernulas 
Tartari pluribus in locis bullas quafdam adhzrefcere,ex 
glutinofa materia ; qua magis ; qua minus denía compa- 
&as. Dubitaui proinde an rudimenta eflent Cochlearum, 
maxime quia aliquas in aqua fontis degentes reperijf- 
fem phafeoli magnitudinem equantes figura in meis ob- 
feruationibus num. 55. expreffas, erant aure 
| | umi- 


EX Das seco heads que uale c 


CAP. QVINQVAGESIMVMNONVM, 253 


fimiles bucciaulz quam Lifler num. 22. pag.t3*. inter 
fluuiatiles fic defcribit. Buccinam fex fpirarun »ore an- 
guíto, ei color fufcus & minime pellucidus, 4i id irviuis 
animalibus & vbi tefte recentes & integre funt aduerta 
tar. Quamobrem experiundi percupidus » tartari eiuf 
modi fragmenta cum dictis bullis feruaui in vafe argilla- 
ceo 5 quod eiufdem fontis aqua impleueram ; & animad- 
nerti nucorem illum ex fubalbo fubfufcum colorem.» 
femper in dies augere, & denfari; ac demum poft aliquot 
dies in parxula grana diffolutum; quorum fingula paruu- 
la buccinule fpeciem optimé referebant, magnitudinem 
capitis acicule equantia ; que buccinule deinde paula- 
tim auctz funt; donec ad molem debitam pertingerent. 

— Hacobferuatione prenarrata. inquit Rufus , dilucide» 
probatur Aquatilia certam zliquam maffam deponere, in 
qua confpiciuntur innumerz granula glutinata , que zibil 
aliud funt , quam ouula coberentia ; Natura fortaflfis ouis 
Aquatilium inuolucrum dedit ac gluten ; quo glutinan- 
tur; nein fluiditate ac commotione elementi difperge- 
rentur ; aut pro alimento animali naícenti;aut pro fomite 
caloris vitalis diffufi perpetuó in excrementis Anima- 
lium, vt notauit Cl. Hardeus . 

Rufo fic loquenti huiufmodi ratiocinationem oppo- 
fuit Bemarcus. Dilucide probari quod ais improbo; & 
folum dubitandi rationem defumo . Non enim ex Co- 
chleis proueniffe maffam illam nobis patuit; quod fi pro- 


venerit , cur potius eam Ouorum congeriem cum Hardcro- 


exiftimabimus, quam cum Ariftotele Purgamentum? vti- 


letamen ad nouam cochlearum efformationem,vt dictum 


cít , aut particulas aliquas per aquam difperfas & cum 
aqua miílas, qua deinde fimul compacte , accedente» 
congrua Solis & Celi temperie , ceterifque aptioribus & 
perneceffarijs difpofitionibus inCochleas illas poffint ef- 
formari ? Hoc ita accidere plurima mihi fuadent. Primo 
non effe nonum in natura dari huiufmodi coagulationes 
inaquis; Aque enim; vt cetera Elementa,funt maxime» 


impurg» continentque multa corpora ; qug tandem debi- 


to 


Epift.M. 
pag.26. 


2554 PARTIS PRIMA. 

to tempors interuallo feparata apparent; & debitam con- 
cretioremfub ipfis aquis acquirunt. Corallia abunde» 
hoc nobis explicant ; & Salium variorum in diuerfis 
aqueis humoribus concretiones. Secundo illud arguo 


. ex huiufmodi aquz natura , que ficuti habet quamplur;- 


Libr. 4. 
DPachim. 
cap.25. 
Dial. 2. 
C.5. Itin. 
zítat. 


Tom. 4. 
p3g.584. 


mas particulas terreas , ob idque dicimus facile lapide- 
Icere, cum tamen nil aliud fignificemus,; quam eas parti- 
culas feponi & fimul compingi ita pariter potefthabere 
alias idoneas ad Teftacea Animalia efformanda . Hoc 
docuerunt Fabri & Kircherius. Fiunt Cochlee ( inquiunt 
ambo ) ex femine geuerali vifcofo Qv tenaci igffus aqua; vi- 
uunt in eodem . | | 

Hoc luculentius explicatum eft ab Ariftotele 3.de Ge- 
rat. cap.rr. vbi ait (vfürpo vt plurimum verba Paraphra- 
» fis P. Mauri) proportionali modo ac cetera Anima- 
lia fpontanea generantur in terra, Teftacea fponte ge- 
» nerariin mari. Explicatque fic . Animalia fpontanea 
,, nafcuntur in terra ex materia terreftri ; cui admiftus 
» fit humor; in quo continetur fpiritus ; dum talis mate- 
» ria calefacta à calore viuifico folis & aftrorum turge- 
» Ícitin modumbullz fpumofz , fed in mari multum da- 
, tur materiz terreflris , ergo ex tali materia putrefacta 
» in aqua, dum per calorem viuificum folis & Aftrorum 
» turgefcit generantur Animalia Teftacea. Sicut autem 
» ingeneratione Animalium Terreftrium pars terrena, 
» per calorem exiccatur ac durefcit in offa & cornua; 
» que» quia calore durantur , non liquantur , pars autem 
; humidior formatur in carnem mollem ; fic in genera- 
,, tione Teftaceorum pars terrena per calorem dureícit 
, in teítam exteriorem , pars autem humidior in corpus 
, molle, quod intra teftam includitur. ] | 

Tertio deduco ; eo quod fciam multis inlocis Oftrea; 
ibi repofita nunquam inueniri numero aucia; fed tantum 


Lib.a,), mole. Aldrouandus enim refert Incolas Pirre Infule in 


Tett. 


Lesbio nunquam inuenifle Oftrreas numero auctas , licet 


Lib.3.de fcmper mole maiores in eo maris finu; ad quem folebant 
gen. À- eas transferre vt pinguius nutrirentur ; quod idem de» 


nim. 


multis lacubus affirmat Ariftoteles. —— Quar- 


CAD. QVINQVAGESIMVMNONVM. 255 


. Quarto quia multis in locis aqua oppletis Oftrea pro 
dierc, in quibus antea nunquam Olfftrea fuerunt. Hac nar- 


rat Kircherus ex Ariftotele lib.5. de generat. cap. rr. At jo Mun- 
fi fides negetur Au&oribus fortaffe referentibus id quod do  fub- 


ab alijs, non ab experimentis didicerunt, certiffimum cft 
apud Tarentinum litus vbi sare paruum dicitur ; gencra- 
ri conchas illas, quas Incole dicunt Cozze;Mytulos Lati- 
ninec alibi quam inPalis &Stipitibus,qui humi figuntur, 
&illis nauiculas onerant cum ad quandam magnitudi- 
nem eiídem affixi peruenerint; deinde eofdem transferunt 
ad alium maris finum , vbi nunquam generantur , fed fo- 
lum eorum moles augetur aptiorefque redduntur ad 
menfas. Pregenitam fuiffe magnam Oftrearum copiam» 
in cenofis Pelagilocis, vbi exhaufta aqua ; temperies fuit 
in luto apto ad earum generationem didicit ab experien- 
tia Ariftoteles;qui differens de Generatione Taftaceorum 
oftendit omnia genera Teftaceorum poffe fponte naíci,li- 
cct quzdam genera naífcantur quodammodo etiam ex 
alijs Teftlaceis fimilibus eo modo ; quo di&um iam eft. 
Infuper apud Vrbem Vencheu Prouinciz decima in Re- 
gnoSinarum quz dicitur Che Kiang Oftrea parua. in» 
campis aqueisfata concrefcunt . Id quod alibi infolitum 
hoc modo fit , vt refert P. Martinus Martini in Atlante» 
Sinico pag. 118. Vzius generis Offrea quedam contundunt, 
«c deinde guttatim per campos Jpargunt ueluti femina. ex 
bis Offrea fuauis faporis nafcuntur ..— 

Quod igitur omnia Teftacea poffint nafci fponte ex 
materia putri apta probat Ariffoteles & alij quibufdam. 
experientijs. Prima eft. In Nauigijs cum putrefcit fex 
fpumofa , nafcuntur Teftacea multiplicis generis: ergo 
fignum eít quod fiunt ex materia putri. Secunda eft:Cum 
apud Rhodum infulam applicuiffent naues , ac proiecif- 
fent vafa fictilia, poft aliquod tempus in vafis fi&ili- 
bus ceno obduáis inuente funt Oftrex ergo figaumo 
eft quod Oftree nafcuntur fponte ex materia putri. Qui- 
bus pofitis fic arguo. Vel omnia Teftacea generantur 
€x putri, vel aliqua; vel nulla . Si omnia; euidens eft z07 

S omnia 


terranco 


Lib.3.de 
gen. A- 
nim Cap. 


456 PARTIS PRIM x. 


emma ex ouo gigni ; cuidens hoc infuper eft, fialiqua; 
fponte generentur. 5i vero nulla generari fponte con- 
tenditur,quo pa&o;quo iure infringitur tantiViri au&ori- 
tàs experientia edocti ? quod. quidem an rationabile fit 
. vobis iudicandum relinquo. Siautem aliqua fponte fi- 
mul & ex ouo progigni experientia docct, non video cur 
calamos & linguas acuere debeamus contra affirmantem 
fponte gigni in aquis Teflacea? Hzc enim propofitio , 
quae affirmat T e/facea fponte giemi fub aquis, eequiualet al- 
teri qua dicitur /ub aquis effe T effacea , que fponte nafcun- 
zur, neque illa omnia comple&i vlIIus exiftimat, fed pre- 
Icindi à multis, que fortafle ex ouis nafci potfunt. Que 
cum talia fint , neque erroris neque zgzoraztie , neque» 
mendaci damnabo fic loquentem. Abítrahentium enim 
phi, », non effe mendacium demonftzat pluribus locis Ariftote- 
capio. les. Neque enim vt idem ait, abftrahens magnitudinem 
à motu affirmat magnitudinem non effe mobilem; fed fo- 
Ium confiderat magnitudinem,non confiderando motum. 
Multo magis fic dicendum; quando ab vno vaftiffimo re- 
rum genere aliquas fpecies rerum feparamus de illis af- 
firmantes: que de alijs mente reticemus . 

At ; inquit Rufus , fi oculis euidentiffime patet Tefta- 
cea, que interra reperiuntur ex ouis excludi , & fi fide» 
dignas inuenimus obferuationes circa cochleas terre- 
ftres, caufa nulla eft cur illas in dubium vocemus ; que 
circa fluuiatiles & marinas habemus ; cum quibus , pre- 
fertim turbinatis, quoad formam omnia etiam terreftria, 
conueniunt, quippe que fpiris, teftis, animalibus , colo- 
ribus, & alijs fe mutuo exacte referunt. 

Tuam laudo Rufe curiofitatem & fimul impleo, quan- 
doquidem ea caufe adinueniende excitatur cupidine , id 
enim curiofitatis nomen ipfum exprimit, (ita aduertit 
Card. Pall. lib. 2. de bono cap. 32. ) vtpote deductum à 
particula CR caufam fcifcitante .. Refpondeo igitur: 
propter idipfum ftatuendum nobis: non effe. de marinis 
quidquid in Terreftribus videmus , eo quod in Terre- 
ftribus accidit. Aduerto enim primo falfum cic te | 

| tria 


CAP. QVINQVAGESIMVMNONVM. 457 


ftria cum Aquatilibus conuenire : Quippe manifeftum, 
eít; precipue in mole differre , ficuti & cortice ; qui qui- 
dem in marinis vt plurimum craffus eft; denfus & ponde- 
rofus; in aliquibus enim litoribus inueniuntur adeo in- 
gentes mole;vt ducentas libras pondere excedant; in ter- 
reftribus debilis femper & leuiffimus . Secundo iam effe 
probatum abunde fallaciffimam efle ratiocinationem;que 
cx aliquo genere rerum ad aliud genus pertranfit . Eui- 
dentitfimum eft non quamcunque rerum vniformitatem 
illationes veras reddere . Porro fcimus fub aquis plantas 
multas germinare non fecus ac fupra terram:nunquid ve- 
rum proinde erit ambas é radicibus emanare ? nunquid 
alimentum per radices exugere? Hzc pro certis erunt 
cui latet Corallia radicibus carere; & eorum ramufculos 
ab vndis alimentum aptum ad molem augendam exuge- 
re. Infuper virefcunt Rofz ; & Tulipe , alijque flores ; 
nunquid ; quia floresfunt omnes, vel é radice germina- 
bunt vt Rofa;vel é cepis vt Tulipa? nunquid ambo odor& 
diffundent? Generantur gemmmz in terra vifíceribus; nun- 
quid quia gemma funt ; omnes eandem figuram vel exa- 
eonam vt in Ametiflis, vel irregularem vt in Adamante, 
vel quadrilateram vt in aliquibus oftentabunt? Nec pa- 
ging fufficerent,nec calami,fi fallaciffimum hoc arguendi 
senus exemplis omnibus explicare contenderim . Vt ali- 
qua rerum genera inter Íe omnino cohereant;non fufficit 
predicatum vniuerfale, vt ciunt Logici , cui fubfunt Gc- 
nera fubalterna . Genus autem Teftaceorum , quz latif- 
fimé patent. , comprehendit genus Teftaccorum terre- 
ftrium & aquatilium. Terreftrium infuper genus fubdi- 
uiditur in Terreftria ; qux habent animal inclufum ; & 
qua Animali reperiuntur deftituta , Aquatilium vero ge- 
nus comprehendit Biualuia & Turbinata . Rurfus ex Bi- 
ualibus eft genus eorum, quz habent motum partium, & 
totius vt Pe&inum & Tellinarum;eft genus eorum;,quz; 
licet habeant motum partium,non habent motum totius; 
& loco femper affixa dicuntur proprie ab Ariftoteleo 
Plantanimalia , que omnia Genera in fuas fpecies fubdi- 
uidun- 


Ext. 1.55 
apudDPic 
cinellum 
in mun- 
do Sim- 
bolico 
lib. 4. € 
4o. 


258 PARTIS PRIM zx. 


uiduntur. Ex quibus patet quantum firmitatis infit ar- 
sumento » quo ab vnica fpecie per oua propagata dedu- 
cirur Ozia ex ouo gigni . Et an Terreftrium Cochlearum 
ex. grat. feu aliarum ouis detects, clafficum quodammo- 
do canere in Ariftotelis affeclas debeamus , vt Gallina ; 
de qua apte Paulus Maccius 

Farra legens gallina filet, f parturit ouum 

Clamat, Qv 1ngenti plurima voce glocit. 


COAQUASP VOCTCOOEBSOM 


T efflaceorum (pontanea Generatio confrima- 
tur exemplis 


^1 Ateor tamen impceditam atque operofam contrariam 
b efle fententiam , ita vt nulla mihi ratio occurrat. in- 
genu», meoque iudicio manifeftze defenfionis. Neque 
opere pretium arbitror omnia denarrare experimenta- 
lium Philofophorum irrita tentamenta ad eam pofitio- 
nemretinendam . Hoc enim vtreor, non frequentius 
quam nocentius in .quaílionum tractatione peccatur ; 
quod plerumque longior eft enunciata falfitatis refuta- 
tio; quam enuncianda veritatis inquifitio : tanquam id 
philofophando agamus; vt aliorum ignoratia pateat; non 
vt fapientia nobis paretur . Non defunt Recentiores;qui 
tentamenta fua accurate recenfent , & aliena acute fran- 
gunt, adducendo quz ab illa fententia flare videntur. 
Eloquorego quid mens aliquando fufpicata eft, cum» 
Teftacea loco femper affixa confideraui. Veftrum erit 
per commentationces veftras , idipfum vel tanquam effzti 
Íoli inanes auenas inürere ;. vel tanquam bonas veritatis 
fruges educare . | | | 
Relinquo Ballanos commemorare , qui inter faxorum 
vifcera enutriuntur & crefcunt ea proportione faxorumu 
cauernulis , vbi latitant ampliatis,qua eorum magnitudo 
augetur. De illis enim in tractatu. Teftaceorum fatis 
| adum 


CAPVT SEXAGESIMVM.  z59 


actum eft cap.5. Partis primz: illud tamen non omittam , 
quod claris oculis patuit , nempe cuiufcunque eorum» 
cauernule foramen femper magis anguftum cffe , quam 
ipfa cauernula ab animali occupata, fiue illud ad fuam. 
determinatam molem peruenerit,íiue vix generatum ori- 
ze magnitudinem non excedat;ex qua obferuatione ma- 
nifefte deducitur, Animal in faxo nó folum perfici aliun- 
de delatum, fed generari,nullo aliorum Balanorum femi- 
ne feu ouo aduentante . 

Hiíce circa Balanos obferuationibus alias adiungo 
quz Teftacea alia comprehendunt femper faxis ; vel li- 
enis, vel alijs corporibus affixa . : 
. . Primo loco ea fint quz inter Teftacea iam luci expofi- 

ta non funt numerata, eo quod incompertaadhuc Aucto- 
ri effent: continentur veró inter ea, quz ceteris adijcere 
animo erat; cum iterum gallico idiomate recudendus ef-. 
fet Tractatus ille;at propter nimiam Imprefforum dilatio- 
nem hifce obferuationibus coniungere flatui. Altera, 
vero qua num. r. exprimitur. Hanc Excell. medicine 
Profeffor Bononie Io: Baptifta Martellus detexit fupra, 
ingentem Teftudinis marine corticem affixam, non abfi-- 
mili modo , quo Patellarum Genus fcopulis adpafcitur . 
Tenaciffime illa adherebar non fecus ac arborum vete- 
rum corticibus lignea tubera coniunguntur , adeo vt 
ipfius met Teftudinis tumor aliquis videretur ; non ani- 
mal diuerfum cortici adiun&um. Illam fuo in loco de- 
fcribemus ; nunc indicamus ; cum altera balanorum fpe- 
cie numer. 3. exprefía. Hanc primum vidi arundini tc- 

naciffime affixsam quam Exe. Ioannes Baptifta Trium- 
phetti dono dedit in Anti] litore repertam . In quatuor 
palmorum longitudine ; quam non excedit arundo vltra, 

200. balani huiufmodi numerantur & quidem in rotunda 
fuperficie fine vllo ordine diflributi . | 

Ab hifce obferuationibus erudiri quemlibet mihi fua- 
deo nullum aliud fimile animal eo aduentafle, vt fua oua 
relinqueret;& veluti glutino fimul coniü&o vcl Tefle vel 


arundini illa applicuiffe;vt ibi perfici poffent & crefcere; 
| Kk a HEC. 


260 PARTIS PRIM X. 


fed particulas aliquas humoris idonei ad talium Anima- 
lium formationem intra maris vndas permifti adhafiffe ; 
 abipfisarundineis poris attradas , in quibus; fuperfluo 
humore reiecto;paulatim coagulari poffent & perfici, do- 
nec ceteris perneceffarijs difpofitionibus concurrenti- 
bus; animal illud tefta intectum erumperet , & vitam fub 
aquis obtineret , non fecus ac fub eifdem aquis videmus 
humores varios fecerni ; quibus vegetabilia multa con- 
crefcuat, nullo femine aliunde nec ab alis fimilibus Ve- 
2etantibus delato . | ps : 

Hoc rationabiliter deduci poffe mihi fuafi , dum fabri- 
cam huius Teftacei; quod microfcopio fuppofui; exactif- 
fime obferuabam. Hoc tenaciffime adhwret fuperficiei 
arundinis , ac fi crufta effet & cortex illius , hec auteni 
crufta bafis eft totius teftae;cui animal includitur, & qui- 
dem tali flructura compacta , vt fit tota canaliculis perfo- 
rata in girum difpofitis ; quafi eflent linee à centro. ad 
circumferentiam duct , qui canaliculi quo magis à cen- 
.tro recedunt, ampliores fiunt ,. & vbiad oram bafis per- 
.uenerintinflexi affüurgunt , intra reliquas tefle partes , in 
quibus quo magis afcendunt; eo minores redduntur: Ba- 
Janas quippe latior eft in bafi quam in ore. Vide figu- 
ram 4. partis fecundesqua bafim dictam delineauimus in 
in qua A eft centrum à quo tales meatus trahunt. origi- 
nem, & figuram,qua bini ex illis exprimuntur inflexi. Si- 
gnum ergo eft quod tale Animal principium fortiatur à 
centro, fi relida in aliquo poro arundinis ; feu alterius 
corporis, ( nafcuntur enim fupra faxa, fupraligna ;, & 
conchilia ) portione fpiritus apti ad: cius fabricam , cui 
fpiritui virtus infit dilatandi fe in girum, & fe ipfum au- 
gendi, & paulatim adueniente alimento apto , non fecus 
ac videmus in Floribus , quorum virtus formatrix pofita 
in calicibus fpargitur & dilatatur in plura folia ; quorum 
aliqua non omnimode panduntur vt in lilijs ; fed certa, 
quadam lege dilatantur, ita vt prope verticem flos fit an- 
euftiorquam in bafi, vt in Tulipis & alijs. An vero fpi- 
ritus ifte feu virtus formatrix dicendus ille fit cum ali- 












A OON N 

CON N EOD 
ic 

NNNS v 


S | We SR 
SS 











NATL 
oos SS) n 
A MAL 

AA 

241 

AA 
TAM 


rà 
REN 
NS. 
SG 
AR 


MN 
S AM 





SMS 
NSSNNS 
NS 





NS 





NN 
x 


[ 





a 
"-— 
. 


nox 


dioses 


CAPVT SEXAGESIMVM.,  2ér 


quibus ; qui ex fimilium Balanorum emiffione ortum du- 
xerit, vel in mari difperíus fit cum ceteris humoribus fcu 
particulis nonfacile affequi poffumus. Satis fuperqueo 
mihi cft cale Teftaceum animal non ex ouo é fimilibus 
teítaccis emanato progigni , nec natura iniuriam 1rroga- 
riaimmó eius virtutem commendari;fi dicatur ea potuifle 
minimam humoris particulam preparare cum virtute» , 
qua talia Teftacca efformentur, non deficientibus alijs 
perneceflarijs.conditionibus;ficuti Flores & Plante quam- 
plurimz debitis influxibus adiuuantibus ex minimis fe- 
minibus erumpunt. Vtrumque enim pari ratione fulcitur. 
Hifce Teftaceis Animalibus arundinem ditatam ma- 
.gna cum oculorum & mentis deledatione quamplurimi 
Nature curiofi Rimatores infpexcere ; eamque inter cete- 
ra Teíftacea conferuo , ac fi baculus effet gemmceis 

bullis ditatus, & fpontaneorum Viuentium Prafidium . 
Hac vobis indico Teflaceorum genus illud , quod in. 
Recreatione mentis & oculi num. 20. claffis fecundz re- 
cenfuimus , & hic exponofig. XI. Gaideropoda dicitur, 
fiue Pes Afini; cuius formam refert; Tarentini eam ap- 
pellant Scazaponzolo . Ex binis valuis componitur , qua- 
rum vtraque 1n parte interiori alba eft & nitida ; vt lapis 
parius . In exteriori fuperior valua aculeos & Tubercula 
fiue vllo ordine difpofita habet, laneo quafi & pingui 
operimento ad rubrum inclinanze te&a. Inferior vero 
concolor eft faxis ;& quibus formatur afpera & fcabrofa . 
Naícitur enim éícopulis ita vt fcopuli fit pars ; nec nifi 
ferreis farculis & labore non modico auelli poffit ab 
ipfis, quibus certe inditam à natura effe virtutem talia. 
"[eítacea Animalia efformandi mihi ratio fuadet. Non 
femine ab fimilibus Animalibus emanato , ficuti nec pof- 
funt tali pacto cfformari multa alia fragiliffimis teftis in- 
tecta , qua intra abditiffima faxorum vifcera non vnica, 
vice luftraui; naturam femper admirans ; qux vt pronida 
mater faxea quodammodo & duriffima in arce collocauit 

ea; quz fragiliffimo & delicato operimento contexerat . 
Hifce addite Mufculos num. 3o. claffis fecunda eiuc- 

Tuan | | dem 
5 


262. PARTIS PRIM x. 


dem operis expreffos , qui in cauernulis non raro lapi- 
dum concrefcunt, fedemque non mutant, fiquidem villis 
fiuc fetis quafi ligati lapidibus & lignis adnaícuntur . 
Addite infuper concham num.352. indicatam ; qua na- 
uiculam exprimit ; in cuius parte inferiori nauis caring 
fimili aditus patet , quo Animal veluti planta faxis inhe- 
ret vt in figura appofita videtur num. 2. quamobrem» 
pifcis ille dici poffet; quem Diodorus Siculus refert re- 
periricum in Z&kgypto Nilraqua à campis recedunt 5 vel 
Ranz ille quas vidit Elianus Neapolim intcr & Puteolos 
media anteriori parte formatas, media pofferiori luteas, dv 
informes . Vidienim ego met carnem in tefta inclufam, 
paulatim in callofam fubftantiam degenerare ; & durio- 
rem quo magis faxo propinquam, & faxeum quodammo- 
do efle furculum, quo magis à faxo recedebat , paulatim 
cenerefcens. Sicutiaccidit in Afparagis & quampluri- 
mis plantis non fenfitiuis , | 
Immó quis vetat dici poffe huiufmodi Viuentia à Phi- 
lofopho Plantanimalia appellata potius effe terre fru&us 
quam maris , licet extra mare illa à terra non producan- 
tur ? Sicuti enim fungi ex. gr. é terra erumpunt in libe- 
rum aeremin quo viuunt & nutriuntur ; non tamen pro- 
pagantur,ita pariter fub aquis é terra nafcuntur huiuífmo- 
di Viuentia paulo perfectiora quam flirpes, eo quod fen- 
fitiua etiam fint, quz fucco illo aqueo & impuro nutrian- 
tur certo temporis interuallo ; quo expleto, infoecunda., 
deficiunt ; nunquam tamen deficiente noua fimilium ge- 
neratione ; cum in Terra noui fpiritus apti excitati ebul- 
liunt quodammodo & efferuefcunt;donec dilatati ex an- 
guftijs erumpunt; & eiufmodi Viuentia efformant . 
Addam quod notat Maffarius cap.42. in Plinium mul- 
ta Viuentia originem habere à quadam veluti bulla, 
fpumofa é rore vel pluuia compacta , quz paulatim, 
condeníatur & in Animal perficitur. De multis Te- 
ftaceis dilucide hoc affirmat eodem capite vbi ait. In 
mari vero multum portionis terrenz eít, quo circa ex 


tali concretione natura Teftati Generis oritur, ita vt 
55 pars 





CAPVT SEXAGESIMVM. 2653 


» pars terrena circa dureícat ; cogaturque eodem modo; 
» quo offa & cornua, corpus intus contincatur ; quod 
;, vitam obtinet. 

Quz cum ita fint; profecto videtis quam immerito im- 
probetur propofitio illa qua dicit, Teftacea non ab alijs 
generari fed fponte: etiamfi nonnulla rigorofa fpecici 
propagatione multiplicentur & viuant. Vos viri non» 
minus fapientes quam ingenui optime fcitisquampluri- 
mas propofitiones huic fimiles non efle reijciendas tan- 
quam falfas. Huiufmodi ill funt quibus quaeritur cur 
Stelle fcintillent? cur folijs arbores hyeme fpolientur ; 
cur Poma ex arboribus ad paleas translata maturefcant * 
& tamen quamplurimi fructus in arboribus perficiuntur; 
arbores cum folijs multe etiam hyeme perfeuerant, & 
inter ftellas non fcintillant Planete . Quippe quz ex ge- 
nere przífcindentium illi funt ; & idco falfitatis veneno 
non inficiuntur . Atad alia progrediamur. 


(APVT LXI 


Generatio Spontanea Arguitur ex Vermibus 
natis im CochleiszMarinis eg T erreftribus. 


Tque vnum hic prezmitto , quod Vobis pergratum 
A fore iudico ; videlicet à me experimenta talia in, 
medium non effe adducta ; quz ab omni falfitatis labe» 
immuniaomninó ducam. Proferam vlterius qux obfer- 
uaul ; attamen non inutilia. Neque in hac Rerum Vniuer- 
fitate inuenias rem vfque adeo folitariam, & à ceteris Íe- 
gregatam; quin inter Philofophis labyrinthos filum ali- 
quod aureum fuppeditet, quo ad cuiuflibet alterius rei 
vel fumme alienz latentifque notionem adducamur. Ete- 
nim errores eciam laude digni funt ; fi illos exquifité pe- 
nitufque rimabimur; eos vtique maiori veritate quam» 
falfitate conftantes deprehendemus. Ex innumeris enun- 
c1iationibus; ex quibus conclufiones nafcuntur M fal- 

*, 


Sect. 4. 
pesr 


de Inru- 
tis. 


264. .IP; AR T T S"P.R IM 4 


[25 quot, rogo; vera effata quot verz conclufiones im- 
miftz & vulgo ignoratz ? Sic omnino vitiofze. quzdam. 
rationcs infignium Mathematicorum ad. demonftrandum 
quadratum aliquod circulo zquale in pretio funt ; quia. 
multa vera, ac pulchra demonftrant in. fuperioribus. fyl- 
logifmis raris & integris, antequam ad pofteriorem man- 
cam & fallacem deueniant. Immo illa ipfa. pofitio , quz 
falfa eft erit certe probabilis, quo circa eius. probabilita- 
tem noffe eft aliqua germana fcientia, licet nebula obte- 
nebrata. Ea igitur conclufio quam probamus circa. Vi- 
uentium fpontaneam Genefim fit erroribus inuoluta; at- 
tamen illud auri occulti erit; quod laudatur & placet ; in 
falfo hallucinari non eft hominis, fed humans Nature 

vitium. | 
Tum Fulbertus, validiffima hac ratio tua eft, vt Ob- 
feruationes à Te factas expetamus;& probemus,licet non 
iudicemus illos à vero aberrafle ; qui fibi fuaferunt nihil 
fua fponte generari. Locum hic habet Suammerdamij 
fermo qui in hift. Infectorum fic fcripfit . Certum equidem 
di , e &KTERNA& VERIT ATIS, OMNIA INSECT A 
ex ouo eiufdem [peciei in lucem prodire , quamuis multi Pbi- 
lofopborum prafertim ex Peripato illa putredini adfcribere 
conentur. An inconcuflus fermo ifte fit iudicent alij; cu;- 
uis euim ( iure ait D. Redi ) ; quod magis placuerit. fegui 
licet nec indecoram effe, aut. exiflimationi C veuerentta , 
qu& Autboribus debetur praiudicare banc procedendi iam 
putauerit quis. Ediffere Tu Bemarce quidquid vel cafus: 
vel folertia in hoc genere indicauit. Sic loquens Fulber- 
tus, mox eidem indicauit vultu, fe in defidcrio ipfius au- 
diendi iam effe; quare Bemarcus obfequentis in. fpeciem 
in hancrationem aggreflus eft. — . 
"Experimenta, que ad oftendendam generationem. 
fpontaneam afferuntur , tam fané varia ac tot funt , vt fi 
e2o fingula difcutere fingillatim vellem , neque plures 
fatis eflent operi dies, neque alium prolixiore de tedio 
colligerem fru&um , nifi quod aliorum errata. damna-: 
remos» Ld BUPIRODESEM TEE IU 
i Va- 


LE pe MER UEM Mo 


e oin 


E e 


Rn T 
eda til. 


P: ide d e PS ru tei 


* E- 
or nmm 





A 


SS 


SS 





CAPVT SEXAGESIMVMPRIMVM. 236; 


^ Variarum igitur, qux apud Auctores inueniuntur,per- 
parce mihi propofitum eft afferre ; nec meis verbis fabu- 
las pingam , vt Carthaginienfes ; qui fpeciofas Bellua- 
rum transformationes à Poetis excogitatas referente S. 
Auguftino, contemplabantur ; Qu4/f bominum genera , 
qu& n maritima platea Carthaginis muffuo pita erant , ex 
libris deprompta uelut. curiofforis. byfforie. Eaque. potius 
quas mihi acciderunt fideliter enarrabo . Aliqua excepi- 
ftis in collocutionibus factis, alia przterire filentio non» 
linam . | | 

Id cateris antepono, quod ; cum Animalia Teftacea, 
defícriberem, accidit mihi. Acceperam é mari Adriati- 
co Cochleam num.185. Claffis 3. deícriptam , quam di- 
ximus à figura Galex ab ipía expreffa  Galeiformem , & 
extracto e tefta Animali inclufo , illam feruaui bene cu- 
ftoditam, & multis papiraceis inuolucris abdità. At qui: 
ob reliquias excrementitias in fundo orbium cius repofi- 
tas,& non integre ablatas,ingratum emittcbat odorem. , 
aqua cum calce mifta eam impleui ; vt ita macerarentur 
particule ille putrid, & fimul cum aqua dilute facile» 


educerentur. Vix aquam impofueram , cum illico appa-- 


ruerunt in ea natantes quinque, fi bene memini ; aut fex 
vermes; albedine ; & mole quafi nucis pinez ,nucleum. 
cortice exutum aquantes. Vnicum ex illis delineaui in» 
lamina XIV.num. 1. Incifuris vndecim feu annulis diftin- 
éótum prater caput, in quo os apparebat binis armatum» 
dentibus, quos aliquando emittebat : Poft quatuor inci- 
furas extremitatem eius fpicula decorabant. Vixit octo 
circiter dies, deinde paulatim 1n Aureliam abijt coloris 
caftanei, aliquantulum ipfo breuiorem vt num. 2. expri- 
mitur, Ex eius extremitate O exijt mufca füb num.3. ex- 
preffa paulo maior vulgaribus , at colore , & forma cle- 
cantior; erat enim viridis cum aureo miftus ; ficuti in» 
cimicibus Rofarum effulget ; caudam verfus nigricabat , 
& fuíco penitus colore infecta erant crura; pedes , & pi- 
li; quiin membris omnibus valde breues emittebantur : 
Caput quafi argenteo colore pidum oculos oftentabat 
led val- 


»- 


de cuit. 
Det lib. 


l.c. 5. 


26 BARUTLS BAIMEN 


valde amplos, retis inftar difcriminatos ; & colore mu- 
ftelino imbutos . | 
Hoc documento excitatus experimenta alia tentaui 
circa Cochleas marinas diuerfarum fpecierum , & circa» 
Cochleas , qua in terra ftabulantur , cupidus nofcendi 
an aliquid ex earum putridis carnibus nafceretur. Accepi 
propterea quatuor Cochleas,qux in mare prope Antium 
inueniuntur. Illas Ecbinopboras dixi in 'Tra&t. de Tefta- 
ceis num. rg. & ipfarum carnem fimul cum abdomine» 
bacillo maceratam in vitro repofui bene à Mufcis defen- 
lo . Propitia mihi fuit Natura, nam poft dies aliquot ver- 
mes plufquam centum in ea maffa putrida generatos ni- 
maduerti valde viuidos.Ibi vixerure dies circiter decem, 
quibus moles eorum ita aucta eft , vt terciam partem di- 
giti equaret longitudine. Eorum extremitatem termi- 
nabat veluti fouea fex acutis appendicibus coronata ; & 
in cuius centro erant duo puncta citrina , ceterum oflco 
colore in nigrum propendente vndique inficiebantur : 
circa latera fingulos annulos comitabantur multa punu- 
€ta veluti atramento formata , vt apparet litt. D. Abijt 
hic vermis 1n Aurcliam fig. E. exprefíam , & fuluo colo- 
re imbutam , eiufque incifuras lineolz indicabant : In. 
parte litt. V. notata cauda latitabat ,.& ex eadem prodijt 
muíca ordinarie magnitudinis,zneum referens colorem. 
A Cochleis marinis ad Terreftres eradum feci . Sinne 
tuas proinde aliquarum Cochlearum carnes in £rufta re 
datas in vafe nitido cum ipforum mucore repofui , vi- 
tro fuperimpofito , vt commodius fermencationem alias 
mihi notam obferuarem . Vix triduo elapío, apparuere» 
quamplurimi vermiculi ; qui licet ex illa maffa putrida, 
acicula tollerentur , ftatim ad eam redibant tanquam ad 
matris finum,in quo natalem fortiti viuebant.Exprimun- 
rur litt.F. Abierunt deinde in Aurelias fub G. delineatas 
Pavo colore tinctas altera in parte rotundas , in d 
vero planas fex fafcijs diuifas . 
Eas feruaut , & quidem s menfibus nec ali- 
quid in lucem prodibat ; qua de cauí fa Maflario PI 
| habe- 





r— 





; 





CAPVT SEXAGESIMVMPRIMVM. 267 


habebam , qui cap. 32. in Plinium fic ait. Lízax teffa , apndAL- 
detracta bebetefeit proceffu 'obique temporis , 1d quod. in.» drouza. 
Aureliam tranfit, ut Eruca; atque immobile viuit: fed quid s P. 
"nam ex eo animalis oriatur. compertum non adbuc eff . At Mi 
tandem prodiere alique Mufce valde parue & pigre mo- 
tu, nigerrimo colore vbique depidz , & in dorfo breui- 
bus pilis ornate. Illas fub miífcrofcopio auctas expreffi- 
mus. litt. H. 

Curiofz obíeruationes relatz , inquit Fulbertus , no- 
ftram fitim accendunt ; non explent, alias fÍciendi, ob 
quas fufpiciones tuz circa generationem fpontaneam. 
confirmantur. Expone igitur; fi quid aliud Tibi accidit, 
vt fufpicor. 


LAPVT LXIL 


Indicatur in Glutine Farina triticea. 


Nnuit Fulberto Bemarcus his verbis.In memoriam 
reuocanda à Vobis eft obferuatio alibi indicata ; 
qua deprehendi, non femper obtineri eundem effectum, 
ex caufa eadem , fi varientur circumftantie Temporis ; 
vcl Loci,vel alicuiusSubiecti;in quo effectus expectatur. 
Notiffimum cft pulucrem pyrium illico accendi admoto 
igne, non vero accendi, fi fit madcfa&tus . Hanc obferua- 
tionem , & fexcentas huiufmodi probarunt plures eucn- 
tus, quos fubiungo , cum experimenta defumcerem ex 
farina tritici cum aqua permifta . i 
"Gluten pluries ex ea confeci , at non femper eodemo 
modo compactum : aliquando enim fola aqua contentus 
leui co&tura contrinxi , aliquando, aceto addito , ignis 
ope valde condenfaui ; aliquando mifcui cum aqua tan- 
tum ; & in omnibus his cafibus diuerfi Vermiculi ex ea, 
nati funt. Vobis expono in Tab.XV. num.I .Vermiculum 
é glutine cum accto natum :. craffitie aciculam equabat, 
longitudine vero granum frumenti ; fupra caudam duo 
2 Ípicu- 


168 - PARTIS PRIME. 


fpicula oftentabat aurea;,caterum totus albefcebat. Num. 
2. expreffi aureliam caftaneo colore perfufam . Ex hac — 
poft dies aliquot erupit muíca , qualem in pagina vie 
detis indicatam num.3. microfcopio tamen , ficut & ver- 
mem & Aureliam auctam . Caput illi eratrotundum ; & 
nigrum etiam habebat dorfum , ventrem vero colore ca- 
ftaneo imbutum . Alas breues. explicabat , & binas an- 
tennas capitis ; decem circiter rotundis globulis compa- 
cas . Ex glutine autem fine aceto facto vermis originem 
habuit;num. 1. indicatus in Tab. XVI. parum anteceden- 
ti diffimilis. Vndecim annulis prater caput, & caudamo 
conftabat:eius aurelia exprimitur num.2.& fub 3. mufca, 
quas valde parua caput amplum oftentabat, & alas cor- 
pore fuo longiores : breuia crura , & fubtilia illi erant ; 
fetis pariter breuibus,& acutis villofum erat totum cor- 
pus; & caputatro:colore' perfufum . INum. 4. oftendi- 
tur mufca , quz ab alio glutine farinz triticez compacto 
nata fuit . Crura habebat longiora, caput fpatiofum cum 
oculis cruentatis: tribus incifuris diuidcbatur corpus » 
cuius prima pars nigro colore perfufa apparebat , fecun- 
da caftaneo; tertia albicabat, & tranfuerfim nigris faífcio- 
lis in quinque partes diftincta . | 
Quandoquidem farinam triticeam luftramus in memo-- 
riam venit ; quod mihi accidit diuidendo panem triti- 
ceum ; quam multos diesin armario cuftodiueram . Erat 
ille duriffimus , 1dco malleolo opus habui vt in frufta re- 
ducerem . Cum hac facerem in aliquibus eiufdem panis . 
cauernulis deprehendi latitare quofdam vermiculos aci- 
cule craffitiem xquantes, & longitudine parum exceden- 
tes tres digiti partes, deprehendi infuperaliqua veluti 
puncta fiue grana minutiffimi pulueris colore fubminio 
rubicunda. Vtraque microfcopio fubiecta diligenter per- 
luftraui , & animaduerti granula illa. fubminia effe ver- 
-miculos num.5. expreffos vndecim annulis compaatos , 
quorum fingulis bina tubercula adijciebantur , a quibus 
reptatus piger iuuabatur. Ri&um valde acutum oculi bi- — - 
Ani veluti puncta nigerrima exornabant :aliquibus diebus — ; 
| inter 





M Dile 
B Jipus 








M 





CAPVT SEXAGESIMVMSECVNDVM. 269 


inter fruftula illa triticea vixerunt femimortui ; deinde» 
exficcati penitus defecere. 

Vermis autem primo loco deprehenfus exprimebatur 
vtapparet num. &. eburneo colore , & valde nitidus, & 
raris pilis albis villofus: caput velut bifariam diuifum;& 
duobus globis compactum, colore fuluo tinctum: oculos 
nigerrimos oftentabat;cü rictu binis veluti dentibus colo- 
ris nigricantis armato. Poft caput fafciola quadam fubni- 
era monilis inftar circumdabatur. Octo annulis confta- 
bat, quorum fingulis duabus alijs incifuris diuidebán- 
tur, omnes autem puncta quatuor nigerrima condecora- 
bant . Sex pedibus reptabat greffu erucarum perfimili . 

An Vermisifte ex aliqua muíca prodierit, non audeo 
affirmare cum nefciam ; fcio tamen illum a me inuentum 
fuiffe in abditiffimis panis cauernulis, in quas non erat 
aditus mufcis. Sepe totum extendebat in longitudinem 
corpufculum., eoque in fitu quiefcebat. Obferuaui etiam 
illum latibula panis eiufdem quarere ;» ad quz, fi luci ex- 
ponebatur ; ftatim,cum poffet ; fuo reptatu redibat. In. 
eifdem latitans carcerem fibi conftruxit inflar Bombycis 
tenuiffimo filo albo. Ex eo papilionem diu expedaui ; 
& tandem pocimis vt Wiatu joi num. 7. 


CUA PY T: LXIL 


Deducitur ex Vermnibus nalis in car "ibus 


diuer[r * 


i. 


VA ha&enus Vobis retuli experimenta, ad vlte- 

. J riora viam aperuere ; perfuaferuntque ; vt nullo 
neglecto, omnia folerti calamo ; non vt tanquam incon- 
cuffa ; & ab omni errore immunia apparerent ; vel quia, 
cum Seneca audacter proferre vellem, .Pofferorum "tgo- 
tium agoyQ» illis aliqua que poffnt prodeffescoufcribosverüm 


-— hoc agendo aliquod menti mez pabulum iucundü 
pre- 


Epift. 8. 


de benef 


€.:29» 


Lib.s, c. 


e 


270 PARTIS.PRIM &- 


przebebam ; pro certo habens nullam rerum naturalium; 
notitiam adeo exiguam effe , que tanquam inutilis reij-- 
cienda effet; immo potius exiftimanda tanquam flammu- 
là, qua in caliginofoloco pandere poffet iter ad maiora 
detegenda . A/pice Rbenum; afpice Eupbratern ( excitabar 
vocibus Senece ) omnes denique inclitos Amnes . Quid 
Junt ff illos 1liic vnde effluunt effimes 9 Quid eff. quo timen- 
fur , quo nominantur ? in. proceffu parauerunt . Ec fimili 
prorfus ratione agnofcebamA rtes Scientiafque omnes nó 
vnica perfectas fuifle xtate;fed longo temporis proceffu, 
poftquam vel fortuito vcl neglecto primordio ; veluti in 
cunabulis excepta funt ab Hominum ingenijs . 

Referam igitur aliqua alia experimenta perquam bre- 
uiter, qux memorie mea tradita, anfam vobis fortaffe» 
prabebunt dubitandi in re; quam inueftigare conten- 
dimus. : : 

Blando aure, ait Fulbertus , excipiendas à nobis fore 
voces tuas fpondeo Bemarce, precipuc fi minus vtilibus 
documentis omiffis , ca tantum delibare pldcucrit, qu& 
in noftris differtationibus melius collimare exiftimaue- 
ris. lure eos vituperauit Quintilianus; qui fuas paginas 
infcribendo m ultiplicant; C» fermonem protrabuntscut tn* 
crementum dedit credulitas. Quod nulli non etiam innocen-. 
ziffano poffrt accidere fraude inimicorum falfa vulgautium. 
Hic Bemarcus , an facilem aurem nimis credulus pra- 
buerim aliorum relationibus nefcio; hoc vnum fcio meo 
varias generationes obferuaffe in ijs cafibus , in quibus 


nulla preuia Mufcarum Oua , fcu aliorum Inte&orum fi- 

|]i ina obfernare potui; immo ibi fzpe accidifle; 
quó nullum fimile viuens permeare potuerit, quibus 
cuentibus ;. & fi pro comperto non credidi generationes 
illas fuiffe fpontaneas, faltem valde hai ; ne precipiti 
calamo fübícriberem Axiomati Oria ex ouo . In men- 
tem igitur reuocate,quod pluries repetitum eft : A carzi- 
bus putrefatiis Vermes /fae Ouonafci non po[[e,& documen- 








tum contrarium-excipite . 


Carnem ex Agniculo defümpfi , quam ; eo non dun; 
de- 








v—RBQÁ 
7 





CAPVT SEXAGESIMVMTERTIVM. 271 


decorticato pellis celauerat ; eamque bene contufamo 
cum parua puriffimz aque quantitate in vitro repofui;vt 
. facilius incalefcendo putrefceret. Vafculum illud bene 
claufum prope vitra feneftre claufze,quam fol irradiabat, 


pluries expofüi. Incepit fermentatio & putrefastio , in 


qua , ac fi ob lentum ignem fuppofitum fieret, bullulz 


apparebant frequentiffimne . Ex his tandem vermiculi 
erupere valde exigui & albi. Eos non exprimo , quia, 
ob temporis anguítias microfcopio fubijcere non potui 
nec delinearc . Vidi tamen eos bene faturatos à putrido 
ceno diícedere, & in varijs vitri partibus fiflere vt in» 
Aurelias abirent colore offeo tin&tas, prout apparent nu. 
.$- Ex his poft dies aliquot prodicre exiguz mufce niger-: 
rim, quarum vnicam delineaui auctam ope microfcopij 
num.9. quz demum fine vlla noua prole mortua funt. 
Huiufímodi Vermium generatio in mentem reduxit 
generationes Vermium;quae in carnibus praecipue porci- 
nis fiunt . Illos modo non defcribo cum nunquam atten- 


Tab. 
XVII. 


te perluftrauerim . Eos igitur à Muícis femper ortum» - 


habere non fatis mihi probatur . Primo quia non femper 
in fuperficie puta Pernarum apparent , fed in maffa car- 
nea, & inintimis eius partibus inueniuntur. Ibi fibra, 
feu Muículi apparent vcluti verines itiformes non dum 
bene animati ; fed folum aliquem fpiritum vegcetabilemo 
fouentes; mouentur enim , & contorquentur , vel attra- 
huntur , ac fi nerui effent diften&:, vel fidium corda ex 





ouium inteftinis contorte & calore affe. Secundo 
tum maxime gcnerantur, cum car níu -COI 

ditz fale, ideoà Platone Anima Mundi dido , quia fer- 
uatà putrefactione , ficuti Anima Corpus , cui vnitur. 
Tertio quia etiam generantur , fi in angufto loco ftipata 
Íeruentur; vbi calore nimio putrefactio prouocetur. Me- 
mini me vidiffe tepore hyemis in quo nul!a Muíca appa- 
rebat,ingentem Vermiü fobolem natam effe in arca clau- 
fa; vbi Pernz quáplutimz fuerc repofita,vt ibi fale addi- 
to à noxio humore purgarentur & à putrefa&ioneredde- 





rétur immunes, Spirabant enim eo anno frequentes Ven-- 


£Opyum 


In Achüs 
Soc.An- 


glice 


2724 ^ PARTIS PRIMA. 


torum auftralium flatus;quibus fal liquefcens ad fundum 


arce defcendebat, nullo condimento carnibus communi- 


cato; quapropter incalefcentibus carnibus , fpiritus in- - 


clufi excitabantur ad dictam Vermium generationem. 


Excipite quod fuper hoe argumento poft alias obfer- - 


uationes narrat Vir curiofus ex Anglico Mari ve&us in. 


22 
55 
25 
22 
32 
22 
22 
25 
22 
295 
33 
93? 
35 
25 
25 
25 
55 
53 
55 
9? 
9? 
55 
55 
235 
2 


M 


Infulas Caribes. [ Obferuaui ( inquit obfer. 6. Menfis 
Sept.x667. ) Deali; vbi nauim conícendi profecturus 
in lamaicam, magnam differentiam in Rubiginatione 
ferri in edibus iuxta mare fitis refpectu effe&us in fre- 
to immediate polt priorem locum; in quo hanc obfer-. 
uationem habui fito. Narrabant mihi ferrum magis 
rubiginari Ze ftibus altioribus ; quam humilioribus al- - 
titudine litoris impediente exhalationes falinas:. Hzc 
obferuatio mihi fuggeffit vanitatem argumenti, D. Li- 
eonij ; aliorumque videlicet Aerem Indiarum Occi- 
dentalium efle calidum, & humidum propter rubigina- 
tionem ferri,cum tamen ca reuera ex alio principio in 
aere oriatur; nam in capite Caguz;vbi vix quadragin- 
ta imbres per annum effunduntur , ferrum non minus 
immo magis nubiginatur quam alibi ; funt tamen alij 
tractus in eadem infula;in quibus inter nouem menfes 
nec vnus deftituitur imbribus fuis preterea in Iamaica 
omnium minime rubiginatur ferrum tempeftate plu- 
uiofa. Vaporcs Maris talis nature cffe comperti funt; 
vt dulcia noftra edulia putrefcerent. Saccharum, Ro- 
farum, & alia quadrata faccharea madefcerent ; nono» 
obftante non effe rationcm attribuendi effe&us illos 
tempcftati pluuiofz. Necnon cruftulata illa, & Perna 
qua antea fuerant bene praferuata ; poftquam femel * 
expofita fuerant libero aeri , magis corrumpebantur 
vno duobufue diebus , quam ante fex feptimanis . 


Defiucrat Bemarcus fimul in rem aliam fe aggreffurum 


oftendens,cüm his verbis Fulbertus intercepicob ca que 
retuliflti in mentem reuoco , quae de Aerc aliasà Nobis 
difíceptatum eft, & opinionem illam roborari video; que 
ad putrefa&ionem maxime conferre Aerem putat, & fi- 
mul ad fortuitas Generationes. | - Viam 


CAPVT SEXAGESIMVMTERTIVM. 273 


Viam ego tuis impreffam veitigijs infiftens de,aere ad 
Lunam progredior. Putafne illam putrcfactioni conferre, 
vtnonnulidocuerunt?. : 

Tum Bémarcus : mentis habenas adeo laxari.non pa- 
tiar vt; tam alte excurrat cogitatio .. Quxftionem hanc 
mouit olim in feptimo Saturnalium Macrobius ; foluit- 

que dubia omnia , adducendo documenta Plutarchi in, 
in Tertio Conuiualiüi recenfita.Sed vt vt Putrefactio fiat, 
mihi fatis fuperque fit Ícire vermes é carnibus putrefadtis 
ortum habere, abfque eo quod alij vermes in ijs antea, 
praextiterint . Confirmat. opinionem meam loannes Do- 
lzus Medicus Aulicus Naffouienfis ; qui , relatis aliquot ferut.de 
circa Vermes obferuationibus concludit his verbis.Qzne bnc 2 
putridum de (c & (ua natupaVermes generat » id quod Vir 5. 
ingegnoftfumus Atbanaffus Kircberius experimentis irrefra- 
gabilibus comprobat , soy cam : 


Queritur An Ferme [mt in faliua . 


: Etulerat hic Author faliuam N.infirmum expuiffe, 
: valde foetentem ; & vermiculis. fcatentem 5 /ze., 
dubio ( ait ile ) 2 ero putrido corrupto » fordidogue... Quse 
verba curiofitatem excitarunt videndi Vermiculos minu- 
tiffimos, quos fe vidifle athrmat D.Ioannes Leeuucnhock 
in faliua; feu verius dicam in materia illa; qua inter den- 
tes feu gingiuas etiam puelli fubtidere folet. Affirmat hic 
Author fe plures vermes fub microfcopio obferuaffe in, 
particula ; aciculz ope defumpta ; quam Bataui in tota; 
Batauia tunc viuerent . Fides fit pencs Authorem . Ego 
quidem ingenue fateor nunquam me potuiffe nec vnicum 
fimilem vermiculum deprehendere , licet microfcopijs 
adeo perfecte elaboratis, & compofitis adhiberem,vt ijí- 
dem multa diftin&e perfpicere potuiffem , qua à nullo ; 
quem fciam s adhuc vifa funt ; vt referam inter Obferua- 

"P TM tiones 


po COPUAUNTECT SOOO RUM EEUU 


tiones ope microfcopij fadas . In prefentiarum fufficiat 
iterum repetcre multa gigni poffe fine femine prxuio in» 
fenfu pluries explicato , vel generationes ifle accidant 
in Viuentibus , vel in Rebus non viuentibus ; Vtrobique 
enim par ratio eft. : | 
Hic Rufus Suammerdamij voces vfurpauit. Scío in- 
quiens , zonnullos viros doffos, inter quos. eos etiam illuffri 


. dignitate perfpicuos im eaeffe barveff ,— vt flatuant nonnulla 


infecia. ex vvegetabilibus produci eodem modoyquo progermi- 
naut Plantarum femina , C frutfus ... . quod attinet ad 
» infecta ; que in Animantium vifceribus atque intefti- 
» nis generantur , & in illis profecto eedem originisre- 
», gule ftatuendz veniunt ; nimirum omnia generari ex. 
» praexiftente femine feu ouo , Semina illa feu oua; feu 
» &ipfía Infe&a cum cibis , potu , aere alijfque Nobis 
, ingcruntur , vnde poftea fotu accedente infecta in lu- 
5, cem eduntur * 

At Bemarcus , Suammerdamij fententiam non impu- 
gno ,co quod exiftimem talem Virum aliquid femini feu 
ouo analogum indicafle . Scio enim in tali fenfu has vo- 
ces à multis fuiffe vfurpatas : Memini me legiffe exercit. 
». 6. Scaligeri ; vbi hec habet. Neque caufim fuperiori- 


/», bus folis in hoc vniueríi ordine anima alicuius dto - 


;. Brutis & Animantibus ctiam illis quz in fterquili- 
» nio, & Cadaueribus generantur productio adfcriben- 
» da eft. Eft hec fublunaris Regio ditiffma refertiffina- 
» que illis ipfis feminibus rerum , quz vbi fuperiorutn» 
, caufarum excitatio accefferit , ad perfectionem altquá 
, interno tendunt impetu ] & primo de Plantis ait Spoz- 
» tenafientium femina effe occultifsimas à omnem latere, 
Jeufum , quibus vocibus proculdubio fignificaffe autumo 
primordia quzdam , feu apte difpofitiones in rebus di- 
uerfis , € quibus, accedentibus alijs perneceffarijs caufis 
feu conditionibus Animal poffet educi, quxcunque fit 
caufa illius efficiens immediata, cuius indagatione con- 
fulto hic abftineo . In hac eadem fententia ; addidit Eul- 
bertus ; fuit illud .ingeniorum admirabile n eM 9. 
| | ugu- 


CAPVT SEXAGESIMVMQVARTVM. 275 
Auguftinus . Hic lib. 3. de Trinit. cap.8. eadem fere vcr- 


ba víus eft , vbi ait [ Omnium rerum ; qua corporaliter, 


vifibiliterque naícuntur ; Occulta quzdam Semina in. 
iftis corporeis huius mundi Elementis latent . Alia, 
funt enim hzc iam confpicua oculis noftris ex fructi- 
bus , & Animantibus ; alia vero occulta iftorum femi- 
num femina . Vnde iubente Creatore produxit aqua. 
prima Natatilia & Volatilia ; Terra autem prima fui 


22 
55. 
"P 
35 
25 
23 
2 
5? 
35 


que enim tunc huiufcemodt foetus ita produd&i funt , 
vt in eis que producta funr;vis illa confumpta fit, fed 
» plerumque defunt congrue temperamentorum occa- 
», iones , quibus erumpant ; &fpecies fuas peragant . 
,, Ecce enim Preuifsimus furculus femen eff , nam conue- 
nienter Terre mandatus arborem facit. Huius autem 
furculi fubtilius femen aliquid eiufdem generis granü 
eft ; & huc víque nobis vilibile. Iam vero huius etiam 
grani femen , quamuis oculis videre nequeamus , ra- 
» tione tamen conijcere poffumus ; quia nifi talis aliqua 
» vis effet in iftis elementis non plerumque nafcerentur 
» ex Terra qua ibi feminata non effent .] ' 
Notaftis fine dubio verba Dodoris huius breutjfsimus 
Jurculus femen ef ,& ex ijs. analogam fignificationem ab 
eo tribui feminis nomini . Eiufdem S. Doctoris verba, 
late explicuit Angelicus D, Thomas vbi querit, quz fint 
rationcs Rerum feminales . 

Optime ctiam & breuiter explicarunt Lufitani Conim- 
bricenfes , cum docuerunt quzft. 5 2. art. 6. rationes fe- 
minales fiue occulta femina appellari ab. Auguftino na- 
rurarum Caufarum Virtutcs tam aGinas quam paffiuas , 
in quibus veluti quibufdam feminibus naturales cffe&us 
continerentur ; non quod in ipfis a£z fint ; fed Virtute.» 

& Poteffate . 

Optima quidem funt documenta, quz protulifli Ful- 
berte ; Bemarcus refpondit; Quamobrem veluti fulcra, 
nutanti mihi quodammodo admouifli ; vt immotus in; 


2» 
2) 
5) 
25 


concepta Sententia perfiftam. Latiffime igitur patere fc- 


Mm 2 . minis 


generis Germina ; & prima fui generis Animalia.Nc-- 


Prima, 

part. qu. 
II5. art, 
2* 


276 | PARTIS PRIM x. | 
minis feu oui fignificationem iam cap. 8. aduertimus 5 
hic iterum confirmamus . Omnia infuper ex aliquo pri- 
mordio naíci manifeítum eft ; non. camen quód femen, 
verum fit ; eoque vniuoca generatio accidat . Porro qua 
fronte audacter pronunciare poífumus , ibitale femen» 
fuiffe , vbi oftendimus nullum apparuiffe ? In mentem re- 
uoca experimenta iam expofita. Intuere vermem é pul- 
pa Pifcis Reginz natuin ;.quam cutis & fquamma mufcis 
fubduxerát, antequam ad putrefactionem via fterneretur, 


indequeargumentum fume , vt probes omnia, € paterno 


femine generari . At alia perquiramus : 


DES a pe Mese L XX. 


De Fermibus quiim jacfe , [os Cafto 
reper Iuntaur.[] 


Oaunes de Mey Infignis Philofophus ; & medicus ve- 
I ro fimile effe dixit in ops re , dum. putrefit ; contin- 
gere Verminationem , fi animaduertatur ; argumentum 
deducens ex Vermibus qui in lacte acido apparent . Ob 
tale documentum:curiofos ocnlos pluries. applicui. MH 
modi liquori ; nec vnquam vermes vlk :eher 





. lac&te Mulierum , Equarum 5'& Aíine vel. illud: MERE 


mun. 
fubt. 
cap.7- 
foi. 370» 


extractum ex vberibus, vcl acidum;& penitus COFFRE 
adeffet . 

Petrus Borellus inter Boca microfcopicas ta- 
les Vermes , e la&e natos refert. non tamen à fe viíos.s 


cum dicat . 7z ladfe etiam wvermiculos percipi multi vetule- 


yuut mibi, quod. Kirchberg autloritate roboratum inueni ; 
tamen id effe poffe non dubitos pracipue f£ acidum iam fuerit. 
Cumque id in cafeo coatingat putrido cur non in la&e;s 
quo conficitur putrefcente ? Confirmat Daniel Ludoui- 
cus dicens generari à laticinio veteraftente . P. Athanafius 


Kircher inde causá reddit quod pueri Vermibus [cateant hi 


quia lacte ie fcire onn veícuntür . 


E jJ 





CAPVT SEXAGESIMVMQVINTVM. 27j 


. Moufetus pag.266. ait Syrones ex fero putrefacto ori- 
ri;sAtomnes inexperti loquuntur, & Authoritati oliorum 
innixi. Dicam ingenue quod meis oculis obferuare po- 
tui dum experimenta é la&e defumetem. Lac ex vberi- 
bus caprcz defumptum , deinde concretum in vaículo à 
mufcis defenfo feruaui ; lac infuper eiufdem Animalis in 
alio vaículo repofui fine vllo coagulo at bene compactü, 


cum medulla panis recenter cocti ; putruerunt ambo ; & 
vermes apparuerunt candidi. Erant illi quidem fimiles 


partium difpofitione , vt fig. M. Acqui é lacte cum pane 
mifto natifunt ad liuidum colorem propendebant, & 
mole alios fuperabant xquali dierum interuallo : quie 
la&e folo prodiere valde fuperarunt aliorum molem;que 
longitudine quinque granaequabat, & vnum latitudi- 
ne : Crifalides expectabam ; & aliam ex illis gcneratio- 
nem , at nefcio quo pacto fpcs fruftrata remanfit. 

Hic Fulbertus , affinitas vocis, quam vfurpafti Bemar- 
ce ; referendo vermcs vifos in lacte ; in mentem meamo 
reducunt Inteftina illa piícium graciliora ; qua aut pro- 
pter mollitiem ; aut propter candorem pinguedinis a; 
la&edenominantur , & La&es dicuntur à Latinis. In» 
his , mirum dictu ; quam ingens vermiculorum copia gi- 
eni nobis rctulit microfcopicus rimator D. fo: Lecuuen- 
hoek .In epiftola data Societ. Anglicanz 2 1.Fcebr. 1679. 
$1c ait hic Author.[5ingulas illarum particulas ladtium. 
» Aflelli maioris , pifcis fic dicti;quod fit colore cineri- 
» Cio; quemadmodum, & Af(ini. Vulgo Merlutium dici- 
,» mus vniusarenule magnitudiné capientes plus 10000. 
» viua producere vidi animalcula caudis oblongis in- 
» ftru&a , & fy pe numero etiam cogitaui non viuere tóc. 
» homines in vniuerfo Terrenum orbe quot. Ánimal- 
» cula viuentia .generentur ex lactibus vnius. Afelli 
» maioris, & eodem loco oftendit Animalcula indacti- 
, bus vnius Afelli maioris plus decies fuperare Homi- 
» nes in Terrarum orbe viuentes. ] Percurre fi lubet 
calculum, quo Author hic ingentes Animalculorum ca- 
teruas enumerat . Penes ipfum fidem relinquo . necau- 


£20 


deo contradicere . Ne. 


obferu. 


de mi- 
croícop. 
obferu. 
1. 


an-1687. 


13 o BAURSE IS E RM AR 


Neque cenfura perfequar aliorum "Tentamina feudi- 
&a. Sed quandoquidem inlacte noftre Obferuationes 
verfantur ; ratio poftulat ; vt inquiramus ; an in lacte có- 
creto , & preffo vermes fponte generentur, vel potius cx 
Ouis à mufcis in lacte vel ipfo cafeo depofitis . 

Duplicem Vermium feu Infe&orum fpeciem in cafeo 
reperiri conftat ; quarum altera vt plurimum in ipfa me- 
dulla reperitur , & in cafeo recenti ; de quibus D.Re- 
di de Generat. Infect. pag. 188. Altera vero circa corti- 
cem cafei vctufti viuit. Hanc Petrus Borellus obferuauit, 
& defcripfit in Centuria fuarum obferuationum fcribens: 
» Puluis cafei, & ex eodem eft animal cuius fuperci- 
» lialcuiter du&ta ; & quafi pennicillo defcripta ; ocir- 
», lorum grandes orbes fubnigri ; letumque lumen red- 
» dentes ; ynguiculis armatum , totum corpus elegan- 
,, ter coloratum eft, eius motus & manducatio ; immo 
» excrementorum educ&io cernitur ; dorfo hifpido hi- 
,, Ítricem non male emulatur . Cornicula etiam habet 
» &tres in cauda aculeos infigniores . Parum differente 
defcriptione illos recéfuir in fuis obferuationibus Franci- 
Ícus Fontana. Recenfuit D, Carolus Antonius Tortoni 
in epift.ad Illuftr.D. Hieronymum Ambrofium de Lang- 
mantel Augufte Canonicum , at diuerfimode defcripfit; 
inquiens 2ueffi amimaleitti chiamati T arli ff vedono trafpa- 


venti come criffallo , Jpiritof£, e veloci nel camminare . De» 
hac ipía [pecie erudite loquutus eft inter fuas obferuatio- 


nes vuJgatas Florentie in epiftola ad D. Francifcum Re- 
di Doctor Ioannes Cofmus Bonomo , fic loquens . Egi 
( Infe&um Cafei ) e bianco , diafamo y equaff tondeg- 
giante ; bá otto piedi ed 1l fuo capo 8 aguzzo . Curioff da ve- 
derff in lui fono per cosi dire radi e lungbe pungigliomi de, 
quali tien guarnito il dorfo à foggia di vn Iffrie - Queffi 
pungiglioni f folleuano da effo dorfo ben dritti , e intirizzi- 
zimantenendoft [empre ugualmente diflanti come per guar- 
dia dell Animale ye per quanto bó veduto, poffo credere cbe 
aon fi abbaffrno mai come fogltono abbaffarff i peli deg" altri 
Animali peloft . | E 
| Poft 


: 
EE s 


"eM RT re ES 


CAPVT SEXAGESIMVMQVINTVM. 279 


Poft accuratam hanc defcriptionem flyIo eleganter 
expreffit eius imaginem, cuius exemplar fubijciam inter 
obíeruationes microfcopij coniunctam cum imagine. ; 
quam fupracitatus Tortonianno 1686. protulit in Aca. 
demia Phifico mathematica , quae fingulis menfibus ha- 
betur Roma in domo Eruditifsimi Prafulis Ciampini 
Brcuium Pontificiorum Magiftri. Idem doctor Bonomi 
in eadem epiftola num. 25. expreffit oua ciufdem Infecti op, 
microfcopio detecta, ex quibus retulit alia animalia ena- fig.1.3- 
Íci , qua femper deinde candem figuram retinent nec in 
alatas mufcas tranfeunt: vtrumque Vermem exprceffit in.» 
fuisobferuationibus D. Griendelius. 

Caue Bemarce , intcrfatus hic fuit Rufus , ne accura- 
tas hafce obferuationes referendo, fententiz tux Tu ipfe 
aduerferis . Vtinam , refpondit Bemarcus, huiufeemodi 
animaduerfrionibus Veritas eluceret.Hanc omnes inqui- 
rimus ; vt eam ample&emur, non perfequimur , vt oc- 
cultemus . Feecunda igitur fint in cafeo Animalcula de- 
Ícripta . Quid inde deducamus . generationem | foríar, 
nullam darifpontaneam ? Infecta forfam caíci omnia ex 
ouo produci ? Memento Rufe quod cap. 57. difceptatum 
eft,videlicet aliqua Infe&a inueniri poffe;quz Licet fpon- 
te nata , poffunt deinde fuam fpeciem faltem femel pro- — . 
pagare . Hic mente agitaucram ; cum deinde explicata Hippon- 
inueni à Philofopho Sennerto qui fcripfit. [. Etfi Ani- " €4?5 
,, malcula , & Infe&ta ex corruptione Plantarum & Ani- 

» malium generantur , tamen plerumque poftea oua, . 
» feu ouis quid fimile parere , vnde eiufdem generis 
» Animalcula plura fuo tempore proueniunt. Idem ali- 
, bi de Oftreis loquens, fic concludit. Neque abfurdum 
»» €ft vtroque modo generari poffe, cumque fponte ge- 
,; nératz fuere plerzq;poftea etiam percoitum propaga- 
» Ii... & omnino pauca effe , é fponte natis puto» qua 
» poftea non fibi fimile generent. Rurfus. Certü cft plu- 
», rima Animalia fponte nata femen generare . Vermes 
» Vero, & Erucas à rore , & pluuijs in. plantas deciden- 
» tibus generari experientia docet . Tempore enum ver- 
: n0 


de Infe- 
&is pag. 
i885. 


9e. S POAUROTCIISUTDOUR DUM dd 


;»» no plerumque hoc modo Eruca generantur,antequam 
» appareant Papiliones » ac propterea ; cum Eruca il- 
» le precedant Papiliones , illas non ex Papilionis fe- 
» mine , fed ex plantis corruptis generatas fuiffe iudicio 
»; eft; quod concedit Aldrouandus dum dicit ]. Erucas 
e45 qu& 1n Papiliones commutantur , non omnes in Papiliani 
ouis ,fed quafdam etiam ex plantarum corruptione geuerart. 

Ob vlrimum hocce Sennerti documentum; quid igitur 
( refumo ) etiamfi ab Infectis cafei alia producantur, de 
priina eorum productione dicendum erit? Vnde illa pri- 
mum adueniffe exiftimemus ? Vnde illa ; quz Pabent des 
licatifsimi ( cum D. Redi loquor ) ex soffris Cofeis Lucen- 
ffbus ; qui diffeéhi, faepius circa interiorem medullam wermi- 
nare deprebenduntur . 

Refpondeo ; inquit Rufus ; cum Gaffendo , qui afferit 
Mufcas , & Animalia volantia folijs Herbarum, & Arbos 
rum impreffiffe fua femina;feu ouula, que deinde à Vac- 


cis ; Capreis , fimilique Pecorum genere abfumpta laci 


pariter ; & Cafeo illam facultatem tubuant, vt producere 
Íucceffu temporis vermes poffint . eb nune 

At Bemarcus . Mirum quidem videtur exigua aliqua 
Oua Erucarum arborum ramis affixa totam. hiemem a5 
frigore ; gelu , pluuijs ; Ventis ; Niuibus , alijfque cali 
iniuriJs illefa plane conferuari ; ac blando veris calore» 


redeunte ftatim feliciter foetus producere. Attamen ve- 


rum hoc eft. Lege Goedartium . Hic in tabula experi- 
menti 10. erucam peculiarem pinxit, qua originem ha- 


bere obferuauit ex annulo exiguis ouis conítante, ac tam - 
tenaciter teneris arborum ramis affixa , vt vix nifi cultel- - 
lo abrumpi poffet. Hxcoua ; ait ille , intenfiffimum» - 


frigus hiemis ferre poflunt, atque illefa (ub initium efta- 


tis calore folis excluduntur. 

. Mirum etiam eft in robuftiffimorum corporis ventri- 
culis generatos fuiffe vermes , aliaque Animalia ex ouu- 
lis eorum paftis ; attamen verum hoc effe Variorum No- 
bis comprobant Hiftorie . Legi apud Lifter , qui defcri- 
bens Buccinum flauum pellucidum trium fpirarum ait ; 

| Haec 


a 


arae inci ad HALE do ca 


edi 


CAPYT SEXAGESIMVMQVINTVM . 28: 


» [Hzc cochlea optimc depingitur apud do&iffimum, 
» Tulpium, de qua etiam rem mirandam refert, fcilicet ; 
» quandam vetulam annum octuagefimum nonum agen- 
» tem ,vbi integrum triennium fubijfet calculum pon- 
». derantem tres vncias cum duabus dracmis enixam, 
fuiffe cum duobus conchilijs, itidem lapidem crufta, 
obductis . ] Ioannes Laurentius Lelius.obferuat.98. ann. 
1680. plures quam 6o. millepedes ex puella expulit ; 
quam aliquando , cum magna fiti infeftatam ;. ex vetufta 
. aliqua cifterna fe bibiffe confeffa fuerit; feminium illo- 
rum inde haufiffe coniecit. 

In Obferuat.85. Tomi tertij Mifcellan.Curiof.Samuele 
Ledelio medico Grumbergenfi fcribente ; hec legi. 
» [ Ancilla 2o. annorum laborabat Cardilagia cum tu- 
» more abdominis & difficultate rcípirationis. Quare- 
» batur caufía , dabatur euacuans , abíque notabili fuc- 
» ceflu , fortiora accerfebantur , & reijciebantur plures 
» cochlee minutulz,quas deinceps Chirurgus exiccatas 
» fibi referuauit . Caufam exhibebat Lactucam herba- 


n4 


A 


;» ceam non lotam humiditate cochlearum prolifica 1m- 


» butam mediante calore ventriculi animata . ] 

Mira, refumo, hzc omnia hifque fimilia funt . At non 
adeo facile probatu eftquód ova deglutita ( reli&a her- 
barum contritione, quz in Vaccis alijfq;dentium agmine 
fit) poft coctionem & exgreffionem in ventriculis pera- 
gi folitas & inteftinis ; in quibusres duriffimz refoluun- 
tur, integra hzrere poffint maffe chilofz , & vlterius de- 
vehi à capillaribus venis, & per fibras & tiltra valorim 
anguftiffmorum vix permeabilium, ad vbera tandem per- 
uenire ; & incolumitatem feruatam diutius feruare pof- 
fint; ebulliente igne; & intacta cum lacte coagulari. 

Inueni qui hec omnia & his maiora narraret mihi , ait 
Rufus ; At phantafmata fpeculiari non ratiocinatiopes 
conficere videbatur ; propterea non incongrue dici poffe 
exiftimaut, ideo in cafeo Vermes apparere, eo quod femina 
eorum generata funt à mufcis im latfe , dum exprimitur , c 
in va/fs d pafforibus ut concrefcat, relinguttur, quo tempore 

| Nn Innu- 


T. 


tit.2 4.dis 
Ccochl. 
Terres. 


obfertr, 
med. lib. 


3. cap.7. 


tom. 9. 
mifcell. 
curiof. 


Mifcelle 
curiof. 
Obí.135. 
tom.g- 


Epift. ad 
D. Redü 


ji  OPAGUEIS PRIM OSNS 


innumera Mufcarum multitudo y circa illa vafa oberrat ; 
vnde grecus ille Poeta Gracos d» Traianos pugnantes , dv 
circa cadauer Sarpedonis oberrantes mufcis. affmulat yoe- 
yis lempore circa muléiras lacfe vepletas vagantibus . 

Et fi hzc refponfio non arridet ; alia via incedere pof- 
fumus , vt veritatem affequamur . Experientia docente, 
obferuaui cafeos noítrates ; antequam verminare inci- 
piunt, pluribus in locis dehifcere ; & rimas ducere . In. 
hisrimis mufce oua generant , & ex ouis vermes pro- 
deunt ; qui nutrimentum fe&antes magis tenerum magit- 
que delicatum in interiorem cafei medullam penetrant ; 
ibidemque ad tempus determinatum nutriuntur, quo 
exacto; foras profugtunt, & locum quzrunt, vbi per dies 
aliquot latitantes incrifalides conuertuntur ; & ex his 
nafcuntur Animalia volantia fimilia parentibus, à quibus 
Vermes generati funt... Hanc candem fententiam fignifi- 
cauit in fua differtatione epiftolica D. Fridericus Schra- 
derus medicus ciuitatis Gottingenfis pag.12. 

Hac duplici via,refumpfit Fulbertus, tutus incederem;. 
nifi mentem meam noua difficultas arceret. Poffe in ri- 
mulis cafei Vermes generari non dubito. E quibus Mu- 
Ícze deinde oriantur fimiles ijs ; à quibus oua fuerunt de- 
pofita . Experientia hoc indicauit D.Io: Ludouicus Han- 
ncmannis quiin fuis obíeruationibus fic loquitur. Ver- 
mes 1n cafeo , fmiliter in. Cryfalides , c denique £Mufcas 
tranfmutari , Docuit? me experientia, quum ann. 1681. fpi- 
vitum meum antipodagricum pararems cuius compofttionem.» 
ingreditur putris cafeus f[pecierum omtium optimus .. At 
quid: putandum erit de Vermibus,qui in interiori medul- 
la cafei deprehenduntur , vt narrauit D. Redi ? nullo fo- 
ramine ; rimula nulla apparente ? quorum tranfmutatio- 
nem, inquit Lucas Scheikius , in mufcam aliquam , licet 
diligenter à me quaitam, nunquam videre potui. Quid 
infuper putandum de iníects illis exapodis pellucidis 
minime alatis, in crufta exteriori viuentibus, vt obferua- 
uimus; quz, afferente accurato Doctore Bonomo , son 


am 1632. iv AM pHtapno mai in animali volanti ? Vnde legitime infe-- 


remus 


'"CAPVT SEXAGESIMVMQVINTVM. 285 


remus ca ab animalibus volantibus gwe circa multira: 
lacke repletas oberrarent, NON DERIV ARE. 

Date igitur veniam, inquit Bemarcus , vt fine cenfura 
huc afferam eruditiffimi Athanafi] Kircherij documenta 
maxime congruentia Documentis, quz é Doctore Ange- 
lico; & S. Auguftino adduximus; nifi quod Do&ores hi 
femina occulta vocarunt illa , que cum per quandam. 
analogiam veris feminibus conueniant ; Sezgiuia C» vim 
» Seminalem vocat Kircherius. [In Regno Animali, 
» inquit, proueniunt Ánimalia tam ex viuis, quam mor- 
», tuis. Quod ex Animalibus alia Animalia fiant cau- 
», fam ftatuit quod herbx & olera , quibus Animalia ve- 
» fcuntur varijs Infcctorum ; Vermium , Mufícarum Ífor- 
» dibus; in quibus vis feminalis viget fint infe&a , qui 
» deinde in proportionato vafe calore fermentata ; vi 
» feminis latentis hoc vel illud animal excludat. ] In. 
hoc íenfu credo loquutum fuiffe Ex. Harderum. Luce 


In mund. 
Iubr.: Tib. 
15 fol. 
353: 


Scroockio loquens de Gallisarborum. Abfurdum not - 


.€ft cum ipfo fucco nutritio per vafa Plantarum ouulum, 
Iftiufmodi ( intellige analogum ) deferri , hoc eft virtu- 
tem & fuccum proportionatum ad generationes Ver- 
mium  quiíuccus femper infe&us ea. virtute ; eandem 
communicet la&i, quod é rali fucco conficitur. 
Concludo verbis. Thoma de Argentina. Rationes fe- 
minales funt quedam habilitates feu aptitudines à Deo 
inditz rebus naturalibus ; à quibus res naturales. funt 
apta nate caufare naturales effe&us fecundum fuas po- 
rentias tam actiuas quam paffiuas. Non. videtur igitur 
aliud effe rationes feminales , nifi ordo quidam vel habi- 
tudo actiuorum ad patfiua ; & e conuerfo fecundum quod 
diuina benedi&ione principia paffiua debite. & ordinate 
fubdita funt actiuis . jig Zu 
Qua certe habitudo ficuti nec in cateris rebus; in qui- 
bus generationes accidunt fortuitz , ita in lacte. non re- 
pugnat, vt élac&e putrefcente vermes é caíco veteri Ani- 
malcula hexapoda enafcantur .. Vere fatear cum Scalige- 
ro: ztoffra fcientia bac etiam inve "ombra efl in Sole, & acies 
IN« Us etus 


Lib.» 
fent. dift. 
IS- art.2. 
inquifit.r 


4.de Gen 
Animal. 
cap.8.n.7 


peo 


b 

RES 

-l 
. 


IÍn Obf. 
178. 


34 ^ PARTIS PRIM X. 


eculorum bumane mentis bic etiam. bebetefcit. iuffav oeulo- 
rum Nitdicoracis ad meridianum Svlem . i ne 


C APVT XV 


Zn Vermes generentur in Sanguize . 


Iam ego tuis impreffam veftigijs infiftam in philo- 
fophando, inquit Fulbertus, donec clarioribus do- 
cumentis infliructus ; finem affequar nofcendi intime» 
quod cupio. Interim circa materiam iftam vnicum id 


adhuc exquiram. An eadem putanda fint circa fangui- 


nem, in quo Vermes viuere aliqui opinantur? 

Iure hoc queris Fulberte ; ait Bemarcus; quandoqui- 
dem fanguis cum lacte ; excepto colore, maxime con- 
eruit. Lac dicitur ab Ariftotele Sauguis concotfus vnde 
pofito axiomate iam examinato , videtur poffe dici fine 
cenfura Sauguinem effe Lac rubrum Lac vero Sanguinem» 


album . Ludicra miífces Bemarce , fubdit Fulbertus , & - 


Poetarum locutiones vfurpas. Vt vt de nomine fit ; Gc- 
nerantur ne Vermes in Sanguine? 

At Bemarcus dicam quod fcio.In metfe Obferuationum 
Microfcopicarü,quax primo tomo Mifcellaneorum curiof. 
continetur , dicitur Sanguis bumanus per Microfcopium 
verminofus apparere ,, & 1n Tomo eodem obíeru. 5o. D. 


Thomas Bartolinus refert verminantem fanguinem cu- 


iufdam xgri extraxiffe Chirurgum 6e fe&a vena ; quem» 


etiam alij viderunt Authores. Inter multos cum obfer- - 


uauit Hominis Epar, & reliqua Parenchimata. Keckrin- 
gius per inftrumentum Microfcopicum ; quod habuit à 
Benedi&o Spinofa infigni Matheniatico, infinitis fcatere» 
animalculis minutiffimis ; quz an perpetuo motu fuo illa 
corrumpant an.conferuent cenfuit dubium videri poffe» 


ei, qui confiderat Domum, dum incolitur nitere & fplen-. 


defcere , eandem tamen atteri continua: inhabitantiumo — — 


cultura . Sic dubium videri poteft an in fanguine vermes 


difcur- 


L3 


Eee: 
enc Ueesiee ir cie Cr rene 


"* 


CAPVT SEXAGESIMVMSEXTVM.  z8j 


difcurrant , qui continuo motu :é fanguine putredinem. 
arceant, vt Pifces inaqua ftagnantes. At cum luce Meri- 
diana clarior fit ex Arterijs ad venas , & ex venis ad Ar- 
-terias nunquam interrupta fanguinis circulatio ; inutiles 
profe&o in eo funt vermes quos inquirimus. Sangui- 
nem é venis eductum illico pluries examinaui & nun- 
quam vermem vllum deprehendi ( licet optimum inftru- 
mentum adhiberem, quo acaros minutiffimos ; & ramen- 
ta illa ; que Atomos dicimus aerem occupantes clariffime 
contemplarer) Sufpicabar deinde vermes abeffe, eo quod 
é venis optime valentium eductus fuerat ; nam ex Obfer- 
uationibus Petri Borelli didiceram : in fanguine febrici- 

tantium vermes reperiri, Noz femel legi, ait Borellus ; iti» 

fua Centuria, Hifforias de Vermibus per ouluera venarum 

elapfés, bac intelliguntur de copia innumera V ermiculorum, 

que cum ad/ft bumorum putredo non rationi contrariantur , 

cumque id de lace affezatur . 

Quod Borellus aliorum ex auctoritate loquitur id alij 
propria confirmant . Arte microícopica fe inuenitfe San- 
guinem maligne febricitantium minutiffimis fcatere ver- 
mibus atteftatur Petrus à Caftro de febrib. Kircherius ia 
Arte magna, & in Mundo fubterr. Riolanus, Zacutus, Io. 
Fabri , alijque ; qui recenfentur Obferuat. 9. Tom. primi 
Mifcell. Curiof. 

Non omittam qua narrat fupracitatus Borellus obfcr- 
» uat.4. [ Res inaudita & certc ftupenda eft, Natureque 
,, lufus vel prouidentiz eiufdem admirandum argumen- 
tum Ceti feu baleniformia Animalia in fanguine hu- 
5; manotanquam inrubro Oceano natant, & quemad- 
, modum Mmufcilionibus Elephantorum | Probofcides 
» Deus conceffit, fic iftis fifones rctro capita ad Sangui- 
» hem crudandum tanquam balenis non denegauit, 
,, curbite femen vel mirti foliumn. 2mulantur , venis 
» etiam fcatent , ita difpofitis ; vt neruos foliorum rcfe- 
» rant. Exiftimandum eft hzc infecta ad vfum corporis 
; Animalium perfectorum creata fuiffe, vtpote ad pra- 
» uum fanguinem hauriendum; vel &c. Multi alij obfer- 

i »;Uuà- 


Obfzruat 
microíco 


pi. 


Centuria 


3. hift. Me 
dic. phi- 


fic. 


a3 


86 PARTIS .PRIMJE4 


,, uarunt alios vermes in fanguine delitefcentes ,.& non 
» femel vena fe&afanguinis exitus impeditus. à Verme» 
fuit. Mouffetus enim animalia lumbriciformia oriri 
,, in fanguine cx Plinioretulit & Ioan. Ianin de la man- 
» fe apud D. Rombouillet Lutetize manens,vermem eiuf- 
modi poft venz fectionem à vulnere prorumpere vidit , 
vt mihi ore proprio retulit ; idemque ab alijs mihi con- 
firmatum ejboon í | 

Vrgebit curiofitas ad huiufcemodi tentamina quando 
occafio dabitur ; interim puto ita de Vermibus fanguinis 


f 


philofophari nos debere, ficuti de lacteis , non tamen vt 


Obfaa. docuit Io. Muraltus genitos illos fuiffe ex smareria cruda 
a.primo Qv pHéuitofa ouum tamen fecundum infe continente y. ex iu 
curióf  ggffinis ex chilos c deinde per arterias cum fanguine ad ve 

sas delata ; nifi tamen nomen oui aliquid analogum ex- 
primat. 


C'APVT- LXV 


De Sironilbus inmtercutaneis. 


dam propter rationes iam examinatas . At ditficul- 

tate maiori vexatus fui, cum legi apud eruditiffimumo 
Bochartüm : zoz folum V ermes tn iuis bominibus, ebullire; 

n hiero-fed pluries pufIulis faciei occultari wmportuma prurigme gra- 
Hp. ues . Quotab hifce hoftibus experiamur varios. miíera- 
bilefque cruciatus quotidiana experientia teftatur, Quan- 

- .£0s & quam multos natura nonnunquam in corpore hu- 
mano progcnerare foleat, non eft vt vobis ; Viri le&ione 

& experientia celebres ; prolixioribus excinplis often- 

dam; vtpote rem quidem miram, fed non nouam ; vnum. 
hicadduxiffe fufüciat. Ex Diodoro & Strabone habe- 


mus aliquorum Populorum;, qui tiopiz deferto. funt 


NI Eque adducar ego ; inquit Fulbertus., vt hoc cre- 


-contermini macilenti & fupra modum nigri, finem admi- | 


rabilem effe . 


Nam 


JE ei, arci eth - 
te dn P PLU ear m 


eT 
c 


S Z 
i am viuit: ur - 
B E cc lo ACT ool Ait aD RC qe iT E 


CAPVT SEXAGESIMVMSEPTIMVM. 287 


Nam propinquante fenecta pediculi alati non folum» 
vifu varij, fed fpecie horrida;ac turpes;in corporibus na- 
ti ventrem primo; tum pectus : deinde totum corpus par- 
uo tempore exedunt. Qui morbum patitur , primum» 


Apud 
Goedar- 


tium ap- 


veluti fícabiei cuiufdam pruritu alle&us ; corpus fcalpit pen. nifi. 
voluptate fimul & dolore perceptis; deinde, exorientibus Inícct. 


pediculis ac fimul affluente fanie morbi acerbitate. perci- 
tus, vnguibus corpus magno cunr gemitu lacerat. Tanta 


vero vermium copia effluit alijs fuper alios tanquam ex: 


perforato vafe fcaturientibus vt deleri nequeant. Hoc 
pàá&to fiue coeli fiue aeris caufa miferum fortciuntur vite 
finem . 

.. Adiecit Bemarcus vetera nimis & nobis incomperta, 
refers Fulberte . Huiufmodi minutiffima Infecta candi- 
di puncti fimilitudinem prafeferentia Microfcopio infpe- 
éta animalia pilofa & prorfus vrfo fimilia exhibet Kir- 


cherius in fcrut. peftis lib. r. cap. 7. Hiftrici fimilia facit. 


Borellus obf. 21. monftrofam eorum figuram cum pcer- 
multis & oblongis poft tergum caudis depingit D. Au- 
guftinus Hauptman in epift. ad Kircherium de viua mor- 
tis imagine fcripta & tra&. Germanic. de Thermis Wol- 
kenfteinens.inferta pag. 200. communem denique ijs 
vultum adiudicat, qualem habent cafci Vermes . 

Inter meas obferuationes Microfcopio factas delinea- 
tum habeo infe&um hexapode ; quod motu erat pigrum, 
colore liuido , & raris fetis villofum. Quatuor omnino 
fimilia, &arenule magnitudinem equantia ad me mifit 
é Collegio Romano anno praterito P. Antonius Baldi- 
eiani , in eo Mathematicarum difciplinarum magifiro , 
deinde narrauic illa inuenta fuiffe fub cuticula parui tu- 
moris, in facie alicuius difcipuli enati; cum illum aperuit 
vngue ad tollendum pruritum moleftum . Fruebatur 
optima valetudine iuuenis temperamento fanguineus .. 
Vnde nam iftas Animatorum femiatomos erupiffe iudi- 
cabimus 2 

Ex ipfo Viuente, refpondit Rufus . Manifeftum & pro- 
batiffiipara eft. in viuentibus fere omnibus inueniri hàs 

Hiliiid- 


288 . OIL BEXINGETIISUCERTAMDES 


minutiffimas beftiolas. Innumeras indicauit Sagax Na- 
turz Rimator D. Francifcus Redi in fuis obferuationibus 
adiectis Iconibus quibus illas expreffit. Quod fi ab ipfo 
viuente negas poffe produci, ample&i poffent documen- 
tà Doctoris Io: Cofimi Bonomi qui docet aliquos mor- 
Epift. ad bos qui dicuntur cutanei nafci ex vulnere inflidto ab hu- 
D.R.pag iufmodi Infectis, à quibus quzritur latibulum aptum it.» 
6. quo nutriantur & viuant. | 
Mihi interim perfuadeo, fubiunxit Fulbertus, Infe&ula 
ifta fub cute primüm nafci,nec ex ouo per venas tranfmif- 
ío educi; ( licet deinde ope ouorum poflint multiplicari) 
fed é corrupte chilofitatis alimentarij fucci , rorideues 
limpha particula . Sed ne philofophicis fenticetis diu- 
tius hereamus, mentem noftram ad amoceniora dirige Be- 
marce, addendo Viuentia alia , quz fortaffe digna funt 
obferuatu, & in rebus non viuentibus emergunt. 


CAPVT- LXVI 
De Vernmibus Aceti. 


Nnuit Bemarcus. Talía inquit funt Vermes , qui 
in Aceto viuunt. Non defuit, qui fibi perfuafit 
vermes illos non effe, fed oculorum fallaciam 5 cales pu- 
tari partes aliquas impuras, quz aceto non bene purgato 
infint; at microfcopij ope ad examen reuocatis, non pol- 
fumus impofterum dubitari illos effe vere viuentes íeu- 
dicam vermes, feu An2uillas aceti . Eas ad viuum expref- 
fic D. Hoochius & defcripfit Petrus Borellus obf. 1. his 
» verbis. [Inaceto etiam acerrimo ope perfpicilij Mi- 
» crofcopiciferpentes feu Anguille vel vermes ferpen- 
;, tiformes greflu finuofo & fatis celeri ambulantes per- 
,, cipiuntur ; quictiam folovifu aeri ; adfolares radios — 
» cernuntur in collo phiale aceto plene : fummitatemo — - 
» enim liquoris petunt; refpirandi gratia . Mirum eft in 
» readeo acri Animalia vitam agere poffe;fed fi. petbpie 
» Ga$ 





CAPVT SEXAGESIMVMOCTAVVM .- 289 


das in aquis calidis , immo & in corpore noftro &ia 
ipfo fanguine animalia latere baleniformia vt. in mea, 

. obferuat. medic. phific.Centuria probabo; nil nobis 
, aduerfus hac dicere licet , nifi Natura prouida hifce» 
animalibus corpora ad hunc ferendum calorem apta, 
dediffe, adeo vt alibi viuere nequeant. ] 


Ms 


2) 


to abftinuiffe refert in fua epiftola Iofephus Malatefta, 
Garuffi cuftos Bibliothece Gambalunge Arimini, data 
ad D. Io: Ant. Moraldum , atque fundamentum datum. 
effe Democrito , vt falfo putaret omnia ex Atomis effe; 


compofita . 


Obferist 
4. 


-— Ex huiufmodi obferuationibus quamplurimos ab acc- 


Viuunt ergo proculdubio Vermes in aceto ; nec aliun- 


de translatos eos efle euincit ratio D. Francifci Redi ibi 
allata vbi ita fcripfit. EF l'Aceto zon men del Vino toglie & 
Lumbrici la vita , dal che f£ puó argomeutare non effere ffa- 
bile l'opinion di coloro , che credono che quelle minutiffrme, e 
quaff inuiffbili Anguillette , le quali col microfcopio ff veggio- 
zo tal volta guizzar negli aceti , ffeno fottiliffrmi Lombrichi 
zerrefiri poco prima «fciti dall'Voua . 
Vbi nam ergo ( interrogo verbis Ex. Lucz Schroockij 
parentes eorum fubfiftere ; & quomodo ouula fua liquo- 
r1, in acetum longa demum mora abeunti communicare» 
potuifle dicemus ? Hoc fane dubiam admodum reddere 
. videtur illam generalem de Generatione ex ouo do- 
&rinamo . | 
Bemarce interroganti ait Rufus refponfum in promptu 
effet ex documentis Iofephi Malateftle. nuper nominati , 


fcripfit hic natur fpeculator, Vermes in aceto originem 
trahere ex maffa illa feu panno, quod in aceto frequenter 
coagmentatur & fubfidit; nifi apud Chriftianum Mentze- 
lium legiffem obferuationes , quas receníuit ann. 1683. 
Menfibus vernis ; inquit ; Maio praefertim & Iunio fat cla- 


re confpiciuntur in aceto vini aut ceruifiz acerrimo ver- - 


» Amiculi exigui ferpétium inftar mira agilitate fefe mo- 


» ucntes , capitulis ad fuperficiem aceti erectis » vt 
» cum fuo pabulo; quod ipfis acetum eft, & aerem fimul 


Offeiu 
de Vi- 
uent.tie.s 
Viuente 


pag. 119 


Epift. ad 
Harder, 
1683. 


Obf. 58. 
Tom. to. 
curiof. 


p28:97* 


ibi pag. 
36 


:9o PARTIS PRIM zx. 


» cClicere pro fui fubftentatione & vita poffint. Acetum 
» hocanguiformibus illis vermiculis praegnans in loco 
» conclufo vafe nempe parum non arcte obturato ; quo 
» temperatus aer ingredi poffit, vbi non mouetur; fed ad 
.» tempus immotum manet ; fitum & mucum contrahit ; 
» &vermiculis iam. adultioribus fubftantiofius alimen- 
, tum praebeatur. Quibus ita peractis cum vermiculi 
, iam ad flatum fuz xtatis perucnerunt; atque aceto ; 
» ipforum pabulo congruo & naturali exaturati funt ; 
» prorepunt ex aceto foras ad latera vitri aut vaíis ; quo 
» aerem craffiorem defuper per operculum vafis ingruen- 
, tem haurire poffint vnde etiam ad operculum vafis 
»» Copiofiffime confiftunt. Breuiffimum igitur tempus fi- 
» ue ad latera váfis fiue ad cius orificium ex parte coo- 
» pertum commorati,transformantur in aureolas paruas 
», inftarfeminum finapi, quarum vna in fig.14. litt.B. per 
,, microfcopium in molem centies maiorem depicta eít . 
» Ex his abfoluto tempore difrupto iam circa caput mu- 
» fce conclufe cortice tanquam operculo aperto more 
» ceterorum Infecorum erumpunt foras muícae exigua 
» inftar feminum lentis minoris . Sic crgaftulo fui cor- 
» porisiamíoluto libero aeri expofiti , quod accidit 
» Menfibus Iulio & Augufto , circumuolitant fine omni: 
» firepitu placide non velociter alulas mirum quam ve- 
» lociffime agitantes nec valde remote à vafis acetofis 
» tanquam patrio folo, vt vapores acidos cum aere hau- 
» rire vitamque protrahere,nec ab alieno rigidiore aerc 
» interimi poffint. Interea vt fatalislex femel in crea-. 
», tione promulgata impleatur ; ad acetum rurfum fefe» 
» conferunt volatu ; vbi coeunt & in acetum iterum foe- 
, tant;fiue fcetus fuos paruos nempe termites excludunt 
, & pariunt. ] Ha&enus Mentzelius, qui mufcas hu- 
iafmodi non minus accurate manu fua depinxit ; quam» 
clcganter defcripfit. i - 
Hzc pro fua fententia Rufus , cui in aduerfum fubiun- — — 
xit Bemarcus. Obferuationem Mentzelij tanquam ve- 
ram ampledor; dubito vera fit. illati | 









P 


 de- 





CAPVT SEXAGESIMVMOCTAVVM. 291 


deducta. In ipfius met enarratione obferuo plura , de» 


quibus dubitare fas eft primo ign vidifle Aurclias s 





ton tamen verme lias . 


|. Certo certius eft illa pond iffe Blfosiidr ex alijs vermi- 
bus prope acetum à mufciculis depofitis . Secundo non. 
vidit Mantzelius muícas illas exiguas, quas defcri deícripfit de-- 
pofuiffi nouos vermes in aceto omnino fimiles alijs. 
lertió quia notauit Lucas Schrockius vermes appparere 
in liquore longa mora in acetum abeunti , & tamen pro- 
pe dolia vino optimo repleta parue mufce circumuoli- 
tant , in quo taes vermes nullarenus apparent.» & non» 
nifi in aceto hofpitantur & viuunt. Quartó addit dubi- 
tationem experimentum curiofiffimum , quod mihi com- 
municauit laudatus Doctor Io: Baptifta Triumphetti . 
Impofuit ille fupra prunas ardentes vas aceti vermiculis 
infecti cum ramufculis feu folijs abfinthij , quod acetum 
debito temporis interuallo ebulliens non folum amari- 


tiem abfinthij contraxit, verum vermiculis omnino orba- 
tum apparuit. Ablato deinde abfinthio idem acetum» 


poft aliquot dies rurfus vermibus infectum-apparuit. Ex- 
perimentum fume, fi velis, ego interim Viro huic ingenuo 
fidem praíto . 

Denique ctfi vermiculi aceto enutriti in mufcas par- 
uas commutarentur, non inde infcrendum certo eflct, il- 
los ex mufcis primum ortum duxifle.. Vidimus enim ali- 
quos vermes in muícas commutari, qua nunquam impo- 
fterum generant, omnino infoecunda , & poft earum for- 

mationem ceffare penitus propagationem , ficuti manife- 
fium eft 1n aliquibus Plantis ; qu& nate femel vel bis ex 
femine, vel femen non vltra producunt, vel fi producunt; 
illud eft infeecundum . Quod Vermes aceti. mufcas par- 
uas produxerint, fuadet mihi obferuatio allata Mantzclij, 
fi tamen vidit, vt fupponitur . Quod vero illi é mufcis 
originem non habuerint, demonftrant Obferuatio; quam 
D. Marcus Antonius Cellius retulit in Academia Phyfi- 
co mathematica Rome ann.1688. Affirmauit ille , fe ob- 
feruafle — microfícopijs, qua fua manu fabricauce 

Oo rat. 





Epift. ad 
Harderü 
1683. 


ibid, 


2.9 PARTIS PRIM X. 


rat. ( Habet enim in vitris conficiendis ad huiufmodi 
víum peritiam haud vlli inferiorem ) obferuatfe; inquam; 
in àceto vermiculos alijs vermiculis effetos adeo diftin- 


.&e , vt nullo modo poffet dubitare illos effe viuiparos vt 


ferpentes; nifi igitur; refüumo , oculorum fallacias dica- 


mus talium Virorum obferuationes , fatendum nobis erit 

ccti Vermes ex aceto generari ; ibique multiplicari fi- 
ne vllo paterno femine à mufcis aliunde delato. Vnde» 
Tu Collega amiciffime ( vtar verbis Schroockij ) fi paulo 
» peruicacius in his obiectionibus proferendis agere» 
» fortaffis videar, benigne quefo me, aut curiofitatemo 
» meam excufa , atque à fingulari tua eruditione doctio- 


» rem fieri me velle veritatique robur conciliari ; Tibi 
» perfuade. 


OC AP NV CDU ENDS 


Zrguitur generatio [pontanea £X F. ermibas 


Brafma Rofmarini eg Roris . 


Ihil dubitandum hic eft addidit Fulbertus ; omnes 

quippe, vel finon omnes; permulta faltem plante 
vt obfernationibus fuperioribus aduertimus , ita pariter 
quamplurimi liquores poffunt materiem prebere ad ge- 
neratioues huiufmodi . Quz nam ratio prohibet vt cre- 
damus , Plantas & Animalia ficuti oua & femina produ- 
cunt, in quibus continetur principium aptum ad fpeciei 
proprie propagationem, ita poffint alias particulas conti- 
nere, é quibus prodeantalia ipfis perfectiora , dummo- 
doadfint cetere perneceffarie difpofitiones ca lege» s 
quam Natura przícripfit in veris ouis & feminibus perfi- 
ciendis ? Qua de caufa appareat in rebus omnibus artifi- 
ciofum illud & fagax Nature ingenium ; quz Viuentibus 
omnibus principium pofuit , quo alimenta defumpta in» 
partes multas diflribueret, quarum aliqua formandis of- 
fibus; neruis; humoribus; corticibus; fibris; mn ),«& 

| im- 





pe psa 


CAPVT SEXAGESIMYMNONVM. 293 


limphis inferuirent ; aliqua in oua, & femina abirent , 
alie vero tanquam excrementa reijcerentur inutilia qui- 
dem ipfis ; at maxime vtilia in rerum opificio, in quo 
Natura nihil fruftra producit. Profunt Animalium , & 
Viuentium excrementa omnia Agricolis; Medicis , Arti- 


ficibüs , cur nonipfi met Nature , vndecx ijs minima, 


alia educat Viuentia,licet imperfe&tiffima, idonea tamen, 
vt decus addant Vniuetío 2 | 
Fateor tamen, nec vbique nec femper tales euentus ac- 


cecidere. Atquid iude. cum ex hac ipfa lege fortuiti di-. 


cantur ? Pluribus iam fatis probatum eft ab temporum» 
& locorum circumftantias variari effectus in Natura : ex- 
 cipite tamencuriofiffimas obíeruationes quas in hoc ar- 


gumentum receníuit D. Henricus Vollghad . Narrat ille Tom. 4. 
Íc vidifle in aqua vitis conglaciata figuras pampinorum. , curiof. 


& Vuarum , deinde fubdit fimiles apparentias in alijs 
quoque liquoribus vegctabilium fucculentis ; aut fuccis 
corum ipfis pofle contingere licet non femper fimiliter 
contingant . Probabile videtur id experimento ; quod 
eadem aqua vitis me docuit ; confirmanti. (fic ait talis. 
;, Author) Nam cum meníe Decembri ann. 1662. eadem 
» aquainlagenulafrigore concreuiflet , nulla tamen fi- 
» gura ne dum lineola. pampinum vuamque exprimens 
»» comparuit ; quemadmodum deinceps menfe Ianuario; 
» poftquam glacies ifta ab aeris tempore refoluta fuiffet, 
, intenfumque rurfus frigus eam congelaffet fa&um vi- 
»» di . Pariter glacies quam pi&am nominare licet poft- 
» quam remittente frigore ad congelaícendum expofita 
» eft. fed neque tunc figuraaut effigies vlla comparuit. 
Apparet hinc quanta acris fecundum diuerfos minutiffi- 
mofíque gradus ; qua caloris friguíue intenti aut remiffr 
vis & efficacia fit pro diuerfimode efformandis particulis 
fubie&orum tam diffolubilium quam coagulabilium . 
Hzc recitaui , vt clarius elucefcant, quz adnotauimus 
circa Acrem , cum diximus: maxime illum conferre» 
Spontaneorum Generi , ad quod obtinendum per certos 
quofdam gradus Natura procedit, quibus omnibus Aer 
quam 


Obf.172» 
pag:233* 


inApped. 
tom. 4. 
curiof. 
pag. 260. 


Cap: I2. 
de con- 
fenf. 
Chym. 
cum Ga- 
leno. 


Exerc. 
59-Ífect.2. 
& exerc. 
19o. 


'Tom.9. 
Mifcell, 
curiof. 


Obfí.13,. 


294 PAGRCTTIS PRIMI 


quam maxime opitulatur. Expertus loquar , expertufque 
nobis expofuit quidquid fibi accidit D. Gcorgius Wolf- 
gangus Wedelyd Medicus Ducalis in Saxonia . Pofitis 
» frondibus in vafe claufo xtatis tempore; vt ibi putre- 
» fcerent ; pluries obferuauit primo fermentationetn» 
» aliquam per incalcícentiam , praefertim circa medieta- 


, tem feu centrum , & vt ipfe ait calor adeo fortis ut ma- 
» num impofftam lederet . Secundo. incipere corruptio- 


,» nem, & putrefactionem , adeo vt Tertio Planta bonum 
» exhalans odorem foetida euaderet. Quarto ;Durante» 
» putrcfactione interdum in medio vafis ; /tcez 2ullus pa- 
» fuerit ab extra aditus , magna Vermium , Mufcarum. 
» aliorunque Infectorum quantitatem fuiffe repereanu 5 
» Quae vere ex putrefactione orta fuere . 

» Envobisaliud experimentum, quod fibi accidiffe ait 
» Sennertus.Ipíe, inquit, cum anre annos iam plures 
,; huius rei periculum facerem, & tempore hyberno,cum 
», alie herbz virentes ad manus non eífent , braíficamo 
» rubram contufam in hypocaufto , donec in'ea vermes 
» generarentur afferuarem , vermes illos in chryfalides 
» mutari comperi ; quos cum in arcula cuítodirem;cam- 
,, que poftea aperirem , mult: paru: mufícix euolabant ; 
» qua ex chryfalidibus feu aurelijs natz. erant, &c ex pu- 
» tamine abrupto proruperant . Non tamen ex quauis 
» planta quilibet Vermis generatur , fed ex certis certi, 
» videnturque talium Infectorum formz , Plantarum; & 
» Animalium foris fubordinati;& ex quibus quales Vcr- 
» Ines fiant inter alios etiam recenfet Scaliger. 

At ad certiora procedamus. Experimentum D. Io;.Lu- 
douici Hannemanni Profefloris publici chilonienfis vo- 
bis expono . [ Illum fic loquentem audite.. Anno 1681. 
» €x Floribus Rofmarini ; affufo vino maluatico elicie- 
» bam fpiritum , elicito fpiritu & omni humido abftra- 
, co vitrum cum capite mortuo reponebam , & negli- 
» gebam , die r4. Iunij anno 82. vitrum illud ad. vfumo 
» repofcens ; caput mortuum florum Rofmarini erat. ple- 
» num Vermibus , muícis alatis , & femialatis ;.& chry- 

/ ,, fali- 


———————— Ó 


CAPVT SEXAGESIMVMNONVM. 295 


,; falidibus vel Aurelijs, in quas Vermes mutabantur 
, antequam mufcarum formam induerentur. Iam expen- 
,, dendum propono hoc Nature phenomenon , & mcta- 
,; morphofim in-capite mortuo ; quod ignis vehementif- 
,, fimi ad fummam ficcitatem, & abftractioncm omnibus 
» humiditorturam paflum . Cerzus fum quod aliunde fe- 
,, minium non illatum fuerit in maflàm capitis mortui . ] 

Obferuationem talem nonlegeramcum diebus fupe- 
rioribus ditferuimus de aere à vafis excludendo ; in qui- 
- bus putrefactio defideratur ; & Vermium productio : ma- 
xime tunc congrucbat adduci . 

Dicet fortafle aliquis vermium Oua adhzfiffe foribus 
 Rofmarini dum in planta virefcerent . At fi fuerunt ; mi- 
rum quidem, Ignis vi in lambico illo non fuiffe cortimo 
humorem pceiiitus exiccatum neamplius poflet ex illis 
aliquod Animal cfformari . Quid qugío coniecturis opus 
eft vbi ratio ; & experientia quid fit credendum fuadet 2 
- En alia Vermium Generatio ; que quonam pacto mu- 
fcarum ouis tribui poflit non video.Inter experimentum; 
quz circa Rorem Maij fecit ingeniofus , & curiofus D. 
Thomas Henshau Eques ; & obtulit Societati Regie re- 
lata inter Acta philofophica eiufdem Societ.Menfis Maij 
1665. dicitur,quod cum magnam Roris quantitatem po- 
fuiffet ad putrefactionem in vitris diuerfis angufto orifi- 
cio , & effudiffet omnem rorem ex vno vafe pro vfu , re- 
pereritin aqua magnum tubercraffius pugno fuo  & in- 
íeáis illis que vulgo appellantur Vermes porcini ; aut 
Millepedz » adhzrentibus fibi mutuo longis caudis,qua- 
rum fingule prodibant ex fingulis eorum corporibus ma- 
enitudine pili equini circiter. 


TOT TM 


: PA 


296 PORTIS PRIM 


CA p^ VT poo 
Ex Vermibus in Vngue Alcis . 


Xperimentis ex aliorum Authorum penu deprom- 

ptis ; alia , qu: mihi acciderunt adnectam, & pri- 
imo quod ter vel quater in fübiecto confimili duorum vel 
trium Annorum interuallo potui obferuare . Confer- 
uabam in arcula lignea bene claufa tegumentis papy- 
raceis inuolutum Vnguem pedis Alcis , vulgo dicti 
Graz Beffia . Erat talis vnguis repletus: materia illa craf- 
fa , & Ípongiofa qua in Vnguibus fimilibus folet inueni- 
ri ; & offi neruifque cruris coniunctus . Illum in partes 


diffecare volui vt eas Amicis tribuerem ad Vertiginem. - 


cranij firmandam ( fi tamen iuuat vt creditur) Dum ferra 
hoc agerem;animaduerti in cauernis illius medulla fpon- 
giofz, & durz, latitare vermiculos. Erant illi albi , pilis 
albis frequentiffimis hirfuti, vtapparet in Tab. XVIII. 
num. 1i,[enis pedibus prediti at motu pigri. Confum- 
píere illi omnem medullam Vnguis , & bene patti in au- 
reliam abiere , qua in füi primordio apparebat vt num. 
2. Demum exilla valde mutata erupit muíca, quam ne- 
glexi, vagina num. 3. relicta aurea ; & ex fubciliffima, 
membrana compacta. Experimentum hoc fumpfi an- 
no 1681. anno vero 1684. & 86, diícidi alios eiufdem» 
Animalis vngues , diuerfis inlocis cuftoditos ; & in om- 


nium medullis vermes omnino fimiles latitare deprehen-- 


di. Qui nam muíca fuerit illa, in quam huiufcemodi 
| vermis commutatus cít vobis exprimere non poffum . Ia- 
auram enim feci paginz , in quaaccurate delineaue- 
ram. 

Has obferuationes agendo pluries fubieci microfco- 
pis puluerem minutiffimum; qui ex cauernulis illius vn- 


guis emanabat , meo iudicio Vermium generatorum crat. 


excrementum. At mirum accidit, fauente mihi Naturas. 
u vifus 


* 





NN 


WW 





CAPVT SEPTVAGESIMVM. 297 


vifus cft primum puluis animatus , cum frequenter ali- 
quantulum mouercetur , at in examen accuratiffime addu- 
.&o , deprehendi inter illas minutiffimas pulueris, fiuc» 
excrementorum particulas miíceri aliquas beftiolas ve- 
lociffime fefe mouentes, impellentefque hinc inde ad la- 
tera puluerem illum ; cum irrequictz difcurrerent.Erant 
adeo minutz , vt microícopio opus fuerit; quod maxime 
obiecta augeret. Ob velocitatem motus difficillime ob- 
feruare eas potcram , nec aciculz acumine ífaliua leuiter 
infe&a inoffenfas aucupari ; adeo molles , & delicate 
erant. Deprchendi tandem aliquas inter duo concaua, 
vitra ; & contra lucem expofitas , optime ac diftincté 
omnes earum partes infpexi. Illas expreffi in num.4. 
albx omnes feu melius dicam cryftalline apparebant fa- 
Ícijs cin&2 ; caftaneo colore, oculos valde paruos rotun- 
dos , & nigerrimos odtentabant ; prope rictum quatuor 
fetze acuminatz ; & crafle emincbant ; fex illis erant pe- 
ap » quibus motu vcelociffimo gradiebantur. Anbeftio- 

z iftz ,feu melius dicam Atom animata ( erant enifn» 
ion parug, vt nec pulueris minutiffimi eranum zqua- 
rent ) nata fuerint ex vnguis vel medullz fubftantia , an 
potius ex vermibus defcriptis, feu ex ipforum excremen- 
tis ighotum mihi cft .. At certum quidem , pofle fimilia... 

Infectula , quz fenfus noftros effugiunt ex cadaucribus 
multorum animalium generari . 

Excipite aliqua experimenta , qux meis oculis dili- 
genter perquirentibus accidere .. Ineunte Iunio mifit ad 
me Doctor Triumphetti Vermem pulcherrimum in hor- 
to Medico inuentum , vt fi luberet coloribus expreffumo 
in Mufeo referuarem.Delincauitantum,vt in Tab.XVIII. 
num.5. vobis apparet . Quatuor fere vncias palmi equa- 
bat longitudine , latitudine vero quinque grana . Vnde- 
cim incifuris diuidcbatur totidem annulis coniun&is )«& 
quidem rugofis . Colorerat cinereus , terreis maculis 
afperfus " Der frequentibus pilis. hirfuta, oculos niger- 
rimos viuidofque oftentabat; ritumque forcipis inflar di- 
uifum , Prope caput fex pedibus erat inftru&us ; & alijs 

1 Pp odo . 


Tabuf. 
X VIIT. 


Hift. In- 
Tect.part. 
1. hiít.52. 


298 PARTIS PRIM Ei 


o&o maioribus in reliquo corpore difpofitis reptabat 
Bombycum inftar .In parte corporis ; quam hi pedcs fu- 
ftentabant, vigintiquinque veluti oua fine vllo ordinc 

adhazrebant cuti,vt in figura exprimuntur , ex qua, fi di- 
uellerc conabar, ftatim , ac fi. maxime doleret , rictu ad 
morfum preparato erga illam partem infurgebat . Oua, 
crant ex fubtiliffimo filo compa&a , vt funt carceres 

Ícrici; quibus Bombyces includuntur foeniculi grano fi- 

milia. num. $6. vnum ex 1llis exhibet microfcopio obfer- 

uatum.Aliquot aperui ; & plenos liquore lacteo inueni . 
Triduo viuum feruaui fine cibo; demum perijt. Poft dies 
circiter decem ex fingulis ouis fub vitro cum Vermis ca- 
dauere cuftoditis prodijt paruula mufca alata nigerrima 
prout in lamina XIX. num. 1. cernitur microfcopio au- 
&a . Binas oftentabat Antennas leuigatas ; & plicabiles ; 
fex cruribus totidemque pedibus praedita erat; colore» 

offeo perfufis ; infuper quatuor alis ; quarum duz alijs 
erant maiores ; veluti e velo compactis ; quod neruuli 
femper expanfum conferuabant vt in Icone apparet.Cor- 
pus autem in acutum mucronem definebat. Eandem mu- 
ícam , elaterc obferuatam vobis expono fub num.2. 

An mufcz tales ortum liabuerint ab ipfo Verme igno- 
tum mihi eft , nec agnoui quomodo oua illa ab ipfo pro- 
duci potuerint, & cuti tenaciter adhaferint, ac fi glutine 
infcéta effent. Obferuationem curiofiffimam legi apud 
Gocdartium . Deícribens ille Erucam , ait [ ad transfor- 
» mationem iam properans capit illa valde anxie agita- 
» riturbarique ; vndequaque corpore varijs modis con- 
» trado atque iterum extenío , & vt, poftea eruperunt 
; guttule aliquot aqua fiue fudoris ex corpore expreffi, 
», quas guttas omnes fpacio duodecim horarum vidi mu- 
» tatas fuiffe in viuas erucas ,fed quia ignorabam quod 
,. Dam illarum effet alimentum ; cum matre fpatio vnius 
; diei omnes perierunt: perierunt mihi pariter muíca 
» fupradicte ] quarum oua an compacta fucrint humore. 
ab ipío verme per cuticule poros exudante , veftrz me- 
ditationi relinquo . | 











CAPVT SEPTVAGESIMVM. 299 


-: Cadauer autem vermis eiufdem pene arcfa&i, diligen- 
tcr in vafe vitreo claufo cuftoditum poft multos dies ob- 
feruaui vorari a pediculis adeo exiguis, vt alios in vngue 
Alcis inuentos emularentur.Num:. 3. illos exprimit;qua- 
tuor antennis ; quarum duz alijs breuiores , erant inftru- 
&i ; omnes autem apparebant compofite ex multis parti- 
culis canaliculatis. E cryftallo videbatur eorum corpus 
compactum, fi contra lucem microfcopio infpicerentur , 
eiufque extremitatem fex breues , & craffi pili abfolue- 
bant. 

Alios parum diffimiles deprehendiat tantummodo di- 
Ícrepantes ob Antennas;que veluti ex globulis fimul co- 
niunctis videbantur conftare,e cryftallo compactum tale 
animal apparuit in extremitate corporis binos acumina- 
tos mucrones feu cornicula oftentans breuibus, & raris 
pilis circumdata . Illud obtinui ; e mortua cantaride quà 
reperi in villa Exc.Principis Pamphili] fabam minorem, 
mole fua non excedenté . Vtrumque animal microfcopio 
auctum reprafentabimus fuo loco . 

Ineunte autem Iulio anni eiufdem perluftraui cadauc- 
ramuícarum quas dixi natas ex vermibus Pifcis Rc- 
ginf ,:& cum diuerfis mufcarum. cadaueribus fer- 
naucram in vafculo vitreo bene cuftodito. Illas gla- 
diolo in frufta difcindens , vt microfcopio carum partes 
diftincte obferuarem, deprehendi aliqua minutiffima In- 
Ícéta in jpfis mufcarum vifceribus arcfactis ineffe.Duplex 
crat corum fpecies. Primam expono num. 4. Pediculum 
nempe viuidum , & motu celerem , pellucidum ; quin- 
que faícijs diftiné&um ; non adco trafparentibus;vt erant 
reliqua partes corporis ; prope incifuram qua caput cor- 
pore connectitur globulum oftentabat caftaneo colore» 
infectum ; ficuti ritum , & corporis extremitatem ; loco 
antennarum quatuor breues promincbant pili . 


Secunda num.5.exprimitur: ex Erucarum generc adeo 


exigua illa erat nudo oculo vifa , vt vix dignofceretur : 

mictoícopio fubiecta apparuit hirfuta, duodecim annulis 

diftincia ; quorum fex alternatim. magis ex caftanco in- 
Pp: fuluum 


Tabul, 
XIX. 


geo  .PARTIS PRIM/J- 


fuluum colorem propendebant . In dorío pili eraüt bre- 
uiores ; inlaceribus longiores, & magisrigidi , intra, 
tres priores annulos feni pedes hamo. fimplici inftru&i , 
carnofi , complicabiles , & breuiffimi apparebant , ab ex- 
tremitate corporis dug longiffime , & hifpide fete ex- 
tendebantur vt exprimitur in Icone. 

5imilem erucam inueni defcriptam , & eleganter ex- 
preffam a D.Ioanne Müralto accurato fimilium paruorum 
infectoram perfcrutatore . Tom. 1o. Mifcell. Cur. Obf. 
18. pagin. 45. vbifubdit ab ea oua deponi in. catenamo 
difpofita » € quibus ceu e chryfalidibus minima. infecta 
pedicularia albida cum antennis longis, & oculis pro- 
minulis celerrime currentia egrediuntur . Ceterum eruce 
huius efculum exiguum cum verticillatis breuioribus àn- 
tennis vifitur , exuuias in anno deponit. | 


Co PUNTI op XUOE 
Ex Vermibus im ouo putrefacto . 


W^ X his experimentis videor mihi poffe deducere ali- 
$ , quaefle Animalia ; qua ex aliorum cadaucribus 
oriuntur , & quidem infoecunda. In ijs enim Natura fitit 
ceflando a propagatione . Confirmaui meam fententiam, 
cum Augufto proxime elabente in cadaueribus aliarum 
mufcarum,; quz in pyxide conferuabam; inueni erucamo 
non valde diuerfam a fuperiori . Illam hic omittam , fuo 
loco defcribendam inter obferuationes microfcopicas . 
Habet enim aliquid peculiare animaducrfione dignumo 
vt Áuthorem Nature in AMiimis lemper Maximum ad- 
EALCE ORdo4don 4 auri 

Refcram eius loco in Tab. X X.nu. 1.Infectum minimum 
exapode fed motu pigrum; albam eius cutem oo Zone 
caftanczx diftinguebant in totidem annulos ; quorum fin-, 
gulz nigris , & craffis pilis hirfute apparcbantsoculi val-- 
de pérui; & nigri in capite, fuluo imbuto colore ; ad ni- 

| | ET grum 


- 














SESS 





Cauda nl e e mi nm e 






1 
yy 
2) 


» 
S 


S 


— 
A 





j 
E 


AU 


Yiirez tani sap CA. niet 


cue 


——M——M 


omoes 


t 


1 


4 


trenes 
to e gud, 


s P: 


s 


SR Y 


Haba mei Se SEU RE e e 


D 


»-— 


T Hl SU Howe 


itg 


Fi 





CAPVT SEPTVAGESIMVMPRIMVM , 3o: 


erum propendente . Vltra quadringenta huiufmodi Infe-- 
&a reperi circa quatuor oua Gallinze poft putrefa&ionem 
penearefacta , & in arcula per aliquot menfes confer- 
uata . 

Quandoquidem de Ouis fuit fermo ; excipite quz mi- 
hi acciderunt in duplici experimento . Curaui vt a Galli- 
na fouerentur duo oua , quorum alterum continebat ca- 
dauer pulli iam formati ; alterum vero carnem agni bene 
maceratam , per foramenanguítum immiffam ; quod de- 
inde glutino claufum bene fuerat. Poft dies aliquot ab- 
ftinuit a cubatu Gallina ; & oua feruaui fub vitro , fx- 
piufque infpexi ; an ex putrida illorum mafla aliquid gi- 
gneretur . Deprehendi tandem in primo binos vel ternos 
vermiculos valde viuidos album colorem habentes,excc- 
pta macula in medio doríi, quz caput verfus rübefcebat, 
& nigricabat prope caudam , qua in fpeciem coronz ab- 
foluebatur, vt num. 2. ciufdem Tab. XX. delincavi. Poft 
quatuor circiter dies in aurcliam tranfit forma , qua ex- 
primitur num. 3- ex caftaneo ad rubrum colorem pro- - 
pendentem ; mole tamen erat plufquam centies minor fi- - 
eura , qua illam expreffi. In fecundo ouo pariter fub vi- 
tro conferuato poft dies duodecim vermis fuperiori non 
abfimilis apparuit; at motu minus celer duo grana equás 
longitudine. Eius Aurelia fuperiori par erat . Ex vtrif- 
que muíca nata fuit , duplo tamen maior erat illa, qua 
ex carne pulli incubati originem traxit: colorem ambz 
oftentabant ofleum cum nigro permiftum : erantque vn- 
dequaque villofz - Oculi primüm rubeicefcebant , dein- 
de caftaneo in nigrum propendente colore tingebantur . 
Illas ad viuum expreffas habetis ; at maxime mole auc- 
tis,nüm.4. —— 

In Tab. XXI. num. I. delineaui vermiculum quem - 
inueni die 24. Septembrisanni 1687. inter violas Sac- 
charo conditas . Subriliffimum inftar acicule vulgaris ;- 
velox erat in motu , quo zque berie ad partes oppofiras 
 tfeptabat , ac fi duo capita haberet. Caput colore cafta- 
neo faturatum promincbat, caterüm totus albus, at inter 

| annu- 


303 | WA RT.ISCP.R MEM 


annulos fubrubro colore aliquantulum afperfus . Sex pe- 
des tribus primis annulis breuiffimi;& delicatuli coniun- — 
gebantur, & poft duos alios annulos octo tubercula pro- 
minebant feu pedes parum acuminati ; qui motum iuua- 
bant. Alio tranflatus carcerem fibi fecit bombicis inftar 
fubtiliffimo filo ex ore emiffo, ibique in aureliam tranfit, 
exqua; adito fibifaco, vt apparet in figura a. 0. exijt 
papiliunculus cinereus . | 
Binos adnecto alios vermes num. 3. & 4, quos iti». 

Gallis reperi. Ambo ex albo in flauum propendebant co- 
lore , ambo oculis carentes , praediti tamen dentibus bi- 
nis nigricantibus, dentibus Aranearum fimilibus. Late- 
bant hi non in centro Gallarum , vt illi ; de quibus iamo 
fermo fuitin collocutionibus noftris , fed in cauernulis 
pulpa interiacentis poft centrum cutem verfus; veluti 1n 
angulíto carcere ; ad quem nullus aditus , nec rimula vlla 
patebat . Eorum alterfemper complicatus , & quafi in» 
globum formatus iacebat pene fine motu; alter, licet ex- 
tenfus ; vix viuusapparebat , aeri expofiti ambo tandem 
periere . 

Ex quibus veftro Iudicio deducite: An. rationabiliter 
dubitari poffit in ea quaítione ; de qua huc víque diíce- 
pratum a Nobis eft. | 


C^A POVOTo X XB 


Ex trium Animalium prima generatione Pe- 
diculorum, Pulicum, eg Cimicum. 


Vandoquidem de minutiffimis pediculis fermo fuit; 
cupido inceffit mihi tuam opinionem agnoícendi 

circa eos, quibus Animalia multa vexantur dum viuunt; 
Gencrantur ne illi fponte, an propaganturab alijs gene- 
rati? Ego vero ( ait Rufus ) huc feror ; vt cum docto Io- 
anne Sperlingio credam eos ex ouis maternis nafci.licet. — | 
Ariftoteles ; € qui illum fequuntur Moderni, exouis &.— | 
: | len- | 








CAPVT SEPTVAGESIMVMSECVNDVM. 363 


lendibus nullum Animal naíci volunt. Lege eruditiffi- 
mum Redum,;vbi variorum Animalium Pulices, Pedicu- 
los , & huiufinodi minutas , & infcftiffimas beftiolas xri 
incifas exhibet ; manifeftum Tibi fiet citra iniuriam ve- 
ritatis affirmari poffe , Viuentia queque moleftis hifce» 
fordibus fubiecta effe . Notum etiam Tibi erit poffe opc 
Microfcopij figuram lendium optime confiderari ; & foe- 
cus ab ijs fecernere licebit ; ex quibus animal iamo 
prodit. 

Hafíce obferuationes me legiffe memini , addidit Ful- 
bertus ; at nunquam me adduci fum paffus vt crederem. 
Omnia huiufmodi animalcula hoc pacto ex ouis fcu len- 
dibus excludi. Mitto quz alibi adnotauimus circa veri- 
ratem illationis , quam ex inductione Particularium de- 
ducimus . Mitto illam effe optimam , veram ; & euiden- 
tem ; At quid putandum erit de prima horum Infe&orum 
origine ? Ab omni Animali /zos peculiares ; proprios ,. de- 
zerminatos » y plane diuerfos pulices baberi 5 Explorator 
prima notz mihi affirmauit; at vnde fingulis primümo» 
aduencrint nefcio. Dicetfortaffe Rufus: ab ipfo Anima- 
li moleftas hafce fordes ; quibus fubijcitur ,emanare.Ve- 
rum hoc dicendo ; generationem fpontaneam , quam re- 
fpuere conatur, admitteret. Nafcitur enim animal ab 
alio Animali fpeciei diuerfe . Quod fi talis generatio 
congruit rationi ; cur non etiam quod ex zoz V iuente na- 

ftatur Viuens ? Merito damnatus eft a Sennerto Licetus ; 
qui fibi fuafit Animas Spontaneorum latuiffe in Plantis , 
ficut in vafe, ua fieri non poffit (ait ille) vt animal non 
» nifi ex animali generetur ; cum tamen ipía experientia 
» doceat ignobiliora eiufdem animalcula ex materia, 
» quein plantis Viuentibus forme plantarum fpecifice 
» proprium fubie&um fuit, nafci. Vero magis confcn- 
, tancum eft ; cum ex certisfuecis non cuiufcunque; fed 
, Certi generis animalia nafcantur ; Creatorem, cutn» 
,, maluerit ex Plantarum corruptione animal fieri.quam 
» corpus putridum ; plantarum corpori ad formas hafce 
, determinatas potentiam dediffe . 
j Ex 


Hypom. 
phyfic. 
V.cap.8. 


Hi&. In- 
fect. ge- 
geral. 
pag.óó. 


De Gen. 
Infe&. 
pag. 313. 


in mund. 
jubter. 

libr. 12. 
fol. 371. 


n2 


Ícopicas exprimitur. Inceffit illico mihi cupido 


394 PAGRUITPSOPRIMJY 


Ex hoc Sennerti documento fic refümo. Áb omni 
Animali peculiares, proprij, determinati , & plané diuer- 
fi pulices feu pediculi habentur ; qui plane certe pulices 
feu pediculi nec aliunde adueniunt , cum alibi non repe- 
riantur , nec illis infunt;quando illa in lucem prodeunt . 
Icitur ex ipfis primum oriuntur fordibus; quibus Anima- 
lia fubijciuntur . | | 

Tria hic commemoro Animalcula, quz omnibus aeque 
cognita , & infcíta , omnibus , etiam faftidio funt . Illa, 
inter obferuationes microfcopicas defcripta ac delineata 
producam, nunc tantum de origine eorum difleremus; ac 
primum de pulice humani precipue fanguinis auidum . 
Ex illius vulnerc non femel tenuiffima acu. tranfuerbera- 
ti oua profilijfle; &  vitiatis ouis pullos femiformes itn. 
lucem editosfe vidiffe ait Fontana obfer. 2. Eundem ex 
lende originem trahere docuit Io: Suammerdamius ; in» 
quo fubrufum colorem induat, aitque omnes pulicis mu- 
tationes & quas in lende fubit, & cum colorem mutat 
microfcopio fatis accurate obferuari poffe . Oua pennis 
annexa aliquorum Auium explorans D. Redi , affirmat 
pulices in illis bene formatos fzpius à fe vifos, indeque» 
didiciffe quam debile & vuiuofum. Ariffotelis fundamentum 
effet exiflimantis nullum amimal ex ouis nafci .. Ex ouis de- 
nique pulicum ingens copia emergere obfíeruari ait Kir- 
cherius, qui primo quidem candidi ,. rmox mgro fortiuntun 
"dumento . 

Virorum adeo infignium relationibus fi meas addere» 
fas eft , ingenue referam quod obferuaui . Menífe Octo- 
bris 1688. pulicem paraueram claufum intra duo vitra, 
parum excauata ; vt microfcopio illum poffem con- 
tra lumen clarius infpicere .. Vix oculo admoto vidi 
fex oua ab illo produci zliqua temporis mora interpofita; 
in eorum emiffione. Videbantur ob nitorem ex albo 
marmore formata , qua de cauía deprehendi non poterat 
quid in illis lateret; quoque humore repleta effent. Illis 
figura erat qualis apud. pulicem inter Obferuat. micro- 
cogno- 
Ícen- 


ace ER Er e Sit 4 aio ili 


cocco imn 


CAPVT SEPTVAGESIMVMSECVNDVYM. 5305 


Ícendi quo: pacto Pulicum produ&io per ouum fieret. 
Multos expectaui dies, at nunquam pulex érupit ; erupit 
quidem ex vnico corum vermiculus albicans & pene in- 
uifibilis, qui poft horas aliquot defecit:atque inde difce. |. 
re mihi licuit zatiozabile effe Ariftotelis documentum atíc- e 
rentis: aliqua effe fponte nata, qux quidem generant, fed. mal. cz. 
tamen generant viuens non fuz fpeciei ; fed vermiculos 
nunquam in talia Animalia adolefcentes, quod clare pa- 
tet in plantis & floribus quamplurimis . Hope 

" Arridet mihi Licetus , vbi hoc adnotans addit, aliqua, 
effe inter fponte genita ; qua fummum perfectionis gra- de fpoar. 
dum attingunt, hzc prolem fibi confimilem in fpecie ge-. Vitenc 
mnerare, hanc autem prolem ob fuz naturz' imperfectio- BI ; 
nem foetus imperfectos edere, eofque fobolis adhuc im- 
perfe&tioris genitores ; adco vt fenfim fatifcente vi genc- 
ratiua perennem indiuiduorum generationem ac fpecici 
perennitatem continuatam non habeant ; fed in tertia vci 
quarta generatione deficiant . | 

Pediculorum autem generationem non abfimilem effe ris 
docuit Cardanus, vbi ait: é putrida materia Genita, cum pag5o3 
plerumque fint imbecillia non generant ; aut fi generant 
debilius parente generant,vt Pediculi Lendes; in quibus 
ceffat vis generandi. Facceffit mihi tamen difficultatem, 
obferuatio Io: Suammerdami] in qua pag.67. hift. Infect. 
General. ponit figuram pediculifub primo velamine feu 
cuticula quis ob figuram appellatur ouum feuLens;ibiqué 
ponit velamen feuLendé à pediculo iam reliàà.Nulli ho- 
rum contradicere audeo;dicam tamen vtraque documen- 
ta conciliari pofle; ex adducta. Liceti fententia; vidclicet 
aliqua effe; quz fi generant ;. in tertia vel quarta genera- 
tione deficiunt ; alia vero penitus infoecunda aliquid 
producere , in quo non infit vis fpeciei propagatiua ; & 
vtramque horum claffem poffe fponte generari . 

In examen igitur adducatur prima pediculorum pro- 
duc&io, qua inaliquo Animali accidit. Certe non ex 
alio przexiftenti , crgo ex ipfo animali cui infi'nt.. Ne- 
gat Io: Antonius de Lecuuenhoek in fua Anatomia, vbi 

| Qq ait 


Part. t. 
hift. In- 
fett.ex p. 
62. 


Hift. ra- 
rionum.s 
medico 

phif.cene 
2.0bíf.50* 


Theat-7n 
fect- cap. 
223. pag. 
260. 


36 "PARTIS PRIM x. 


ait infe&a 1lla facile in nos tranfire ex ancillis alZ/gue., 
lecia flernentibus , fepe ex ipfís in. ffragulas .. Attamen. 
poffeliquores & liquida excrementa materiam prebere 
ad fpontaneam generationem obferuatio fuadet Goedar- 
tij; quam refert Ioannes de Mey in appendice ad part. 3. 
inquiens, ex fudoris guttulis in eruca cute propulíi toti- 
dem erucas fpatio duodecim horarum generatas fuiffe . 
Cur ergo negemus etiam Infe&ta imperfe&iora pofle hoc 
pacto efformari ? Chymicos vidit Petrus Borellus ; qui 
fanguinem humanum co&ione in pediculos conuerte- 
runt, cui narrationi addit;Scaligerum afferere fudoris hu- 
mani guttas in mufcas conuerías fuiffe , & in Dariene re- 
gione non folum in mufcas fed in Bufones ex Maufeto 
conuerti. Fidem tamen relinquo penes authorem , & 
Moufeto adhareo; docente, ex humoribus , carne , adipe 
fudoribufque corruptis ortum illos habere ; & pro loci 
» humorifque natura longe differre . [ Vbi enim, ait hic 
 Audor,Sanguis in fubftantiam membrorum conuerti- 
» tur, multa excrementorum genera producuntur ; quo- 
, rum alia difloluuntur per infenfibilem tranípiratio- 
; nem,alia per fudorem , alia conuertuntur in fordem , 
» alia vero in cuteretinentur. Quz incute fuperna re- 
» tinentur; furfurationem faciunt; fi in profunda cute re- 
» tinentur; aut funt praua; aut acria ophiafin pariunt ; f; 
.. autem neque acria fuerint nec praua;pediculos ibidem 
,, Signunt .] / | 
Notauit infuper idem Author multum ad eorum ge- 
nerationem facere complexionem, Regionem;& Cultum. 
Quibufdam enim plurimi,nonnullis pauciores,quibufdam 
quacunque in orbis plaga omnino nulli innafcuntur .- 
Vcefpuccius dc Infula D.Thomz teflatur;nigros ibi ho- 
mines pediculis fcatere, albos illo tedio non afhci . Hinc 
videntur caftra & ergaftula pediculis pleniffima, putrefa- 
&o fcilicet in ijfdem femper veftibus fudore , vnde fub- 
miniftrata materia, calore mediante, ortum ducunt . Hac 
ex Moufeto generationis fpontanez eruditiffimo Defen- 
fore, delibaffe fit fatis ; ne foeda hec Animalia, ingratof- 
que 





CAPVT SEPTVAGESIMVMSECVNDVM. 307 


que omnibus hofpites diutius quam par eft; noftro. cala- 
mno pertractemiis .- dfi | 

Non tamen omittenda eft tertia, quae Cimicum eft; co- 
rum claffissde quibus riocturnz quietis hoftibus pari mo- 
do philofophari nos debere docuit Ariftoteles , cum di- 
xit: Cimices nafci ex bumore per fumma corpora Animalium 
exfadante, vcl vt alij volunt; ex humoribus alijs circa le- 
&tos & parietum rimulas putrefcentibus,quos tamen pro- 


Lib. 5. c 


€ 


31. hift. 
Animal. . 


pagari per Generationem Pennius aduertit . Vcerumque . 


experientia me docuit. Vidi enim & clare obferuaui 
fub microfcopio minutiffimos cimices cx oui enafci quo- 
rum aliqua expreffa erunt in obferuationibus microfco- 


picis. Albaillaerant € aliquantulum curua. Non vni- 


cà etiam vice quamplurimas horum Infe&orum cateruas : 


in vitro rotundo & aperto feruaui, ex quo abire non pof- 
fent, poffent tamen in eo vaporem feu humorem attrahe- 
re ad eorum vitam perneceflarium ; at nunquam ibi vlla 


accidit noua eorum generatio, fed paulatim omnia. con- .. 


tabuere». yi 


Infuper fcio à multis cimices fuiffc repertos in cubicu-. 


Jis & lectis recenter fabrefactis vbi certe nullus antea ha- 


bitauerat. Vnde nam femen eorum adfuit ? Certe noto 


- nifi ab ipfis fordibus & vaporibus ex hominibus ibi dor- 


"Gg e P uy 


mientibus, vt docuit Sennertus, qui vapores lignis adhe- 
rent & ibi corruptis, hoc Animalium genus excitatur . 
Huiufmodi obíeruationibus confirmatur fententia eo- 
rum;qui docent aliqua efle in hoc vafto Rerum Theatro; 
quz licet generando fpeciem fuam aliquando propagent, 
poffunt tamen fponte generari .. Dc aliquibus faltem Vi- 


JHilo- - 


nem.phif. 


j:cap.8» 


uentibus Tefta circumtectis hoc pà&to inaquis gigni vie - 


detur haud poffe in dubiumzreuocaris — 








Y ; * f, s V 
11 o A E neu tonii VE se acr iiia 
. E VL rri d 3 AS . 


AL 


Ww 








































































































































































































































































































































































































































































































































































































L— Ne 
———— SR" 
M 7 RES 


TUDIN 


SS Xue SN aae MAS MA 


ul 


H 


1 





ZUERST 





EK APVT L 


n "dicatur Ollectatio qua T effaceorum Ani- 
malium «varietate afficitur Animus 
Intuentium .. 


ESIVERAT iam Bemarcus fimul in. 
rem aliam feaggreffurum oftendens , 
à VI cumhis verbis Rufus intercepit. Iile, 
i quofemper experientie documenta, 
|| profequutus fum ; amor; & fi nullo 
4*2) alio nominc promouerer, veniam mi- 
mU hinunc faceret, vt ea diutius propu- 
| gnarem contra ratiocinationes huc vf- 
 &yue repetitas.. At verocum moleftum nimis accidat ho- 
ras dieíque protrahere eodem in ftudio occupatos ; ficu- 
ti nimis grauis affidentibus eft menfa ,, quamuis opipareo 
inftructa , & auribus moleftiam affert quecumque , licet 
grata,feu vocum;feu inftrumentoram mufice harmonia;fi 
diutius quam par eft perfeueret , mentes oculoíque no- 
firos ad alia diuertere ratio poftulat. —— ciel 
. Nihil dubitandum hic eft ; addidit Fulbertus . Otnnes 
"quippe artes negotijs otia miícere neceffe eft . Vito 
etiam 





us .FARS SECYN DIAS 


ctiam Jaudatiffimz tenor; íi nulla voluptate abrumpatur; 
Ípeciem muficz refert, aptis quidem modulis temperata; 
imperfecta tamen, nifi harmoniam Paufa condierit , Sa- 
.ne viros vndecunquefpectatiffimos antique paginz ree 

fcrunt , qui, feu priuatorum ftudiorum contentionem ; 
feu publicas curas honeftis remiffonibus , & ludicris 
exercitationibus ; ideoque laudabili vacatione , relaxa- 
runt, quod nonfegne & ignauum otium fe&ati confirma- 
re animum , & à labore recreare propofitum haberent . 
Fatctur de fe Tullius, &itentur quamplurimi . 

Iuterpone tuis tnterdum gaudia curis ; 

Quod saret alterna requie durabile non off 
olim ait ille, im | 

Ad amoeniora igitur viam nobis aperit Demarcus , in- 
citatque pabulo non minus oculis ; quam menti gratiffi- 
mo. Talia cum diceret Fulbertus Rufi manum appre- 
hendens in cubiculum proximum inuitauit , vbi ferc in- 
numeras maris Conchas Cochleafque fupra menfas ali- 

. quas difpofuerat Bemarcus , ; 

Vix illas oculis vfurpauerat Rufus, Agnofco , inquit; 
in hoc eleganti apparatu Nature Thefaurum , oculorum 
oblectamento comparatum . Immo mentis vtilitati pro- 
pofitum ; refumpfit Bemarcus. In eo enim non folum» 
Nature vtilis pompa eft, verum etiam , vt veriuslo- 
quar, Diuini conditoris Sapientia , & in producendo co- 
piofa fertilitas commendatur. Sunt illa vt facies Homi- 
num de quibus loquens in O&tauio Minutius Felix ; ea- 
dem, ait, ffgura emnibus,fed quedam unicuique lineamenta 
deflexa 3 ffc e fimiles uniuerfA videmur ; dv inter fe ffnguli 
diffmiles 1nuentmur .. In omnibus Turbinatis, vtde rcli- 
quis taceám, linez fpiralis circumuolutiones intuere;non 
tamen in omnibus cam effe totidem orbibus productam ; 
nec in omnibus equaliter apparentem , fed in qe 


partim celatam; partim manifeftam, in alijsfupra firmam — | 


baíim quafi circa columnam conuolutam , in alijs vero 

b;ne vllo fulcro cochleatam , in his depreffam ac planam , 

in illis intumefcentem & finuofam ; in omnibus denique 
| ita 





CAMPO T PURUEM Y MU 31 


ita fimilem, & apparentem , vr eziam qua ffmilia videntur 
dum contuleris diuerfafunt . 

Intuere quam varias omnibus formas ! aliz funt turbi- 
nate & in mucronem gracilefcentes , alie tuberculis 
afpere ,alie rugoíz , & in varios anfra&us diícrete. 
Videinfuper quam pulchris, quam multiplicibus ea- 
rum cutis coloribus exornetur. Nonne apte huc ad- 
ducam illud S. Prafulis Apollinaris de Palatio Aurore 
differentis . d 

Dirtpiunt diuerfa oculis d» ab arte magiffra 

Hoc vincit; quodcumque vides ————— 
Illas quidem dum oculis percurro,nullam ex eis omnium 
effe pulcherrimam audeo iudicare ; cum fingulz vel par- 
tium ftructura , vel colorum afpergine varia, vel orbium 
circumuolutione zque poflunt oculos recreare; animum- 
que pellicere, vt fenüibilibus rebus, ad inuifibilem rerum 
omnium Conditorem quifque fibi viam fternens ; eum» 
tanquam fiderum Principem ; à quo catera lumen mu- 
tuantur , agnofcat ; & profequatur amore illum , à quo; 


bonec.e- 
piit. 113. 


Carm. 2. 


docente Seneca ; dum ponuntur fapores in Pomis , odores 


in Floribus , in Lapidibus Colores , ufque ad delicias ama- 
mur . i 


Dor IT FE 


Referuntur. varia 7Mufta, in quibus Con- 
chilia con[eruantur . 


Ic Fulbertus. Meritó pretiofa inter & praeclara, 
H tum Naturz ; tum Artis opera feruantur Cochlea- 
rum Tefte tam belle picturate 1n Mufeis Eruditorum, & 
Magnatum Palatijs . In ijs manifeflum eft Naturz opus 
materiam fuperaffe . Mufea aliqua , in quibus locum il- 
Iz obtinent numerantur cap. 12. Recreationis Mentis & 
Oculi . Illa tamen iterum referam magis diftin&te , alia- 


que 


32 PARS SECVNDA- 


que adne&tam, quorum notitiam habui poftquam pagina 
ille typis erant tradite . 

Videntur igitur in Mufeo. quod à Vormio infigni me- 
dicine Profeffore apud Hollandos Vormianum dicitur Ab 
eodem in publicis paginis erudite defcriptum. Videntur 
in Mufeo nobiliffimz Familie Calceolariz : Oftentantur 
Bononiz in Mufco , ab eruditiffimo Aldroumando inftru- 
&um, inter pretioía Artis & Nuture opera, que.dum vi- 
ueret poffidebat Marchio Ferdinandus Cofpi, Vir , cuius 
dotibus Bononia iure gloriatur, Suntque illa non ma- 
gis Nature curiofa portenta,quam Magni Etrurig Ducis 
in Virum talem beneuolentix indicia;qui huiufmodi mas 
ris fructibus Mufeum ceteroqui preclarum. voluit con- 
decorare. 

In vrbe eadem quamplurima funt apud Iacobum Za- 
noni, Virum pari humanitate; ac Botanica facultatis pe-- 
ritia, quam luculenter teftatur opus eruditum Typis im- 
preffum arino 1675. quo multarum herbarum proprieta- 
tcs reconditas , nouique Orbis plantas Italie ignotas pa- 
tefecit; nunc à D. Peregrino Zanoni, Patris in vtroque» 
non impare Filio, fummo ftudio cuftoditz fub vitreis la- 
minis cum czteris curiofis Naturz operibus ; qux longa 
& accurata folertia ex multis Mundi Regionibus Parens 
amantiffimus obtinuerat. 

Ibi etiam quamplurime funt apud Iiluftrifimum Co- 
mitem Capraram, illum inquam; cuius praeclaris dotibus 
ingens decus addidit Excell. Frater Comes Caprara bel- 
licus Imperator qui fub inuictiffimo Czfare Leopoldo 
ob fcientiam rei militaris & virtutem contra perfidumo 
Turcarum militem plures numerauit triumphos in Vn- 
caria, quam Dies. Quamplurima inquam ille funt; & 
quidem fcle&z omnes , & clegantiffime magna diligen- - 
tia feruate fub laminis cryftallinis ; quas. Scriniola ex 
Ebano fuftentant in cubiculo , é cuius parictibus pretio- 
fx tabuli pendent egregiz pi&turatz . | | 

Imole multas perluftraui in curiofo gazophylacio quod 
poffi idet D. Hicronymus Formioni ex hereditate Patrui 
Iofephi l'ormioni habito . | Ve- 





CAPVT SECVNDVM. 315 


Veronae in Mufeo Mufcardo multe confpiciuntur mul- 
tc in Septaliano Mediolani inter omnia alia propter va- 
 riatum Nature tum Artis opera celeberrimo. Floren- 
tiemulte apud D. Vincentium Viuianum ; Virum cele- 
berrimo Galileo non imparem ob Mathematicarum di- 
: Íciplinarum peritiam , Magnis Ducibus Etrurie Gallia- 
rumque Regi acceptiffinum. Sicuti apud D. Coftum 

Roferminum Pifanum alie multe vifuntur . Multas etian 
Gngulafque preclarasingenti nummorum vi fibi compa- 
. rauit ftudiofus D.Henricmont Parifijs, Vrbe Scientiarum 
Artiumque omnium altrice. Ibi etiam innumere Cry- 
ptam Varíalianam mufiuo opere difpofite exornant, é re- 
motiffimis Oceani Regionibus delate , vt tanquam Maris 
Flores oftentarentur, haud breui die vernantes, vt Roía . 

Obtinuerunt etiam fuum locum in Palatio Regio, 
vbi antiquarum rerum varietates ; & Natura prodigioía 
opificia tum ad Aduenarum Virorumque litteratorum,o 
víum; tum ad perenne Vrbis ornamentum tanta cura & 
follicitudine ; nec non tantis fumptibus Ludouici XIV. 
Sapientia & Liberalitas erexerunt. 

-Nondefunt Anconz ex mari precipue Adriatico ha- 
bite in curiofo Gazophylacio adeo eleganter inftructo 
à nobili Patritio Camillo Pichi , vt ratione dubitandum 
fit; an maior fuerit eius in comparando induftria , an po- 
tius in difponendo fagacitas. At ne Roma difcedamus 
in hac etiam Vrbium Regina multi Virorum egregij vel 
Doctrina vel natiuz nobilitatis excellentia inter prztio- 
fas fupelle&tiles Cochleas pofuere. Ille videntur inter 
semmarum matrices glebasin Regia Villa Excell. Prin- 
cipis Pamphilij apud S. Pancratium , quam dicimus 4: 
Bel vefpiro 5 funt in Villa Eminentiffimi Principis Flauij 
Chifij apud Montem Efquilinum pofita . Sunt in Mufeo, 
in quo inter felectas celebriorum Pictorum tabulas & 
Veterum erudita monumenta conferuat paucas quidem. 
numero , at forma clegantes D. Petrus Bellori , ob fuam 
antiquorum numifmatum peritiam Regine precipue Suc- 
corum inclite Chriftine acceptiffimus , Sunt etiam ali- 

: Rr quot 


314. PARS SECVNDA. 


quot preclare in Palatio Ville Regie apud Thermas 
Diocletiani,quz à Principibus Perettis in ditionem venit 
Principis Sabelli , feruanturque fub tabulis cryftallinis 
interegregias ftatuas ; tabulafque à celeberrimis Viris 
depi&as. Silentio non preteribo eas, & quidem pul- 
cherrimas , quas D. Auguftinus Scilla tum pingendi arte 
preclarus,tum nummifímatum eruditione celebris;addidit 
varijs rebus lapideo fucco obduratis , de quibus luculen- 
tam & eruditam epiftolam Typis edidit. Multas etiam 
repofuit Eques Coruinus in fuo Mufeo; quod,illo é viuis 
fublatoyExccell. Dux Strozza dile&to D. Leoni Filio pre- 
tio comparauit, & quidem Artis & Nature lucro; Omnia 
enim , quz in illo conferuantur , fub indecoro puluere» 
haud latent vt antca ; fed inutilibus reiectis, Infpicien- 
tium oculis prudenti methodo diftributa oftentantur . 
Multas etiam repofuit in fuo Mufeo D. Andreas Bonui- 
cinus. Aliquas ex elegantioribus D. Carolus Antonius 
Magninus ; apud eius Heredes conferuatas inter Arma, 
Virorum illuftrium, & varia tum Naturz tum Artis ope- 
ri, ab ipfo Magnino fuo calamo illuftrata . Sunt infu- 
per in domo D. Francifci Galli, cuius folertia mira Na- 
turz opera collegit, variaque ex aquis ac tellure porten- 
t3? curioíis oculis comparauit. Sunt in domo Eutlachij 
Diuini;quem excellentiffima peritia in Telefcopijs fabri- 
candis celeberrimum reddidit. Innumerz oftendebantur 
in Mufeo Eminentifís. Principis Virgini] Vrfini prope» 
Vrbis moenia in Via Flaminia , deinde in ditionem Illu- 
ftrifimi Marchionis Virsili] Spade translate . Videntur 
eciam in Mufeo Illuftriffimi Vrbani Roccij Equitis Ro- 
manorum Pontificü Precurforis, in quo eius Architecto- 
nica mens multa curiofitati Pabula eleganter difpofuit . 
Collegij Romani Muíeum quod celebris P. Athanafius | 
Kircher mathematicis experimentis , & machinis hy- 
draulicis infigniuit, oftentabat multa pulcherrima hac 
luxiurantis Nature Cimelia. hi | 
Neapoli pene innumera repofuit in fuo celebri Mufeo 
numifmatibus przcipue opulento D. Picchetti, Vir non» 
| minus 





CAPVT SECVNDV M. 315 


minus eruditione, quam Archite&donice Artis peritia, 
excellens . Genuz pulcherrimum eorum apparatü magno 
pretio emptü addidit egregie pi&uratis tabulis D.Franc. 
Maria Miconi . Ingentem eorum numerum ex varijs 
Regionibus obtinuit Piftorij Illuftriffimus Balthaffar Soz- 
zifantes inter Equites S. Stephani Prioratus dignitate» 
infignitus ; ob egregias dotes animi fui Magnis Etruriz 
Ducibus maxime charus ; & preclara morum integrita- 
te ac prudentia,nunc Lubianz Populis acccptiffimus Gu- 
bernator , ficuti olim in Vmbriz Prouincia Militum Ro- 
mani Pontificis Generalis Prefectus. Illuftriffimus Prae- 
ful Cardinalis Gualterij digniffimus pronepos, nunc Vr- 
. bis Camerini Gubernator, illas voluit recenfere inter 
multa ; quibus opulentum Gazophilacium infütuit. Non 
defunt in Germania apud Magnates , nec non in Mufeis 
Virorum nobilium ; & Philofophorum multis. Sereniffi- 
mus Ele&or Saxonie in fuo palatio feptem cubicula ex- 
truxit, quorum primum innumera inftrumenta mechani- 
ca continet ; fecundum fcrinia ;. & loculamenta miro ar- 
tificio compacta . Tertium Inftrumenta mathematica, . 
Quartum , € Quintum Tabulas egregie depiáas ; Horo- 
logia, & varia artificiofa Automata . Sextum Vaía prc- 
tiofa . Septimum Res , e terra € ab aquis comparatas;in- 
ter quas Cochleas elegantiffimas, & ad varios víus acco- 
modatas. Argentina Io: Fridericus Spoor infignis Biblio- 
pola multas fibi comparauit . Lipfiz non paucas cuftodit 
inter corpora petrefacta, & varia mechanicz artis opera, 
Philippus Spener. Ibi pariter Mufcum poffidet rebus ma- 
rinis refertum , precipue Teftraceis Pranobilis Domicel- 
la non minus eruditione, quam linguarum peritia perce- 
lebris . Proftant venalia Amftelodami ; & Londini traní- 
lata ex Infulistum Afie tum Americe , precipue An- 
tillis a Mercatoribus , qui Gemmarum loco aliqua ex 
illis habent , & ingenti nummorum pretio curiofis Natu- 
re Infpe&oribus vendunt. Ibi multa fibi comparauit pre- 
nobilis, & eruditus Vir D. Theophilus Kahl , quas fe- 
cum Wratiflauiam tranftulit , ibique canquam Virtutis 
Kr Nature 


3116 PARS SECVNDA. 


Nature infigne indicium , & perenne monimentum» 
poluit . 

Magnis vero Etrurie Sereniffimis Ducibus , il cum 1n» 
varijs Nature operibus tributa quodammodo. ex Elemé- 
tis omnibus acciperent ) fuum etiam, & quidem opulen- 
tiffimum in conchilijs obtulit Mare ; illudque inter pre- 
tiofas Gazas ad miros Natura lufus explicandas Floren- 
tie feruatur. Ibi permagno oculorum ac mentis oblec&a- 
mento illud perluftraui, cüm eximia Sereniffini Ducis 
Ferdinand. II. Benignitas dignata fuit aditum mihi per- 
mittere in Regium cubiculum, vbi latebat talis. Cóchilio- 
rum Thefaurus . Vifz tunc mihi funt omnes Maris diui- 
ti: in compendium redactz , adco elegantia , adeo belle 
picturata fingula erant, omniaque cxadte leuigata;& pel- 
lucida; nam quibus Natura ornamento nitorem negaue- 
rat Árs adiecit, ftudio & folertia D. Iacobi Mariani , Vi- 
ri in fabricandis inftrumentis mathematicis;& conficien- 
dis tubis opticis que periti . Eiufdem opera ordine pul- 
Ccherrimo diftributa funt in loculamentis ferica tela viri- 
dis coloris circumtectis , quie in Ícrinijs ex ebeno com- 
pactis reconduntur . Quod fi fi e domefticis parictibus lon- 
gius peruagari mente reculatis ; ea que ve(tris oculis 
fubijciuntur ; infpicite . 


C AUCPBOMSCTO: pps 


Deferitbuntur T 'eflacea. inter. Catera non 


ADLeA Fifa ; ; 


Eftaceus hic apparatus oftentabat quidem ea om- 
nia , e quibus fclecta fuere ; qua in parte fecundas 
Recreationis Mentis , & Oculi numerantur. Addita ta- 
men illi erant aliquot non prius Vifa . | 
Horum Icones Typis mandare decreueram cum czte- 
ris iam vulgatis, quando in gallicum Idioma tranflatus 
libellus ille publicis iuris iterum faciendus erat; at quia 
vel 


























ü 
Í 
? 
* 
v » 
k : 

Y 3 I 
i: aes 
N— Un 
LE 1 

E^ s 

t E 4 
t 

t f : ; d 

s TS "A UN DUE * 

: A : E i /NSNNN SNO NANI 
s i 

f ] 4 iV L : NN SN NN RSS UNT 
i : z N j ^ - SENSOR SRI RE SECO 
; : l Dee SS STER SSH NV 
. SO NDS ERR SCSPRANR ENS SNR 
UADI e 

^ 

9 / 

sa Y 4 LP 

; JA : 

k - 


| "lljupi 


í /, 








z 


y» 


aie 





- E : t. n , 
i he i 
IA dal mem iMm AMAAILU. ass dy rrt adiit Sea aso 





aed k: 


^ 














iet * 
& om 7 
t 

S : 


Y 
P 


nito vot 


A tx (-— 











: 2 2 
, 
v 
uci 
z - " 54-4 ^ 


- 2 p ye 
s; z v b s "d -—' 
t * S m " 
: c2 M iecyer s ru 
t : ^ E "are d depre ir 
» , 2 (e / €T R ras ir 
4 : p^ E 
l Wt 
B z L , t — P 


x 4 








1 T T 
EOM ; 











x 
$4. 


IPoL— 


RUN 


[S2 
ES * 
x 
INT 
E 





Re IS UER 
NM m M SR Y 
[Y 
MENSEM 





e 
(QUID 
NA q' 
2OMY SMS ^ 
D Ws OU X509 DOCK Ü 
(BPO QOUAA) A 








Ls i 4 € . »u t 
: E i 


"E In ecu api Man m re 


—- 
V 












PERLES 
VD ECL 
PU 


UD EDU 


LIA 


TTLTTODÀ 


HHSECHTCETN 
re 


ES SWWNNS S 7 
N : ! RU A ZEIT 
| ZI 
ZB 


iW S, 














i d 





nba 


yi 














ASSI 
AN ARAS 








TOIT 


DU 
SE / - 


P s 


RSS SS SG 
NODI SNANNSRSNS 


E SOSA S 


ENSE 
SS SESS 
ANNO WANSRNNNS 
PRESSES 
NOCRNENNSSSSSS 
BEANS 


NNI 
SN M 


ANN 
NN 





SN 
frenos sas 


TUTMPSK 


xf 











tot t 








SS 


r VS CAS 


IOS 
J 






c 









RUE X 
EN 








n opm 
VO CAN NNMNINAN 
ERR RSSREREN 











Mey engine 


Me 





pose. 














P 

LAE 

I rr Z 

Z ^m. A. 

II 7 
; 7 


77 


z P M M A 
m, LT LT ze 
p LL 


t7 jl D ZZ 
"P 
y 


P 
Á É 
7, 


P 
nz 
7 


M 


EN 


-— 


UT 
IP T g , 0,34 


JU LII | 
PHI LI IL 


Ur -— EI 07A 
/ 74 M 
L7 4 


D otyeds 7 


[ 





"t 


-- 
SESS 
ESSO 


QA 
VD 








^ 








VNSM 

NN ANS 
* 
M 


» 


x SES 1 
T » 


TN 


3 











, 
1 
i 
| 


» LAM i 
M unius. rci e ro] go ON 


eX 


41h me 5 





M 
M a 
4 

- 

* 





CAPVT SECVN DVM. 7315 


vel propter nimium Impreísoris otium,vel aliene volu:;- 
tatis defe&u nimis dilata impreffio eft , laminas;in qui- 
bus exprimuntur;paginis hifce tradere decreui ; fortaísis 
ctiam gallice impreffioni commodaturus. 

^ Defcribam igitur illa , vc omnium oculis oble&amen- 
to fint , omnefque deducere poffint ; quam ingentes Na- 
ture Thefauri fint; e quibus femper noua promuntur . 
Dcícriptioni fingulorum Icones addentur numeris appo- 
fitis , vt recognofci poffint. Priuantur autem in paginas 
tranflata venuftate precipua ; immo cadauera potius co- 
rum oftenduntur a calamo ;, qui negando colores,eo pri- 
uat decore , quo etiam Anime pulchritudo in vultu Ho- 
minum depingitur . : 

Primo loco ea fit, de qua fermo fuit cap. 6o. In gcne- 
re Patellarum vifa eft comprehendi. Adharebat enim» 
tenaciffime veluci faxo duriffimo Teftudinis corticiquam 
c mari adriatico Bononiam tranftulerunt Pifcatores. Tc- 
ftaceo 9iro in oualem figuram extenfo , non plano , fed 
eibbofo ita formatur, vtíex leuibus conchis videatur 
compacta , totidem enim habet radios quinque incifu- 
risfeu crenis diftin&os , a quibus concbz ilz indican- 
tur. Incentro eius quatuor alig conchule fubtiliores 
affurgunt , ita fimul compacte , vt os indicent in cru- 
cis figuram efformatum. Has Animal fub tefla latens mo- 
do aperit modo claudit ; ad aquam feu attrahendam feu 
emittendam . Spatiolum inter has cochleolas, & girumo 
folida membranula obtegitur . Color eft illi vbique fub- 
2ibus. 

2 Portionem delineauirarundinis,qui codem cap.6o.fuit 
indicata in litore Antij reperta ;. cuius fuperficici fi- 
ne vllo ordine difpofiti tenaciffme adhzrent Balani quo- 
rum vnus fub numero. 
3 Apparet microfcopio auctus. Etiam hic videturcom- 
- .. pactus fex conchis flriatis ; fed inzqualibus , fpatio- 
lis interiectis planis , & leuigatis. In eius apertura qua- 
tuor veluti fÍquamz teretes, & acuminatz rta. protube- 
rant , vt os animalis inclufi cui adharent in moduni 
| Crucis 


318 PAQTSVSECYNISIAA | 
crucis efforment . Colorillis eft fubalbus in amethifti- 
num propendens. | | 
4. Apparct intima bafis eiufdem balani.V idetur illa qua- 

li placenta alba ex dura teíla formata , at tota ca- 
naliculis perforata, quia centro originem: trahunt; & 
quo magis à centro recendunt,ampliores funt:vbi autem 
peruenerint ad circumferentiam , inflexi affurgunt intra 
reliquas tefle partes, in quibus ; quo magis aícendunt; 
co anguftiores euadunt . : 

). Concha Brafiliana cufpidata. Sic eam appello o 
6) cufpides; quas in lateribus tefle craffe & ponderofe 

emittit. Tota crifpis circa centrum ductis corrtu- 

gatur . Color illi albicans eft cum amethtyftino confu- 
fus in parte gibbofa , in concaua vero albefcit.. 
7 Concha indica valde nitida zque ac pullucida tum» 

in conuexa tum in concaua facie . In hac alba eft; 
illam vero plures fimul confufi colores eleganter exor- 
nant ; quippe carneus cum albo ; albus cum fuluo vndas 
Maris imitantur . Eq | 
8 Concha é Bahyano litore Brafilie trafmiffa ; magni- 

tudine qualis delineata apparet: binis componitur 
valuis fragilibus ; & leuigatis . Appendices illis promi- 
nent fübriliffimis plicaturis corrugatz . Colorem habet 
album in flauum propendentem , & fxpein fubnigro 
confufum . | 
9 Eadem concha duplici tefta compofita, in eam faciem 

reprefentata, vbi centrum , X appendices amba 
confpiciuntur. 
Io Concha ex InfulaAmboino in Italiam tranflata.Illam 

concharum omnim pulcherrimam dicam ob elegan- 

tiam , qua in ea fabricanda vía eft Natura . Duplici ferie 
ftriarum corrugatur; altera earum; qua de centro ad cir- 
cumferentiam extenduntur ; altera , qui circa centrum 
ducuntur . Inter has infuper incifuras oftendit. adeo mi- 
nutas ; & pulchro ordine difpofitas, vt fubtili fcalpro ad 
ditg videantur . Vndique candidiffima effet , nifi in con- 


caua parte fauedinem quandam oftenderet ; propter 


rIari- 


mt e Vot 


CAPVT TERTIVM. — ig 


raritatem conchas cateras pretio fuperat. 
1I Cochlea bina ex parte vifa; tefta valde fubtili com- 
ponitur ; at pulchris Zonis fuluis, flauis; fubrubris, 
inter quas tres funt przcipus , & maiores , in girum di- 
ftin&a ; ceterum fubalba intus forifque apparet . 
I2 Pecen cum duplici auricula ftriatus minutifsimis 
crenis ; feptem infuper veluti plicaturis maioribus 
€rifpatur , fupra fingulas earum quatuor puluilli intu- 
meícunt , colore purpureo vt plurimum faturatus appa- 
ret ; aliquando igneo , & aurantio fimili . E Braíilie lito- 
re obtinetur raró, adeoque magno pretio meritó habitus. 
Bini huius generis ; non vulgaris magnitudinis integri , 
 &pulcherrimi feruantur in Mufeo Serenifsmi Magni Du- 
cis Etruriz . : | ! 
13 Cochlea , quam iure dicimus fafciatam ; illam enim 
: frequentes Zon: circa centrum iuxta fpirarum cir- 
cumuolutiones cingunt modó angufliores modó amplio- 
res . Oleacinz illz funt , ceterum ex ebure videtur com- 
pacta; os tamen , in quo quinque dentes prominent;co- 
lore croceo afperfum oftentat ; labroque fatis craíso mu- 
nitum . Indicum mare illam produxit .;.- 
I4. rs hoc numero indicatur ; an cochlea dicenda fit ; 
' feu potius concha ; dubium parit eiusforma . In» 
Ípiras enim breui circumuolutione glomeratur ; at maio- 
re fui parte adeo in latum extenditur,vt conchà fere pla- 
nam efformet. Illam ex Achate fabrefactam diceres,nam 
eius lapidis faciem , precipue in parte interiori ob leuo» 
rem ; & colorem exprimit. In exteriori vero circa cen- 
trum minutiffimis rugis tota crifpatur ; caraeus colorin 
flaaum propendens eius cutem circumtexit ; aliquibus 
venis fubfufcis tranfuerfim notatam . 2 
15 Concha ex genere venereo valde nitida ; & leuigita 
vt cetera. | 
16 Cochlea ; cuius minima pars in helicem infle&itur , 
—. O$adeoamplum oftentat ; vt Animali inclufo mu- 
nimentum deeffe videatur ; Illam diceres ob exilitatemo» 


Tefte;arboris foliumleuiter conuolutum ; leuis idcirco 
e(t ? 


;39  PDMWSAISA:O V ANDR 


eft , at nitida precipue in parte. interiori, cuius facies 
fubalba apparer. Exteriorem vero lineolis fubfuluis , & 
ph quentibus fignatür tota. 
Cochlea quinque cirenmuolutionibus complicata, 
ore fatis patulo; quatuor dentibus diftin&o. Alba 
illa eft & nitida , at in fpira maiori triplicem feriem ma- 
cularum caftaneus color efformat. |. | 
18 Cochlea terreítribus vulgaribus forma non diffimi- 
lis, at fi os refpiciatur , ad genus Vmbilicatarum 
pertincc. Eius fingularis proprietas eft difpofitio linea- 
rum , qua a centro » ad Vmbylicum duc&tz rotam circum- 
uolutionum feriem comitantur. Fuluz ille quidem funt 
iupra colorem fubalbum ducte; interiori vero parte co- 
lore violaceo inficitur . 
19 Cochlea ex genere Venerceo, minutiffimis crenis in 
ore diftindta. Eius pars, in quaaditus Animali pa- 
tet Ziziphino colore inficitur, ceterum reliquum tefte 
fpatium candidiffimo lacte faturatum apparet;vbique auté 
eft nitida & pellucida non fecus ac caeterae, quz ob nito- 
rem dicuntur Veneree . Egregium illa eft Magni Etruri 
Ducis munus ,eiufque nunquam fatis Jandate Benigni- 
tatis monimentum . 
40 Adidem Genus Cochlearum refertur , qua hoc nu- 
mero indicatur. À ceteris tamé ob multa diftingui- 
cur; Habet enim fpirarum indicem fatis apparentemscorti- 
cem valde leuem , & os minntiffimis crenis diftindum,& 


e 90s aliados tl. min. P 


adeo frequentibus » vt quadragefimum numerum attin- - 


gant . Eius color ex oleacino ad Tirium inclinat ; fupra, 

quem vndx heluacez , circa oscvero albefcit . 

41 Cochlea valde iu vndique leuigata , ore patulo 
in longum porre&to ; colore ebur imitatur . Fru- 

&tus eft Maris Americani . 

2;2 Buccinula leuifsima , cuius tefta exilis & pellucida . 

feptem fpiris abfoluitur , quarum prima valde» 

ampla eft , vltima vero acutifsimum mucronem cfformat. 

Color illi offeus eft . 

23 lellina indica in selitore Amboini reperta fere pere 

| e- 


CAPVT TERTIVM. 321 


fc&e rotunda: à centro ad circumferentiam rotundis, 
& valde tumentibus ftrigis diuiditur. In vtraque parte» 
candido lacte faturata, quod fine ordine macule fubni- 
gre non deturpant fed exornant . 
24 Tellnam, feu potius concham leuem dicam, qux 
fub hoc numero apparet . Indicum mare illam pro- 
daxit figura oblonga , & minutis crenis circa centrum, 
corrugata . In parte interiori nitida apparet ; colore hel- 
uaceo inalbum propendente faturata; in exteriori vero 
tophaceo , fupra quem lineole nigerrimz ita difcurrunt 
fine vllo ordinc,vt plurimis in locis inflexe angulos mo- 
do acutos, modo obtufos reticulati operis inftar effor- 
ment. | 
245 Turbo  paruitate fabe molem non excedens, fpira- 
rum indicem in parte externa nullum habet, afper 
tamen eft vndequaque, & luri:o humore facuratus.Illum 
diftinguunt aliqua tubercula fubalbida ; fine vllo ordine 
difpofita. Os illi eft valde anguftum . 
26 Cylindrus in parte interiori candidus ; 1n exterio- 
ri vero tophina vefte te&us ; quam note lactez in 
triplicem girum difpofite exornant.. His adduntur fre- 
quentes circuli é colore fubvolturino ; non quidem. 
continuis lineis ; fed interruptis virgulis efformatis. Ia 
Cylindrorum genere maximi ílimatur non adeo frc- 
quenter repertus vt cxtert. 
27 Olftreum Papuanum , fic dictum a litore indico , vbi 
gcneratur ; Duplici conflat tefta . Amba inter feo 
ita concurrunt » vt ab A. ad C. lineam rectam efforment 
minutifsimis crenis afperam ; quibus conne&untur. In» 
B. centrum cft ; ibique ligamentum valuarum inhzret . 
Ex hoc ftrigz valde cxiles & fpiffe originem habent , & 
quo magis ad extremitatem accedunt, eo ampliores fiunt. 
Non tamen in vtraque parte firigis huiufmodi afpera, 
eft ; nam ea facies quz litt. B. C- D. indicatur , fit afpe- 
ra rugis ; qua circa centrum B. difponuntur , nulla fpa- 
tij equalitate feruata ; fed lamellas feu fquamas effor- 
mant alteram alteri negle&u quodam Nature fuppofi- 
tam. S Deti- 


na PAUNSUREBCYNDA! 


;8 Defignat numerus hic Oftreum idem ex altera facie 
vifum, intus ex albo flauum apparct; cutis vero ex- 

terna tophacea eft & lurida . 

29 Cylindrus indicus decem fpiris circumductus . Can- 
didus vbique ; at facies exterior maculis fuluis de- 

coratur, lineolis heluaceis fuperadiedtis. 

3o Cylindrus pariter indicus ; albedinem lactis zmu- 
lans punctis nigricantibus frequenter notatus . Ra- 

rus ille eft; & magno prctio apud curiofos Natura In- 

Ípectores . m 

z1 Cochlea Vmbilicata. Sic dicitur ob fpeciem Vmbi- 
lici qui in centro Orbium exprimitur . Os Tube 

illam vocaui feu Tubam retortam. Tubam enim ro- 

cundam imitatur, & orbibus fere quinque circumductam, 

que mucronem habet anguftum , bafim vero oris inftar 5 


quod in Tubis vidctur. In parte caua fub hoc numero in- 


dicata albefcit. 


32 Eiufdem Cochlez pars gibbofa exprimitur ,qua to- 


phacea eft maculis fanguineis fine vllo ordinc 
afperfa , os autem flaueícit . | 
33] Stru&uram fere fimilem fuperiori habet cochlea; 
34) hoc numero indicata ; diítinguitur autem co 

quod meatus femirotundus orbibus. infit. Tota. 

candido lacte imbuta;at vtraque in parte vndis caftaneis; 
& fuluis,mira quadam difpofitione collocatis.condecora- 
tur , vt numeri adiecti indicant. 
35 Patella mucronata. Habet enim mucrones acutos 

in girum ita difpofitos, vt totidem breuiores fint 
quot funt longiores alternatim porrecti. Vmbonem effin- 
21t In centro. Parsconcaua ex albo plumbea illi eft; Gib- 
boía vero fanguineis, & furuis maculis deturpata . 
:6 Cylindrus leuis & nitidus, colore rarus . Rofeo 
"^ . enim, & Albo ita depictus a Natura eft, vt fere» 
Tabulas fimulet ; in quibus Regiones. Maria , & Infulze 
a Gcographo exprimuntur;hac de caufa Cochlcam Geo- 
graphicam aliqui eam vocarunt. | 
57; lurbo, quemlabrofum dico ab ore valde long y 

e. 


uei cereus 


CHA NFNWVT.TERTIVHM: 343 


& craffis labris munito. Binos infuper habet dentes , 
& poít primum orbem ; quo conftat , tribus alijs adeo 
breuibus terminatur ; vt quartam eius partem vix omnes 
fimul adequent. Totus eft albus & valde ponderofus . 
38 Buccina maximo pretio habita ob colorem; Car- 
neus enim ille eft aureis maculis intermiftus , li- 
neolis fuluis infuper adiectis , quz fpatio fere equali 
inter fe fernato; quinque orbium,;quibus conftat, ductum 
fequuntur . Que | 
39 Cochlea, cuius forma an fit potius commendan- 
da vel ftru&ura valde dubium eft. In vtraque 
enim cft preclara. In ea orbium fpirz ita tefta conte- 
guntur, vt vix in breui mucrone indicentur ; quamobrem 
Concha potius quam Cochlea videtur appellanda. Cofte 
illi fuperaddite in equales partes eam diuidunt. Alibi 
num. 185. claffis tertie Teflaceorum indicauimus , at 
non adeo elegantem & pretio equali habitam. Quippe 
€a, quam hic delineauimus ; propter colorem fingularis 
eft & rara. Maculis enim condecoratur rofeis pluribus 
alijs admiftis, qua in ceteris generis huius apparent. Il- 
lam obtinent in alto mari Indici Pifcatores .- 
40 Nerita;cuius magnitudo eft vt hic exprimitur;colore 
tota albicat. Ex tribus orbibus,quibus componitur | 
maior fere totam componit. Multiplicibus globulorum 
lineis totacingitur, fpatio debito inter illas feruato ; 
quod tamen afperum eft & minutiffimis incifuris cor- 
rugatum , J 
41 Trochus fubftantia admodum craffa ponderofus ; 
corrugatur ita , vt funiculi fimul iuncti videatur 
compa&us . Totus candidus eft maculis piceis adiectis . 
42, Cochlea ventricofa . Tribus orbibus ita componi- 
tur, vt eorum maior tumidum ventrem cxprimat. 
Medio inore , quod labris craffis munitur, hyatus fere» 
rotundus patet : valde ponderat, & colore fubcinericio 
eft infeda . | | | 
Tubuli vermiculares fic di&i à Vermibus , quiin 
cauitate eorum ftabulantur . Videntur Serpentes 
snos tcfla- 


34. PARS SECVND A. 


tcftacei, qui tamen fine vlla regula circumfle&untur. In- 
tus albi & nitidi , cutis autem externa flaueícit corruga- 
ta . Os habent fere rotundum,& quo magisab eo Tubus 
recedit, anguftior euadit;donec in turbinem acutiffimum 
definat. Vt plurimum nauium carinis ahaeret, & Ícopulis. 
44 Echinus complanatus, tertiam digiti partem vix 
equans in craffitie. In eius parte füperiori foramen 
patet; circa quod ftellulam efformant quinque radiorum 
pene innumera foraminula, adeo anguíta , vt nec equina 
Ícta permeare poffit. Aculeis orbatus albus apparet. 
45 leftaceum Anonimum,nifi ad Tubulorum genus il- 
: lud pertinere quis exiftimet. Radicem fua forma 
exprimit rotundam & inflexam . Vbique fere leuigatum; 
torum albeícit. Ininferiori parte fiphunculi inftar pro- 
minet eius pars , in cuius extremitate foramen eft. Su- 
perior vero ita intumefcit vt Tholum afperum illi fuper 
impofitum effc videatur , quod angufta foraminula veluti 
cribrum reddunt. Illud à nullo Authore. expreffum in- 
ueni neque in vllo Teftaceorum Mufeo afferuatum fcio; 
nifi inprediuiti , & praclariffimo Sereniffimi Magni Du- 
cis Etruriz, ex Amboino infula receptum . i 
46 Aliud oftreum biualue addebatur hic expreflum , 
duabus conchis parum gibbofis ità compofitum, 
vt craffitiem digiti non excederet. Intus fubliuidum & 
nitidum foris afperum & rugofum vt oftrez. 

Inter hos pulcherrimos cortices Animalium Teftaceo- 
rum qua producuntur fub aquis; non deerant illi; quibus 
contenguntur Infecta , qux fupra tellurem ftabulantur ; 
non tantimm vt pabulum inftruc&tum «effet curiofitati fed 
menti argumentum , vt dignofceret , quam longe fupra, 
Terram Mare fit ferax in hoc genere multiplicando ; non 
enim plures qnam quindecim aut fexdecim fpecies reco- 
enofcere potuit, eafque omnes cortice valde £ragili;fim- 
plici; aut omnino albo , aut terreis coloribus parum ele- 
ganter picturato. Ab illis exprimendis calamus abftinuit; 


co. quod nimium vulgares fint ; & frequenter omniuma 


oculis fubiectz . 
Dar- 


iji ge Di ca 


CAPVT TERTIVM. 325 


47 Paruum hoc, at non parum elegans ; Teftaceorum. 
| Agmen claudat Oftreum curiofiffmum nuper ex 
"Hollandia habitum, non tamen apud Hollandiam natum. 
Illud eft vt in lamina apparet ( mole quidem non parum 
auctum; vt eius partes diftinaius exprimerentur ) cornu 
fimile Arietis, at magis circumuolutum . Ab ore ad 
mucronem ita extenditur ; vt quamplurimis incifuris in 
plures partes diuidatur minores femper & minores , de- 
crementi proportione perfedté feruata , qualis in helice 
apparet, prout magis in mucronem anguftatur. Teftam 
habet candidam fragilem ; & aliquantulum propter te- 
nuitatem tranfparentem . Curiofus cius intima luftrandi 
( videbam enim in parte fuprema A. B. cauitatem fimi- 
lis conchz perfecte rotundate & inflar globi bifariam» 
diuifi, vbi foramen erat auguftum in A. ) bina diffecui , 
&; mirum di&u, intoto eius ambitu triginta numceraui 
huiufmodi conchas; feu femifphericos globulos , ita in» 
tubi cauitate difpofitos , vt alter alteri fuperimpofíitus. 
effet debito fpatio inter vtrumque relicto, poft foramen, 
omnibusanguftus canalis inerat, qui é fuperficie conue- 
xa fuperioris propendens ad concauam fubiedti fere. per- 
ueniebat. Tres huiufmodi conchas delineaui füb nume- 
ro 47. expreffas fub chara&eribus C. D. quorum cana- 
liculi feu fiphunculi in E. Color interior eft argenteus 
feu margaritarum vt in Nautilo indico. An hec feries 
fornicum feu concamerationum, fphericarum huius Te- 
ftacei illud munus exerceant, quod in Nautilo eius fep- 
ta; feu Diaphragmata, Tu mihi cdiffere Fulberte.Vtrum- 
que enim ignotum mihi eft, nec rationem hucufque in- 
ueni, qui ad dubitationes meas euincendas fatis effet . 
Hoc vnum fcio multa minima in Rerum Natura fuiffe 
pofita ab eius fapientiffimo Authore, quibus nimis elata 
Hominum mentes deprimerentur, ne fuperbirent , & 
vtili ignorantia edoctz illud clare fcirent; quod D. Gre- 
gorius lib. 2. moral. c.5. affirmauit . Virtutis Diuine mi- 
vacula obfiupuif]e dixiffe eff . Summum  Arti&cem maxi- 
mum efie etiam in minimis, vna vel leuis Maris conchu- 
| la 


apud Io: 
Iacob. 
Hofman 
add. ad 
Lexic.in 
Prefat. 


Cap.I12: 


326 PARS SECVND A. 


la nobis demonftrat;ciufque Sapientiam infinitam often- 
ditnon folum vaftum totius Orbis Theatrum, fed vel 
quoduis minimum opus; quod oculis clariffime vifu ; 
mente imperfectiffime agnofcitur . 

Dcfiuerat iam Bemarcus fimul in rem aliam fe aggref- 
furum oftendens ; cum his verbis Fulbertus intercepit. 
Viam ego tuis impreffam veftigijs infiftam.; nec parum» 
nos hac via edoceri putandum eft , quandoquidem talia 
docemur. Sape ( inquit celebris Author ) Hominis ag- 
gre[fi parua » fucce]]u operis mnatores fpiritus fumunt » ut 
Ligus ille Marianus dum Cocbleas confeflatur ffudio legen- 
di, paulatim in fummum montem egre[[us , V iclorie viant2 
Imperatorezm docuit . Hac ratione oculos oble&tando , 
mentes erudimus excitamuíque ad cognitionem Opifr- 
cis. Animum in Deum intento , rebus ceteris obiter 
vtendum docuit Epite&us, addiditque . Quemadmodum 
in nauigatione fubduc&to nauigio , fi aqua tum exieris 
obiter fortaffis etiam Cochleolam colliges, aut bulbum; 
animo autem in nauigium intento effe oportet ac con- 
tinenter follicito , ne Gubernatur vocet , ac tum illa; 
omnia relinquere, vt ne vindus tanquam ouis in nauim 
conijciaris. In quam fententiam ita fuauiter cecinit Il- 
luftriffimus Leo Strozza . | 

Sotto Cielo flraniervo 

Dell'inf£de Oceano tu sz l'arene 

J albor ffango Noccbiero 

A vaccor le Concbiglie f£ trattiene 5. 

Ma folo per diporto ; 

Che il peufiero maggior egli baue al Porto , 





GAST 


— 


CAPVT QVARTVM. 3317 


U-A P VOPrCI V. 


Quaritur an Icones pofita perfecte correfpon- 
| deant Cochleis, «t vere fant à INa- 
| tura producdia. —— 


Vandoquidem Animalia Teftacea contemplamur 
inquit Rufus cupiditatem meam excitarunt, vt 
»- quaram : an que vifa funt à Nobis Icones per- 
fete correfpondeant Cochleis ; vt vere funt à Natura, 
compada, an potius in contrario fitu delincatz appa- 
reant? | 
At Bemarcus, quum Tibi erit fatisfacere , quando- 
quidem tna petitione Incuria,feu mauis errorem appella- 
ré ; carpitur mea. Huius me damnauit D. Martinus Li- 
fter e Regia Societate Londinenfi ; qui in appendice ad 
Hiftoriam Animalium Anglie Londini edita 1685. tract. 
2. qui eft de Cochleis marinis;aliqua addens emendanda 
» intabulis eneis italoquitur. [ Qui pi&uras ere inci- 
» dit, ineo maximc errauit , quod omnium Turbinato- 
» rum volutas inuertit adeoque quorum aperture iti» 
» dexteram fpectant , fic intelligi debent ac fi leuam re-- 
» fpiccrent; & contra de alijs , qus contrarium pofitum 
» in tabulis feruant , exiftimandum eft. Eundem erro- 
» rem inalijs rerum naturalium Authoribus olim nota- 
» uit Fabius Columna Aquat. & Terreft. Obf. pag. ór. 
» Illius , inquit ; i. ce. Rondeletij Pictor ignorauit artem 
» Typographicam, in qua omnia auerfa depinguntur, vt 
» imprefla deinde recta reddantur; quare omnia illius & 
» aliorum Icones finiftro afpe&u funt cum dextro effe» 
/» Gebcant tantum illic ; vtque in Gefneri voluminibus 
» Exarate funt, recte confpiciuntur ; fed non induftria, 
» pi&oris illius, cum reliqua non exaratz ab impreffis 


; finiflre fint depitx . De Bonanni figuris nuper editis 
idem 


4 


38. P AWUS'S'EnO VNXDRMR 


» idem dici poteft , nam vniuerfz falfe funt , nifi quas 
» paucas à me alijfque mutuatus fuerit. ] Hactenus 
MLUeTG 

Fateor hunc errorem irrepfiffe J at voluntarid ; TIS 
graphicam enim artem callebam, falfitatem in impreffio- 
ne preuidi; at neglexi non vna ratione ductus. Et pri- - 
mo, exemplo aliorum, quorum certe typographicz artis 
ignorantia prfumenda non eft; attamen pictoris manum 
ES coegerant, vt in eo fitu delinearet, in quo non auet- 
faapparerent. Profecto cognouerünt pro nihilo haben- 
dum effe errorem illum , cuius caufa. contemplarentur. 
auería: non enim infpicientes ea diffonantia. offendit ; 
que maxime lederet , fi Homines ex. gr. Arbores; Pi- 
Íces aliaque multa eo modo viderentur depicta ; vt vbi 
caput, flores, & folia videnda effent, ibi pedes, caudae & 
radices apparerent. Conchiliorum enim venuftas , cir- 
nolutiones , & mira partium ftructura xquali delectatio- 
ne oculorum vfurpatur, quocumque in fitu collocentur 
nec vlla phantafie infertur vis ; vt diuerfum quid imagi- 
netur, ab co quod fenfuum auxilio comprehendit . For-. 
tafle ex eo quia , licet vt plurimum Natura os cfformet 
in parte dextera Turbinatorum ,. in parte tamen finiftra. 
multorum illud collocat ; nec à tali partium difpofitione 
abhorret; recufat veró caput efformare vel florem , vbi 
pes vel radix femper apparet. 

Vnum addam , eritque in hac re pro ratione voluntas, 
cuius imperio eo modo delineaui, quo mihi apparebant, 
& ne nouum ( & quidem non leuem ) laborem fufcipes 
rem iterum delineando ( id enim nec animus nec otium 
mihi concedebat) eo in fitu fupra laminas tranftulimeo- 
que non vnquam antea experto ftylo celaui. Hoc qua- 
. licumque labore meo genio indüulfi bene cognitum er-- 
rorem proícquens , eiuífque rationabilem eque & fuper-. 
uacaneam correctionem preuidens. Eam tamen à me» 
haud negligi ; immo permagni fieri, vt oflenderem, hifce 
in paginis aliquot explicui inter ceteras non antea. vifas. 
FIDELIT ER delineatas . 

| C A- 


CAPVT QVINTVM. 329 
uos, DM abo. 


» 


Virum "T'eflacea Dentes babeant. eg 
| Oculos . 


Q^ Atis mihi hoc eft; refumpfit Fulbertus; at euriofitatc 
alia inducor, vt infuper petam: An oculis dentibuf- 

que Teftacea fint praedita ; an potius careant ? Dentibus 

binis fulciri ex Hookio accepimus,vt bene nofti; oculos 

Autem illis ineffe affirmat inter alios Petrus Borellus;vbi 
» ait: [ Dentesacerrimos non folum in Limacibus effe , 
»; fed quod mirum cft, & nullo alij forfan à Natura, 
» animali conceffum;oculos habent in cornibus, fed du- 
» Citios,& videbis nigrum eorum ab inferiori cornuum 
» partefeu à cerebro ad eorum apices aícendere, cum 


» moueri cupiunt, & greffum fuum dirigere quo cornua 


» conuertuntur. ] 

Fulberto Bemarcus refpondit. Fateor me in cades 
fententia perfiftere , qua docet edentula effe Teftacea, , 
faltem loquendo;vt olim loquutus fum; de Teftaceis,que 
fub vndis generantur & viuunt. Obferuatio accuratitfimi 
Hookij habita fuit in cochlea terreftri feu Limaci , qua 


Obf. 42: 


cent. ab^ 
fen. obf 
90. 


de caufa firmari ex illa non poteft vniuerfalis Conclufio, - 


dum in ceteris Aquitilibus hoc minime reperitur. De 
hisíatis di&um arbitror in recreatione Mentis & Oculi 
Probl. 19. quod certe rationabile fuit nec à veritate dif- 
fonum, etiamfi vel vnica Teftaceorum fpecies dentibus 
orbata inucnirctur . Quarentem enim cur in Animalibus 
Terreftribus detur ex. gr. hinnitus, mugitus ; & Rugitus 
non vero in Aquaticis, certe non improbares; etiam fi ta- 
les Animaliü voces omnibus Terreftrribus non fint com- 
munes. Idem dicas dc oculis Teflaceorum . Manifeftum 
inns eft quamplurima Teftacea oculis carere ; prafer- 
tim illa,que binis clauduntur valuis vt Pe&tines, Tellina 
Cama &c. Quz cum ita fint, iure queri poteft cur Te- 
dE fta- 


390 PARS SECVND A. 
ftaceis oculos Natura denegauerit. Dubium tamen eft 
circa cochleas cornibus preditas , quibus multi fibi fua- 
EpittIa- fere oculos ineffe . Inter alias affirmauit Peierus cum de 
put » cochlea terreftri loquens;fic ait. [ Cornibus füperio- 
ro. » ribus impofita capitella funt; oculi, é quibus criftalli- 
, num humorem exuiffe Suammcerdamius fertur. Ob- 
» feruaut etiam cominus bacillo cornua ifta in cochleis 
» vegetis ante recedere, quam proxime tangantur ab 
» €0, quod oculorum prafentiam euincit. ]- | 
- [anti Viri obferuationem infringendi haud mihi eft 
animus , dicam tamen me nunquam potuiffe animaduer- 
tere cochlearum feu Limacum cornua recedere; fi aliquid 
contra ipía obijceretur . Recedere tamen , cum velleui 
attac&tu fentiebant aliquid fuo reptatur obftare . Hac 
pluries repetita obferuatione aliud. experimentum  infti- 
tui. Cornibus illarum forcipula diídici eam fummitatem 
in Globuli fpeciem efformatam ; cui potentiam vifiuam 
ineffe aliqui fibi fuadent , ea tamen microfcopio fubie- 
ét, nunquam humorem criftallinum potui reperire ; ob- 
fcruaui infuper eadem cornua fic mutilata euaginari ad 
viam pertentandam, eifque obftacula explorantibus;pau- 
latim Cochleas eodem prorfus pacto ac antea reptare . 
Vobis repetam experimentum olim à me factum in» 
cochlea maris Echinophora expreffa num. 1 9.claffis tertize 
& problemate 25. relatum. Cornua eius inueni callo- 
1a fubftantia & valde robufta compacta , in quibus potui 
anatomem perfectiffimam gladiolo exercere . Ea in lon- 
zitudinem primum difdici deptehendique eandem omni- 
no intimam extimamque fubftantiam & colorem , quam- 
uis macula , qux oculus reputatur, extremitate extima, 
non quidem. rotunda fed potius acuminata: aliquantu- 
lum infufcata appareret .. Non contentus prima obfer- 
uatione, alterum cx cis volui fuauiter abradere in par- | 
te vbi apparebat macula feu ocularis: pupilla, potüi- 
que facili negotio ; non fecus , ac color effet pennicil- 
lo fuperinductus ill fubílantie neruofe. Atque adeo 
cuidens mihi factum eft non effe. illam fummitatem in- 
2 ftru- 


JCADPVT OVINTXM.; 331 


infirumentum vifus ;. cum nulla ibi pars vllo organo in- 
ftruaturadvifam. —— 5 5 0 | calu^ 

His experimentis inftru&us rationes inuefügaui cur 
Natura oculos Teftaceis denegauerit ; quando in ma- 
ris litore mentem relaxabam contemplatione: Anima- 
lium Teftaceorum , audiens Ariftotelem docentem. . 
Habere oculos tum cetera Animalium omma ,. prater- 
quam tefla inte(la , d» f quid aliud imperfectum eff, vt 
talpe . 

Notum profe&o Vobis eft; Virieruditione prxclari 
hanc philofophandi rationem neque in ícholis damna- 
ri; cumfcilicet ; fupponendo vera effe, quz vera vulgus 
exiftimat , rationes quaritamus ; cur vera 1lla ftnt ;» ad. 
mentem feu excrcendam feu recreandam . 


Lib. 2. 
Anima 1l. 
E. 12. 


Deinde tamen cognoui me tunc à vero aberratfe. At. 


quid mirum? Cum illud Galeni fatis fuperque com- 
probatum fit : Difficile effe ot qui bomo fft iu multis non.» 
erret . Habent enim oculosaliqua , quz in mari tefta, 
funt inte&a . Argumento fuit motus ; quo Echino- 
phoraífub aqua latens é mari defumpta , in fuam do- 
mum teítaceam íeíe recipiebat cum bacillum con- 
tra ipfam admouerem , licet adhuc non illam tan- 
gerem.. | MU. dies 
Euidenter deinde deprehendi , optimo microfcopio 
eandem cochleam fübmittens . Obferuaui enim non» 
quidem in acumine cornuum , fed prope bafim pun- 
é&ula duo nigra & pellucida, & cultro anatomico in- 
tima penetrans fub fingulorum cuticula fcu membra- 
nula vidi latere: globolum minime molis veluti é vi- 
tro compadum » qui certe humoris chriftallini loco 
erat. : 
Poft huiufmodi obferuationes eafdem habuiffe Fabium 
Columnam circa Purpuras compertum mihi fuit vbi legi 
» [ Corniculis vero à terreftri cochlea variat Purpura ; 
;, huius quidem in acutum definunt,& oculi rion in fum- 
» mo;vt in Terreftribus;fed fupra medium corniculorum 
» Obíeruantur ; vbi cornicula veluti refecta per Jongum 
T s p- 5; t€- 


de us 
pura c.I 
3:33: 


De Vi- 
uent.or- 
tu pag. 
273. 


3: PARSGIISECYNSDA. 


» tenuiora efficiuntur fic litt. A. 
» Oculos vero aliquando tueri . 
» corhiculis fupraillos incurua- 
», tis, vt in pictura notatur litt. I. 
» Obíeruauimus etiam partemp 
» illam fupra oculum cornicu- EL, à 
» lorum contrahere ;, vt non nifi reliquum appareat in 
» Oculos definens craffius . At quando tueri putatur; re- 
» Ca tota exerta & firma cornicula extenfaque habet. ] 
Hactenus Columna . Circa quam obferuationem Ioan- 
nes Daniel maior infíuis adnotationibus anni 1675. S. 
» 16. hecaddit. [ Oculorum Purpure defcriptioni à 
» Columna ipfo cap. zx. $. 33. accurato propofite que 
» addam non habeo,;nifi quod illorum mentionem aliam 
, ctiam facit Seuerinus in fua Zootomia ( part. 4. pag. 
» 350. )fÍed dum dicit ibi longo tubulo effe impofitos ; 
tam facile aliquis poffet ex his verbis colligere, Pur- 
» purasoculos fuos geftare in fummo vel extremo cor- 
, nuum ,quamin medio eorundem , id quod Columna 
, multo dilieentius ac diftinétius expreffit . ] 

Cum ergo conftet; refumpfit Bemarcus, aliquibus Te-- 
ftaceis oculos ineífe , multa vero eifdem carere, iure» 
quari potefl ; Cur oculos Teffaceis: Natura denegageritt . 
Docirina problematica exoterica eff , inquit Licetus 225 
qua pleraque Ariffoteles ad aures Vulgi determinat . Hoc 
tamen agendo multa docet ac detegit, quibus imbutz 








mentes Philofophantium erudiuntur. Scatent quidem 


erroribus quamplurimis fere omnium PDhilofophorum.s 
infignium fcripta, experientia magiftra fucceffu temporis 
dete&tis; at non ideo minori laude celebrandi funt ; eo 
quod innocenter errauerint. Damno morem illum, quo - 
ex paginis alienis paucula feliguntur ; quae calamo Au- 
:horum nimis fortaffe veloci exciderunt, vt contra ea in- 
tegra volumina compingantur,; vt olim apud Poetas Sin- 
dacus ille egit; qui, loco celebrandi dotes Deorum ma- 
tri appictas ; contumelijs illam fuit profequutus ob im- 
portununmr crepidarum ftridorem . Sicuti in cultiffimo 
i: quo- 


m2 


CAPVT QVINTVM. ^ 33 


quolibet campo inutiles herbas inter frumentum nafci 
neceffe cft , ita xque à ratione diffonum eft eas omnes 
in fafciculum colligere , vt Soli vitio tribuantur. Q»az- 
doque bonus dormitat Homerus dc illo diQum eft, qui ma- 
gnitudine operum ; & fulgorecarminum folus appellari 
Poeta meruit:nec in Hominum Coetu vllus reperitur,qui 
ab erroribus immunem effe iactare fe poffit . In hoc va- 
fto rerum cognofcibilium Theatro quamplurima funt;ait 
Cardanus; quibus velamen Natura propofuit , velut fponte 
ea latere voluerit vt in multorum Animalium Generatione; 
Nam fi deiraxeris corticem non perffciuntur ) f£ permiferis 
202 alJequeris .. 1nfüper im nobis etiam tribus modis errare 
contingit  velquia feuffbus dv intellecfu praffanti praediti 
zon fumus y «el quia eis mon «utimur recje , welquia caligo 
ab alijs offenditur . | 

Laudabiles propterea funt Studioforum conatus , qui- 
bus tot inter veluti fcopulos ambagefque veritatem fine 
vllo fallaciz fuco circumte&tam affequi conantur, circa 
€a» qua adhuc fupercfle in rerum cognitione exiftimare 
debemus, quaque Vetereslatuerunt. Quippe Natura, 
adeo foecunda eft vt multis feculis omnia humano inge- 
nio comprehendi nullo modo poffint . Hinc Vobis, Viri 
praclari;ingrata non accidifle opinor experimenta 1n no- 
ftris collocutionibus relata ; quicumque illa fint. Ete- 


Valerius 


- j1nPater- 


culo lI:b. 


Ze 


de caufis 
errorim 
ir v7. 
Paraiip. 
EL 


nim Cartefio ingenia excitanti obfecundaui,; qui omnem. 


vitz fuz etatem in eo collocauit ; vt Theoreticam Phi- 
lofophiam ad praxim  communemque humani generis 
vtilitatem accomodaret, at animaduertens & Vite angu- 
ftos effe cancellos, & experimenta fubinde deficere ac 
defiderari, illuftria ingenia adhortatus eft ; vt quiuis pro 
fua facultate ad facienda & promulganda fe conferat ex- 
perimenta. Ipfum audite ita in Difs. de Meth. differen- 
» tem. [ Cum autem propofuerim totam meam vitam 
»; collocare in fcientie adeo neceflarie inueftigatione» 
» G& inciderem in viam , qua mihi talis videtur, vt fi 
» quis eam fequatur , haud dubie ad optatum finem fit 
» peruenturus, ni(i autbreuitate vita aut experimento- 
Iuli 


A 


sa PARSISECVNBA 


» rum defe&u impediatur, iudicabam nullum melius ef- 
» fe aducríus duo ifta impedimenta remedium » quam fi 


» fideliter publico communicarem. Id omne quantulum- 


» cunque effet quod reperiffem , & preclara ingenia, 
» inuitarem , vt vlterius pergere contenderent , finguli- 
» que quod in fua facultate effetjad experimenta facien- 
» da conferrent , atque etiam eorum omnium , qua& ad- 
» difcerent, publicum particeps facerent, eo fine, vt vl- 
» timi incipiendo , vbi precedentes defijflent , & ita» 
,; multorum vitas & labores coniungendo , omnes fi- 
, mullongius progrederentur, quam finguli priuatim» 
» poflent. | 

Quod fi me in multis erraffe pro comperto habetis 
huic collocutioni finem imponam , vífurpando verba é 
Tuículanis queftionibus Ciceronis Nos gut/fequimur pro- 
babilia , ne vitra quamid , quod veroffmile eff occurrerit 
progredi po[]Jumus , Qv refellere ffne pertinacta 4 dw vefelli ff- 
zeiracundia parati fumus. Eadem recenfuit in fronte» 
erudite & ingeniofz differtationis circa corpora humida 
& ficca Ex. D. Iofeph. 4e] Papa in Patauino Liczo Me- 
dicing Practice Profeffor , quibus deinde adnexuit hec 
alia é Timeo Platonis delibata . 5: erge non minus proba- 
biles quam quifque alius. fermones afferamus , oportet. ac- 
quiefceres cum cogitetis C» dicentem ». C vos Iudices buma- 
z1am babere Naturam s» vt de bifce rebus weroffmilem fermo- 
nem probantes, deceat nil vlterius quaerere . | 


Eruditas hafce differtatiunculas huc vfque protraxe- 


rant ; cum confequuta proxime hora non eque ferena & 


hilaris ac prior , eorum decretum fefellit in proxima & | 


amoena villa diem implendi. Quare locus fuit oblecta- 
mentis tantummodo Domi à Sapientia quafitis . 

E Conchyliorum igitur Mufeo ad cubiculum aliud 
profe&i, Inftrumentorum apparatum ; quam mathefeos 
ftudiofum decebant, infpexere . Erant inter cetera Mi- 
crofcopia diuerfa , nec omnia ab vnico Artifice fabrica- 
tà; omnia tamen pari induftria & folertia. His multas 
resque pene oculorum aciem effugiunt attente reco- 

eno- 


"-— —"— n 


CADPVT QVINTVM. Me 


gnouerat Bemarcus, cüm fpontaneam Viuentium gene- 
rationem indagaret ; parique cum delectatione Fulber- 
toac Rufo oble&amento fuit addifcere varias Vitrorum 
combinationes; quibus talia Opticorum Inftruméta con- 
ftabant, & rationem eifdem exacte vtendi ad fingula cla- 
re cognofcenda . 

Exprefferat infuper ftudio & folertia fuas obferuatio- 
nes Bemarcus tum calamo in paginis tum ftylo in lami- 
nis cupreis, vtíine microfcopijs etiam aliorum oculis 
obferuata obijcerentur . 

Has vt vidit Fulbertus fecum deferre voluit, vt atten- 
tius & commode recognofceret ; ( non enim tunc potuit 
ob temporis anguftias ) Quibus deinde mirum in mo- 

dum oble&atus, aníam arripuit typis ea omnia, 

committendi , & publici iuris fecit libellum, 
coniun&um hiíce Obferuationibus circa 
VIVENTIA, QVX IN REBVS 
NON VIVENTIBVS RE- 
PERIVNTVR . | 









M vi CCP a ME P NGT) CY 

MP AZ. ASSUM d dbi 20» 

9 A 9 rc N m. 
77^ f, Al "E ds Qo. A SEEN 
74 E 7f. V 
EH cA d 


u— 
e 









) 
RS 
Doy 





PARS 





337 


FEN DEYKX 


RERVM NOTABILIV M. 


- vef Er Buisc miftorum EIC s in quo confiftac . 
" A minia . 225. 228. conti- 4g. 213. 
.. net fpiritus vegetabiles 202. bd an nafcantur fponte. 
2 Confert ad Generat. fpon- | pag. 307. 
^ taneam rs7. neceffarius ad Cochlea é ftomaco reiecta 28 1r. 
(7|- vite conferuationem. 179. An habeat cor. 185. " 
Anguille an fponte nafcantur | Conie&uris an vti liceat. 21r. 
246. Viuunt in vafe priuo | Cor an infit Cochleis 185. An 
aere . fit in Animalibus imperfc- 
Anime vegetatiuge operatio &is 191. An neceflfarium. 
quanam fi IECIT. in Animalibus exanguibus 
Animalium Claffis triplex 240. | — 187. Eft vitz principium 
aliquot deficiunt in fecunda] — 194. An multiplex in Bom- 
vel tertia generatione 241. bice. 197. 
multa vtroque modo propa- | Corruptio requiritur ad Gene- 
eantur 243. diflinguntur in| — rat. fpontan. 161. Quomodo 
fanguinea ;S&exanguia198.; fiat. 165. 
An viuant in loco fine ac- | Curiofttas quid MT 
re. 189. 
| Apcllis. Arsin pingendo. 3. 
Aqua longo temporc feruata.; 13 Entes an ig Teftaceis. 
claufa. 170. 5.229; | 
Artificiata an fiant cafu .. 2 14. | 





———Ó—P———Á————— ———— —— —— 


* 


: E 
B ^ : | 3 Xperimenta credi debent 
Ombix an fit preditus cor- ; non opiniones 49. Su- 


de multiplici. 197. menda funt animo indiffe- 

renti 79. Eorum incertitu-- 

ST non probatur impoffi- 
bili- 


338... D NTUDUE 


bilitas ortus fpontanei 1e bilis. 19. & feq. illam docet 
corum varlatio ex incuria, Arueus 23. & Ariftoteles . 
prouenit $6. & alijs caufis | 2.9. | 


pag.88. 
Errare cum Turba indignum. | I 
eft . 5o. Nduáio quomodo ample- - 
Erroribus omnes funt d bw T &enda 58. & feq. 


$6. non autem fenfus 75. | an condita fuerint in.» 
quomodo erret intelle&us . mundi primordio 17. eorum 


76. | vitaan fint fpiritus Anima- 
Exanguia cur dentur in Natu- | les. 209. 
: L 
F Iv Ac rübrum an detur, "A 
Oetus an refpiret in eni. Sanguis albus 198. viri- 
tre matris. 189. de in vberibus Genitricis . 
Fides an danda fit alijs. 67. | 199. 
& feq. Logica an fit neceffaria in re- 
bodie cuentus qui dicantur. | rum naturalium f . 
214. | 
Frigus impedit Generationcs . | Lentes paluftres. 121. & feq. 
$524 LU 
Fungi .» 125. 
Foetus an refpiret in ventre; |'R Vícus brobht Genera- 
matris. 65. dp . tionem [pontancam. . 


G Malte aliquando fponte & fe- 
| Alle mufcas peoditünpal mine nafcuntur 235. nate 
105. & fcq. | €x eruca 298. an deponant 
Geueratio Rerum eft difficilli- oua vbi przuident nidum. 
ma cognitu . 62. Iuuatur ab | aptum fcetibus ro. 
acre 157. Ípontancam nor a in quibus conferuantur 
-darian pateat fenfibus 45. | — Conchilia. 31r. 
a2 probetur. Veterum effatis | n 


1o. & feq. non deducitur ex | 

oraculis Sac. Scripturz r5. " Atura Ms ' cud eo- 

SE imo: indicatur voti 1 dem modo operatur. ; 

27: a fene oap hat rh » ud 741 

gre dr ia^ Uatra. €ArxeW, EE is cand Mt dpa Jd j 
a [exe eoe uA. eati Aqu 


^de aer 5n4nr C A4* € 















RERVM^;UNOTABILIVM. 339 


E Er feq. wav. & feq. R | 
Nebule iuuant Generationem i Efpiratio neccffaria pi- 
Vermium . 224. Ícibus. 1:88. 
Nigredo vultus oblectat Com- 
morini Incolas . 8r. S 


Nigromantia non pofluut ob- 


* Anguis an. habeat Vermes 
tineri Generationes Homi- 


284. albus é vena erum- 





num . 2IÓ6. pens 200. an co carcant 
! Animalia aliquot 191. an» 
O eius eflentia confiftat in.» 

Strea fponte gigni pof- | Purpura . 158. 


Íunt 248. eontulz in ter- | 5Sanies in. multis Viuentibus 


ra vel mari difperfa germi- | equiualet fanguini . 192. 
nanti csse — Scarabeus folis Hieroglificum. 
Oui nomen multipliciter vfur- | — 13. | 


patur 32. & feq. Ouum irn» 1 Scorpiones arte nati . 244. 
finu Liuig Imperatricis fce- | Senfus non errant. 73. 
turam excludit 218.2n depo- ; Seminis diucría fignificatio . 


natur àMuícis vbi nidum» 32. & feq. 
aptum prauident fcetibus . | Situs feu Mucedo. 154. & fcq. 
150. Sirones intercutanci. 286. 
Sponte nafci quid fit. 32. 
P Spontanea Generatio requirit 
te. 305. differat à non fpontanea, . 
-Pifces moriuntur fub glacie» .| — 232. habet proportionem» 


188. 

Plante an gaudeant. vita fenfi- 
tiuà prater vegctatiuamp . 
IIO. 

Poros habent quacunque cor- 
pora prater Vitrum. 190. 

Propofitiones vniuerfales dif- 
ficiliter probantur. 40. 47. 

Putrefactio vide corruptio. 


cum gencratione ex Ouo 
227. arguitur ex Vermibus 
Cochlearum 263. indicatur 

in glutine farine triticez 
.267. cx Veimibusin Carni- — 
bus diuerfis 269. ex Vcrmi- fmc 


bus Lactis & Caíei 276. ex vec i 


CA. 


| 
| 
|] 
| 
Ediculi an generetur fpon- | locum aptum 217. in quo 
| 
| 
| 
| 
| 


1. Vermibus Brafhce & Roris 
| 292. & leq. 1n vngue Alcis 
| 266.in Ouo putrefacto 3oc. 
| ex Dediculis  Cimicibus 5 
N. 2 & Pu- 


340 INDEX RERVM ME 4 
& Pulicibus. 392; 





T 
LEftacea delectant varictz- 
te 309. & feq. confer- 
uantur in varijs Mufeis 31rr. 
multa defcripta à pag. 316. 
ad 326. an habeant Dentes 
& Oculos 329. habent natu- 


5 Arietate adn Na- 

| W tura. 257. & feq. 

e Accti 288. & feq. in. 
vngue Alcis 296. in Fungis 
139. ex Flore Hiacinthi. 
I42. €x carne Viperarumb 
146. 6 Pifce Regina 234. e 
Ranunculo r55. anfint in» 
ram mediam inter Animalia Saliua 273. anímnt in San- 
perfecta & Plantas 250. illis guine. 284.íinlade cf. ca jeo. n6 
data ef Tefta ad. conferua- | Veterum documenta non funt - 

. tionem caloris vitalis . 201. contemnenda. 54. | 

Terra primüm luci expofita, | Vifcus probat generationem. 
generat herbas . 238. | lipontancam. 

Tithymalus Myrlinites fponte | Viuentia que in Viuentibus 

natus. XI7. . reperiuntur probant. multa, 
| Íponte generari 94. & feq. 









1 EROR XS 
E C. 
2 EE A 

" Tod e S 


c 





IN- 


INDEX AVCTORVM 
. Quorum mentio ofacta eft. 


óc Z r m 
Eiitokendus: 112.193 9s Iofcorides. 130. 
Antonius le Grand. 9o. 


Ariftoteles. 29. 125.136.137. | — E 
154- I6I. 177. Lianus. 25 1. 
Arueus. 26. 54. 37. $9. 159. Elmontius. | 
Auicenna. 96. Lei ctiuaidus 131: w 
uguftinus. E 93. jt 
A5enu T. | 


E: 
| Abri Io..117. 
Ahuinus. 1 2 * Fabricius ab f 
Mni Daniel -..204. ponens 183. id 


Sedibus 2985. | G 
Doile. 24. 65. 167. 170. si dl Alenus. 80.97. 

190. 184. 188. 2035. Germanicus. 50. 
Bonomus. 282. 17 | Gocdarcius. 128. 139. 
Borellus Petr. 2 16255. 306. 4 Guiíonus. 98. 

( rex del. *725. 
C H 

Abeus . 160. 166. 173. | Arderus , 96. 169. 176. 
202. 205. 238. 192. 
qo 155. 168. 171. 201. 1 Hipocrates. 96. 


Calfendus. 103. 286. | 
Cefalpinus. 115. | I Vuenalis . e : 
Cicero. 159. 310. | | 
Claudianus . 1 | K 
Conimbricenfe Coll. 268, Ircherius. 19. 76.87.110. 
à Cofta. 112. : 206.225, 

Cofteus. 116. 126. | : 


Mi oT 


Lana 


X V ACIS, 





34? 
L 
Ana 118. 
" Lauenóch. 110. 175« x 
199. 
Licetus. 72. 116.125.161. 162. 
Lobeltus. 11$. 
Lucretius. 75. 


ue pt rrohoue à Capua 160. 182. 


M 
Alatefta. 289. 
M Malpighius. 34. t03. 
108.113. 134.160.194.250. 
Martialis. 2.55. 
Menzelius. 128. 289. 
Minutius Felix. 56- 510. 
Moretus. 160. 
Muralto. 182. 145.193. 


N 
Ierimbergius. 7 1. 
Nicander. 121. 


Ou " 118. 


Adibikiqus Sforzia. 4. 36. 
D 69. 77. 101« 192. 212. 
Porta. 131. 239. 

Plinius. 112. 142. 
Plutarcus. 14. 


Tiiumphetti . 11 


| 


INDEX TN C TORVM. 


«AQ reset $4- 


Aius Io. i5. 
| Redi. 85.108. 169. 145. 
I44.145*146.152. 170.185. 
220. 229;231-244.2 64.289. 
Rondeletius. 246. 


| s 
Cottus. 170. 
Seneca. 50. 73. 
| Sennertus. 379. 294. 
Setonius. 181. 
Seuerinus M. Aurel. 
| »uammerdamius. 49. 121.193. 


| |: 264. 
| T 
Ilingius. 102. 


| S. Thomas. 163. 123. 


Theophraftus. eu II4. 
. 160. 20 T 
222. 


Allefius.. 2 pu 


| V Virgilius. 2. 118. 


Volchamerus. 151. 
; Vopiícus. 185. 


E RORS A GP UM 
DENIGN VS LECTOR 
TYPOGRAPHO CONDONABIT: 





MICROGRA PHIA 
CVRIOSA 


T Ne da 


RERVM MINVTISSIMARVM 
OBSERVATIONES, | 


QV OPE MICROSCOPII RECOGNITA 
ET EXPRESS& DESCRIBVNTVR. 


AVCTOR LECTORI. 
CoA oA ope 


Aítum inbredimür "Tleatrh m it duo 
Nature Opulentiam , Sagacitatem, & 
Ingenium admirari oportet. Cüm. 
autem Naturx nomen vfürpo , Plinij 

V se fententiam refpuo; qui naturalia ope- 

ES M li Jo magis intimé perluftrauit 5 có 

SS NEAN minusccorum Artificem agnouit, nul- 

lumque aliud Numen eifdem asus M 

temerario aufü affirmauit: per que eperayinquitillejdecla- o. 
vatu» baud dubió Nature potentia , idque effe quod Deum. —— 

«ocatmus. Atheo fic loquenti fantora confilia oppofiuit 

olim Seneca ita loquens . Non ratelligis te mutare nomen je D 

Deo, quid eff aliud Natura quam Deus , & Diuina Ratios is. c5. 

toti Mundo Qx partibus eius inferta ? Ium coeleftes Orbes | 
enarrant;quare Anaxagoras Homines dixit in lucem edi- (27a 

tos; vt.coelum intuercptur, pro certo habens nullibicla- — ^ 7 
rius , quam in ccelo Diuinas dotcs fiellis, veluti aureis 


characteribus; Nobis explicari . 
| a At 









d 


Con:ra 
idololat 


Ant.Lau- 
»ent.hiít. 


anat. lib. 


?. 6.6. 


Cap. r5. 


unum. de 


, MICROGRAPHIA CVRIOSA. ^ 


At Coelornm vaftiffimas Plagas percurrant alij ; Side- 
rum Orbes dimetiantur, maculas & periodos inuéftigent 
Telefícopiorum ope, quibus remotiffima inuifibiliaque ; 
plane vifibilia oculis noftris exhibentur . Oculos ego 
in Terram vertam; ne illud mihi exprobretur, quod olim 
Taleti in foueam lapfo coelum intuenti, dum ambularet. 

ua ratione, ait illi irridens vetula , ea que in calis funt 
T e comprebenfurum arbitraris , dumea s, qua ante oculos 
babes; videre non vales? Neqne nobili hominis conditio- 
ni iniuriam irrogabo , cui natura hos fublime dedit , ce- 
Jumque tueri, dicente Magno Athanafio : Rerum natu- 
ym infiruxit Deus,*vt tpfe inuifibilis ex operibus fuis ( nul- 
lum excipiendo) agzof/ceretur . Ampliffimum in ea ac 
nouum Theatrum panditur ; in quo innumera vifu di- 
gniffima ob molis paruitatem non agnofcuntur . Quod fi 
omnia promifcue Dei opera mirabilia funt ; quó tamen 
minora; €ó clariori voce triplicem Bonitatis ; Sap 
& Potentiz gloriam Diuinam explicant. 

Philofophis olim irrifit Lucianus , eó quod modó fu- 
pra coeleftes Orbes mente diícurrerent; modó pulicis 
faltum profequerentur inutiliter occupati; verüm fi fa- 
nius cogitemus; etiam Pulicum faltus ; vel Culicum vo- 
latus profequentes ; Coelum attingimus ; Deumque co- 
gnofícimus, qui etiam Minimorum actionibus praeft ; ac 
mirabiliter in omnibus operatur.Et quidem,vt verum fa- 
tear,íi inter tot tantaq; exilià Animalium agmina, qua in 
aere volatu peruagantur ; alas tantum infpiciamus » pro- 
fe&o illud pronunciabimus , quodíagax ille ac percele- 
bris medicus Henrici IV. contra Atheos infurgens di- 
xit. [ngredere ; inquiens ; Sacram Palladis arcem dre. an 
zon etiam. inuitus exclamabis , O Architetium admirabi- 
lem | O Opificem inimitabilem | Adeo enim inter. fe diuer- 
fx ille funt; adeo mirabiliter conftructa & perornata, vt 
facilius fuerit Nature facere quam homini recenfere . 

Atheum inter Anatomes peritos huc víque haud in- 
uentum fuiffe fcripfit in fuo docto tractatu. contra Inere- — 
dulos P. Paulus Segneri ; co quod; vt ille putat , neceffe 


fit 


ientie 


CAPVT PRIM V M. 3 


fit Deum detegere ac venerari fagacem , prouidum , & 
perífpicacem ; dum cuiufcumqne animalis partes cultro 
Ícinduntur. tam bellé; tam apté , fapienterque ad omnes 
operationes perficiendas difpofite. Quod precipué in. 
Animalibus minimg molis accidit . | 

Hac ratione du&us Philofophorum Princeps , de par- 
» tibus Animalium diflerens , ait: [ Viliorum Anima- 
» lium. difputationem propenfionemque faftidio quo- 
, dam puerili fpreuiffe; molefteque tuliffe , dignum ne- 
» quaquam eft ; cum nulla res fit in Natura , in qua non 
» mirandum aliquid inditum habeatur, & paulo poft, 
, aggredi enim quaque fine pudore vllo debcmus,cum 
,, in omnibus Nature numen , & honeftum , pulchrum- 
» que infit ingenium . Immo, vt loquamur cum Titel- 
» manno , meritó in immenfum aggrauat pondus confi- 
» derationis noftrz, id prorfus ftupidos & attonitos red- 
» dit cogitque exclamare nos ; & voce aperta confiteri, 
» quód non íolum ipfe Deus magnus fit in fe ipfo , ne- 
» que folum magnus in magnis, fed & abie&iffimis con- 
» temptibiliifimi(que & minimis gloriofus . ] 

Euincitur infuper horum contemplatione crror illo- 
rum, qui ex ore impuriffimo hanc euomuere calumniam. 
Feciffe Deum multa, que Hominibus non funt neceffa- 
ria, & in Orbe penitus inutilia . Contra hos fic docte» 
,. calamum acuit S. Auguftinus. [ Quum ifta dicunt 
, nonintelligunt , quod omnia pulchra fint Conditor, 
» & Artifici fuo ; qui omnibus vtitur ad gubernationem 
» Vniuerfitatis , cui fumma lege.dominatur. Quod fi 
|», in alicuius Opificis Ofhcinam imperitus intret ; videt 
» ibi multa inftrumenta ;, quorum caufasignorat, & fi 
» multum eft infipiens, fuperflua effe putat ; & funt alij , 
» qui apud Artificem hominem non audeant vituperare 
» que ignorant; fed quum ea viderint , credant effe ne- 
» ceffaria, & propter vfus aliquos inftituta .] Na//us 
Jfue animal ffue plauta eff , inquit Damafcenus 12 qua ope- 
rationem quandam Hominum "vfui conducentem non Tmpo- 
fuerit Conditor Rerum atque Opifex , d» quamplurima » in- 

1 Hx quit 


Cap.5. 


Lhilo- 
foph.lib. 
Sc 11. 


De here- 
fi c.46. 


BEe c-to- 
dexa fr 
de lib.xü 
Ca p.11. 


4. MICROGRAPHIA CVRIOSA. 
quic tu1uicer S. Bernardus, profuat profecto VISV y vi 


gon VSV , vtiliora cordibus intuentium , quam corporibus 
vtentium elfe poffunt 5 eti nociua , etfi etiam perniciofa, 
Bex » temporali Hominum cóftet effe faluti; non tamen deeft 
faprny  COrum corporibus,vnde cooperentur in bonum his;qui. 
Cant, - ,, fecundum propofitum funt San&i,etfi non cedendo in» 
, cibum , aut exhibendo minifterium , certe ingenium» 
, exercendo. Ps! 
Huius generis erum , que profunt V jf et/f 2on vfu , 
quam copiofa foboles ; ac prediues officina nobis detegi 
poteft à Microfcopijs ,; que dzdaleam Naturam: in hoc 
Terrarum Orbe minimis creaturis vndique & vndique» 
fcatentem reprefentant. Quz vifui vix , ac ne. vix. ob- 
riy Qu, UR» non vifibilia tantum ; fed admiranda magnitudiais 
C.2. machinam ita exhibent ,. vt cum Plinio fas fit dicere» » 
| munquam magis quam in M IN LM IS totam effe Naturam. 
Inurilem igitur atque otiofam occupationem. ocülo- 
rum nullus iure dicet ; nouam lianc Micrographiam per- 
luftrando. Exponaám quidquid horis: fubfeciuis: Micro-- 
Ícopium exhibuit Oculos fimul oble&ans ; ac Menteia 
crudiens qux miram minimarum partium ftrudturam. ; 
& artificiofiffimam | difpofitionem | perluftrans ; illico 
mentem archite&onicam cognofcit ; eamque Diuinam 
neceffario effe ; quam nullus artifex licet peritiffimus va- 
let zmulihs s-330 7]. hupnUf doin ? 
- Profunt igitur Vif; ea , qua propter minimam mole 
oculorum aciem effugiunt ,; dum clare microfeopiorum. 
|. vopereprafentantur ,.& uzdique (loquor cum Augufti 
5» PL no) sobis ommia refonant Conditorem . Eas excipe Le- 
di é&or beneuole . quam Tibi exhibco aliquorum minüto- 
rum corporum defcriptiones & Iconographiam j: & pari - 
ftudio mentem exerce , ne inter cos adícribaris in facris 
paginis vituperatos; qui operibus attendentes non agno- 
 nerunt.quis effet. Artifex «Nam 5 vtinquit S. Cyprianus 
de Idololatrie vanitate; Hac fumma delitti eff: Nolleeum 
agnofcere, quem ignorare non poffrs ..— EI 


CAPVT SECVNDVM. $ 
SEN pM po do 


Res Minima multorum exemplo laudabiliter 
o0 Confiderantur , eg deféribuntur 


€* Neft omnibus, quae in hoc vafto Rerum Theatro ab 

. Hominum curiofitate contemplantur,quoddam Na- 
turz fui generis decus, inquit Auguftinus , fed tali mo- 
do, vt in minimis. maior fit admiratio bene confiderantis, 
& lib. 22. de Ciuitate Dei cap. 24. Dlus habent admira- 
tionis qux molis minimum . Propterea nonotiofe Dei 
opéra percurrentes quamplurimi eruditionc & Sapientia 
Viri prclari ; ea fzpe maiori diligentia contemplati 
funt, & calamo in fuis doctis paginis defcripfere ; qux 
immenfz fubtilitatis,vtcum Plinio loquar, comtempti- 
bilia potius videbantur ; ac penitus omittenda . Idcirco 
quam apre S. Hieronymus fcripfit olim ad Heliodorum . 
Creatorem nonin Coelo tantum; miramur & Terra So-. 


De Ge- 
nef. ad 
litt.lib.2 


Libr. xx. 
proem. 


Epift. 3 


le & Oceano, Elephantis, Vríis, Leonibus , fed & in Mi- - 


nutis quoque Animantibus, Formica ; Culice  Mufcis 
Vérmiculis, & iftiufmodi genere quorum magis fcimus 
corpora quam nomina: ,,. eandemque in cunctis venera- 
murífíolertiam . Ita mens. Chrifto.dedita & 1n Maioribus 
& in Mingribus intenta eft ., Ita S. Ignatius Loiola men- 
tem fuam non raro exercebat , dicente Ribadeneira in. 
eius vita. Vidimus frequenter illum ex tenuiffimis rebus 
ad Deum; qui in minimis ctiam maximus , aícendentem, 


x plantule frondis,vel fructus vnius afpectu,& vermiculi 
alicuius confideratione fuper celos. fefe, attollentems . 


Porro, vt verum fatcamur; fi-hac minima in Rerum Vni- 
uerfitate obferuanturs fi Animalcula ;., que partem vnius 
granuli arena conftituunt ; illa tamen cute videntur effe 
dotata , & forte etiam fquammis , .&:pedibusad natan- 
dum aptis, pinnis ad volandum , ore , inteftinis ; venis; 
mulculis ; tendinibus , vifceribus omnibus ; quibus ali- 
quod 


Lib.5.c.x 


6 MICROGRAPHIA. CVRIOSA. - 


quod grande animal inftru&um effe folet; fi hec inquam 
obferuantur , iure dicimus facrum Vatem ceciniffe de» 
omnibus. /7Magza epera Domini . 

' Mittam deícriptiones innumeras , quz Rerum cetero- 
qui vulgarium apud SS. Ecclefie Patres doctiffimos in- 
ueniuntur ; qui Diuinum Auctorem Magnum in Paruis, 
ncc Paruum in Minimis ; vt loquitur S. Auguftinus , ad- 
inirabantur. Illi enim oculo inermi infpiciebant qua- 
que omnibus facile patent. Plufque profecto admira- 
tionis eifdem peperiffent obieda illa, qux atate ante- 
aca penitus inuifa , noftro currenti zuo detecta funt. 
Ob corporis fui exiguitatem contemptui penitus habe- 
bantur quamplurima à vulgo ; qui plerumque res leui« 
ter contemplatur, nonautem partes examinat & conflru- 
C&ionem ; & tamen in minimis rebus longe maiora vi- 
detur Deus collocaífe prodigia , quam in omnibus alijs ; 
vt fic videatur ofteadiffe , non molis quantitate, fed vir- 
tutis amplitudine, res ipfas nos dimetiri oportere. — 

Impedimenta non pauca , qus hactenus circa re- 
rum naturalium ignotam admodum notionem extitere ; 


ex eo deriuarunt ; quod multa dilucide examinari ocu- 


lis non potuerint. Verüm deinde Microfcopi] ope no- 


uus veluti orbis detects eft ; eiufque adminiculo , é du- 
biorum laberinthis fefe multi expediuere , liberum ad 
intima Nature aditum inuenientes, vt fanitatis ; & mor- 
borum fundamenta firma conftruerent , vt multas Natu- 
re operationes abditiffimas detegerent circa Animalium 
nutritionem, Plantarum vegetationem, Salium coagula- 
tiones ; concretiones Metallorum ; florum texturamo , 


Auium volatum, vcnenatos liquores , fexcentafque alias 


obferuationes; quibus Orbi Terrarum vtiliffima faculta- 
tes adiuuantur, & perficiuntür. nra 

Hacce de caufa multi rerum minimarum Infpe&ores , 
Ícle&tam veluti Academiam componentes , & femper in 
dies abditiffimas Naturz rimulas perfcrutantes , varias 
nonraro res, nonantea vifas deprehendunt , fcituque» 


digniffimas ; ceteris communicant ; vt multorum obíer- 


l1a- 


CAPVT SECVNDVM. j 


uationibus exprimentalis Rerum cognitio femper augea- 
tur ; qua Hominum ingenia adeo obleGantur, & alli- 
ciuntur ad nouos labores ; vt femper noua é Nature 


thefauris depromant , non minori Orbis eruditi oblecta- 
mento, quam vtilitati.. 


En tibi ftudiofe Lector catalogum aliquorum ; qui 
eruditione & fama praclari, fuas obíeruationes circa» 
res minimas microfcopio factas ad publicam vtilitatem 


euulgarunt . Prodiere iam anno 1592. Francofurti ad 
Moenum quinquaginta tabulz cuprez s quibus Georgij 


s PM IMEt Bee duce ab ipío 
culpta;,omnibus Philomufis amice dicauit; oflendens di- 
 uerforum generum Infecta ab illo obferuata. Variorum 
volucrum Pulices , & Animalium pediculos obferuauit 
D. Francifcus Redi, quorum Icones pofuit in fine Expe- 
rimentorum circa generationem Infectorum ; qua tuíco 
fermone vulgauit Florentie. anno ... . deinde latine 
translata Amftelodami . Curiofum laborem microfíco- 
pio fufcepit infignis Marcellus Malpighius in Anatomi- 
ca defcriptione Bombicis, cuius produ&ionem primum 
exhibuit & flructuram tam exteriorem quam interiorem, 
deinde obferuauit nutritionem, quomodo fila neat ; qui- 
bus motibus in hoc opere vtatur; cuius figura fit flamen; 
qua folliculi fabrica, quomodo denique accidant muta- 
tiones in aurcliam, & Papilionem cuius formz fpecialem 
defcriptionem fubiunxit, egitque de motu cordis eius , 
de curiofa ftru&ura ouarij. Conclufionis loco docuit 
modum retexendi folliculos ; docuitque quot fila fimul 
fumpta laudabile componant fcricum . Nec minorem. 
fufcepit laborem circa Plantarum Anatomem , quarum» 
fibras 'diligentifsime perfcrutatus ,, volumen eruditum» 
edidit Londini 1671. in quo earum minutiffimis par- 
ticulis ad viuum exprefsis quamplurima indicantur vti- 
lifsima, circa generationem, nutritionem ; & vegetatio- 

nem earundem. 
Malpighium imitatus Nchemias Grev Societatis Re- 
giz fociusin Anglia , Idcam hiftorie n 

| edidit 


9 MIGROGRAPHIA CVRIOSÁ-.. 


cdidit cum continuatione Anátomiz Vcgctabiliumyfpe-- 
ciatim in radicibus. Inuenitür hic Tractatus intres par- 
tes diftin&us cum Iconibus quamplurimis minutarum.; 
partium microfcopio auctarum: in Appendice anni; noni 
& decimi Ephemeridum medicophyficdrum Nature Cu- 
rioforum i in Germania . 

' Inueniuntur infuper in Tomo decimo Mi fic an cbu 
Curioforum , qui continet Decuriam fecundam anni fe- 
cundi Obferuationes multe àloannée:de Muralto fact 
circa iniecta varia. Multas fecit Kircherius: , fparfim ins 
fuis voluminibus prxcipue Mundi fubterranei relatas . 
Centum recenfuit Petrus Borellus Regis Chriflianiffimi 
confiliarius & medicus in Tra&atu de vero Telefcopij 
inuencore Hag» Comitum impreflo 1655. Aliquot Fran- 
cifcus Fontana inter Obferuationes Coeleftium ac Terre- 
ftrium rerum, tractatu octauo. qui agit de microfcopio 
Neapoli vulgato. 1646. namplurimas. Dobilifsimus 
Moufetus in. Theatro. minimorum Animalium Typis 


Londinenfibus impreffo anno 1634. 
.. Multorum BRotcikunum xiaitieotn d RE éxdmindtit 
praecipue Mufcarum Io: Battifta Hodierna ; de quo inge- 


niofum tra&atum italico fermone vulg gauit Panormi 
ann.1644. fub titulo ;-ZQechbio della. mafía. » 4. diftorfo f- 
fco intorno alla.notomia dell'occhio di tutti gli Animali an- 
uuloff detti [nfetti vecentemente. fcouerta e pratticatass s 
Exactam Apis anatomen addidit. academicus. Lynceus 
Stelluti Satyris Perfij quas eleganti carmine italicas 
reddidit. Non minori ftudio Culicem obíeruauit, vt eius 


generationem.Claredignoíceree Petrus Paulus. Sangallos 


retulitque italica epiftola Florentix imprefía 1679. Vbi 
etiam anno 1687. alia epiftola prodiJc in qua alique re- 


feruntur Obferuationesfacte à. Do&ore Ioanne Don: oómo 
circa aliqua minutiffima infe&a .- 


Extant duobus comis. in octauo Medicines: impreffis 
comprehenf Meramorphofes naturales Infe&orum ,. in 
quibus Vermium , Erucarum ; & Papilionum aliquot 
centuria comprehenduntur, à Io: | 





CAPVT SECVNDVM. 9 
Medioburgenfi exa&é delineatze . Extac Ioannes Suam-: 
merdamij Amftelzdamenfis Do&oris medici hiftoria In- - 
Tectorum Generalis Lugd.' Batauorum typis data 1685. 
in qua quecunque ad Infecta; eorumque mutationes 
fpe&tant dilucide explicantur. Anno r687. publicauit 
Norimberge Micrographiam nouam ; fiue variorum mi- 
nutorum corporum adauctorum ope Microfcopij defcri- 
prionem Ioannes Francifcus Griendelius ab Ach;ordinis 
equettris Spiritus Sandi Canonicus , Sacrzque Czfar 
Maieft. Archite&us Militaris . Publicate infuper funt 
Lugduni Batauorum eodem anno quamplurim Epiftolz 
in latinum fermonem translate , quibus Antonius à . 

 Leeuwenhock Regie Societati Anglicane communica- 

"uitfüas obferuationes Microfcopicas, fub titulo : 4sato- 
mias feu Interiora Rerum cum animatarum y tum manima- 
tarum , ope €» beneficio exquifftiffimorum  mtcrofcopiorum ^ 
detecfa, varti/que experimentis demonfirata . 

Atinter caeteros volumen abunde luculentum Lon- 
dini dedit ann. 1667. quo comprehendit defícriptio- 
nes minutorun corporum ope microfcopij concinna- 
tas M. Robertus Hook ; qui fecum confiderans quanti 
momenti fit fidelis hiftoria Nature ad ftabilicndum fo- 
lidum fyflema Philofophie naturalis ; & qua praroga- 
tiua gaudeat experimentalis & mechanica fcientia, , 
edidit fpecimen eruditionis fuz in hoc genere ftudij, 
quod profecto acceptilfimum eft literato & curiofo orbi 
tam quoad nouas detectiones in Natura, quam nouas in- 
uentiones artis . | 
— Quod attinct ad priores ; attentus Le&tor Libri huius 
comperiet , quod ope microfcopiorum nouus quodam- 
modo vifibilis mundus detegatur ; & tellus nobis often- 
datur omnino noua, ita vt in quibufuis minimis par- 
ticulis materi eius , nunc obferuare liceat fere tantanio 
varietatem rerum , quantam poteramus ante hac enarra- 
re; Hic author illud minime. improbabile preftat ; quito 
potius oftendit his auxilijs fubtilitatem compofitionis ; 
corporum conftitutionem » vel compagem partium co- 

dt b rum, 


:19.. MICROGRAPHIA CVRIOSA.- 


rum, varium contextum materie corundem, inftrumenta 


& modum motionum illorum intrinfecarum , & omnia, 
alia Rerum phenomena poffe plenius detegi, vnde emer- 
cere queant multa commoda. pro amplificatione mecha- 
nice Ícientiz , quia fortaffis apti efficiamur ad difcer- 
nendas fecretas operationes Natura fere eodem modo , 
quo diftinguimus | productiones artis , qua diriguntur 
Rotis & pennis humano intellectu. inuentis . Ad 
hunc finem curiofiffime infpexit omnia corporum ge- 
nera, initio facto ab acumine acus, & procedendo ad mi- 
croícopicam infpe&ionem nonacularum, fubtiliffimz te- 
; Ix holoferici, vndulati ferici, Vitreorum fiphonum, vitri 
lachrimarum , fcintillarum ignis ; phantafticorum colo- 
rum, metallicorum colorum, figurarum arenz, calculofie 
arenz in vrina ; Chriftallinorum aut adamatinorum cor- 
porum in Silicibus, figurarum congelatarum, Carbonum 
ligni, pororum fuberis ; aliorumque fubie&orum ve- 
getabilium. crefcentium in folijs marcidis , Situs & 
Fungorum , Spongiarum , aliorumque fibroforum cor- 
porum , fuperficierum quorundam foliorum ; pungen- 
tium fpiculorum Vrtice, Phafeoli , filiquae hirfutz» Sura - 
tenfis ; Ariflarum , fpeculi veneris, vt & thymi , Papaue- 
ris , Portulace. Pergit defcribendo crines, fÍquammas 
pifcis vulgo Solea dici , aculeum apis, pennas vel 
plumas fpecialiter Pauonum , pedes muícarum alio- 
rumque Infedtorum . Alas & caput pulicis, oua Bombi- 
cum,Mufícam coeerulcam, Culicem cirratum , Tincam ar- 
centcam ; Opilionem , Araneum venatorem, Formicami, 
errantem Teredinem, Infe&um cancro [fimile , Tineas 
vel Blattas, Pulicem; Pediculum, Teredines, vel Midas, 
Acaros vini . | | | 
Reprafentando hzc particularia Lectorum. oculis 
Author non tantum probauit fingularem fuam fcientiam 
delincandi omnium generua corpora ( cum ipfe propria 
manu depinxerit omnia fchemata horum 6o. microíco- 
picorum obiectorum ) & extraordinariam fuanr curamo 
exadilüme ículpendi ea. per artis illius. peritos , fed 
itr] ctiam 


j 


P. 


" 


MR eme m Mos D 


CAPVT SECVNDVM. II 
etiam fuggeffit diuerfis fuis confiderationibus fuper il- 
lis obicctis factis , talesconteauras , qua dubio procul 
poffint excitare philofophica capita ad aobiliffimas con» 
templationes . | T 






Hucufque de illo libro relationem habui: ex. Ephe- 
meridibus Litteratorum.. Quibus premiffis. videri qui- 


dem poterit me lliada velle fcribere poft Homerum. , 
Ícribendo microícopicas obíeruationes precipue poft 
talem laudatum Hookij librum ; fed cum rariffimus ifle 
fit , & infuper li Ícriptus , nec 
dum; quod íciam ; latina ciuitate donatus , interea cu- 
riofo le&ori aliqua; Auctorum quoque aliorum narrata , 
& àmcerepetita non ingrata fore putaui. Quibus ta- 
 menadnecam ea qua potero propter temporis angu- 
flias àme notata, nec dum ab vllo quem fciam ex- 
preflas . | | 


AG AP APUPO ORE T. 


Catalogus breuis eorum , qui. Micrefcopicao 
Cnfirumentaaut perita manu confecere, 
— aut. de illis decumenta» —— 
| | Uvilearunt 


71 Y Oftindicata variorum: obferuationes circa res mi- 
P nimas ; zquumeft, vteos enarremus ; qui vel ad: 
microfcopica infltrumenta illuftranda fua ftudia appli- 
cuerunt ; vcl fuos conatus adhibuere in conficiendo mi- 
rabile inftrumentüshoc noftro feculo inuentum.feliciter, 
& ingeniofiffime excultum. Mirabile inquam; nam quod 
Telefcopium in cceleftibus corporibus ingentibus longo 
Ípatio diffitis , cfficit, hoc idem in terrefiribus corpori- 
bus minutiffimis. & prope oculos noftros efficit ini- 
crofcopium . Inftrumcntum pulicarium & mufcayiu 

T b 2 VOCà- 





Lib. de2 
Telefc.c. 
Y. pare "Tm 


12... MICROGRAPHIA CVRIOSA. ^ 


vocatur à Petro Berello cap. 6. fortaffe à Pulicibus ; nec 
video qua ratione ,- nam per illud pene innumera minuf- 
cule res , qug iecrmis oculi aciem effugiunt, explorari 
pomnc. 51 enim nominis etymon fpe&as , eft quodlibet 
Inftrumentum , quo resparuz vt magna reprafentantur: 
proprie tamen & ex vfu Recentiorum Dioptricorump ; 
microfcopia funt Dioptrica Inftrumenta 'exigue. molis , 
quibus vif res minima ad ftuporcm vfque augentur . 

Quis autém prius eius inuentor fucrit non eft adeo 
facile di&u . Nulla fuit natio ; qux' fibi/Telefcopium. 
inuentum admirandum non arrogarit; Galli enim ; Hi- 
Ápani;s Angli , Itali ; Batauique rem fuam facere. conten- 
derunt, vt patet ex Sirturo ; Francifcus Fontana. in libro 
fuorum coeleftium terreftriumque Rerum obferuationum 
edito in 4. 1646. tractatu octauo, qui eft de microíco- 
pio; dicit fe illud inueniffe ann. 1618. additque tale» 
fpecillum antiquius non effe di&toanno . Antonius Ma- 
ria de Reita Capuccinus lib. de oculo oftrofpico bino- 
culo , quem adiunxit lib.4. Oculi Enoch & Eliz ait pri- 
mum Inuentorem fuiffe Batauum quendam arte Perípi- 
cilliarium, vocatum Ioannem Lipperfein Zelandum ; vel 
Iacobum Metium in Hollandia , caífuque illum inue- 
niffe, dum concauum cum conuexo fpecillo coniun- 
geret . Petrus autem Borellus , qui tractatum edi- 
dit in 4. 1655. Hagae Comitum de vcro Teleícopij in- 
uentore cum breui omnium confpicilliorum hiftoria, ; 
capit. 12. ait Telefcopij inuentorem verum fuifle Za- 
chariam Ioannidem Midelburgenfem Zeelandum ;an- 
no 159o. ipfumque etiam Microfcopium inueniffe, ad-- 
ducitque teftes in fauorem huius. P. Nicolaus: Cabeus 
infignis Mathematicus comment: in lib. 3.: meteor. 
Arift. tract.8. dicit fe nouiffe fenem quendarm & Societa- 
te Iefu, qui mültis annis antequam quidquam de optico 
tubo inaudiretur , duobus vitris concauo & connexo 
vfus fuerat in horis fuis canonicis recitandis .. ^ 

P. Gafpar Schottus S. I. tom. 1. magiz vniuerf. part. 
prima lib.xo. arbitratur Io: Baptiftam Portam tubi opti- 

ud ci 


CAPVT TERTIVM. 13 


ci notitiam & vfum habuiffe ; & rem omnino occultaffe . 
Id colligit ex cap.rrz. lib. 12. magie Natural. cui titulus - 
eft deSpeculis, quibus fupra omnem cogitatum quis 
conípicere longiffme queat . At in incertis diutius 
quam par£ eft non immoremur. Vero inuentori, qui- 
cunque ille fit, laudes tribuantur innumerz ; eo quod 
adeonobili & preclaro inftrumento , Potentiam ac Sa- 
pientiam.optimi Creatoris explicuerint , dum res quafi 
athomos inuifibiles, & minutula infecta in molem colof- 
Íeam tranfmutantur . | 
Certum eft fertiliffimo hoc acutiffimorum ingeniorum 
currenti feculo multos copiofa eruditione Viros ferio in- 
cubuiffe, vt in dies exa&tius elaborarctur . Petrus Borcl- 
lus lib. 2. de Confpicilijs parandis ex varijs Au&oribus 
modos adducit .& proprios adiungit ; deinde compen- 
dium:facit multorum Auctorum, qui de Telefcopio alijf- 
. que fpecillis fcripfere. At quia quáplurimi vel omiffi vel 
non dum cogniti tunc temporis crant hic alios recéfebo. 
Egerunt igitur de illo Antonius de Dominis lib.de Ra- 
dijs vifus & lucis: Maurolicus: P.Chriftophorus Scheiner 
Suecus inRofa Vrfina lib.2. cap. 19. & 2o. Keplerus in» 
Dioptrica : Malapertius , Aqunilonius ; Porta, Vitellio. 
P.Francifcus Efchinardus meus quondam Preceptor Phi- 
lofophie in Collegio Romano ; in opticg Roma duobus 
Tomis impreffa: Ioannes Heuglius in Sclenographia, Gc- 
dani impreffar647.in folio,vbi pingit machinam tornati- 
lem ad lentium fabricam: Emmanuel Maignanus in Per- 
fpectiua & Dioptrica circa finem libri . Hicronymus 
Sirturus: Iulius Czfarla Galla. lib. de Phoenomenis in 
orbe Lune Telefcopij vfu phyfica difputatione. Vene- 
tijs 1612. P. Francifeus Lapa S.I. in fuo Prodromo ad 
Artem magiflram impreffo Brixie ann. 1670. cap. 5. 
part. vltime de Telefcopio ; agit diffufe de Microíco- 
pij tum componendis tum adhibendis. Rurfus in Ar- 
te magiflra duobus Tomis impreffa Brixie. Huic ar- 
tifidio non exiguam addidit perfectionem D. | Butter- 





field habitans Parifjs; qui vulgauit ann. 1679. Pro. 
A r eram 
gram- 


14 — MICROGRAPHIA CVRIOSA.- 


seramma gallico idiomate impreffüm de Microfcopijs 
fuis globularibus., Pinxit autem ibi illa ,, & modumz 
vtendi breuiter declarat, addendo hac ratione à fe confi- 
ci, & publice etiam vendi a/a Rue. Neuue des Foffez. aux 
armes de Angleterre - | ds big 
Francifcus Fontana lib. de obíeruationibus Coelefti- 
bus & Terreftribus . P. Nicolaus Zuccbius in fua optica 
Io: Chriftophorus Kolhantius in tract. optico.. Renatus 
de Chartesin Dioptrica. Robertus Hooke in Microgra- 
phia, Schortus cap. 3. lib.1o. part. prime Magia natura- 
lis. P. Honoratus Fabri in fynopfi fua optica propof.46. 
prolixe egerunt de Microfcopijs. & precipue Fabri egit 
de Microfcopio noua ratione fabrefa&to ab Euftachio 
Diuino; ita vt 1n vnius lentis ocularis vtrinque conuexe 
locum vitra duo planaconuexa collocet, eaque ita iun- 





gat vt in medio fuperficies conuexe fefe iungant ; De» 


hoc fit mentio in italicis Ephemeridibus tom.4. pag.134- 
Inter Acta Philofophica Soc. Regie in Anglia Meníco 
Decemb. 1668. vbi dicitur illud peculiare habuiffe , vt 
obiecta plana non vero curua reprafentaret , & licet ma- 
gnam eorum portionem tegeret ; mirum tamen quantum 
ipfa augeret . Ibi etiam refertur, cum exigua arene gra- 
na defcripto Microfcopio adípicerentur, animal pluribus 
pedibiis dorfo albo ; fquammiíqüe refertum obferuatum 
effe, minus tamen quam Animalia omnia ; quz hactenus 
videre contigit. Nam licet Microfcopium vnumquod- 
que arena granum nucis communis magnitudine repra- 
fentaret; interim tamen dictum animalculum maius non 
apparuit quam arenz granulum fine microfcopio con- 
fpectum . Ex quibus certe colligere licet ;: quam exi- 
guum id fuerit , ita vt ex Spectatoribus quidam Athomi 
Animalium ipfi nomen dederit ..- 21 | 
P. Cherubinus Aurelianeníis Capuccinus in Prafat. 
lib. de Vifione perfecta. refert eadem verba ex. Diario 


Gallico 12. Nouemb. 1668. dato pag. 107.. & errorem» 


fub illis verbis latentem retegere fibi fuadet ; immo eui- 


dentem contradictionem oftendere, & confequenter no- 





CAPVT TERTIVM. I5 

ui microfcopij huius effe&um merum fuiffe figmentum , 
Idem Au&or proponit nouum microfcopij genus; Bino- 
culare nimirum, quod omnino , ficut longe fupra Mono- 
culare certe fupra votum ait fibifucceffiffe ; adeo vt cla- 
riffimi plerique curiofi omni eruditione confpicui , illud 
(int demirati , illudque vt iuuandis eorum ftudijs coníc- 
craret impeníe rogauerint. Addit ille monoculare tam» 
Teleícopium quam Microícopium , alterum oculum» 
actuali vifu orbando , facultatem vifiuam alterius vifus 
organi actuali vfu priuare ; & confequenter vifionemo 
ipfam dimidiatam feu media fui parte realiter mutilatam 
remanere ; nouum oculare ambobus vna oculis obiecta, 
exhibendo , vifionem & integram , cuius capax efle po- 
teft, facultati vifiue vim reftituere . Illud docet íe&. pri- 
ma partis fecunda libri de Vifione perfecta. & cap.primo 
fect. 1. part. 4. ciufdem libri differens de forma ad confi- 
ciendum hoc oculare Dioptricum, admittit vitra obiecti- 
uà & ocularia fiue planifpharica fiue parifpharica con- 
uexa. Porro varia funt microfcopiorum Genera. Vi- 
deatur Gafpar Schottus -cap.1. fintag.4. lib. 10. part. pri- 
mz magiz vniuerfalis , vbi fex diuería genera innuit ; 
qua tamen parum intcr fe differunt; vnica enim len- 
te omnia ilJa perficiuntur vel fpharica vel hyperbolica. . 
Alij muniunt tubum paruum vitro fpharico tam exiguo ; 
vt perle parue magnitudinem non fuperet . | 

Ex typis Romanis vulgata eft anno 1689. relatio va- 
riorum microfcopiorum , de quibus luculentam diflerta- 
tionem habuerunt. Academici. Phificomathematici ino 
Conuentu ,. qui prima Dominica fingulorum menfium 
babetur Domi IHuftriffimi, Prxíulis Ciampini Breuium 
Pontificium Magiftri ; & bonarum Artium Fautoris prz- 
clariffimi. Ibi pagina connectitur ; in qua duodecim de- 
lineata confpiciuntur .. Quodnam fupra cetera maximé 
faciendum fit, non eft meum hic ftatuere . 

De binoculari-P. Cherubini ianenfis hec oppo- 
fuerunt multi ; videlicct cius conftructionem nunquam» 
fixam ac certam effe poffe ; eo quod alium femper atque» 
: | alium 





£6 — MICROGRAPHIA CVRIOSA . 


alium pro diuerfa non tam obie&i diftantia ; fed pro di- 
uerforum etiam Binoculo vtentium; varia inter pupilla- 
rum certa naturali intercapedine , refpectiue vitrorum» 
centra neceffario fitum exigat, quam tamen difficultatem 
nullius effe momenti conatus eft hic Anctor demonftra- 
re; addens modum, quo obie&tiua , & immediata ambo- 
rum ocularium vitra mutuo confeftim ac pariter ad fe fe 
aptiffimé conuertendo quantum fatis eft, cxa&e aut ad 
inuicem accedunt , aut pro vtentis libitüad inuicem fe- 
cedunt, vtconíequenter exactam elongationis propor- 
tionem , quam exigit Binoculare ; nullo penitus negotio 
affequantur ; atque eo ad quamlibet intra maiorem ac 
minorem , quam patitur obiecti diftantiam pro fua quif- 
que propria oculorum intercapedine ; qualibet obiecta, 
etiam minutiffima vicina diftantifime ambobus oculis 
vna contucri queant . Át experientia magiflra fciunt 


periti huiufmodi inftrumenta quo fimpliciora fuerint; 


& minoribus numero partibus compofita , eó magis pro- 
ficua effe in obfernationibus. His adde non adco facile 
comparari poffe duo vitra obiectiua omnino fimilia. Se- 
cundo inutilia effe ijs , quibus amborum oculorum acies 
non eque perfecta eft. Quamplurimis enim alter ocu- 
lorum aliquo defe&tu laborat  quicertevt microfcopio 
clare videat , diuerfimode aut magis productum aut con- 
tractum aptari neceffe eft . | 

. Verüm , ne omnium Microfcopiorum examen hic in- 
ftituam , illud generatim notandum eft. Quodcumque 
fuam vtilitatem praeftare incommodo alicui miftam. . 
Omnia enim ; quamuis exquifita haud quaquam faciunt 
fatis ; quia'ea proportione ; qua molem augent obici, 
coni Viforij bafim nimium ar&ant , vt vix animalculi mi- 
nutiffimi , pulicis ex. gr. vno intuitu particulam compre- 
hendant 5" quod profecto vifioni fincerz fummo impedi- 
mcnto eft ; cum nifi per vi tque fucceffiue (minutiffi- 
miii licet obiectum ) perfectiora id genus microfcopia, 
integrum nequeant repraefentare, immo interturbata par- 
tialis hzc vifio animo etiam faftidium parit ,' vtpote qua 

pM : plu- 


CAPVT TERTIVM. 17 


plurimum obftat, quin perfecta obiecti idea formetur; 
quam quifque integrum fimile vno intuitu obiectum» 
cernendo , iucundiffime fibi effingere poffet . Si vero to- 
tum obiectum contemplamur ; illud certe clare apparc- 
bit, & minutiffimas fui partes non ita diftinctas often- 
tabit. | 
Quamobrem omnia meo iudicio Microfcopiorum ge- 
nera probanda funt, ijfque confilio vti dcbet Naturz 
rimator. Certe mihi diuería profuerunt. Primo qui- 
dem ijs vtendo ; quibus tota obiecti idea clare vifa pof- 
fet calamo delineari, deindc eius partes iterum gradatim 
alijs fubijciendo, quibus mirum iu modum aucta poffent 
 diftin&e recognofci, & fideliter exarari , prout à Natura 
fuerunt fabricate. Exulent igitur inuriles ex Academijs. 
altercationes , quibus variorum Artificum tanquam inu- 
tilia damnantur ftudia ; in diuerfa Microfcopiorum con- 
ftru&ione impertita ; Omnibus certe fuas laudes tribuam 
cgo, dummodo omnium opera exquifito labore fint per- 
fecta ; omnes enim in fuo Microfcopiorum genere perfi- 
ciendo , laudabiliter ob fingulares corum vtilitates ftu- 
dia fua contulere, vel obiectum totum proponant aliqua; 
 veldiuifim per partes fucceffiué dumtaxat, & ingenti 
cum incremento . | | 

Sine vlla igitur dignitatis odiofa immeritaque com- 
parationc,hwuius laudati inftrumenti Confectorum, ex di- 
uerfis Auctoribus nobiliorem meffem colligere placuit ; 
lao» ominbuserantip iünibus: Ruit Neapoli- 
Fontana, Emmanuel! Maignanus in Gallia, fuit Heuclius 
polonus, Ioannes Wifelius Augufte Vindclicorum .in- 
fructus à Reita. Alium cclebrat idem Reita Geruafium 
Mart Muller nomine, Sac. Caefar. Maieft. opticum , eum- 
que dicit fuiffe tam in pratica , quam fpeculatiua opti- 
ca verfatiffimum. Fuit Torricellius Florentie, quem Kir- 
cherius in Artemagna lucis & vmbra Fontanz protulit; 54. ,. 
quód maiorem Theoricz fubtilitatis notitiam habuerit. cs. s. ;. 
Non minus claruit in Italia, vt aliarum rerum fcientia, ; 


& mufeo toto orbe ccleberrimus D. Manírcedus Septala ; 
C Me- 


18 MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


Mediolan Vrbis fidus fplendidiffinum opticorum in- 
ftrumentorum fabrica. Apud Gallos celebre nomen, 
Microfcopijs meruerunt Ferrerius Aruennas Choureus , 
Guilelmus Menardus Lutetie degentes, & Stephanus 
Breffyeus. Gratianopolitanus , nec non- Chalamonius 
Aquenfis Senator, & D. de Seruie Lugduni . 

In Belgio poft primos Inuentores Middelburgenfes 
clarus fuit Ioannes Filius Zachariz Ioannidis Seelandus, 
& Ioannes Lapperhey itidem. Middelburgi Corneltus 
Drebbel, lífaac Voffus Hagx Comitis commorans ob 
Microfcopium cum vna fola lenticula , . inclufa paruo li- 
gno , quod dudtile eft poft paruam tabulam nigram exca- 
uatam ad formam oculi, & perforatam in medio , vt per- 
Ípiciatur per paruum foramen , celebratur à D. de Mon- 
conny Itiner. fui tom.11. pag.153. 

Awmftelodami D, de Hudd exhibuit bina diuerfa Mi- 
croícopia memorato GalloD.de Monconny,;alterum cum 
íola lenticula, alterum cui applicat craffiorem lenticulam 
in ca parte, vbi obiectum admittitur, tali modo, vt radij 
luminis lenticulam intrantes obiectum illuminare poí- 
int . Ottendit idem Hollandus D. de Monconny modum 
praparandi 1ftas lenticulas notatum in di&o Itinerario 
Tom.2. pag. 161. folet namque modo folito vitrum pro- 
lenticula liquefacere ad ignem lampadis extrahendo fa- 
lem intus haerentem; hoc vitrum dum candeícit 5 emittit 
falem ad fuperficiem , quem deinde facil: negotio remo- 
uet. De vitro hac ratione depurato particulam fumit 
extremitate virgz ferrez candentis , cui cantum , quan- 
tum lubet adh zrere patitur, eamque particulam liquefa- 
cit, poftea in igne lampadis circumgyrando accipit for- 
mam perfe&e rotundam. Vixit paucis ante annis Vra- 
tislauie Theodorus Moretus Soc. Iefu Mathefis. profef- 
for, qui ftrenuam vt in alijs inftrumentis Mathematicis 
& diuerfis fpeculis, fic& in Microfcopijs nanauit ope- 
ram . Celebritatem fame microícopis quoque auxit 
generofus pariter ; atque tam ex rei militaris, quam fin- 
gularum rerum mathematicarum & Phipficn rne MM 

2 À uds ce Qe 


CAPVT TERTIVM. M 


celeberrimus Vir D. Bafilius Titelius Seren. Saxoniz 
Ele&oris in arce Plifneburgo ad Lipham Prxfe&us . Cla- 
ret infuper horum praeparatione in Germania Vrbe D. 
Chriftophorus Weieman , narrante D. Monconny itin. 


Rn 
. tom. 2. pag. 320. vti Aueufte Vindelicoram Wifclius & 


Wifeli] Gener. ibidem Ausuftz D. Daniel de Pierre lau- 
datus ab eodem Monconny . 

Viuit adhuc Romz celeberrimus Iofeph Campana in 
conficiendis tum breuibus Microfcopijs ; tum Tongiffimis 
Teleícopi]s eque peritus. Hic etiam commoratur D. 
Adrianus Enricus de Raucívay ; qui fubíeciuas horas 
poft grauiora ftudia hoc nobiliffimo labore feliciter im- 





 plet. Multa etiam confecit D. Carolus Antonius Tor- 


toni Alexandri VIII. Summi Pontificis extra muros ca- 
P. asmanes 

merarius. Multa & quidem optime concinnata D. Ma:- 
cus Antonius Celliu Cellus. Perita enim manu fabricata cu- 


rlofis venalia | exhibet Io: Dapriftla 5yndone., alique 


quamplurimi . 


Prodijt in lucem Norimbergz aun. 1687. liber conti- 
nens curiofam variorum minutorum corporum deícri- 
ptionem , factam à Ioanne Franciíco Griendclio ab Ach; 
ordinis equcftris Spiritus Sanóti Canonico , in quo ob- 
feruatione prima defcribit Microfcopium nouiter ab ipfo 
inuentum, aitque illud plus duplum & circuli & fubiecti 
rccipere, quam vz/caria bacdenus ex Anglia , Gallia , Ita- 
lia, €» Belgio allata receperunz . Additque tale. Micro- 
Ícopium confílare cx vitris fex conuexis, minimum att- 
tem & vltimum efle obicctiuum , facta ex vna parte fe- 
&ione hyperbolica . Huius Microfcopij dimenfionem ex- 
plicatam inueni à R. P. Fr. Ioanne Zahn facri candidi 
Canonici Ordinis Przmonftratenfis 1n cella Dei fuperio- 


re prope Herbipolim in libro quem publicauit anno 


1685. fub titulo: Oculus artificialis Tcledioptricus . Di- 
ftinguitur liber in tres Tomos Herbipoli impreflus, qui- 
bus recenfuit omnia tum Antiquorum tum Recentiorum 
documenta circa Telefcopia , Microfcopia , catoptricas 


omnes dioptricafque machinas , ' fuaque coniunxit , qui- 
Cia bus 


20 MICROGRAPHIA CVRIOSA . 


bus optice ftudiofus poffit fibi pro libito indulgere . Iíte 
igitur Auctor in lib. de Telefcopio fundam .3. fyntag. 5. 
cap. 2. de Microfcopio equitis Griendelij fic loquitur . 
;» [ Microfcopium;vt fig. hic appofita videre licet; habet 
;» feptem vitra, duo fcilicet obiectiua ; duo ocularia ma- 
» gnain medio , & duo minora fed magis conuexa pe- 
, nesoculum, tandem & vitrum planum. Obie&tiua, 
E funt planoconuexa r1. digit. ocularia intermedia etiam 
— » plano conuexa 6. digit. vltima ocularia itidem funt 
» plano conuexa 2. digit. ] | | 
Talem lentium planoconuexarum combinationemo 
proportione feruata ; quam przfcribit Au&or fupracita- 
tus experiri volui,fed, vt verum fatear, animaduerti me 
non adeo lucrari co inftrümento , vt fuppofueram ; ad- 
dendo enim lentes intermedias , licet plures obiecti par- 
tcs confpiciantur decreícit molis apparentia ; que fimilis 
omnino obtinetur trium lentium. combinatione feruata, 
cadem proportione ; vcl fere fimili ; quz inter fuperiores 
praícripta fuit. Porro duz lentes planoconuexe vnica 


zquiualent ; quz ex parte vtraque fit fpheerica. INec mi-- 


hi animus cft tali animaduerfione laudem minuere» s 
quam Inftrumentum eiufque Auctor meretur ; folum in- 
dico quidquid experientia me docuit . | 
Cuius autem generis Microfcopium melius conferat 
ad minima obiecta clare & diftin&e infpicienda, haud 
facilis negotiJ cft decernere. Multas enim Vitrorumo 
combinationes Auctores docent , multafque inter illa. 
proportiones prafcribunt, multas infuper 1llis vtendi ra- 
tiones. Adeantcuriofi corum Auctorum Tractatus eru- 
ditos, quorum mentio fuit ; neque enim fingula percur- 
rere, & ad examen reuocare opportunum hic cft. Varix 
opus alez ambagibufque plenum inftituerem, quod mul- 
ta apticie problemata requireret , quibus dubio procul 
ab incepto mens mea diftraheretur. Illud in vniuerfum 


afürmabo : In obferuationibus accurate faciendis vnicum 


amm TUE S NERIS USE . «is . z . : z 
non fufficere , fed diuerfa requiri. Sicuti enim non vnt- 
co pennicillo vtitur Pi&or , nec vnico Scalpro Statua- 


rius, 


TTA 
RS a wt - 


gite 
Ec Eo 


CAPVT TER TIVM. dd 


| rius , & omnia Artium opera multiplicibus inftrumentis 
perficiuntur ; ita pariter eos, qui rerum naturalium par- 
tes rimantur , varijs inftrumentis fuos oculos munire» 
neceffe cft. Quod fi curiofo Le&ori meam obíeruandi 
metodum fcire peroptauerit; fauebo libenter in 1js ; quae 
fubijciam . 


Cw po UE opy. 


Proponitur Inftrumentum maxime «tile ad 
minimarum Rerum Obferuationes. 


Ntequam inftrumenti przcipui explicationem ag- 
A erediamur ; duo videntur adnotanda. Primo Mi- 
croícopiorum vitra ita perfecta feligenda effe, vt nullo - 
vitio ibsokici làm ratione materie , quam ratione for-- 
mz. Sirenim perfpicua & ab omni macula purgata, 
Chryftallus ncn erit, fj infuper lentium fuperficics per- 
fc&te fpzrica ,& perfe&iffime leuigata non aderit; obiecta 
nullo modo ac ipfa exiftunt oculis apparebunt, & ex 
oculorum fillacia falífas obíeruationes referemus .. Se-. 
cundo cxomni Microícopiorum mefle illa magis pro- 
banda effe , quz fimpliciora funt, & paucioribus vitris. 
perficiuntur. Vbi enim plura vitra, ibi plures radiorum 
vifualium rcfractiones , qua femper maiori turbationis 
difcrimini funt obnoxiz non fine oculorum intuentium. 
damno, & Obiectorum infideli expreffione . | 
Vitris ita paratis prudentis Infpectoris partes funt ea 
fcligere, qua vifio in fingulorum obie&orum indaginco 
magis proficua experietur , modumque obferuare , qui 
vtilior extiterit. Porro ad peritiam artificis in operibus 
artium perficiendis fpectat ca inftrumenta apte adhibc- 
re ; quibus opus iuuari poteft , eaque refpuere ; quz po- 
tius nocumento funt ficuti enim ad pupillam oculi effin- 
gendam in marmore eodem fcalpro non vtitur fculptor , 
quo ad formandas aurium canitates 5 vel eadem lima. 


E ny 
«UL 














4 ^ MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


ad dentes fingularum rotarum horologijs ita opticus: 


fpeculator eodem microícopio 5 non eque bene omnia, 
. obiecta, vel mediocris vel minima molis illa fint; con- 


templabitur . 
"Tüplex propterea microfcopiorum genus oculorum. 
mcorum vifui maxime profuere. Primum elegi micro- 


ícopium tribus lentibus conuexo conuexis, feu plano 


conuexis ea proportione compactum , vt licet non valde 


auctum , integrum tamen obieGum reprafentarer. Hoc - 


enim modo oculis perfectam fui ideam oftentabat, & 
dum vnico intuitu illud oculus totum cernebat ; facili 
negotio poterat manus delineare, eiufque effigiem per- 
fe&te in paginas transferre , feruata diligenter omnium. 
partium difpofitione. | m 
Huiufmodi Inftrumentum hic fubijciam, ne videar ne- 
gocium faceffere arcana quadam reticerria ; vbi nec ra- 
tio nec opus illam exigit. Tribus igitur lentibus com- 
ponebatur;quarum obiectiua fere tres partes. habet digi- 
talis diametri; ita includebatur in tubo; viin eo ad obic- 
étum contemplandum maioris acus foramen pateret . 


Secunda intermedia fpecies recipiebat totofai orbe ; cu- - 


ius diameterquafi digitum cum dimidio zquabat .- Ter- 
tia. deinde ocularis plano conuexa. ita collocabatur ; vt 
ex tota eius amplitudine fpecies ad oculum peruenirent, 
Situs àutem huius ocularis refpe&tu intermediz inferius 
fubijciam. Et hxc duo vitratali modo immobilia , mo- 
do plus modo minus remouere ab obie&tiuo neceffe erat, 
prout magis vel minus aucta defiderabantur obiecta... 
De hac tamen indicata proportione vitrorum non ita, 
Ícrupolofe fentiendum cft 9 vt cafit eligenda nec vllo 
modo variari poffit; Vtiliffimam illam fuppono , alias 
multiplices & quidem vtiles non reijciendo . 
Huiufmodi perquam vtili commodoque inftrumento 
poftquam obie&a perluftraueram , eadem alteri micro- 
fcopio fübijciebam , vt magis auctas eiufdem partes. fin- 
 gillatim diftia&ius recognolcerem . Eius ftru&uramo 


paucis exponam . Tribus pariter lentibus conítat , qua- 


rum 








x 


ur ae ^ 


x 


Mb iiw i 


! 


Mss 


ey ptt 


- 





p 


fenrsul. 


I 





ín 





5 & 1 
; : o : 
: X m S, 
2 JN 





CAPVT QVARTVM. 23 


rum prima minima fpherz cft; puta duorum vcl trium, 
granorum prope obiectum collocatur ; alia dux prope» 
oculum;feruato femper inter fe fitu eodem, vt in fupcrio- 
ri diximus de intermedia oculari. Regulam autem hzc — 
vitra practice collocandiaffigno ; quam mihi communi- 
cauit eruditus eque & perhumanus Canonicus Libur- 
nenfis D. loannes baptifia Cofta inter. Familiares cel- 
fiffimo Principi Mcdicco ; & S. R. E. Pürpurato maxime» 

| acceptus. 

Tribus potiffimum modis difponuntur Microfcopias 
tribus lentibus compotita ; illis reiectis magis fimplici- 
bus, oculari tantum & obiectiua lente conftantibus . 
Sufficit enim in ijsita collocare ocularem , vt. ab oculo. 
diftet partibus oto € ex decem in quas diuiditur axis eius. 
coni. Aliqua igitur lentes binas habent vltra obiectiuum 
omnino zquales quoad conuexitatem & hzc ita fimul 
aptantur, vt non mutuo fe tangant , fed aer intermedict, 
ad optimum aurem microfcopium efficiendum curandum 
omnino eft, vt arcuum carum.chozda trigefimum gradum 
non attingat ; : 

. Ad maiorem claritatem pono quadrantem A D T. in 
90.8 gradus feu partes zquales diuifum , latus vero A D. 
in partes alias ; quas digitos feu vncias appello. E cen- 


tro À. ducatur linea ad E. hoc eft ad gradus 30. eritque» 
criangulus A D E. graduum triginta . Huic triangulo- 


commenfurandz erunt lentes de quibus loquimur. Vo- 
lumus ex. gr. lentem, cuius Diameter fit duarum vncia- 
rum nempe À C. eius arcus ita dcfignandi erunt vt nono 
excedant lineam 3o. graduum A E. fed attingant gradus 
circiter 29.fic enim chorda C G. eorum arcuum erit gra- 
duum 29. nempe paulo minor quam arcus 30. graduum .- 
Eodem modo lentem trium vnciarum fabricabis, que 
quidem amplior crit ; fed 3o. gradus non attinget. Por- 
ro lentes ifte, ac íi eflet vnica tantum , operantur , crit- 
qune proinde diftantia primz ab oculo quarta pars eius 
Íoci. 

. Si autem copulandae crunt lentes. inzquales quoad. 

Íphe- 






24 .— MICROGRAPHIA CVRIOSA. 3] 


[pericam fuperficiem , illa quz proxima erit oculo poteft 
cligi adeo ampla, vt gradus impleat triginta quinque ir. 
fenfu iam explicato, vt hac amplitudine maior area detc- 
gatur microícopio fubiecta,eritque fpatium inter primam 
& oculum xquale duabus cxtribus partibus eius foci. 
Secunda vero feu media 28. vel 3o. ad fummum , ita ta- 
men, vt hec maioris fpherz conuexitatem habeat, quam 
prima. Sit ex. gr. prima lens E. amplitudine graduum. 
36. cuius focus in F.puta vnciarum 2. Secunda feu inter- 
media C. dabitnr graduum 3o. habens focum viiciarumo 
3. in D. Proportio enim harum melior illa eft; qui ocu- 
larem conftituit rcfpe&u medie, vt fe habent duo ad 
tria, quatuor ad fex, fex ad nouem &c. | | 
Vt practice inueniatur diftantia inter has neceffarias , 
adeo remouenda cft à media ocularis ; vt aliqualiter de- 
tcgantur bullulz quz funt in media, eritque fere equalis 
quatuor partibus diftantiz foci in quinque diuifz . 
Supereft tertia combinatio ; qua fit quatuor lentibus; 
iti quibus animaduertendum eft, ve Tertia, qui ab ocu- 
lo obiectum verfus collocatur, fit portio longe maioris 
Íphzre quam alie due , que tamen amplitudine gradum 
oc&auum fup Izeílimum. iu ire non. debet. Itaque» 
hzc zquabit fua amplitudine 28. gradus, media 3o. ocu- 
laris 35. fcu melius 42. Lentibus fic rite paratis; acci pia- 
.turamplitudo prime lentis ex.gr. A. quz fpherz maioris 
portionem. habet, inuentoque eius foco B. ducantur ad 
illum linez , eritque ab illis formatus conus 1. B. 2. Intra 
hunc conum collocabitur media C. ponendo lineam am- 
plitudinis lentis ita in cono, vt totum occupet, & paral- 
lclle refpiciat lineam amplicudiais lentis. A. puta in» 
puné&is linearim coni 3. 4. ducancurque pariter line ad 
eius focum D. fietque conus 5. D. 4. In hoc cono mediz 
habebitur di(tantia ocularis E. à media C. fi cadem re- 
gula in cono mediz paralelle collocetur ocularis ; ita; 
ponendo , vt totum conum impleat, nempe in punctis 5. 
6. Lentibus tali diftantia difpofitis & nunquam variata, 


vtere approximando valde oculum lenti E. & applican- 
. do 








Dua 


(pfe e iata o emot 





CAPVT QVARTVM. T 


do lenti obie&iuz minimas fpherz ex. gr. digitalis ; mo- 
dó magis modó minus remoté , prout obiectum maiori 
mole vel minori auctum defiderabitur . 

Hac autem fatis fuperque fint circa Vitrorum combi- 
nationem . Cetera facile doccbit Vfus.. S1 vero. partes. — 


obferuatas alicuius obiecti diftin&ius velis intueri,vtere |- 
lenticula maximae conuexitatis, feu potiiis o]obulo per 


quam minimo s» aci à mole non Ínpe- 
rante. Hac pluries vfus vtilitatem incommodo coniun- 
c&am fum expertus ; maxime quia nimiam obiecti appro- 


ximationem requirit, & anguítias manus patitur nor, 
minores ac oculus perfcrutator . Eam idcirco vt pluri- 


mum refpuens fuperius enarratum. microfcopium adhi- , 
bui ; quo certe non minorem obiecti molem apparentem 
obtinui, lencibus coaptatis , quarum conucxitas maxima 
effet, & ocularibus remotis, quantum opus eflet ab obie- 

&iua, immiffa infuper clariffima luce vel folis yel cande- — 
le, eoquod, quo magis obi | pervitra augetur ,€ó 

obícuriori in loco fitum appareat. d 
Dum vero obferuationes fiunt ,. multa diligenter cu- 
- randa omnino funt; aliqua precipua animaduerto & pri-. 
.mo quidem, vt debita luce oculus vtatur, ne mens deci- 
piatur in obferuatione minimorum , iudicando aliquid 
obicéto ineffe, quod vere non eft , fed propter vimbras; 
feu luminis reflexiones vmbratili quadam. apparentia, 
[efe exhibet intuenti. Quamobrem viuidiffima luce non 
raro opus habemus , aliquoties vero remifía, & valde» 
temperata, modó ex oppofito , & tantum dire&ta , modó 
laterali & reflexa. Secundo varianda eft approximatio 
inftrumeiti ; prout obiectum requirit ; varianda infuper 
eft fi pr/ducatur inflrumentum ; nam elongatum magis 
admouri deb-et obiecto, & ab eodem remoucri , fi con- 
trahatir . Tertio in víu microfcopiorum ratio illa ícli- 
gend: eft; qua ma 1s fimplex cc ita iudicabi- 
tur. Varias docuerunt Auctores ; ficuti & in víu Tele- 
Ícoplorum » quibus remotiffima obiecta contemplamur , 
pedbus diuerfimode aptatis Fulchris ; Cochlcis ; Rotu- 
P d lis, 








16 .— MICROGRAPHIA CVRIOSA . 


lis, Regulis dentatis, Semicirculis per curforcs immiffis, 
Capfulis ligneis, Tubis papiraceis,loculamentis varijs ex 
auricalcho » omnique machinularum genere: ingeniofe» 
€xcogitato, quibus diu noctuque obiecta omnia commo- 
de poffent explorari . : 51819159.) . £n | 
Omnes fere expertum me effe fine füco mendacij affir- 
mabo, nec vlla plene fatisfa&um; fingulz enim vitio ali- 
quo csoribant nullamque abunde commodam iudicaui 
ab obieruationes, praefertim , fi oculo attente refpicien- 
tc, manus delineare vellet quidquid obferuabatur . In- 
ter omnes vtiliorem exiftimani modut » quo fuas obfer- 
 wationes fecit C] Hookius . Adeat curiofus eius li- 
brum , in cutus initio illum exprimit; delineando Micro- 
Ícopium appofitum obie&o , quod lumen lucernz per 
lentes conuexas tranfiens irradiat. Modus hic vtendi 
microfcopio maxime confert ; fL nocte fiant obferuatio- 
ncs , fi vero die ; poterit obie&um illuminari expofitum. 
radiaíolis , quiper anguftum foramen tranfeat; & hoc 
pacto obferuari poffunt multa obie&a, non vero omnia. : 
Multa inquam , có quód quamplurima melius digno- 
Ícantut contra lucem expofita, remota interim luce , quae 
ex lateribus obie&um idem , & microfcopij obieciuam, 
lentem iHtuminat. Subijciaim propterea quo pacto hoc 
fieri vtilifime pofft. Sit Tubus A. D, qui contineat len- 
tes microfcopiJ » quorum obie&iua includatur ita in M. 
vttubus in acumen dcfinat pyramidis inilar ; circa cuius 
bafim relinquatur circulus planus: ii. fit deinde tubus al- 
tet breuior cui conne&atur Microfcopium beneficio co- 
clez C. Immittatur deinde intalem breuiorem. tubum, 
£li ferrei portio in helicem contorti , qua claudenda eft 
alio tubulo T G. inferto in E. beneficio cochlee F. In, 
latcribus prope fundum debet relinquiforamen e non» 
rotundum fed vtrinque planum , & in bafi G. ettaliud 
foramen rotundum . In hoc tubulo lamella B. e: auri- 
calcho ita aptetur; vt mobilis poffit magis eleuari ast de-.- 
primi vi helicis inclufz in Tubo F. critque etiam incen- 
tro ipfius foramen; vt in fundo G. TM 
ot k Obie- 


v e 


^ 


AM MMUMMMMU T NARASSSESNSSASNNY 


Ae 77777 
WU-A»€A*A TO WARN NTANNOUNNN NANI ur yr Ur, 


LOALALEZULILALILIAULILUTUJ 
IUTTTTLLIMT 


durat anm 





m AM e 


d 





CAPVT.QVARTVM. / 237 


Obie&a deinde infpicienda debent includi intra duo 
vitra vel plana vel concaua , prout obiecti moles requi- 
ret ,qua vitra inferta fint in regulis ligneis , & firmata; 
annulo zneo vel fimili. Hx regule cumobiectis inferte 
in foramen O. tubuli F. G. intra fundum G. & lamellam 
B. ita firmantur à cochlea incluía, vt tamca moueri faci- 
le poffint ; quando obiecti partes microfcopio fubijcien- 
da crunt gradatim , & mutari . Omnibus ita praeparatis, 
expofito inftrumento contra lucem promouendus vel 
contrahendus erit tubus F. G. beneficio cochlea ipfi ap- 
pofite qua contracione vcl promotione determinetur 
diftantia, in qua dilucide poffit obiectum contemplari. 

"Dum hzc fcriberem noua ratio vténdi microfcopio - 
menti fuborta eft , quam quidem meo iudicio alteri iam 
adhibite preponendam omnino duxi. Vide figuram. 
hicadiectam. Tubus A B. qui lentesapte difpofitas con- 
tinet, alteri tubo ex auricalcho feu ligno fabricato infe- 
ritur beneficio cochlez C O. qux quidem triplo longior 
fit alia, cui inferitur,vt poffit promoueri & remoueri mi- 
crofcopium , quatenus fit opus ad clare infpiciendum. 
obie&um. In fine huius tubi eft receptaculum D E. pro 
filo eneo cochleato, qui laminam FE. vi fua eleuat contra 
microfcopium ; continetque in fitu debito rcgulam cum 
obie&is inter alium annulum G. fixum brachiolis I D. 
I E. quibus pars fuperior C O. cum inferiori D E. con- 
necitur. Hoc inftrumento ita parato fi vtamur , videbi- 
tur obiectum, promouendo quatenus opus fit-microfco- 
pium beneficio cochlez C O.Si vero contra lucem diri- 
gere opus fuert ; & excludere lucem importunam , qui 
hic inde ex la'eribus affulget , habeatur tubus M. papi- 
raceus, vel et alia materia, qui tubus veftiat microfco- 
pium, Si ertm tubus hic demittatur vfque ad annulum 
G. tunc lunen circumiacens non erit importunum obic- 
&is, nec obectiuo , & expedite vteris Microfcopio du- 
plici ratioie ;" hoc eft in fitu verticali ' & horizonti pà- 
rallello coitra lucem. Poterit etiam tubus M. ita con- 
fici , vt incodem fitu circuma&us prabeat luci aditum» 

| d' vel 


28 MICROGRAPHIA CVRIOSA . 


velin vna vel in duplici parte, laterne inftar verfatilis , 
Singula commoda cx hac ratione in vfu microfcopi] 
deriuata hic non expono. Illa facile cognofícet. qui ve- 
lt. vti. Vnum tamen illi deerat cum obiecta vifa cona- 
bar in paginis delincare & fideliter exprimere ; Dum. 
enim dextera manus in vfu calami laborabat, defatiga- 
batur finiftra centies & millies: oculo inftrumentum ad- 
mouens , nec femper eadem obiecti apparentia feruata, ; 
moleftia addebatur permagna, qua quidem non raro ab 
incepto de(iftere vtraque manus oculufque cogebatur . 
. Quapropter machiaulam excogitaui ; cuius beneficio 
omnia hec facile poflem obtinere ; videlicet. Primo 
motum facilem in obie&o examinando. Secundó mo- 
tum idoneum in approximatione inflrumenti. Tertio vt 
talis approximatio fieret paulatim , & fine periculo de- 
perdendi obiecti partem qua contemplanda proponitur. 
Szpe enim accidit dum microfcópium, vi cochlez cir- 
cumagitur ad remotionem vel approximationem , obic- 
é&um occupet partem aliquam bafis coni vifualis, qux in 
accurito examine fub axe eiufdem collocari debet j eo 
quod cochlez non perfecte fimul coaptentur; & ex ca- 
rum tremore mutetur obiecti apparentia. Quartó effu- 
íionem luminis zqualis in totam fpatij aream; quod mi- 
erofcopium detegit. Quinto tale lumen, quod. idem. 
femper perfeueret. Seító flabile inftrumentum ita. fir- 
matum , vt oculo ad moto , fine vlla difficultate poffit 
femper in eodem fitu & eodem lumine coruícans refpi- 
ci, manufque illud delineare ; vt p?&or,» tabula aliqua, 
fibi propofita , feu ftatua. , illam in aliam transfert , 
aliudque exemplar idex omnino ímmile coloribus ef- 
fingit. | A m. 
.. lllud in adie&a pagina fubijcio ruditer &lineatumo , | 
& breuiter fic explico. Supra planum horizntale M N. 
. xerticaliter ad angulos rectos eleuetur fuletm. feu co- 
lumna H K. pro artificis arbitrio; qua fit aptàad fuften- 
tandum microfcopium,; eiufque partes, quas dcam . Ta- 
li columnz dcbet imponi capfula V X. in cuis fummi- 
| tatc 






^ 


^ 
i 

' 

» 
f 
í 








s j ; d ! j : ie : ; / 


SSSNSW 


NNMS 


SSNNSSSSSSNNN 


NS 


| 


TULLIUM 





' 


SN e 
j 


SR 


| 
| 


" : - GL DI p —————— 3 «EXUTPTTT—- 
* Pd -* cr rTTIPZ 
D DI 2 WUEWINEIEFNEFEEFTAVET 
uu ro EE pr ropa 





v 


^^. . 
& ix 


TOT 


S 


-- RTT 






il 


y 
am 
] 


l 











2 
n" 
i 
l 
l 
/ 
T "d 
i 
: E 
£ * 
V 
; 
nos 
[ 
- 
Á 
( 
l 





e 
£ 
A " 
: 
t 
^ 
a M 
/ Y 
k : 
E e 
4 
. 
) 
—À 
J! 
4 
l l j , 
T »n 
a 1 3 
$i» Ü 
n 295 a 
pho tuu 6 


n 


Ó 


jg 


' 





——/ mies Xj 
us safammymmeses a 


P em 
QU d) 





























j M uis poten; z 
mem 

vom e 3 

V ONU . 





CAPVT QVARTYM. 19 


tate aptetur curfor dentatus G R. qui curfor beneficio 
cylindi dentati tranfuücrfim in capfulam inferti pro libito 
poffit promoucri & remoueri. Huic curíori ex matc- 
ria «nea feu chalybca fabricato adiungitur fulcrum Y. 
cui aptatur immobiliter Microfcopium » A P. quod ful- 
crüm poteft effc perforatum,& vagina inftar, cui poffint 
inferi prolibito diuerfa microfcopia & beneficio co- 
chleolz Z. firmari. Microfcopium autcm poteft fic apta- 
ri vt annulo ex auricalcho cochleato recipiatur ; & fu- 
flentetur . In extremitate eiufdem capfule puta in X. 
erigantur verticaliter dux lamina inter [e parallelle - 


C D. relicto fpatio capaci ad recipie ceulas ligneas 











-cum obiectis fupra indicatas , & rurfus in hac tabula de- 
lineatas num. 2. Infuper inter cas lamcllam E. vi con- 
tortam, vt di&as regulas impellendo contra laminam C. 
microfcopto proximiorem, valeat ita firmare , vt tamcri» 
faciliter moueri quaqua verfus poffint. Si ergo immit- 
ratur regula lignea I. cum obiectis intra aminam C. & 
lamellam E. qua in medio iuxta altitudinem microfcopij 
habebunt foramina, videri illa poterunt admoto. oculo 
in A..& obrinert. debita. diftantia feu approximatione» 
inicroícopíij ad obiecta ; rotando cylindrum dentatum F. 
qui agerdo in. dentibus curforis ;: promoucbit etiam» 
microfcopium ; feruando femper eamdem lineam dire- 
&ionis ,abíque eo quod'ad vllam obiecti vifi partem de- 
üectat. Cum autem in debita diftantia collocaueris in- 
itrumentum ,. vt diftincte obiectum appareat, facili ne- 
£otio poteris illud delineare , oculo iterum atque ite- 
rum microfcopio admoto ; fine vllo tedio & erroris di- 
Ícrimine. dida 

At quia haud poteft negotium perfici, nifi obiectumo 
clariffime illuminatum appareat ; appofüi cidem plano 
M N. aliud fulerum ; quod lucernam in debita diftantia, 
fuftentabat, itaut in eadem linea horizontali cius lumen 
collocaretur oppofitum centro microfcopij . Addidi. 
deinde inter obie&a & lumen lucernae beneficio: bra- 
chioli S. cochleis muniti in R.& V.vt poffet debité eIon- 

i | gari 


3o MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


gari & cleuari cum effet opus; collocaui;inquam; Tubum 
cum duabus lentibus O O. ita difpofitis ; vt refrangendo 
lumen; focum haberent ; vbt obiectum collocabatur ad 


obferuationes. Non facile didu cfl quam diftin&e be- 
neficio luminis huius infpiciantur obie&a ,; & quidem, 
melius nocte; quam die fole nitida: Noctu enim abeft lux 


illa importuna & noxia, qua é lateribus illuminat obie- 
é&um & lentem obie&iuam ; ad quam excludendam vfi 
fumus alio inftrumento iam füperius explicato .. Vtile» 
infuper eít , nam cum obferuamus obiecta , fub eodem. 
lumine poffumus ftatim in cartam appofitam illa calamo 
transferre. Ceterum liberüm erit tale inftrumentum fa- 
bricare, vti magis placuerit ; dummodo indicata feruen- 
tur ad exactas & faciles obíeruationes perneceffaria. Ce- 
tera enim funt vel ad ornatum, vel ad Artificis peritiam 
oftentanda.Illud quod pro meis obferuationibus confeci, 
quatuor fupra o&oginta partibus conftat, totum ex auri- 
calcho cochleis fimul compactum, vt facile diffolui poffit 
iterumqueqomponyba«.s exxur olboon és (f 
Si vero no&u velis eodem inftrumento vii cum eifdem 
omnino vtilitatibus ; tali modo fabricandum eft, vt ca- 
pfula cum microfcopio maneat in linea verticali , in pla-- 
no vero horizonta]i laminz cum obie&tis ;fupra quz im - 
mittatur lumen per binaslenres deícriptas & apte incli- 
natas ad lumen recipiendum.& augendum . Intelligenti 


pauca, Claritatis tamen gratia hanc. tabellam fubijcio ;- 


in qua partes precipua huius inftramenti indicantur . 

A B. Microfcopium infertum annulo beneficio annuli 
cochleati. (MOT v0 ib o 

Y. Vagina;cui inferitur fulcrum annuli cum microfcopio. 

Z: Cochleola firmans fulcrum microfcopij Y. 

G T. Curfor dentatus fuftinens microfcopium ., . 

.M. Manubrium cylindri dentati ; quo promouetur & re- 
mouetur curfor. | | Uh ! 

L F. Brachium infertum bacillo Q. verfatile & ductileo 
cum binis cochleis L. R.—— | 


S. Aliud brachium fuftentans binas lentes infertum in va- 


cina 


mdi 


— y. 


CAPVT QVARTVM. j1 


/ gina coniun&a brachijs L F. quod firmatur cochlea L. 
1. 2. Lamina cum vagina pro fuftentando. microfcopio 
latior curfore cum duobus foraminibus. 
3. 4. Duo foramina in curfore correfpondentia forami- 
mibusdamine T. 2, Ps m te Lea 
$. 6. Alia lamina cum duobus foraminibus cochleatis. 
7. 8. Cochleole , quibus connectitur curfor in medio 
duarum laminarum. | | 
9. Lamella; qua coniungitur capfulz V X. beneficio co- 
chlearum. 
Io. 11. Sub qua curfor promouetür ^ 5500: ids 
Aduertendum vltimo vt curforis craffities aliquantulum 
 Íuperet craffitiem lamina, intra quam collocatur ;.& co- 
chleola 7. 8. non tim arde lamellas firment; ne impe- 
diatur motus . | 


PAM 
Ratio conficiendi perfecti fume Lentes . 


Oft indicatam vtilem microfcopi] fabricam , fortaffe 
- cupido erit alicui fciendi; quo nam pacto lentes ef- - 
tormari perfectiffime poffint ; an fcilicet ratio aliqua 1n- 
ueniripo/fitad fuperandas quamplurimas. difficultates , 
quz in huiufmodi ftudio fefe obijciunt , quibufque mul- 
ti tempus operamque deperdunt. Porro quam facile eft 
A -€fror .tam difficile fine vllo defe&u illam. 
perficere . Hinc inter curiofos funt tot. quin plures » à 
quibus. lentes conficiuntur ; at à paucis optimo cum» 
cuentu. | 231b 
Inter omnes difficultates. quz in hoc ftudio fefe obij- 
ciunt; duz potiffimum funt, altera verfatur circa formam 
inducendam in vitra, quz fit perfe&e fpharica , &. hzc 
erit prima & maxima difficultas; altera eft ; que accidit 
in politura; Vitrum enim quod figuram perfecte fpheri- 
cam 





32 MICROGRAPHIA CVRIOSA.- 


cam affequutum eft cum poftca poliri debet , facile 'il- 
lam deperdit. Recenfrtas difficultates expertus Franci 


fcus Fonrana eximius Tclefcopiorum Fabricator. cap. 4. 
Tractatus primi de Tubo optico quxfiuit vtrum darentur 


regula infallibiles illas fuperandi. Refponditque affir- 
matiue . At nihil inde fubdit ;, quod praxim iuuare pof- 
fit; nifi modum examinandi , an lentes fphericam perfez. 
é&amque formam induerint. ; "n | 
-c innumera docuienta tradiderunt alij ad hufic finem , 
precipue Rheita de oculo binoculo, P. Cherubinys Au- 
rilianenfis in Tua Dioptrica oculari ; & P;Zahn de Tele- 
Ícopio part3. vbi praxes multorem in lentibus perfi- 
ciendis exponit; addendo deinde fuum , quam optimam 
inter cxteras putat. Eorum paginas percurrat ftudiofüus; 
non enim decet hic omnia retexere.Paucis me expediam 
indicando aliqua qux omnino neceffariafunt, & íi ne- 
gligantur, vel nunquam vel raro, & iortuito optimz 
lentes perficientur. Primo illud aduerto , quod D. Che- 
rübinus Aurilianenfis alijque docuerunt. Vina aque» 
vtrinque conuexa cateris praepo e, idcircó po- 
tifffmum,; quia tali modo elaborata (vt videlicet ambae 
vitrorum huiufmodi fuperficies circum fe acutiffime con- 
ueniat illarum centra;ea ratione;medium. Semper vtrin- 
que fit futurum . Deinde alia tria documenta adnecto ad 
obtinendas lentes parux fpherzs; prout íuncin Microfco- 
- pijsneceffariz. cum pro obieciuis magnorum Telefco- 
piorum alia via fit incedendum, qua tamen documenta, 
( vtpote non fine ingenti labore ab experientia edoctus.) 
iub aliquo enigmatum inuolucro. partim: proponam eo- 
rundem indaginem relinquens ftudiofis ; quos. víus in» 
dies plura docebit. Illa igitur excipe. j1u3Ng 
Primum tefpicit fcutellas fcu patinas concauas, quas 
ifupponoexauricalco faciendas effe; & ex: ftamno vel 
«cupro pro.prima forma vitro;;inducenda ,..quas. necef- 
íe omnino eft perfc&iffime fphericas effe, tales faciles 
obtinebis, & in opificio conferuabis , fi cas cligas ; quz 
Non — 








CAPVT QVINTVM. 3i 


Nou ed lau &ipma imis des itnel ad neicaf ati vut nerus 
nemmoc tu fuel eref mecilpirt irtemaid menoit vop tepucco. 

Secundum pertinet ad modum inducendi fpharam vi- 
tris. Hanc primum ruditer quzre in alia fcutella fphaerae 
paulo maioris vel manu vel torno, feu fimili infirumento 
deinde maiori ftudio in optima minoris Ípher perfice . 
E uquartu vnam lumis (Q» nerruc noc at1 tà aret. ned 
ortiu mallet. ves tarruc rep auel metua mall etues ortiz 
tet pada anetla Ó» nad neuesboivetla .— Lud 

Tertium polituram obtinet. Varios hanc politurama 
obtinendi modos Auctores prafcripferunt. Vide Zahan 
Dorellum, aliofquc. Illum cateris praefero ; quo eadem. 
Ícutella vtitur, in qua glutine aliquo feu gummi fuper- 
i mponatur carta pulueri tripolitano afpería; at egregiam 
facilem & fine periculo perdendi fphericam conucxita- 
tem obtinebis, fi Oz zemurt fui ilit an rot ffratu doug occi- 
J'eneb ator ffroiam reticoleu rutaga mucric . 

Qui plura de(iderat fupracitatos Auctores , adeat ; 
caueat tamen ne variorum documentorum copia inops 
fiat; vt per eorum ambages incedendo, nunquam finem 
optatum attingat. Pauca enim requiruntur precepta, . 
fed optima Iuturni "jenti T pro- 
bata. Porro fzpe accidit, vt ea ín praxi negligantur ; nec 
magni fiant, qua tamen ad opus perfecte obtinendum 
optimam viam fternunt, ideoque eorum neglec&u fem- 
per vitio aliquo illud laborabit. Hzc innuiffe fufficiat 
Edipo curiofo, vt mentem manumque fuam exercendo , 
fapidiffimis proprij laboris frndibus perfruatur . 






xS Hit nti 


C A- 


e5 


Apud 
Engel 
eraue in 
feto A- 
fcenfion. 


In Pf.9r. 


34 MICROGRAPHIA CVRIOSA . 


GA Pe Too 


Recenfentur. € defcribuntur Res minima "i - 
erofcopy Ope clarilune recognita. 


N máhibus que funt, vix nos ea fcire putandum eft. 

Víque adco procul à Nobis prafentia veri. Inquit 
olim Philofophus ac Poeta Lucretius. Eius effatum no- 
bis comprobant Microfcopia. Detegunt enim quamplu- 
rima admiratione digniffima , offerentibus fefe quotidie 
rebus vel plane nouis, foecundz Naturz liberalitate; vel 
certe non antea animaduerfis. lure proinde conqueftus 
olim fuit Diogenes dicens , Quod ante pedes eff nemo fpe- 
Gat , Cali ferutantur plagas. Deus enim hunc vaftumo 
Terrarum Orbem magni voluminis inftar compofuit , in 
quo fuas dotes explicarentur, aliqux aureis notis, aliqux 
arcanis , álie maximis alie minimis chara&teribus ; qui 
fine ope microfcopij nunquam legi poffunt. Hoc indi- 
cauit D. Antonij Abbatis refponfum Philofopho cuidam 
illum inuifenti; interrogauit enim,num poffet in folitudi- 
ne fine libris tempus tranfigerc? At fagax Eremi Incola ; 
Vnum , ait , fibi fatis effe librum quinque tantum paginis 
compactum; Videlicet: Rerum omnium Vniuerfitàátemo « 
cuius prima pagina terram exponebat floribus, herbis; 
fructibus Animalibus ornatam : Secunda Mare innume- 
ris varilfque pifcibus fquammofis, cruftatis , & Teftaceis 
reple&um : Tertia. Aerem , cum diucríis Volatiliumo 
agminibus: Quarta Ignem ; Vltima Coelum . Hoc vo- 
]umen Nos inter alias dierum necceílarias occupatio- 
nes , quantum licuit , obiter obferuauimus paucorum» 
menfium interuallo ; vt D. Hieronymi inter filuas dc- 
» gentis morem imitaremur. [ Video arborem , aiebat 
» ille, & confidero , quomodo cortex arboris , eft quafi 
» tunica, qua veftitur, deinde quomodo flos fit , quo- 
,, modo flos cadat , & ipfe flos vertatur inpomum. Vi- 

| ;; deo 


CATYTOSEIXTVM. 35 


deo paulatim per fingulos dies in fingula tempora mi- 
hi Naturam operari, & in meos cibos ercícere: Video 
quomodo Deus in omnibus mihi laborat ; vt mihi ni- 
hil defit; propterea exulto in Te Domine. ] 
Obferuationes igitur nonnullas ; licct qualcfcumques 
habitas fubijcio fideli calamo à me ipfo exaratas. Doleo 
tamen me imparem fuiffe ad exarandum accuratiffimo 
ftylo; quidquid oculus per Microfcopium infpexit ; Na- 
turam enim perfecte zequare vetatur Arti. Eas excipeo 
quicunque paginas hafce reuoluere non dedignaris, ea 
magnitudine haud expreflas ; qua mihi microfcopia re- 
prefentarunt, fed fufficienti mole donatas ad congruam 
expreffionem idonea . Et primo loco fit. 


EI 
DTE URDU n 


A Nimal, cui, ( ait Alkazuinius ) quidquid Elephanti T 
4p |à2O0C 


pariter natura contulit cum alarum auctario. At- ciun 
tende ad paruitatem corporis cius, qu& tanta eft vt vt- Hiero- 
íus quantumuis intendatur, illud cum volitat non affc- a 
quatur. Deinde capnt refpice , quod corporis illius ca- 3 
put effe non videatur. In eo enim eft videndi facultas 
& audiendi. Tum de cerebro cogita, & prx capite». 
quantum illud fit ; & ibi latere facultates quinque. inte- 
riores. In eo fcilicet eft fenfus communis qui videt ani- 
mal ad fe venire, fecundo eft imaginatio , quia cum inci- 
dit in Animal, promuícidem fuam in illud immergit, ne- 
que idem facic , cum incidit in parietem. Tertio & eft 
virtus efítimatiua ; qua difcernit fc infequentem ab eo 
qui fe non infequitur; ab illo enim fugit, & coram hoc 
in locofuo manet. Quarto facultas quoque eft confer- 
uans ; quippe cum fuxit fanguinem fugit illico tanquain 
fibi conícius fe dolorem intuliffe ;, ne penas repofcat qui 
lefus eft. Eft & vis cogitatiua , vnde cft quod fugit, 
cum fenfit motus manus humanae ; vt qui fciat eam fibi 
effe perniciofam, fed quamprimum quieuit manus , redit 

E ad 


pow 


Abr. XI. 
Ce e 


ey 


36 | MICROGRAPHIA CVRIOSA . 


ad locum fuum ,quiafcit id abijffe, quod exitium fuum 


machinabatur , Promufcidem habet tenuiffimam , fed 
cum tenuitate fua concauam , vt per illam defluant par- 
tes fanguinis tenuiffimz & capiti eius indita promufcis ; 
illa tam valida eft; vt cum ferit Elephantis aut vero Bu- 
bali corium , illud penetrat. Proinde Elephas & Bubu- 
lus vt culicem vitent ad aquas fugiunt; hactenus Al- 
kazuinius. - : 

Scd longe meliora fint hzc Plinij. Vbitot fenfus Na- 
tura rerum collocauit in Culice ? &c. Vbi vifum in eo 
pratendit ? vbiguftatum applicauit? vbi odoratum in- 
feruit ? vbi vero truculentam illam & portione maxi- 
mam vocem ingenerauit ? Qua. fubtilitate pennas adne- 
xuit, prelongauit pedum crura ? difpofuit ieiunam ca- 
ueam, vti aluum auidam Sanguinis, & potiffimum hu- 
manifitim accendit? Telum vero perfodiendo tergori 
quo. fpiculauit ingenio ? Atque vt incapaci concerni 
non poffit exibitas ; ita reciproca geminauit arte ;. vt fo- 
diendo acuminatum pariter forbendoque fiftulofum. 
eflet. 

Culicem habere in aquis originem fere omnes docue- 
runt, non tamen apud omnes eadem originis feries ex- 
ponitur. Inaquis & precipue ftagnantibus varia Ani- 
malcula etiam nafci experientia comprobari fcripfit Ari- 
ftoteles, & Tipulas ferc in puteis ; & vbicuuque aqua fe 


colligit zerra fubfidente, concretione oriri . Fieri vt prin- 


cipiofex ipfa putrefcens ; colorem candicantem trahat , 
mox nigricantem , poftremo cruentum ; Talis cum fueric 
minutiffima quedam & rubra fpecie algule prodeunt , 
qua ad tempus hxrentia fuz origini mouentur ; deinde» 


abfoluuntur, itaque feruntur per aquam Tipule nuncu-- 


patas; tum paucis poft diebus eriguntíe fuper aqua dura 
atque immobiles , mox difrupto putamine culex emer- 
git ac infidet, donec vel fole vel flatu moueatur & 
volet. ; | 
Sententiam Ariftotelis fequutus fuit Plinias , Licetus; 
Sennertus , alijque. Illis fe oppofuit Suammerdamius 
vbi 


LI 
ERN Lupe 


CAPVT SEXTVM-.$ 1l 37 
vbiait. Culex in aquis originem habet ; idque ex »izi- ia qu. 
sno ouulo , quod famella Culex 11 aquas depomt. cum oua». fcét-pag. 

Jua parit . Idem enucleatius nobis expofuit D. Petrus ?5: 
Paulus Sangallo cpiftola D. Francifco Redi infcri ta; 

- Florentie ann. 1679. vbi narrar ie obferuaffe in aqua, 
circa quam Culiccs permulti volitabant, aliquas , quas 
vocat zauiculas , natantes ; longitudine & latitudine fe- 
men peponis equantes, non tamen intcr fe equales , eaf- 
que in plures particulas difrumpi ;. quas particulas. fibi 
fuafit fuiffe Culicum fenina , poftquam circa 40. vermi- - 
culos numeraflet, quiin Culices folent adoleícere . Pla- 
cet eius verba huc aferre ex pag.r5. excerpta. 

Eurono. da sme v/dute galleggiave: fopra effa acqua mol- 

ziffme nauicelle , nde cominciai fubito a penfare , fe quelle 
zauicellette per firtuna contene[[Jevo la f(emenza e 'Vuoua s 
delle Zanzare.€ per cbiarirmene ne prof? una, e poffala in 
«mn bicchbier dacqua di pozzo chiariffrma y vidi 1n breuiffrmo 
tempo la nauicella [quarciavff in minutiffimi pezzuoli, che 

parte andasono à fondo , € parte rimafero 4 galla dcll'ac- 
quas, e nlla tfieffa: acqua «vidi 1mprouifamente nati 30. 
ó40o di que fuddetti vermi cosi piccoli , che appena l'occhio 
arriuaua à. fcorgerli « Con queffo auucdimento e per altre 
efperienze ; cbe in altri giovmi io ne. feci reffai pienamente » 
accertato «be tali nauicellezte coutengono ne loro femi l'V oua 
delle Za1zave ; deinde concludit... Per ricapitelatione di 
quanto bo fcritto veplico che le Zanzare non nafcono [ponta- 
neamente dalla puitrediue ma nafcono dall Voua delle loro 
madri y e da quef Voua nafcono altrettanti uermi , 1 quali 

alcum altri giorni [quarciandoff la loro pelle , me fcappan.» 

fuora le Zanzare . | | 

Ex accurata hac obfíernatione Culicum 
nem fpontancam penitus infringi iudicaffem , nií1 ali 
ip eadem epiftola didiciffem , ob quam in ancipiti adhuc 
verfor dubitatione, vtrüm fponte 1l] nafcantur . Subdit 
enim pag. 18. PefJo ben con ffcuvezza affevmare , cbe wie 
na terza vazza di Zanzare differente da quelle due , la. 
quale molte volte mi à nata nell'acque ,. cbe £o fatte á bella 
proua 







38 MICROGRAPHIA CVRIOSA . 


roua inuerminare » e queffe terze Zanzare fon dellaffgura 
delle altre due fopradettc, majono molto mineri., ed banno 
le alepiz ?ttoude 2 1l colore come nericcio , e mafcono da loro 
vermi per appunto come quelle altre due razze . Sic ergo 
mecum ratiocinabar. Mitto nauiculas illas in aquis .vi- 
fas onuftas fuiffe Culicum feminibus , & veluti ouaria ab 
alijs Culicibus depofita , at vnde originem illas traxiffe» 
dicamus, à quibus talia ouaria prodiere ? fortaffe ex alijs 
preexiftentibus, at, neininfiritum rcgreffu quodam» 
puerili procedamus ; aliqui faae Culices defignandi 
erunt, qui nullo precedente ortum traxerint ex aqua ad 
talem generationem rite difpofita, quae non nifi anni 
tempeftate opportuna accidit , fole itcalefcente ; omni- 
bus penitus interemptis ad hyemis tizorem.. Rurfus fi 
tertia Culicum fpecics obferuata non vaica tantum vice 
ex aquis putrefactis prodijt - nullo alio Culice prxexi- 
ftente , cur de omnibus idem dicendum non e(t ? Difcri- 
men illud quod in diuerfías fpecies Culices diftribuit ex 
accidentibus quibufdam defumitur, qus meo iudicio 
Ípecies non multiplicant, fed exornant.- 

Excipite experimentum aliud , quod ingenioíus eques 
Henshav fumpfit ex rore , quo menfe maio vasrepleue- 
rat, illud refero verbis, quibus refertur in Actis philofo- 
» phicis Anglicanis ann. 1665. [ Cum vnam menfuram 
» ciusroris prius putrefa&i & excolati impofuiffet ino 
» apertum vitrum Cylindricum orificio amplo ; & &uif-- 

» fet multas feprimanas ftare in feneíkra auítrali , cui (ol 
|. 5 multum incubabat, fed cazcelli tenebantur aré£e clauft; 
» poftaliquantulum temporis veniens ad excipiendum 
» rorem fuum inuenerit pleniffimum paruorum Infecto- 
» rummagnis capitibus & tenuis texture corporibus... 
»» Illa; cum accederet,vitri fundum petebant;quafi fe oc- 
» cultare vellent , cumque recederet dénuo enitebantur 
» in fuperficiem aque,cum ita paulo longius ea liquiflet, 
» poftea reperit fpacium pleniffimum culicibus,; licet 1a- 
» nua &feneftre femper claufz fuiffent . ] Aa 

Huic aliud adne&o ; quod mihi proxime elapfo anno 

| | acci- 


CAPVT SEXTVM.S. I. 39 
accidit menfe Augufti. Vix co anno Culicis fonum in- 
tra domefticas parietes audiueram , cum repente corum 
veluti examen infeftiffimum circumuolitare intra. cubi- 
culum animaduerti, quo nocturna quies ; diurnaque ftu- 
dia moleftiffime vexabantnr. Augebatur illorum numc- 
rus ; augebanturque moleftiz quibus remedium non fa- 
tis in promptu erat afferre. Vas aqua plenum ex puteo 
accepta perlufiraui , vt deprehenderem num ex illo 
erumperet adeo copiofa Culicum Soboles , & limpidiffi- 
mam illam inueni ne vllo prorfus vermiculo; deinde 
ad aliud vas accedens , in quo eandem aquam poft ma- 
nuum ablutionem & aliqua fece miftam ad putrcefcen- 
. dum rcpofueram;, adeo ingentem vermiculorum fegetem 
in ipía latere animadüerti ; vc fi omnes in Culices traní- 
mutari reliquiffem , nec aerem per. os attrahere potuií- 
fem fine culice ad refpirationem perneceffarium . Hic 
euentus fatis mih; comprobauit hiftoriam Paufaniz ; qui 
in Achaicis ndféat, poftquam Mxander Fluuius oftio 
aquarum impetu oblimato, ftagnum reddidit, & edulcuit 
aqua, ncque aniplius mare fuit, Culices é lacu tanta. co- 
pia enatas effe, vc incolas Myfios vrbem deferere coegc- 
rint; additque etiam Populos qui funt infra Pergamum. 
in eamdem calamitatem incidiffe . Nafcuntur igitur Cu- 
lices ex aqua flagnante & idozea fece fubffdente , cx 
qua vermicoli primum efformantur ; qui deinde erum- 
punt in Cuüces; mihi certé pluries in aqua nati funt. in 
qua nauiculas illas nunquam. potui deprehendere , nec 
vnquzm,licet multoties & innumeros intra vitra, vbi 
erataqua diu conferuauerim auctus numerus eorum eít , 
fed poft aliquos dies femper periere . 

His pranotatis ad infpectionem huius beftiole deue- 
niamus. IHlam in Micrographia Hookij agnouimus deli- 
neatam, quamuis putet Summerdamius zoz fatis accurate 
expref[am fuiffe caudam à Viro illo; nec fatis naturali ftu . 
Suammerdamius vero picturam dedit in hift. Infe&orum 
pag.96. vermiculi ; & nimphz, & pag. 99. Culicis elé- 
eanter infculptam ; at quia in aliquibus obferuationcs 

| mea 





4c —— MICROGRAPHIA QGVRIOSA. 


mee difcrepant, illasin Tabula prima fidelitet; y: &CCus; 
raté cxaratas expono «5: 5n 23961 opa derob en 
Tab.Lexhibet vermiculum Microfcopio auctum &.di- 
Hgentiffime pluries examinatum, capite ad fundum aqua. 
pendulo. Cauda vero D. qua füfco colore imbuitur» & 
breuibus pilis veftitur , fuperficiei aqua adharefcit , ad 
quam fe confert, quando illi libet quiefcere ; ceterumo 
inaqua femper irrequietus. Corpufculo ad fundum pen- 
dulo extremitate caud: excitatquamdam cauernulam ; 
ex qua aerem emittit expiratione, ideoque vocatur cau- 
da aerifera à Suammerdamio; aiiquando etiam ita cauda 
adhzrefcit ; vt caput attollat ad eandem fuperficiems . 
Abdomen decem annulis diftinguitur , fi partem. nume- 
res, quz fuperficiem aque attingit. Cum vermiculus ifte 
fit diaphanus videri poffunt circa thoracem bing vene 
fcu cauitates, quz refpirationem forteffe iuuant, quarum 
finis eft in cauernula fupra aquam excitata. Inter iftas 
venas collocantur Inteftina, in quibus obferuatur excre- 
mentorum propulíio, quie per partem alteram. emittun- 
tur. Huius autem partis fabricam nullus cxpreffit eo mo- 
do, quo mihi femper apparuit. Quaíi Calicem breuibus 
circamfeptum pilis efformat ; ineius ore prater longos 
& aculeatos pilos quatuor pennz feu potiusfolia fubti- 
liffima hinc inde equali fpatio difpofita prominent , in» 
quarum radice punctum nigerrimum notatur. Pili etiam 
fed breuiores.modó terni, modó quini e fingulis annulis 
prodeunt. D.oftendit capuc, in quo antenne dus acu- 
minata cornu inflar, prope quasíunt oculi rotundi & 
nigerrimi. Ri&um habet pilofum; in co multe funt par- 
tes , quas enculcatius deícripfit Suammerdamius ; Nos 
oinittimus quia fatis clare funt ftylo expreff ; prout lub 
microícopio apparuere . [ | 
Num. 2. exhibet Nimpham eiufdem Vcrmiculi , in. 
ea caput, quod antea pendulum erat ; nunc fuperficiem 
aqua refpicit ;, eique adhzret beneficio antennarumo. 
A B. qua dilatatz vt duo canaliculi, eundem vfum ha- 
bent ; quem in verme cauda . In exftremitate cauda bi- 
| na 


CAPVT SEXTVM S. I. 41 


ne pinnule & quidem aculeatz extant, quarum vnicam 
tantum effe Hookius & Suammerdamius affirmauit. Ab- 
dominis octo annuli apparent magis diftinci quam iti, 
Verme , caput veró fub membrana tranfparenti latet, 
videnturque pediculi plicati fub alis ; oculi tumidiorcs , 
aculeus feu Tuba circa oculos emergens. 

In Tab. II. num.4. iam ipfe Culex exprimitur nimpha  — 
exutus.In capite funt Oculi Antén» & Aculeus;huic ad- 
neétuntur bina partes aculeo zquales , quas Suammer- 
damius vocauit aculei Comites triplici articulatione di- 
uifos. Lanugine veltitos,ficuti eft aculeus,qui nulla gau- 
det articulatione ; & extremitatem habet quinque lon- 
gioribus pilis in girum difpofitis armatam . Ifle tamen. 
qui vocatur aculcus;fiftula potius feu vagina dicenda eft, 
in qua aculeus adeo fubtilis feruatur vt difficiliter quo- 
uis Microfcopio deprehendi poffit. E vagina hac edu- 
&um exprefft Suammerdamius ficuti in hac. tabula pin- 
eitur litt. C. non ramen ex illa emiffum à culice obfer- 
uare vnquam potui ; fed clariffimé vidi difrupta vagina, 
in ea latere, vt oftenditurin D. Antenne autem EF. 
oriuntur ex globulis, & diuiduntur in duodecim nigri- 
cantes nodos, qui circumuefliuntur non lanugine, fed 
pilis tali ordine , vt fe mutuo interfecare videantur. Cir- 
ca finem earum conípicuus eft alius nodus cum pilis in. 
circulum difpofitis . Reliqua pars in acumen definit la- 
nugine circumtectum . Huiufmodi Antennz eó quód di- 
ueriimode in multis appareant efformatz; putauit Suam- 
merdamius, Culices foemellas indc dignoíci, eó quód , 
licet in duodecim nodos diuidantur, iíti fex cantum pilis 
muniuntur vt litt. G. &aculei comites non adeo pro- 
tendantur vt in maribus. 

Oculi totum fere caput occupant, ficuti fere in. omni- 
bus huius generis Inícctis: colore virefcunt ; forma funt 
rcticulati. 

Reliquas partes Thoraci adnexas Suammerdamius ita 
defcripfit pag. 1oo. Thorax continet pedes alas & adhuc 


binas appendices ouali quodammodo figura , à qua eos 
| mal- 





Tab.III. 


42 MICROGRAPHIA CVRIOSA.- 


malleolos nuncupabimus . Pediculi fufci funt coloris fe- 
ptemque confiant articulis, qui in: pediculis poftremis 
maiores funt quam in prioribus, ac definunt in duos vn- 
cinatos vnguiculos; & plane veftiuntur vbique íquam- 
mulis quaí lanuginofis , inter quam lanuginem prore- 
punt nigricantes pili duriufculi . Ale circumcirca lim- 
bo quodam lanuginoío prxtexuntur; prater hzc neruuli; 
fiue quis venas putare malit, per alarum fuperficiem di- 
Íperfi lemnifcis lanuginofis nigricantibus funt obfiti ; 
Alarum vero expanfio tralucet eftque membranofa. 
Talem defcriptionem refcripfi vcaliqua vlterius. ad- 
derentur , qua in noftris obíeruationibus deprehendi- 
mus . Primo loco num. 5. contemplandam propono 
 Alamintegram fuis partibus perfecte abfolutam & dili- 
center delineatam . In ea videtur neruorum difpofi- 
tio ; quibus ale membranula expanía femper continetur . 
Placuit eorum lanuginem clare recognoícere , apparuit- 
que effe veluti folia 6. neruis alarum addita, vt Virgis 
arborum folia. Obferuaui infuper membranam fubtiuf- 
fimam frequentiffimis punctis notatam ;, vt apparet in» 
ala valde Microfcopio aucta. Eius limbum, queni 
Suammerdamius vocauit lanuginofum , potius ego 
dixerim foliatüm ; emergünt enim ex neruo, quo cir- 
cundatur ala, frondes triplici ordine difpofite , qua- 
rum longiores collocantur inter binas breuiores, eo mo- 
do; quo in Icone apparet. Has recognouit etiam Laue- 
nochius . Earum forma frondes oliuarum imitatur valde 
acuminatas,& quinque aut fex neruulis per longum ftria- 
tas. Velum infuper expanfum breuiffimis & raris. pilis 
fine vllo ordine veftitur. Arduum autem eft fingulas hu- 
iufmodi alarum partes perfecte calamo exprimere ; cumo 
tenuitas cius artificiola fuperctur fabrica qua certe pen- 
narum difpofitio in. magnis Auibus fuperatur . Lanu- 
go vero feu fquammz,; quibus crura , venter , alizque» 
partes circumue(tiuntur ; ab illis decife apparuerunt vt 
num.7. d | ! 


[ 


Cu- 


CAPVT SEXTVM $.II. 43 
| S. Í I. 


CVLEX Minmimus ziculeatus Vulgo 
SAR APICO. 


Vlicum diftin&io perplexa & obfcura omnes qui- , 


- 


1b.z.de 


dem Philofophos exercuit ; inquit Moufetus . Inta... 
ue nam fit huius origo impoffibile mihi fuit deprehen- 1:5 


dere. Ex aqua cum calce mifta illam trahi probabile» 


eft. Frequens enim in fummis caloribus circumuolitat 
vbi fünt muri recenter dealbati ; quibus libenter hzrct 
vt calcis falem exugat . Vel ad fpeciem Culicum vina- 
riorum fpectat , de quibus Arift. hift. Animal. lib. 4. cap. 
8. Vinarius Culex non aduolat ad dulce quidquam , fed 
folum ad acida. Si eius moles refpicias , vix dignofci- 
tur; adeo exigud cft & fine colore. Difficile capitur có 
quód cum manum contra illum admoueas , leuiffima ae- 
ris compreffione admonitus euolat. Auidiffimus huma- 
ni Sanguinis noctu precipue venatur fine fono ; & licet 
aculeum breuiorem habeat, adeo profunde carni dor- 
mientis immergit, vt non raro é fomno dolore vulneris 
excitet . Illum delineaui in Tabula IV. num. 8. microfco- 
pio valde auctum . Prater thoracem cuifex fubtiliffimi 
& longiffimi pedes connectuntur; feptem annulis diftin- 
euitur Venter , qui definit in mucronem alteri mucroni 
explicato coniunétum. Alas habet longitudine fere ven- 
tri equales quarum forma clarius apparet in num. 9. fu- 





pra neruulos fubtiliffimos & frequentes earüm velumo 


extenditur punctis minutiffimis notatum, & totz hirfutz 
funt fpiffis & longis pilis ; ficuti & reliqua corporis par- 
tes. Antennas binas plicatiles PP. emittit ex binis 2lo- 
buliscapitiadie&is , qua raris & longis fetis in girums 
difpofitis ornantur. Praterantennas alias duas craffio- 
res Q. prope rictum habet ; feptem vel octo incifuris di- 
ftin&tas & lanugine circumtectas. Inter has eft aculeus 


S. feu potius aculci vagina, aliquantulum retorta ; & pa- - 


rum longa. [2 Aliud 


La1b.ruc. 
1 A» 


tns eo UD Pp 


44  — MICROGRAPHIA CVYRIOSA . 


Aliud non valde diffimile Animal forte incidit in la- 
queos, quod valde fuerat moleftum ; mole quidem zequa- 
le fapradi&o culici. Illud propterea non delineaui fed fo- 


lam alam ro.felegi;quam diffimilem habebat;ficuti &An- 


tennas: Ex illis vnam indicat num. 11. decem compa- 
&am e2lobulis perfe&e rotuüdis; dcbitoque interuallo 
inter fe diftantibus, quibus in girum adie&i funt pili lon- 
210r€s$ ; & pars extrema in mucronem obtufum definit . 
Ala vero fubtiliffima in acumen definens decem neruulis. 
in longum protenfis fubftentatur . 


E dub 
Ug m pu m 


Pecies tot Papilionum funt, quot Erucarum , é qua- 
rum queque Aureiijs proficiícuntur : nec eorum co- 
piofam defcriptionem hic aggredimur . Quis enim fce- 
cunditatem elegantiamque Naturae hac in parte poteft 
exprimere ? Non minus certe lufit, vel potius fedulo 
operata eft in corum varijs veftibus, coloribus , orbicu- 
Hs; lineis, elobulis, meandris, ftellulis, tefferis lacinijf- 
que ornandis. Ex ijs multiplices alis concharum inftar 
diípofitis munitz, alie clauatis; aliae rotundis, aliz in la- 
tum expanfis inenarrabilem nobis magis Dei potentiam 
quam mirabiles colores oftédunt.Quammultz opere plu- 
mato & phrigio fuperbiunt ; ac (i Natura in eis ornandis 
pigmétariam fuam omnem officinam exhaufiflet.Papilio- 
num formas , inquic Moufetus ; apparatus elegantiam & 
opulentas qui veftes intuetur ; quomodo magnificum ii- 

lum Deum opulentiz fux authorem non agnofcit? 
Adeat igitur qui eorum fpecies recognofcere cupit , 
tractatus Goedartij , qui multorum annorum fpatia labo- 
;emque impendit in hae curiofiffima Papilionum indagi- 
ne , adeat Infe&orum Fheatrum à : dirum , qui 
lib.z. cap.14. fupra centum eleganter deferipfit ; in due 
genera diuidens ; quorum altero nocturni ; diurni altero 
comprehenduntur, & in quouis maximi , medij & mini- 

mi. 










CAPVT SEXTVM $1IL 45 


mi. Legat Aldrouandum lib. 2. de Infectis vbi cap. 4. 
Papilionum fere ccntum fpecies , totidemque ferc Eru- 
carum comprehendit. Nos tantum aliqua delibabimus 
microfcopio detecta, & à nullo; quem fciam paginis con- 
fignata . Sunt Papiliones ; praefertim eorum ale tinere» 
aut puluere quodam leuiffimo confperfi. Dec illis lo- 
quens Hieremias Martiusin carminibus Nicandri latine 
redditis. Quendam (ait; ) cinerem dum prenderis edunt. 
Iftum cinerem feu puluerem fubijciemus microfcopio re- 
cognitü. A 1n tabJÉV.num.12. eius granula indicat;qua, 
vt intueris, tot penna funt feu foliola veli fubtiliffimi; ex 
alarum membranula decifa; vtid melius apparcat video 
fub num.r13.alz fruftulum fub microfcopio vifum. Earum 
membranula extenditur inter neruulos indicatos ab CC. 
DD. & fpatium inter vtrofque neruos repletur pennis in 
membrana difpofitis fquammarum modo , feu melius di- 
cam, pennarum inftar, que cutem Auium contegunt . Il- 
lud exacte delincaui , vt mihi apparuit ; non quidem to- 
rum huiufmodi pennis contectum ; fed multis in locis 
priuatum eifdem , quarum tamen cicatrices, in quibus 
infert erant; clare oftendebantur in vtraque parte put- ^ 
€tis O O. notata , membrana enim illa diaphana cít; & 
fubtiliffima . ! : 

Hoc curiofo alarum opificio in Papilionibus recogni- 
to, cupido mihi inceffit videndi ,, num in omnibus idem» 
effet , eiufdemque forme cinis fingularum . Fuluus 
erat Papilio ex cuius ala fruftulum fupra deícriptum fue- 
rat decifum.. Venatione proinde inftituta, multos colo- 
re & magnitudine ditierfos comparaui ; quorum cineres 
microfcopio fubdidi. At mirum dictu, quam copiofa, 
pennarum diuerfa fpecies fefe obtulit intuenti. Aliquas 
placuit calamo exprim um.14.Papilionis pennas de- ^ 
fignat fubtiliffimas ; & refpe&u ceterarum minimas , ner- 
uulo circundatz ille funt ; é quo pediculus formatur ino 
alx membrana infertus. Fere oualem figuram imitare- 
tur nifi extremitas, cui adnectitur pediculus , aliquantüu- 
Ium infle&teretür ; vt in F. apparet; aliquot tamen ob- 

| : [er- 





46 MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


feruaui in extremitate oppofita dentatas inflar ferre vt 
in G. 

Tranfeo ad aliam Tabulam VI. in qua num. r5. often- 
duntur pennz ex alio. papilione defumptze ; longiffimz 
illa erant, vt expreffimus foliaque chicorrei imitaban- 
tur, quarum aliquot in partc pediculo oppofita bifida. 
erant vtin A. | | 

Sub num.r6. penna indicantur veluti tranfuerfim. de- 
toníz; non recta incifione ; fed denticulata vrin B. ro- 
bufto & craffo pediculo preditz , qui fupra membranam 
ita extenditur, vt flabellum videatur efficere . 

17. Penne aliz forma fere fimiles Superioribus , at 
minus late, neruulo, ficuti alie circumdatz, quem clau- 


dit pediculus C valde breuis extra membranam tantum 


extenfus . | 
I$, | Ex Papilione primz magnitudinis;corpore hirfu- 


to nigricante , fuerunt decife he pennz valde longe &. 


robufte. Videntur enim é neruulis compofitz ; quos fir- 
ma membrana connectit . Partem, qua in ala inferuntur; 
valde acuminatam habent, eam vero, qua in aerem pan- 
ditur, cufpidibus oblongis armatam modo trifidam , in- 
terdum quadrifariam diuifam,; aliquando binas tantuni ; 
fzpe veroquinas cufpides protendentem . 


In tab. VII. num.19. eas pennas indico,quas obíerua- 


ui tanquam arboris folia non parum lata , modo bifida ; 
modo trifida, at femper cufpidibus inftàr vnguium in vo- 
lucribus aduncis . 

20. 'imuntur pennz valde fubtiles,ac longa: ea- 
rum pediculus bifariam illasfecans oppofitas partes con- 
nectit. Ira protenduntur, vt neruulus, quo circumdantnr 
eius latera fere paralella efficiat; at prope pediculum. 
modo in circulum, modo in mucronem infle&atur. Sin- 
gule ternis vel quinis vel feptenis cufpibus muniuntur 
neruulis in membrana profunde extenfis . 

. 21. Non valde à fupradictis differunt hz aliz , nifi 

qiiód pluribus & fubtilioribus cufpidibus fint przedite. 

numeraüm enim octauum non raró attingunt ; quapropter 
ex- 


t 





CAPVTOSEXTVM $.IIL — ay 


extremitate magis expanfa auras excipiunt : prope pedi- 
culum femper femicirculum effingunt. 

42. Penne omnium longiffimz;quo magis à pediculo 
recedunt, eó magis coar&antur » at circa medium latio- 
res femper magis expanfz protenduntur , donec folium 
fru&icis exprimant, modó rotundum modoó trifidum ; & 
quinis etiam incifuris diftinctum , aliquando bifulcum. 
vidn A 

Numerus 2 3. Tab. VIII. pennulas demonftrat longas , 
& anguítas tribus, aut quatuor acuminibus diftin&as pe- 
diculo ad oppofitam d víque protenfo . 

24. Fimbria ale é Papilione defumptz,longis;firmis; 
.& fpiffis cufpidibus armate. Hiflriciscutim dixeris fub 
Microfcopio apparentem. Illa tamen pili vix apparenres 
nudo oculo erant. 

25. Extremitas ex diuerfa alajfpiffis, & oblongis,fed. e. 
inrqualibus peünis laciniata. Altera alteri fine vllo or- 
dine fuperpofita. Similes retulit Borellus obf. 56. fcri- 
bens : folium filicis. imitantur, rurfumque villi pennamo 
integram imitantur; aliquo pacto,noua villorum ex vno- 
quoque productione . In quibufdam vero triplex cft fe- 
ries villorum; in alijs vnica. - 

Aliam nos alz fimbriam-hic àddimee Tab.IX.num.26 
ex papilione paruulo defumptam; aurea illa apparebat; & 
Microfcopio oppofita longiffimis, anguftis, & innumeris 
pennis compacta, codem modo, quo indicat figura. Hec — 
fclegi ex quamplurimis alis Papilionum , in quibus di- 
uerfitas notabilisapparnit. Rcliquoram penne vel om- 
nino fimiles funt, vel parum diffmiles. Ceterum colo- 
res adco varios oflentant, vt numerari non tam facile» 
pollint. Eosomittimus ; cum nudo oculo fatis clare» 
confpiciamus, nor autem alarum pennas , quas minutií- 
fimum puluerem iudicamus . 

s alarum M examen inftituimus reliqua- 

artium i ilione , videlicet Antennarum , Pro- 
baieidio: & Oculorum ; ali in eifdem maxime protube- 


rant. De his noftras obfervationes referemus cüm de» 
Mu- 


Num.1Io. 
curiof. 


48 MICROGRAPHIA£CVRIOSA : 


Mufcis fermo erit. Probofcidem & Antennas hic fübij- 
cimus. Aqu | 
Duplex ergo Antennarum genus recognouerunt in. 
Papilionibus Au&ores; aliqua enim funt longiores; bre- 
uiorcs alie,ille fpiffis internodijs cóftant.Viginti quatuor | 
numerauit Muraltus, vt facile quaqua verfus plicari pof- 
fiat, & »quali craffitie , preterquam in apice quod tube- 
rofum eft, clauamque imitatur. Breuiores affurgunt ali- 
quantulum in arcum contortz & plumiformes feu terno 
ordine pilorum ornate . Earum particulam expreffimus 
Tab. IX. num. 27. microícopio recognitam , quia inermi 
oculo eius ftru&ura haud dignofci poteft . | 
Num. 28. intuere Papilionis Probofcidem in heliceim 
pluries contortam , fenfimque attenuatam , prout latere» 
folet in ore Papilionum ; quod in duas partes diffe&ump 
receptaculnm efformat, probofcidis conuolutz capax. 
De hac Moufetus primum medie molis Papilionem dc- 
Ícribens, fic ait; Na/£ loco capillus prouenit birfutuss veluti 
in [ptram f»pius inuolutus . €» pag. 88. Florentibus maluis 
maxime abundát Papiliones ex cuius floribus probofcide 
inuoluta rorem fuccumque dulcem exfugunt ad corporis 
refectionem . Hac tamen locutione non; explicat quo 
nam pacto id peragant , nec ille nec alius. quem fciam» 
partem recognouit ad fugendum inítitutam . £c» inquit 
Ioannes de Muralto obí.82. Zum mella c» fuccos 2 floribus 
arripit extenditur . En igitur fub num. 29. Tab. X. pro- 
bofcidem aliquantulum explicatam ; prout fub micro- 
Ícopio clarifficapparuic. Bifida illa eft vt vides, feu. 
ex duabus fiftulis compofita , qua prope os conne&un- 
tur; & vnicum canalem vtriufque zquiualentem effor- 
mant. Has fiftulas explicat Papilio, vt vides in B. N.T. 
ad rorem florum hauriendum, ( melle enim viuit; & hu- 
more dulci à floribus colle&o ) quo haufto, continuó in 
helicem retrahit. At qua ratione, mirum dictu eft ; Di- 
uinzque Prouidenti infigne argumentum ! Tali enini | 
arte Opifex ille admirabilis fiftulam huic beftiole apta- 
uit; vt celerrime fimul copiofz alimentum f iP pete . 
n 


CAPVI BEXTVM s IILO ug 


En fub num.3 1.ad viuum delineatam probofcidis partem 
extremam ó O. IIIamrexpreffimus ; acfieffet floris fo- 


liolo applicata fupralineam A C. quse pro rorc fubeft. 
Non igitur probofcidis fümmitate rorem excipit ( parum . 
enim & tarde fic hauriret ) fed quamplurimis veluti pa- 
pillis, feu multiplici, vt ita dicam, ore DEF. in lincam» 
difpofitis, quibus flori vix applicatis ; vel vnico hauftu*, 
vel paucis attra&ionibusabunde exugit , immiffo rore» 
in omnes illos minores canaliculos ; à quibus deinde» 
tota fiftula probofcidis impletur. Curiofo Nature infpe- 
&ori remanet hic inquirendum, cur tali ficeu&tura ha. pa- 
pille, quas octo circiter fingulis in partibus numeraui, 
fuerint tali modo fabricatg à Natura, vt clarius expreffi- 
mus litt. D E F. Vides in MM. fiftulam proboícidis , que 
appendices habet perforatas laciniarum inftar . Huic ad- 
necitur papilla in iii. An fortaffe putandum eft Tube:- 
cula illa rore impleri cum attrahitur, nec ftatim à. Papi- 
lione per fiftulam proboícidis deglutiri, fed tot effc re- 
ceptacula pro humore illo feruando, velad aliquam vti- 
lem animalculo fermentationem, & veluti primam dige- 
ítionem , vt dentium ope fit in ceteris, quz dentes ha- 
bent, vel ad eiufdem delicias, quibus frui pro libito poí- 
fit, paulatim attrahendo vitalem & fapidum illum ]humo- 
rem, dum quiefcit, vt acciditin multis Auibus ;qui de- 
glutitos cibos in ingluuie recondunt ; é qua paulatim» 
traf mittunt ad ventrem? 

Dum hzc adnotarem oblatus fuit Papilio prime ma- 
gnicudinis, colore heluaceus & hirfutus , infuburbana,. 
cripta acceptus. Ex eo fiftulam exemi ; quz fub Micro- 
Ícopio expofita non parum ab alia difcrepans apparuit. 
Illam num.32. expreffi in belicem aliquantulum contor- 
tam ; & bifidam . In (ingulis extremitatibus vltra quin- 
quaginta lacinias feu appendices OOQO, viginti papillas 
numeraul, non quidem in vna linea equali fpatio difpo- 
fitas, fed vndequaque à fiftula prominentes vt cxprimi- 
tur 1n aaa. Forma etiam differebant aliquantulum à fu- 
pradidis . 

e Av- 


T^ MICROGRAPHIA CVRIOSA.  - 
$. 1 M. 
Ad P uS nC 


X Papilionibus ad Mufcarum.venatum non inuti- 
lem, vt olim Domitianus » tranfitum facimus; non. 
quidem ad eas exacte defcribendas. Totenim illarum. 
funtípecies, vt in ipfis pingendis ; vcl Apellem fudatu- 
rum dicendum fit, fed vt earum partes precipuas Micro- 
Ícopio vifas exponamus. Cap.56. part.primz pag.235.de 


Viuentibus &c. mentionem fecimus Muíce , qua ex ver- 


me nato in Pifce putrefacto originem traxit, eiufque fi- 
curam promifímus , quae vulgares Muícas imitabatur . 


En igitur illam per partes hicfubijeio & primo loco. 


num. 33. partem extremam corporis. Mufce enimo 
quamplurim3 intres precipue partes diuiduntur, Caput; 
Pectus feu Thoracem, & reliquum corpus, quod cauda 
vicem fupplet. Septem habebat incifuras fubalbidi co- 
loris cum maculis fubnigricantibus , eo ordine difpofitis, 
quo calamus expreffit ; breuibus raris, íed craffis pilis 
fetofa. Venter ex cinereo lutefcente dilute virefcebat. 
Pecori fex pedesadherebant ; quorum pofteriores lon- 
giffimi. Robertus Hookius in fua Micrographia obf. 36. 


defcriptionem tradit pedis alicuius M & explicat . 





quare parua illa animalcula in fummitate tabulati alicu- 
ius fufpendi ; ibique ambulare poffint, neque tamen ex- 
inde decidant; aitque optimam & veriffimam rationem. 
effe vt microfcopio repertam ; Mufcam fub extremitate» 
cuiufque pedis duobusvnguibus effe inftru&as;in maxime 
exiguos omnis generis corporum poros facile intranti- 
bus, & plantas preterea pedum ipíarum innumeris par- 
uis cufpidibus, carminatorum peines referentibus, effe» 
te&as ; quibus facile adhareant minimis corporum poli- 
tiffinorum inzqualitatibus. Pedem tamen non ita ex- 
primit, vt eius obferuationes legenti clariffime fubijcia- 


tur , Expreffit D. Io: Francifcus Grie itque eius 


cxtremitati adhxrere bamulum feu-ungulam ; quibus facil- | 


lime 


es * pac 


QAPVT SEXTUVM Sg. IV. s: 


lime obuia quaque arripity praterea pedes aculeorum maxi- 
ma fcatere copia uon abffmiles inffrumento illo , quo Opiff- 
ces in carminanda «vtuntur lana. Hos aculeos politiffrmis 
infigere vebus, inque znenfa vel muro y abf/gue vllo precipi- 
ty metu diuagari . Figuram ex eius obferuationibus 
translatam hic appono num.34. nec audeo contradicere . 
Nonnulli autem putarunt pedes ipfarum humore» 
quodam glutinofo effe refertos, cuius beneficio maneant 
affixzc in omni re ; quamcumque tangunt ; & quidem fu- 
fpicionem confirmant muícz , quae non folum lignis, po- 
mis , alijfque rebus adhzrent, fed fzpiffime fpeculis per- 
fe&é complanatis ; & finevlla inzqualitate nitidiffimis 
non folum verticaliter erectis , fed orizontaliter iacenti- 
bus ,d& eorumque fuperficiem inferiorem percurrunt . 
ui nam veritatem affequatur deduci fortaffe poterit ex 
obferuatione fequenti . 
 lIacuerant peraliquot dies Vermium crifalides , ex 
quibus deinde orta fuit muíca, quam defcribimus. Dif- 
rupto putamine demum apparuit. in vafe vitreo vbi crifa- 
lides condideram ; & quidem non perfecte formata, . 
Crura enim non bene extenía,& alas implicatas habebat; 
vt funt florum frondes in calicibus:extenfis demum pedi- 
bus huc illuc fupra vitrum diícurrens fefe plurimum con- 
torquebat, ac fi doloribus angeretur : tota fepe intumc- 
Ícens ; vires fuas omnes infumcebat , in repetitis nifibus, 
& interim Ala,qus complicate & humefactz erant,pau- 
latim explicabantur : demum beneficio aeris exíficcatis , 
€ reptili muíca euadebat volucris. Cum his conatibus 
alas explicaret , pedibus maxime extenfis firmiter adhz- 
rebat vitro, non quidem vnguibus . Vitrum enim maxi- 
me nitidum & leuigatum ; poros non adeo frequentes 


fubminiftrare illis poterat; fed quibufdam puluillis ; qui 


in Mufca recenter formata maxime erant tumidi. Illos 
expreffi num. ii & Microfcopio fubiecti apparebant 
perfe&e adhzreícentes vitro;in quo inclufz erant. Num. 
6. pofui eofdem puluillos é contrario- fitu vifos cum. 


vnguibus fupradictis ." Qui puluilli albicabant circum- 


EP tccti 






Giiexi 
P: 24 


3i »  MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


tcéti lanugine breuiffima & pingui humore faturata . In 
alijs Mufcis eofdem puluillos deprehendi, fed minus tu- 


midos, & bifidos vt DT expreísi . Tales retulit 
Hookius pag.168. Schem XXIII. fig.prima; vbi exprimit , 


Vngues pilofos ; mihi tamen apparuerunt femper veluti 
& bubalino cornu facti; nigri , & leues inftar. ynguium in 
Volucribus. 
Adhzrent igitur corporibus muíci n ngui- 
bus, fed cum opus eft fupra maxime leuigata ; beneficio 
nunoris gluti | 
tanquam fudor emanat; & in lanugine ipforum detinetur. 
Hanc obíeruationem alia confirmat curiofiffima,q uam 








eifuperaddo. Dum obferuarem Cyanum Turcicum. ; - 


vulgo Fior d'ambretta , ob odorem fuauiffimum , quo.re- 
dolet ; animaduerti aliqua punc&a nigerrima , & pigro 
motu per foliola difcurrentia. Microícopio oppofita, 


apparuerunt Infecta mihi anonima, vt exprimuntur num. 





8. Tribus conítabant partibus ; capite , dorío; ventres 


pedibus erant przdita, quorum duo infimi ventri copu- 
labantur, quatuor alij Pectori in articulos diuift. 5. vt i1» 
fisura exprimuntur. Capiti bini antenne prominebant;. 
fcptem incifuris plicatiles. Dorfo erant affixe due ale 
in extremitatibus ita connexa , vt nunquam explicari 
poflent. Membrana propterea carebant, longis & niger- 
rimis pilis tantum hirfutz; qui aliquando attollebantur » 


fi; qui ex puluillis pedum compreffis 


polt quem fequebantur feptem annuli adic&ta eauda. Sex 


vt in hiftrice aculei. Sed ad rem noflram.. Quatuor 


priorum pedum extremitates, ita cfformatze erant. 9 vt 
crumenas fimularent é membranula lucidiifima compa- 
étas. His vtebatur Animal applicando fupra vitrum & 


quotiefcumque reptatum geminaret ,. toties crumenulas . 


illas dilatabat, premebatque ijfdem vitri fuperficiem; cui 

hoc modo adhzrefcenscitiffime progrediebatur , in quo 

motu inutiles erant pedes vltimi , vtpote talibus puluil- 

lis humeóctantibus orbati ,, & fimulac vitro impingeren- 

tur , illico propter leuorem labebantur. Similes pedum 

lapfus notaui in Pediculis , Pulicibus, ceterifque huiuf- 
| modi 


pius 3 2 ' x 
dd ens xc mE oe cu 


CADPDVT SEX LI VM.:S.. IV. 53 


modi infe&is inter duo concaua vitra inclufis , licct lon- 
gis ; aduncis, & firmis vnguibus effent praedita. Expceri- 
mentum fumat curiofus ; ponendo aliquod huius generis 
lupra laminam vitream perfecte Icuigatam ; deinde fi at- 
tollat, vertatque, vt ea pars, in qua eft animal , planum» 
orizontale rcfpiciat, cadet profecto Animal , fed hzrebit 
diu muíca , laminamque pro libito fine ruinz metu per- 
curret . Certe mihi pluries accidit refpicere Cimices 
in vitrea cucurbita inclufos , nunquam ad eius os potuif- 
Íe peruenire ; etenim progredientes ftatim ac ad latera, 
alcendebant aliquantulum verticaliter erecta, labebantug 
ad fundum. | 
Dubitaui propterea, An idem putandum eflet de ftel- 
lione, qui frequenter hic Roma fub tectorum imbrices 
latet ; & tempore zftatis circa feneftras domorum auras 
captat, feu mufcas, vt varij putant; ancupatur . Haret il- 
le non folum fub cubiculorum fornicibus , fed feneftra- 
rum vitra citiffimc percurrit , pertrahitque fui corporis 
molem non parum grauem . Ad examen igitur rcuocaui 
eius pedes ope microfcopij, eorumque digitos vidi ar- 
matos quinque vnguibus breuibus ; maximeque aduncis 
& acutisinflar vnguium in fele, & preter vngues totam 
digitorum partem; qua fubie&um corpus reptantes tan- 
sunt, in plura puluifcula mollia & humida effe diuifam, 
co ordine & numero vt apparct num. 39. - nos 
Hzc notafle fufficiat circa pedes Mufcarum, quoruni 
duobus anterioribus pro manibus vtuntur , quatuor alijs 
iuuamtur in inceffu. Nunc alas infpiciamus, quarum ta- 
men remigio non vtuntur, vt Vefpertiliones. Si quis 
diligenter eas infpiciat , quando fub fole expanduntur ; 
varijs pictz coloribus apparent , ceterum é fubtiliffima, 
& diaphana membranula compacte funt, quae neruorum 
beneficio. expanfa conferuatur . Sed quam. varias ir 
mufcarum alis neruorum difpofitiones Natura effnxerit , 
quis valeat explicare ? modó plures modó minores nu- 
merantur , totidemque funt eorum diucrfe compages 
quot diuerfze funt Mufcarum fpecies. Alam defumptam 
| é fu- 





$4 . MICROGRAPHIA CVRIOSA : 


€ fupradicta mufca hic num.4o. exhibeo microfcopio 
auctam, in qua fideliter & ad viuum expreffi neruorutuo 
feriem & connexionem , quibus compactaerat. In vtra- 
que parte membrana, quai inter neruos continebatur 

 breuibus & raris fpiculis munita apparebat , infuper eius 
timbria exornata quadam pilorum ferie ; quam non vidi 
in Schemmate XXVI. vbi Hookius fig. 2. muíce alamb 
elegantiffime expreffit; an ex incuria fculptoris,an ex de- 
fectu al omifla illa fuerit incertum eft; vnum fcio , illam 
femper à me obíeruatam fuiffe vt in fruftulo ale ad vi- 
uum delineatz num.41. ex quo arguitur , adeo muícam» 
fuiffe microfcopio auctam , vt de ca dici poffet tritum il- 
lud. De muíca Elephantum facere. 

Quandoquidem Elephantis nomen vfürpatum eft, in 
mentem reuüocatur Probofcis, quam cum Elephante ha- 
bet communem, quaque depafcitur, & affumit . Mura. 
vleiftitur, inquit Mouferus, noz aculeo vt Apis c Vefpa s, 

fed ore Qv proboftide .. Ex ipfa dens foras prominet quo pun- 
git; lac, e fanguinem bibit, quem non magno dolere fed ti- 
zillante, eorum » quos pungit , exbaurit. Dentem tamen, 
non defcribit nec exprimit. Griendeliusobf.11. fig.6. de 
7», ula he refert. [ Vulgo muícas acriter pungere aiunt , 
» quod ramen veritati haud videtur confonum; quin po- 
» tius roftri huius , feu promufcidis ope interpremunt, 
» quod ab alijs Culicum fpeciebus fingulare habent , in 
» roftello enim fiue lingua muíce ne veftigium quidem 
aculei eft, quin potius forcipe gaudet ; quz fefe aperit 
; iterumque pro libito claudit. ] Cl. tamen Hookius in 
fü Micrographia pag. 163. defcribit exacte mufce acu- 

leum eius figuram ex Schem. XVI. fig. 3. acceptam tran- 

ftuli in meam tábulam num.42. vt clarior fieret Hookij 

rs defcriptio ; quz i1 Ephemeridibus Litteratorum refertur 
cembris fic. Conftat aculeus muíce ex duabus partibus , cuius 
prima d. b. plures habet nodos, fiue iun&uras fg. h i. 
preterea plures aculeos p. q. r. f. t: perfecte vngues cati 
alicuius reprefentantes, quos mufca extendit & retrahit; 
quando lubet. Altera pars cufpis eft aculei ; qua in pri-- 

ma 


$5 











CAPWT SEXIVM $.IV. 5j | 


» ma perinde atque gladius in vagina inclufa eft, quz 
» etiam pluribus ab vtroque latere vnguibus ux y. eft 
» armata , atque eis adhaeret auleus vulneri à muíca in- 
» flido, qui etiam impediunt , ne illud iterum conftrin- 
»; gatur. Quod vero maxime dolorem aliquem excita- 
» re poteft liquor aliquis corrofiuus & venenofus vagi- 
» nainclufus , in vulnus immiffus corrodit fibras & in- 
» flammationem efficit. Ex vltimis verbis probetur an- 
Íía inquirendi, an Aculei , Dentes ; & Vngues multorum 
animalium, quorum vulnera mortem inferunt, illam efa- 
ciant humore aliquo in vulnera immiffo , & quo nam pa- 
&to id fiat, an potius alia ratione ; quam alibiad trutinam 
Obíeruationum expendemus . Ceterum HookiJ obferua- 


tionem non refpuo ; quamuis in mufcis vulgaribus pro- 
bofcidem femper obferuauerim ; & nunquam aculeum» 5 |. 





! | im  & nunquam aculeumn ; PA 4 Lr 
potuicenim illud obferuari in aliqua mufca mihi ignota. LIBI Ke 
Patent vero in omnibus oculi ; qui f iffitij, & Me see 





maximam capitis partefi occupant, Primüm à fe obfcr- p A AT 
uatos affirmat Io: Baptifta Hodierna in opuículo cui titu- 7" "^: Cg. 
lus eft l'Occbio della Mofca, vbi ait , Vedefi nella Jfuperficie f- 6.7.8. (eee, 
cenue[Ja dell'ecchbio, detta Cornea dalla durezza, che tiene, hoe K [7 eene, 
e dall'effere trafparente come uua lamiuetta dicorno am- 9 fonti ó moe 
biente tutta la foflanza dall'oeccbio «n arandiffimo numero' 2. eee, Ín Afta 
di ordinatiffrme festtioni deffgnate. e ttvate per linee curue e ns ex. dee Ay 7 
circolari, cbe tra di loro fono equidiffanti e paralelle , cbe fart. Xx. [^ 15e 
attrauerfandoff le uue con le altre ad angoli vetti , vendono ef Aud ue pans A- 
tutta la conuefftà dell'occbio diffiuta in numero cosi gran- Axa. e22. A ni 
des cbe eccede 1l tremllenarioyrapprefentando l'ambito del ve Fsnan, p. A. 
occbio vn emisfero diffinto 1n tre mila piazzette quadze, cbe ey A8 (N. s n 
ra[[embra ua vagbifma firuttura di mofaico di cotante» 
particelle uguali commeffe . D. Griendelius vero obfer.z. 
fig.8. talem oculum delipneari curauit; additque p/u/guam 
millena quadraturarum millia fuum detexiffe Microfco- 
pium. At D. Hookius ; qui acuratiffime fuam microgra- 
phiam calamo expretfit in Schem. XXIV. Obf. 42. dcli- 
neauit oculum reticulatum quidem , fed in vnoquoqueo 
is Ípatiolo o oscollocauit ; & cum proportione 
pau- 



























;6 —— MICROGRAPHIA CVRIOSA;  — 
paulatim diminutos . Eius particulam é Schem. XXIII. 
fig. 3. defumptam hicfubijcio num.43. in qua orbicula, 
nouemdecim difpofita tali modo funt, vt inter ea rema- 


neantfpatiola trium angulorum , qui e lineis curuis glo- 
bulorum mutuo fefe tangentium procedunt. In fingu- 


is apparet duplex obie&um , nempe feneftra cubiculi. 


oppofita . | 


Ego meam obferuationem expono alic lum à fu- 


pradicta difcrepantes. Pluries enim infpexi corneamo 
fuiffe quidem diuifam à Natura in zquales particulas; vt 
ait Hodierna, at non ita ductas diuifionis lineas ; vt qua - 
drataformarent, fed areas fex angulorum , in quorum. 
fingulis cornea pellucida protuberat globuli particulam 


fimulans , fpatijs intermediJs triangularibus obícuratis . 


De numero taceo. Nimium enim laboriofum erat nu- 
merare . Hac globulorum diífpofitio clariffime fub mi- 
crofcopio patuit contra lucem expofito. Vidcbam enim 


extremitatem cornez difruptz non eo modo ;, quo in; 


A B C. Hookius delineauit, orbiculorum fcilicet circum- 
ferentiam , fed duo latera Hexagoni perfe&iffime ab alijs 
propinquis feparata vtapparet num. 44. TN 

Non defuit qui talem globulorum congeriem putauec- 

rit auditui potius 1nferuire » quam Vifioni . In Epheme- 
ridibus Litteratorum Romanis anni 1669. refertur P. 
Francifcus de Gottignies in Collegio Romano S. I. Ma- 
thelis Profeffor in hac fententia fuiffe , cui me fubícribe- 
re vetat operofía & valde accurata anatomes , qua Ioan- 
nes Baptifta Hodierna hanc Infe&orum particulam exa- 
minauit, illam percurrat curiofus in tractatu de oculo 
mufca Panormi impreffo 1644. 

Cur talem oculi ftru&uram Natura fabricauerit in mu- 
cis alyfque Infectis puta Papilionibus &c. non adeo 1115 
promptu eft iudicarc . Petrus Borellus obf. 5 5. dixit mu- 
Ícas per cancellos cernere; cv fortaffe pro «ono mille accipere. 
At ratione & experientia improbatur hxc opinio. Ve- 
rius Hodierna exiftimauit illa folum obiecta videri, quo- 
rum fpecies perpendiculariter per corneam immiffa. ad 

cen- 





Uleesc aem n s 
Erane 


CAPVT SEXTVM $. IV. 57 


centrum oculi poffunt peruenire , in quo vifio perficitur, 
non quidem obferuando per talem corneam in multipli- 

ces orbiculos diuifani, aliquod obiectum, illud videmus | 
multiplicatum; ac fi fpecillo diuerfarum facierum intuc- 
remur. Probabilius dicam Naturam , quz nihil fruftra, 
operatur, cum huiufmodi Infectis tribuerit caput & ocu- 
- los immobiles ; quos nequeunt pro libito circumferre ad 
euitandum quidquid nocumento effe illis poteft ; huic 
defectui fupplere oculo emiffitio in plures quafi oculos 
diuifo ; quibus ftatim quacunque in parte dignoícunt 
quidquid fibi vtile vel noxium aderit. Hanc rationem, 
deduco ex verbis Galeni, qui cap.8.lib. 10. de vfu par- 
» tium ait. [. Non é quauis pofitione vifibilia omnia, 
» cernere poffunt oculi, cum neque ex obliquis ac late- 
» ribus, neque ex pofterioribus, neque ex fuperioribus ; 
» neque ( yt fummatim dicam ) aliud quidpiam , nifi 
». quód pupille ex directo queant cernere ; fi igitur im- 
» mobiles penitus oculi extitiffent ; quod fibi ex directo 
» Oppofitum effet dumtaxat videntes, pauciffima pror- 
» fus videremus: ob eam íaué caufam ea fic difpofuit, vt 
» plurimum circumagi, & cum ipfistotum etiam collum 
» admotum facilé habile &c. Diuifit autem opus reti- 
culatum in plura fpatiola exagona, vt quamplurimas par- 
ciculas collocaret aptas ad vitionem . Superficies enim. 
fphzrica in nullas figuras equales melius, & in maiorem 

numerum diuiditur, quam in exagonas. Quotveró ille 
fint in mufcz oculo non adeo facilé eft numerare . Refert 

Hookius in fingulis oculis feptem millia eorum incfíe . 
Quandoquidem dc mufca fermo füit, apte hoc in loco 
addam tres mufcas mihi anonimas, quas forté deprchen- 
fas Microfcopio fubieci. Erantille adeo parue, vt vix 
. oculo inermi diftinguerentur, fed in ea parua mole quam 
ingens elucebat Diuini Opificis peritia! Ex imagine» 
ipfarum facilé deduci illa poterit. Num, 45. repraíen- 
tatur mufca minimz molis , quz in farina triticea paíce- 
batur, fenis pedibus, alis breuibus & anguftis munita, . 
Caput valde compreffum & thoraci adharens 1Hli crat; 1a 
h quo 


;8 MICR OGRAPHIA CVRIOSA. 


quo duz paruz antenna & rari pili. Poft dorfum feque- 
batur annulus & venter in fpeciem Coni formatus ; huic 
tres aliz appendices veluti campanulze coniungebantur . 
Num. 46. expreffi aliam» qua dum fcriberem 5 fupra pa- 
ginam requieuit;in motu cclerrima. Pun&um calami, nifi 
motum habuiffet, eam exiftimaffem , adeo nigra.crat. & 
parua. Microícopio vifa apparuit vt expreffiin tres par- * 
tcs diuifa, caput, dorfum, & ventrem. Huic duo copula- 
bantur appendices veluti baculi fragmenta rotunda ; & 
tranfueríim diffe&ta:é Dorfo promincbant binz alz valde 
. longz, fed anguíftz. Capiti poft binos globulos dux lon- 
gx antenug valde acuminatz X& aliquantulum flexibiles. . 
Senis pedibus reptabat in tres articulos diuifis.quorumo 
medius albus erat, cazteri vt & reliqua partes piceo. co- 
lore infecti. Num. 47. cam pofui x quam in vafculo vi- 
trco reperi; vbi poma granata putrida condebantur . Mi- 
nima erat mole, & licet alas haberet , faltu potius quam 
volatu vtebatur; & velociter pedibus reptabat. Erant hi 
in tres articulos diftincti; quorum vltimus in odo alios 
diuidebatur. In capite , quod fere rotundum erat , binz 
antenna decem nodulis plicatiles prominebant ; venter 
in extremitate valde amplus quinque incifuris compa- 
&us, & duabus fubtiliffinis alis , altera alteri fuperim- 
pofita tegebatur . " | 
Hxc alia fub num. 48. delineata , cafu inuenta , mole 
minima; vt vix digtofceretur oculo inermi , fub Micro- 
fcopio pofita valde venufta apparuit . Colorem ex eneo 
aureum oftentabat, oculos rubeos , & fere totam capitis 
molem implentes , pilis raris breuibus & nigerrtmis hir- 
futa : pedes illi erant in tres articulos diuift ; dorfum in» 
duas partes diftinéctum, huic venter copulabatur noueni» 
incifuris aliquantulum flexibilis ; infuper duz alefenr- 
per expanfe é tenuiffima membranula diaphana à nigro - 
ncruulo circundata, & piceis maculis notata; vt exprimi- 
turinfigura. -.— 5 iu 


Numerus 49. indicat mufcam pulcherrimam quis poft - 


fex meníes é nucleo gallarum , prodijt ; volatu & 
motu 


€ 
icdtaipc ee Der d 


CAPVT SEXTVM S.IV. 5o 


motu tarda ,licet quatuoralis & fex pedibus effet predi- 
ta. Colore heluacco infecta, tota frequentiffimis & bre- 
uibus pilis villofa. Caput notaui amplum & depreffum 
cum oculis reticulatis fed. paruis. Ex eo prodibant due 
longz antenue plurimis articulis plicabiles, infuper alia 
duz appendices tribus vel quatuor partibus compofite . 
. Illud expreffi feparatum fub num.50. ex ea parte vifum ; 
vbi os apparebat verticaliter bifidum vt in Papilionibus, 
fine vlla probofcide . Sub numero 5 r. delineaui partein 
extremam cruris cum duobus vnguibus harpaginis inflar 
concinnatis. Alarum flru&ura valde notabilis fe obtu- 
lit; Minores cnim fine vllo neruorum additamento ad 
auras panduntur, maiores vero plures habent neruos ar- 
tificiofe difpofitos ; omnes tamen alz frequentibus pun- 
ctis piceis funt notate. Cum eaxdem plicarentur , ven- 
trem fere media fui parte fuperabant longitudine, & ner- 
uorum difpofitionem indicabant ; vt fub num.5 2. expri- 
mitur. : 
Aliam. mufcam minimam & nigerrimam examinaui 
curiofo Nature rimatore dignam. Eam vides fub num. 
. cum oculis emiffitijs, reticulatis, proboícide amplií- 
—(urplcbili ; cruribus longiffimis ; vt in culicibus , 
quinque articulis. compofitis ; alis pilofis fupra plures 
. neruos extenfis .. Torace amplo & villofo ventre quin- 
que annulis & cauda bifariam diuifa; velociter gradieba- 
turs binas ramofas antennas ceruorum inftar oftentans. 
Vnde prodierit incertum eft. 

.His adnecto fnb num.s4. Infectum anonimum not. 
minus elegans quam rarum. lllud fupra faxum viridi 
lanugine feu mufco circumlitum detexi microfcopio . 
Erat enim adeo paruum, vt fine illo ab oculo non poffet 
videri. Nigerrimum apparuit , exceptis cruribus , quz 
minio faturata micabant , ficuti oris mandibulaz forcipis 
inftar concinnatz . Prope has promincbant é capite» 
dui longiffime antenne intres articulos diuifz , qui- 
bus rectc extenfis, veluti duabus lanceis non folum iter 
pertentabat ; fed frequenter extremitate vncinata apprce- 

hono hen- 


6» ^ MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


hendebat quidquid obijciebatur, vt greffüm hoc pa&o 
facilius promoueret . ni ug üh 


T me 
PEDICVLVS, PVLEX,ET CIMEX. 


Oft Culicee & Mufcas alia tria Infecta expono homi- 
ni infeftiffima. Primum Pediculus eft, Pulex Se-- 
cundum; Tertium Cimex. Horum duo prima multi de- 
fcripferunt , precipue Hookius. Quamuis fgdius nihil 
fit quam Pediculus : repraíentatus tamen per microfco- 
pium tam eft notatu dienus;quam horridus afpectu. Ecce 
figura nis s-quam Hookius dclineari curauit; & perfecte 
nee obíeruationi collimans . Dubitatur circa tale Infe- 
&um An aculeo praeditum fit; quo pungat , an potius ri- 
cu mordeat. Supradictus Hookius in pixidem inclufit. 
aliquod eiufmodi duos dies ; neque illi dedit quod ede- 
ret, & manui fuz impofitum ; obíeruauit poftea immer- 
fifle rofirum fuum D. in pellem , neque tamen vlla fatio- 
Obf z. ne aperiri ri&us apparuit. Griendelius vero cum triduo 
"£3* — fpatio capfüla pediculum fine omni. vi&u inclufum cu- 
ftodiuiffet, affirmauit obferuafíe; eum manui fue impofi- 
tum przparaffe fe ad fuctum , vidiffeque quoque nafumi. 
eius fatis profunde cuti infixum ; immo aperto ore per- 
cxiguum fanguinis fluxum ftatim ex promufcide in ven- 
trem, atque vbi cor & hepar cum pulmonibus locum ha- 
bere videntur dcefinentem .. Obferuaui ego illum pluries; 
femperque promufcide orbatum vidi;& non nifi rofirum. 
eleprehendi ; in quo caput acuminacur ; &aliquantulum 
aduncum , quo vulnerando excitat in cute dolorem ; & 
foramine inftru&o fanguinem exugit, qui ad interanea | 
cranímitti videtur fub microfcopió motu quodam vnudu- - 
latorio , qui cum iucunditate confpicitur melius oculis; - 
microfícopio armatis , quam defcribitur. Ceterum fex | 
conftat pedibus cancrorum inftar combinatis tribus ma- 
| iori- 





CAPVT SEXTVM S V. é1 


ioribus, totidemque minoribus articulis. In extremita- 
ce cuiufque pedis binas vngulas habet ; quibus capillos 
apprehendendo fupra eofdem inambulat ; Si cum Pulicez 
coniungatur, ait Philippus Iacobus Sachsin mceffe obícer- 
uat. microfcopics pugna fiet; quafi duoruni monftrorum» 
in amphiteatro , vt & motus ; & ebullitiones;fanguinis 
ab ird excitate :confpiciantur.: Experimentum fumpfit 
Griendelius, viditque tanta inter aculcata hzc cataphra- 
» &a infecta obortam pügnam; vt vix, ait ille , fufficienti 
», admiratione deícribi queat, quo furore aculeatos fuos 
; pedes & vngulas fibi inuicem immiferint ri&u. & pro- 
»; mufcide fefe prehenderint ; & ingenti cum acerbitates 
5» cutiiufixerint ; vtifanguine fic vchementiffime com- 
» moto; tumultuario quodammodo conciderint , & in- 
», uicem fibi certantes; quafi de victoria obreperint, non 
,; fecus ac fi pediculiloco Crocodilus ; & pro Pulice in- 
»cruftatus Rhinoceros certarent. Hc. innüilfe: fuifi- 
Cjat;,! vt; cuiufuis? pateat quam mita (int. Nature opéra, 5 
qu& in minimis táhta fuat /|vt omnem füperent. captum , 
& cum nobis: talem Microícopia , preftent vfum ; :exhi- 
béant Creatoris.oprimiüneffüábilem Potentiam & Sapien- 
 tiams qui minimis hifce particulis vifum fugientibus mi- 
ram partium. ftrudturani concefft í 500 o uos 






De Pulice ,. quem nim.56.; expreffi ; parum eft quod 
áàddam; Conuenit enim.cum 1magine ab EHookio diligen- 
tiffime expreffa; in qua videcur Aatmnaliloricatum & lori- 
gisaculeis munitum . Exprimi etiam.curauit :eius; 30a 
ginem in fuis obferuationibus;D. Griendcelius. & Rome 
1685. publicauit; D. Tortoái s: at Cálcographi incuria. , 
vt putoshonrfideliter.delineatam; précipue:aculeums quo 
fanguinem Animalium Pulex: exhaurit;. vel fortaffe: ob 
drfficultatem, ob quam ille exa&ie obferuari non. poteft; 
prominet enim fub: binas capitis antennas intcr binos 
zrticulos, duorum anteriorum, pedum ; ijíque vt. pluri- 
mum occultatür . bx curs Tut 

Vt poffit Nature rimator. obferuationes. iterum. iníli- 
tuere;.& meos fupplere defectus; placui t talium Aucto- 

rum 





Mifce! 


euriof. 


tom. tf. 


pag. 


25 


Apud 


cap.28. 


62 MICROGRAPHIA. CVRIOSA ; 


rum obferuationes adducere ..Num;5 7. eft Pulicis acu- 
leus à.D. Tortoni Typis datus .. Num.58. exprimitur 
co modo; quo D. Griendelius retülit obf.2..&9. 4. Num. 
vcró 59. illum pofui ab. Hookio fignificatum - Denique 
fnum.6o- delincaui , vt mihi füb. perfeatiflinis mide 
pis pluries & pluries apparuit. .;. 

Quatuor igitur partes clariffime recognoui imeius ri- 
é&u perfediffimo microfcopio armatus ,. quod dedalez 
manus D. Adriani Henrici de. Raueívay hollandi mihi 
fuppeditarunt . Hic enim vir maxime Ingeniofus & mo- 
rum probitate aque preclarus ;: tanta folertia: ad animi 
fui laudabilem relaxationem hzc inftrumenta | optica, 
conficit, vt certe fine vllius iniuria exiftimandus fit nul- 


li Artifici fecundus. Prima & fecunda funt Á & B. que 
partem fuperiorem roftri Auium exprimunt fed: bifidam 


verticaliter & valde acuminatam, & cornea lbosina com- 
pacdam. In medio huius bifidi roftri collocatur probo- 


fcis D. membrana duriffima conftans, & raris pilis hifpi- 


da. Eft hec in longitudine bifariam diffeéta inflar ma- 
nubrij cultri plieatilis ; recipitque int£á/cauitatem acu- 
leum C, quo vulnerat , &fanguinem attrahit. Fiftuloe 
enim inflar cauitatem habet ; per quam ad guttur O. fta- 
tim tranfmittitur fanguinis & vulnere accébtus: i; Cum» 
ad vulnus: difponitur áttollitur' vagina: D, &-extenditur 
aculeus C. eo modo;quo videmus Lumbricosacuminari 
aliquando; quem profundiffime infigit cuti animaliums . 

Sub num.ó1. indicaui eafdem partcs infra rofirum de- 
preffas ;- Tüb:num.62.. eafdem fupsa roftrum maxime ele- 





uatas . In criplici eüim fitu obferuatas femper ;eafdem 


recognoui , cum pulex glutine affixus papiro: tabie qua- 
dam.excitatus; fepe eam fiftulam été — 
aculeum paratus ad vulnera i. 


Quod. ad huius Animalculi genefim attinet s innuimus - 


C3p.72.. partis prima. de Viucntibus. probabiliter fponte 
primüm prouenire iuxta multorum fententiam , licet ali- 
quam deinde prolem efficere valeat, vt illi probant. Pu- 


lex enim 2 Hupoto tefte, quafi pulueris filius .. Ari-: 


Ítote- 


SS ey doa P mig 
qi Sroacn ie : 


e 


E 


CAPVT SEXTVM $. V. 65 


ftoteles lib. 5. dc hift. Animal. cap. 31. afferuit fieri ex 
fordibus ficcis & aridis tanquam ex materia. Lib. vero 
primo de gen. Animal. cap.16. addidit ex coitu generare 
quofdam vérmiculos inflar Oui. Suammerdamius de» 
Irfectis pag. 66. docuit illum originem habere ex lende, 
in quo fubrufum colorem induit , & omnes mutationes, 
quas in lende fubit microfcopio fatis accurate obferuari 
poffe . Egoauten, vt verum fatear , talem ex lende pro- 
 pagationem nunquam potui obfíeruare. Potui quidem, 
difpofito pulice intra.duo concaua vitra ad obíeruatio- 
nes, videre oua ab illo producta; qu: num.63. delineaui 
ülbiffima & nitida. Ex illis puliccs expectaui, prodijt 
tandem ex vno eorum paruus vermiculus albus, qui 
breui temporis interuallo perijt, reliquis ouis penitus 
exficcatis. | | 


Naícitur vero ex lend« — Cimex, Tertium ho- 


mini Animal moleftiffimum , loquor hic de domeftico 
quod propofuimus. Illud expreffi num.64- inftar facculi 
oblongi cum operculo, prout Tub microícopio apparuit . 
An vero lendes feu oua ab alijs producantur incertum, 
mihi eft:certiffimum veró, me nunquam potuifle obtinere 
à cimicibus quamplurimis in cucurbita vitrea cum. ore» 
aperto feruatis prope rimulas lecti, vbialij multiplica- 
bantur. Ex qua obferuatione Ariffotelis & Moufcti fen- 
tentia non parum roborari mihi fuafum eft, affrmantium 
eos generari ex humoribus circa leds putrefcentibus , 
& e lignis paulatim exudantibus, quamuis poffunt etiam 
coitu propagari. Falfo tamen dbur Moufetus Cimicem 
pedes habere inxta collum brenes vtrinque tres. Eius 
imaginem nu. 6s. exbibui iuxta prototypum pluries dili- 
genter obferuatum , nec apud vllum rerum naturalium» 
perícrutatorem ad viuum expretfum . 

Senis cruribus in tres articulos diuifis reptat velocif- 
fime ; quorum pedes binis vnguibus aduncis D. arman- 
tur. Ecapite binz prodeuntantenne C. in tres particu- 
las diuifz adiecto globulo in earum radice, illis iter per- 
tentant in curíu, fub eifdem eminent duo tübercula , in 


qui- 


64 . .MICROGRAPHIA CYVRIOSA: 


quibus rotundi oculi F. & pluribus elobulis compa&i 
cfigiem frage feu frudus ficomori exprimentes'; Pilis 
raris, breuibus & craffis omnia . membra. villofa fant. 
Inter hzc Aculeus, quo ferit prodigiofus .. Intuere pra 
bofcidem A E. veluti intres particulas diftin&am: & pli- 
cabilem in A. Hanc femper pectori adhrentem feruat 
inter duo priora crura; eleuat vero celerrime, cum ad fu- 
&um [fanguinis adhibere vult , & angulum rectum . effor- 
mans ; ex illa; tanquam é vagina acutiffimam acum B. 
emittens; profundifsime vulnerat... 009 


ACFLEI,SPINTG, DENTES, EXP 
VNGV.ES acuminata. 
"Vandoquidem de Aculeis horum Animalculorutn. 
homini Beftijfque infefüifsimorum fermo fuit. in 
memoriam rcuocatur controuerfia illa percele- 
bris inter Scriptores inquirentes: an Acumen Aculei; 


uo lethaliter vulnerant Scorpiones, vel altem maxime 
nocent, ficuti & alia Infecta ; puta Crabrones , Vefpas & 


huiufmodi, foramen aliquod habeant ) per quod noxium 
humorem immittant in vulnera. Ínfit nec ne foramen» 
aliquod Vnguibus Auium rapacium , Spinis Pifciumo ; 
Dentibus Aranearum, Luporum, Canum , Serpenrum & 
precipue Viperarum . 


 Controuerfia quidem curiofifsima hzc eft; fed accura- 


to oculorum examine omnino componenda. Si enim» 
Aranearum dentium moles adeo augeatur microfcopio , 
vt Elephantis dentes repraíentent; in illis rimulz omnes 
clare patebunt ; & videbitur vc ampla cauerna foramen, 
quod aciem oculorum effugiebat . Confido enim, verbo 
abfit inuidia , quamplurimos fic detegendos effe errores; 
quos plerique maiorum , tum ob £alías aliorum narratio- 


nes , tum induftriz experimentique vitio commiferunt; - 


Yt 


CATPVT SEXTVM S. Vl. — 65 


vt iam aghituri fint Homines, qui attendere in hanc rem 
velint; quam neceffariam, & quam vtilem his nos propo- 
fuerimus difquifitionem. Et vt fingula breuiter perlu- 
ftremus;circa Scorpionis aculeum paucis me expediam... 
Galenus lib. 6. delocisaffe&is cap. 5. dicit illi foramens 
pullum inefle; Plinius, Tertullianus S. Hieronymus, 
5. Bafilius , Aldrouandus & alij contendunt Scorpionem 
non ferire tantüm aculeo, (ed ex co excernere aliquod 
vénenum 5 illudque in vulnus immittere. D. Francifcus 
Redi refert à fe examinaeum fuiffe talem acelcum fub mi- 
crofcopijs optime claboratis, fed fruftra; immo expertum De Ge- 
íe efle talem aculeum;praíertim in Scorpionibus Tuneta- UNT 
nis duriffimum , & talem , vt nulla ratione ita comprimi D im 
poflet, vtforas prodiret quidquid incauitate aculei con- pres. — 
tineretur. At demum cum veram effe crederet opinio- Hollose 
nem Galeni, cafu fibi accidifle , vt in acumine minutiffit- 
mam & fere inuifibilem guctulam aqua candide videret, 
qualem poftea multoties vidit, cum iratus motu fcorpio 
ferire nitebatur ; indeque collegiffe verum effe, quod 
Alinus, & Graecus Scoliaftes Nicandri dixerunt , affic- 
mantes , aculeum Scorpionis víque adco infenfibiliter 
perforatum efle  vromnem oculi aciem foraminis illius 
ítru&ura effugiat, Huius veridici auctoris obferuatio- 
nem amplector. Contradixit vero Ludouicus Lucatel- 
lus medicus hermeticus in Arcanorum Theatro cum ícri- 
plit 5 Scorpios nullo fufo «ueneno » fed tantum aculeo caudee 
aut interitum, aut graue uegotium percu[Jorum «vita face[- 
(fere « Quemadmodum  aculei ceteri , cortice qui leuiffmi 
eum fmtynibilominus in cutem adatfi,doloretm ruborem y ta- 
morem non contemuendos inferunt . 
Ex Animalculis natura armatis Apes funt ; beneficum 
alioqui genus, quarum & Vefparum inter venena per 
plerofque Scriptores rcponitur punctura. His Crabro- 
nes grauius fauciant vt carnem alte extumefaciant , X —— 
dolore verberent. Sic Auium rapacium Vngues ac Ro- Lib.7. de 


ICY. Vad- : 


ftra malefica, licet intrinfecus minime venenata cenfet "7 v2 


Cardanus, & venenatos opinatur aculeos omnes Pi- ;;4 7. 
i Ícium; 


Ín Vipe- 
ra Dith. 


Lib.*.de 
abd. rer. 
cauí.c«15. 


66 MICROGRAPHIA CVRIOSA . 


fcium , prafertim Paftinace marine. Angclus Aprofius 
Eremitarum Auguf(tinianorum Decus ; vagues humanos 
prodidit venenatos. Ariítoteles lib. 9. hift. Antm. 44. 
affirmat idem de vnguibus & dentibus Leoninis, Baccius 
lib. de Venenis ; venenatum facit Lupi & Canis rabidi 
dentes. Culices, Pulices, Cimices & hoc genus in Ve- 
nenolis repofuerunt Arabes Auctores ; quia beítiolas 
huiuí(modi venenum przfeferunt morfu . 

His omnibus tamen foramen negauit Natura, per 
quod veneficum liquorem vulneri immittant, quod ocu- 
lis clarifime. patet ope microfcopij. Vnde autem tu- 
mor,;dolor, atque interitus deriuet ; cum fauciant ; non. 
eadem inter Scriptores opinio eft . Plures ob caufas hoc 
fieri docet Seuerinus, illamque exiftimat non minimames 
qux ex ceco Vulnere , de quo nulla fanguinis effufioneo 
facta , ille grurmefcit à» venene[cit , verba. funt Seuerini 
edo&i à Ioanne Fernelio , qui grumefcentem fanguinem 
ad proximam veneno prauitatem deduxit. Colli(ionis 
plerumque vitio nerucis particulis defixe, quam: peffi- 
mam omnium caufam aduertit Ambrofius Pareus lib. 20. 


cap. 9. Eformaaculei feu dentis etiam prouenire pofle» 


docet Cardanus lib.rz.de Venenis , Quippe multum fa- 
cit modus & forma teli ladentis .. Sic in. enfibus. lima. 
exafperatis plurimum atrocitatis ineft , fic aduncis & 
hamiformibus telis . 

Deriuant etianr ex humore noxio, qui circa dentes 
vcl aculeos effe folet ; & ab ipfis eo afpertisin vulnere» ; 
dum feriunt, relinquitur, & quó potentior ett eó magis; 
ac citius corrumpit , vertitque in naturam fuam fangui- 
nis maffam; vt iguis, qui vrendo crefcit . Venenum enim 
Serpentum , ait Ambrofius Leo Nolanus probl. 32 x. eft 
bilis calidifsima & fubtilifsima , qua fic cito intrat cor- 
poris meatus, inque eis corrumpit, quas inuenit humidi- 
tates, vertitque in faporescraffos, ac venenofos .. Vene- 
num canis rabidi atra eft; qua fpiritus adftringit, atque 
exliccat , refrigeratque immedicabiliter. In irato enim 
animali bilis fubtilifsima in totum corpus diffundi- 

CUI 


GAP BBEXTVM S Vi  é& 


tur, & fic de ceteris philofophari debemus. 

Hanc vltimam nocendi tationem in multis accidere» , 

pro comperto eft , precipue in Aranez larentine & Vi- 
perarum morfu . Dentes vtriufque' microfcopio exami- 
natos hic propono. Primo loco num.66. Dentes duos; 
qui in Vipera maximi -d macupb VM 
tur. Illos fic defcripfit Seuerinus. Dens Vipere tenuis y i 
acutus , aduncus , Jub extremam cufpidem bifpidus , multi- 
» plex à» fofiulofus. [ Cufpis enim acicularis eft , quz 
»» folida pariter & acuta nulli Beftiarum generi ferarum, 
» noninquam Vrío, non Apro , Leoni, Tigridi, Panterz 
» autquibuídam Feris inditum dentem cauum tum fe- 
» cundum longitudinem , tum fecundum amplitudinem, 
» preterquam viperino , nimirum vt fingularis & iuau- 
» dita foret huic 1n nocendo prarogatiua , quain cauita- 
, tulam edo&i fubdoli &ginetz , ne viperam ipfi tra- 
antes iaculato inde veneno conficiantur ; mafla vi- 
;» Ícida confueuerunt obdurare , Galeno monitore lib. 
» de Theriaca ad Pifonem . ] 

De ijídem loquens D. Redi Obfer. de Viperis pag. 58. 
» ait. [ Di&i Dentes interius funr caui & perforati ca- 
» nalium inftar, víque ad extremum apicem; & viderunt 
»» €os per microícopium moderni Scriptores, videri poí- 

» funt etiam fine microfícopio , quando íicci funt ; & ob 
' » ld leuiter contufi finduntür per longitudinem radicis ; 
víque ad.acumen in tres aut quatuor fcítucas mon- 
» fítrantes ad oculum internam cauitatem ; quam etiam. 
» Antiqui obferuarunt & precipue Plinius . ] 

Illos curiofa indagine pluries obferuaui; 3 fub optimis 
microfcopijs apparuere, vt inimagine num.67. exprefü — 
à meíunt. Adunci quidemiinftar vnguis in fele; & adco 
acutis vtíi contra lucem infpicerem , veluti é criftallo- 
compactos efle iudicarem . Hac ratione eorum cauitatem 
clare deprehendi , non cazalium inflar «que ad ex- 
iremum apicem 5 Sed dentium inftar ;, quibus Elephantes 
armantur videlicet cauitatem, cuius bafis erat in dentium 
radice ; apex vero non in corum acnmine , fed circa me- 

NC ) 2 dic- 


25 


In Vipe- 
rà pytià 
tract. de 


sym M 
i^. Dyer 
* DpCr:5- 


68 MICROGRAPHIA CVRIOSA . 


dietatem , reliqua parte folida vfque ad dentis apicem» ; 
in quo nullum foramen ineft. Illam cauitatem exprcefft 
fub num.68. vbi A B C. oftendit dentem bifariam per 
longum diuifum. A D C. oftendit cauitatem internam. 
Ex hac obferuatione clariffime patet non poffe à Vipc- 
£4 perinternam cauitatem humor vénenaátus in vulnus 
immitti; vt docuit Seuerinus ; nec talem cauitatem, 
receptaculum illius effe , fed talem humorem relin- 
qui à dente extriníecus humefacto. Cum enim den- 
tes viperarum ad vulnus difponuntur ; incipit flauus ille 
& peftilens liquor fuper illos difcurrere non intra canita- 
tem ,. fed forinfecus à radicibus ad acumen; qui liquog 
palatum humectat , & in vaginis dentes aperientibus rc- 
ftagnat , generatus in vniuerío capite , vt ait Redus pag. 
65. & deriuans fortafíe ad vaginas per quofdam ductus 
Saliuales, quos forte caput illis communicat .. Enim ve- 
ro ficut dentes non funt ex fc venenati , neque recepta- 
culum veneni, fic virus diuifim acccptunz vir. nüllamo 
habet; vt enecet; quod nom vnico in loco probat Seueri-- 
nus & idem Redus, experimentis pluribus edocti .. Non.» 
habent igitur , refumo , Viperarum dentes. canalicu- 
lum & ductum apertuni;, per quem refufum delabatur 
toxicum.. | 


Nonfíecus philofophari debemus de Áraneis, qui Ve- 


nenum non 1&u vt Scorpij, fed: morfu eiaculantur. Quan- 
tum morfu noccre pofsit in aliquibus precipue Regiont- 


bus ex Diodoro Siculo lib.4. cap. 3. accepimus, & ex. 
Strabone lib. r6. vbi fic fcribic .. Vltra Lybias & Zephi-- 


ros eft Regio deferta ob Scorpionum & Aranearum mul- 
titudinem. Cum potu aut cibo affümpte aranez inz- 
qualiter vniuerfum corpus calore frigore horrore & pru- 
riginc afficiunt, inflammant ; tumefaciunt, corquent 5fed: 


cerebrum maxime tentant , vndefequi necefle eft neruo-; 


rum diftenfionem; tremorem; & in vuiuería cucefrigidum 

fudorem. M eu [ ove Reed 
Inter Araneas precipua cít Tarentina vulgo T'araz- 

tela di&a ; cuius.virus miris modis infenfum eft AM 
43! : I1$5 


USELESS J t i 


CAPYT SEXIXMM'/S VL 6g 


lis, cum meffis tempore in colligendis fru&ibus occu- 
, pantur. [ Hac (tefte D. wolfrido Senguardio ) inij- 
» ciendo, & dentibus mordendo lzdit, & venenum dàüm 
», aperturam roftro vcl dentibus facit, ex ore fuo in vul- 
», nus vel itum immittit. ]. 2fordet , inquit Kircherus ; 
dentibus non pungit aculeo vt Apis .. Martinus Lifter in» 
libro, quem erudite compofuit de Araneis, dcícribens 
cap. primo eorum partes. 7.e/i5 , inquit ; ab 1pfo ore pro- 
cedentibus vniuer/ Aranci donautur , at ea duorum , fieut 
;, ipfi Aranei generum funt ; vel enim ex duobüs fpicu- 
, lis in modum forcipis hamatis conflant , vt omnibus 
, Ooconoculis, vclex duobus brachijsforcipatis ; fiue» 
; inbinos digitos: diductis ,, more cancrorum marino- 
5; rum » vt binoculis : Abillis vero 1i&us venenatus & 
» perniciofus ; quod ijs tela admodum tenuia & angufta 
» fint; & quz facillime in corpus penetrent & alte in- 
» Íideant; ab his forte innocuus morfus ; & paulo poft 
, vtriufque generis Maribus Telà & maiora & validiora 
, unt; duplicemque i ijs víum preftant ad vim 1nferen- 
» dam; vt in arripiendis & occidendis mufcis: , aut illa- 
» rum vim repellendam vlcifcendamue . | 
Examinaui propterea binos Araneorum dentes inftar 
forcipis fimul coeuntes ; precipue in Tarantula , nec in- 
ueni aliud roftrum fuperadditum, vt marrat Senguardius; 
quo venenum in vulnus immittat .'Illos fub num.69. dc- 
lineaui microfcopio auos. Eorum fubffantia fere cru- 
ftacea.& fragilis erat intus aliquantulum vacua , fed in: 
folidum acumen defrnens fine vllu foramine ; quapropter 
euidenter probatur non pofle venenum in vulnera traní- 
fundi, nifi có quód noxius ille humor; quo maxime Ara-: 
- nei abbundant ; dentes ipfos humedtet ; & in morfu fan- 
guinem aliorum inficiat: ca ratione qua D. Redi exper-.- 
uui fe effe teftatur in. fua Epiftola ad D. Alexandrum. 
;»; Morum; vbi pag. 18. hec habet. [Cum ex vaginis 
dentium & ex palato Viperarum exemiffem. omnem. 
» liquorem flaaum, & vifcofum , qui inerat ; vngebam.o 
» cnm mipig & oblinebam aliquas; virgulas fcoparum. ; 
di . quas 


78, MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


» quas acuta cufpide prreparabam in modum minoris 
» fagittz ;.& fubito ipfis pungebam decem pullos .co- 


» nereiflas venenatas virgulas ; & columba non. fuper- 
» uiuebant duas vel tres horas. Sed ne quis poffet 
;» dubium mouere num mortua- ille fucrint ratione, 
» fimplicis vulneris exafperati per continuas punctu- 
, rasiflorum virgultorum , eundem ludum cum alijs 
» quatuor columbis repctebam 5. fed non cum virgul- 
», tis, liquore 1fto venenato intindtis , qua: non morie-- 
$3 bantur «] 
uandoquidem in Aranea Tarentina obíeruatio hec 
defuimpta eft lubet hic addere huius valde noxij Infecti 
imaginem, num.7o. parum microfcopio auctam .' Bing 
antenng fiue cornicula illi inerant- capitis inferta tri- 
bus iuncturis conftantia . Octo pedes pectori infercban- 
tur ; quorum quatuor anteriores longiffimi , duo poftre- 
mi breuiores , fuperabant tamen alios duos interme- 
dios. Omnes Araneos internodia terna habere in cruri- 
bus affirmauit Lifter ; qua etiam in Tarantula numceraui, 
Eorum extremitates duobus fpiculis aduncis muniun- 
tur; quibus fila arripit. Cutis pilis obtegebatur breui- 
bus ficut & crura ,. qua nigris maculis nigricabant , al- 
ternatim cum offeis difpofitis. Aluus notabili incifu- 
ra à pectore diuidebatur , & valde tumeícens longitudi- 
ne bis xquabat reliquas corporis partes. Eius cutimo 
tophaceam tranfuerfim fecabant Zonz nigricantes. Ca- 
put vero nulla incifura ab humeris pectoreue difcerne- 
batur; & in co fex oculi inter Antennas apparebant , 
quorum duo alijs quatuor matores ; omnes nigerrimi & 
fpherici protuberabant eo modo difpofiti vt in figura, 
nyjm.71. exprimuntur. otis monia 
De oculis Araneorum dubitazuit Liftrer an fenarius: 
velo&onarius vel binarius in vllo inueniretur. Dixit 
tamen eorum fitum maxime diuerfum effe vc aliam at- 
que aliam figuram conítituant . Borellus in obferuat. 





Microfcop. binas eorum difpofitiones ponit ;. vt ino - 


Tab: 


l 


lumbinos ;, .reliaquebam infixas & abíconditas in vul-. 


CAPVT SEXTVM $.VI. 7r 


Tab. num. 72. & 73. expreffimus. A curiofo Fonta- Obfer.g. 
na obferüatum fuit Araneas fex oculos habere. Ioannes 


de-Mcy obf. 8. rem exaáius perpendens omni microfco- 
piorum gencre optime & fine vlla caligine octo in cis 
oculos inueniffe fe ait, lunatim difpofitos i in fronte iem in 
prima phalange. & duos in fecunda. 

.Hanc oculorum multiplicitatem in Araneis. non ad 
predam tantum commodius difcernendam inferuire pu- 
tat Lifter, fcd in reticulis etiam conficiendis. 

Fila autem emittendi rationem Veteribus fere inco- 
gnitam fuiffe affirmauit idem Lifter cap. 3. de Araneis in 
genere, & ab ipfo prizzm obferuatam. Putauit Arifto- 
icles vt ipfemet Lifter aduertit ; fila non ab intrinfeco 
emitti tanquam excrementum , vt Democritus ait fcd 


extrinfecus de fuo corpore veluti corticem, aut more co- Hifr-Ani 
rum; quz: villos fuos ciaculantur vt Hiftricis. Sed erra- mal Jib.9 


uit, vt optime notauit D. Redi, vbi ait dum Arancus 


€ gene 
rat. In- 


NET annuam 
ftruendo loculo pro ouis occupabatur, datam fibi effe fa- fe&.pag. 
cultatem videndi ftamen non ex ore , vt fcripfit Borellus 169: 


in cent. obferuat. fed imo ventre deduci. Hoc tamen» 

Alianus , Moufetus, Plinius & multi alij notarunt praci- 
puc P. nofter Iofephus Blancanus in Ariftot. loca mathc- 
matica titulo 4razeorum induffria . Notarunt. infuper 
hzc fila non folum fponte emitti. fcd vi ; & nolente ani- 
mali manu aliena educi. Eis vtuntur Aranet ad imuícas 
culicefque venandos ; & licet fint manibus orbati tanta, 
conficiunt arte fua retia ,. vt nec artificis peritiffumi ma- 
nus poffit illa imitari. Vndeaqud Sympofium Enigma- 

ziftam de fe dicit Aranea . 

Nulla mihi manus eft , pedibus tamen omnia fiunt . 
Pari curiofitate & oble&amento non femel obferuaui 
mufce venatum ab Araneafa&um. Statim ac muícanu 
dentibus firmauit, illico fila ex anu ciaculans , illa prio» 
ribus pedibus celeriter apprehenía fupra predam. tran- 
ftulit & in omnes partes circumadtis , eiufdem pedes & 
alas veluti funiculis multiplici & iterato nexu deuincie- 
bat. Mufcafic primüm celerrime colligata ne abiret ; 

com- 


72 MICROGRAPHIA CVRIOSA- 


commodius:deirdc-ijfdem filis rete few facculum. effor- 


De mira 
fubtilit. 

IL: iguuio 
rum c.2. 


mauit, in quo fine vlla euadendi fpe captiuá mufca re- 
manfit ad venatoris famem explendam ; VIAM 
Curioíam ac eque difficilem indaginem merentur 
Araneorum fila , vt dignofcatur , quo pa&to obdurentur 
ftatim ac in aerem extra anum fiint educta. Illa enim. 


inquit Blancanus zoz comzinemtur intus tanquam in glomo 


vel fira conuoluta , íed materia eorum. iil aliud eft ni(i 
fuccus peculiaris:& elutinofüs in proprio & dctermina- 
to vafe corporis Aranei feruatus ; at vix edu&us in foli- 
dum filum tranfit ; quod nec aqua liquefcit ; nec igne, fi 
torreatur. Nullus, quem fciam ,indaginem hanc profe- 


quutus eft, ficuti nec de filo Bombicum ; quod quidem» 


eafdem patitur difficultates . : 


Breuiter illam tantà indicanit P. Daniel Bartolus tra- 


&atu de coagulat. $.:.vbi concludit coagulationem hu- 
morum huiufmodi inde prouenire , vcl quia fal aliquod 
contineant;quod aer perfítringat & obdurcet non fecus ac 
aquaferrum candens , vcl quia ftatim ac aeri exponun- 
tur, priuantur calore debitos quo in corporibus latebant 
fluidi, quamobrem ob tale coagulum à Natura inditum 
fiant fila illa prodigiofa Aranei & Bombicis;cuius filum, 
Boile dimetiente, vltra trecentarum vlnarum longitudi- 
nem exporrigebatur , nec tamen nifi grana duo cum di- 
midio ponderabat. Nongentas & triginta bononienfes 
pedes aequare, quod retexitur, adhuc fuperftite exteriori 


lanugine;& poftrema folliculi inepta parte aifirmat Mal-- 


pighius. Putarunt olim Auctores, microfcopio non dum 
inuento , fila hzc ex ore Bombicis emitti. At vfu vtilif- 
fimi huius inftrumenti 1 de Mey. profert clariffi- 


me deprehenfum effe fericum som ab ore fed e mammis , 


quibus dorfum eorum fcatet erutfari , quod ore quidem de- 


cerpunt C applicant . Attanti Viri narrationi opponitur 
obferuatio , quam in fuo erudito Tractatu de Bombiceo 


refert Ex. Malpighius.di&us ab Hardero in Epift. 1682. 

Io: Schrochie , Sagaciffimus naturz Rufpator . [ Inter 

» agendum , ait ille epift. de Bombycibus pag. 24. per 
: » VICES 


CAPVT/SEXIMMCSLVL — 73 


| vices caput rctrahic Bombyx » parumque hazrct , dein- 
de clongato corpore ; mutatoque greffu matori cum» 
alacritate opus aggreditur. Nec diu venit hafitans 
dum;an ab ore vel ab eftremo alui ftamen emittat,cum 
fenfui manifefte pateat fub ore breuem quamdam. 
probofcidem pendere veluti mentum ; à cuius extre- 
» mo perforato ex delato illuc glutinofo fucco à fericis 
,» du&tibus exprimitur. ] | 3d 
Antequam ad alias obferuationes tranfeamus , hic 
mentio opportune fiet aculeorum, quibus Apes; Fuci, & 
Vefpz intime Animalia perfodiunt. Apis exactam anato- 
men praebuit Francifcus Scelluti Academicus Lynceus & 
in &re incidi curauit omnes eius partes, oculos linguam.» 
cornua;iubam;pedes;& aculeum.Ego aculeum obferuaui, 
quo Crabrones armantur. Defcribuntur hzc Infecta, 


clegantiffime à Moufeto vbi ait , illa ferocia & iracunda, 


maxime effe, tanteeque 1tem malignitatis ; vt ter nouenis 
ictibus hominem , imó quidem equum interficiant ; ideo 
maxime venenata eorum Ípicula xxiftimauit, qui ab 
Ouidio ardeztia dicta fuere ; a/perrima à Virgilio. Atta- 
men illa funt, vt delincaui num.74. robufta quidem & 
longa, fed omnino leuigata, nitida ; & acutilliina. Si ve- 
ro quaeratur vnde venenatus humor in ictu relinquatur , 
idem dicendum effe puto; quod de Araneorum & Vipe- 
rarum dentibus demonftratum eft . 
Dubium remanet circa Vrtice fpicula. Folium ehim 
vrticz fpiculis acutiffimis effe coopertum notiffimum eft. 
Hookius illa accurate delineauit in fua micrographia, 
Obf. XXV. pag.142. aitque corem bafim , qui ex faccu- 
lo aut vefica flexibilis fubftantiz conftat , & figuram fe- 
rc cucumcris filueftris rcfert , liquorem acrem & vene-. 
.nofum habere inclufum ; cufpidem autem ex fubftantia; 
conftare duriffima & validiffima, inque medio habere fo- 
ramen aliquod, ex quo liquor ille venenofus in partem» 
lafam fe infinuat, & dolorem ibi excitat , id quo facilli- 
me. obferuare liccat. per accuratum. aliquod. microfco« 


pium. Siquidem extremitas illorum fpiculorum contra 
k bafim 


Theat. 
Infe&. c. 
g. 


II. Me- 
tam. 4. 
Georgic 


74 MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


balim prematur digito ; cunc enim per illos aculeos pel- 

lucidos manifefte afcendere & defcendere apparebit li- 
quor. Hecomnia leguntur in Ephemeridibus Erudito- 
rum ex Hookio.defumpta ro. Decemb. ann.1666. 

Non valde diffimilia documenta inueni in continua- 
tionc Epiftolarum D. Leeuvenhock pag. 107. vbi fic ha- 
» bet. [ Vrtice tam infolis fuis, quam in caulibus 
» acutis aculeis fiue ftimulis funt inftru&x ; qui maxima 
»» ex parteadmodum duri & firmi funt ,. craffiffima veró 
». horum aculeorum particula, quz folio fiue cauli affi- 
». Xà eft; admodum mollis & flexibilis eft , & quando hi 
»» aculei fiue ftimuli in hoc vel illud. latus inflectuntur 5 
» atque hoc modo quoque mollis particula aculei infle- 
»» &itür , tum aculeus nunquam aut raró 1n cutem no- 
»» ftram tranfmeare poteft. ] Et paulo poft [ contempla- 
;, bar hoíce Vrticarum. aculeos nontantum. vndique ca- 
;, uitatequadam effe inftru&os ,, verum etiam tum tem- 
», poris, cum vrticz in floridiffuno forent ftatu , in mul- 
.. torum aculeorum extremitatibus hunc humorem pro- 
,» trudi, qui tum cum perquam exili globulo in extremo: 
;; aculeifine confidebat . Hoc à me vifo. alias formabam 
;» cogitationes, mihique imaginabar, vt & fi nos ab iftis. 
;, aculcis tali tantum modo puagamur , vt aculei fupre- 
»., mam dumtaxat cuticulam noftram veluti perfoderent, 
,, & vt nullus aculeus in cuticula noftra frangeretur» at- 
» tamen dolorem & extumeícentiam comperiremus ob 
» caufam , fi faltem humor ( qui ad finem huius acule: 
» fitus eft aut qui 05 aculei motum ex eodem protrudi 
,, poffet) in partesfenlitiuas noctre cutis penetret, at- 
,, que ibidem aliqua vaía attingat , fiue ledat , vnde cu- 
,; ticula noftra mediante acuto fale in hoc humore fito . 
» vehementer admodum extümefcit . ] 

His obferuationibus eruditus , caufam non plene affe- 
quor, ob quam vrticz tantum nobis concitent dolorem , 
ac cutem noftram ita extumeícentem reddant. Sr enim 
vrtice humore illo noxio abundant , cw» fforidifsimofunt.— 
i2 flatu; vt affirmat fupradidus Au&or , deberent profe-.— — 

| . «o 





CAPVT SEXTVM $. VL 7j 


&o tunc temporis magis in cutem perítringentium pe- 
netrare eius fpicula, & maiorem excitare dolorem, licet 
mollia & tenerrima fint , & tamen maiorem excitant vr- 
tice veteres, quarum aculeifacilius & profundius pene- 
trant; vtpote magis duri & folidi, in quibus hic Au&or 
atfirmat fe obferuaffe bumorem exaruiffe . | 

Hanc herbam axaminaui perquam diligenter & inue- 
ni quidem eiufmodi fpiculisetfz armatam, qualia ab his 
Auctoribus defcribuntur, non vero liquoré£ ita per caui- 
ratem eorü aícendere, vt poftea e preffis fpiculis per co- 
rumdem apicem in partem l1xfam immittatur . Apicibus 
enim talium fpiculorum nullum foramen ineft ; ncque» 
rimula vlla, € qua talis humor queat prodire. Quippe» 
Veprium inftar funt, fcu melius dicam dentium Vipera- 
rum, quos vidimus effe quidem partim vacuos ; non au- 
cem totos à bafi ad cufpidem.íed (icuti funt cornua Boum 
& dentes eburnei Elephantum , qui apicem habent é fo- 
lida fubftantia fine vlla cauitate . Quidquid fit de tubu- 
lis exilibus & capillaribus talem fubftantiam conficieu- 
tibus à Leewenoch explicatis in continuatione fuarum, 
Obíferuatioaum Epift. ana. 1687. qui ad rem noftraui, 
non fpectant. 


En Tibi fub num.75. obferuationes , quas circa tales 
E educa percupidus videndi cius humoris 
immiffionem. Intuere primüm fpinam Q. P. cuius. bafis 
eft Q O. Erat fpina quafi é criftallo clariffima formata , 
apparebatque mihi contra lucem obferuanti cauitas RQ. 
pars vero P R. omnino folida & acutiffima. Pluribus mo- 
dis tentaui vt deprehenderem an liquor contentus in ba- 
fi feu veficula Q O. afcenderet intra fpinam , vt affirmat 
Hookius an potius extra exfudarct, & fpinam madefacc- 
ret , at pluries veficula illa valde compreffa difrupta, 
eft, nec femper in eadem parte , nullo penitus humore é 
fpinz apice exfudante , ctiamíi multe ex ijs detoníz ef- 
fent & cacumine orbate vt apparet in H. Apparuit qui- 
dem humor ; leuiter comprefífa bafi C I. aícendens in ca- 
| uitate C B. vfque ad A. nec valida licet compreffiones ; 
i. po- 


76 M MICROGRAPHIA CVRIOSA:; 


potuit vnquam procedere; rumpebatur potius vt dixi ve- 
ficula,non autem fpina:eó quód hec folidiore fubftantia 
conítaret, illa vero fubtiliffima membrana .. Hanc obfer- 
uationem defumpfi in fpinis recentibus , nec ad maturi- 
tatem perfectam perductis . Vrtica enim tota referta, 
Tpinis eft, fed inzqualibus ; & alique tardius alique ci- 
| tius perfieimatar- Quz citius perficiuntur non folum, 
paulatim obdurefcunt , fed fuam tranfparentiam feu dia- 
phaneitatem deperdunt , & inaliquam partem inclinata 
à vehiculis feu bafibus diuelluntur iam humore nuttiti- 
uo faturate. Clariffime hoc vidi in fpinis E E. in fpinis 
F. K. L. G, quarum bafis dum gradatim gracilefcit & 
exficcatur diuellitur paulatim à fpina, donec fponte fua, 
penitus decidat , vt ex arboribus flores . Hac omnia fa- 
cili methodo infpicies ; fi cuticulam fpinofam vrtica in- 
tcr duas. lamellas vitreas nitidiffimas tali arte claudas, vt 
dum microfcopio opponuntur poffint fpine pro libito à | 
lamellis vitreis comprimt fine vllo periculo erroris ; quo 
certe decipietur oculus, fi alia ratione tale examen» 
inflituat. 
Cum ergo: dolor excitetur à fpiculis recentibus hu- 
morc fcetis , & magis à Ípiculis veteribus humore defti- 
tutis, cum feriunt n ; ex tali huinorc acri. .&- noxio 
profe&o non prouenir; fed é frequentiffimis & leuibus 
 pun&uris, quarum-fingule paruum vnlnus in.cute relin- 
quunt; qua vulnera dolorem excitant in partibus cutis 
lefz : Vbi enim diuifio fit partium corporis animati , ibi 
ftatim dolor excitatur, & fifanguis é vulnere emanare» 
non poffit, inflatur cutis , inflammantur partes ; vtpote € 
naturali fitu femotz ac dolor auctus. perfeuerac, donec 
debitam vnionem partes illz recuperent. 


3/GSER UG ekt me d 


$. VII. 





CAPVT SEXTVM S. VIT. 77 


e wp 
FLORFAM Recrementa . 


N Vegetabilibus , qua non elegantia phrnomeria 
! Microfcopiorum beneficio detecta funt, alias nuila 
ratione obferuabilia? Equidem nonnulla Plantarum fe- 
mina tam minutz quantitatis effe deprehenduntur; vt ea 
propter, fine prorfus femine plantas nonnullas oriri vi- 
deri poffint, & vifze etiam antiquioribus Philofophis fint. 
In primis autem fe miratum efle , ait Fridericus Schrade- 


: " ái o EEUERUASEERESEDERUERUESODUPUNRUPELUESEERUU P Ep gg vo 
rus loquens de Microfcopiorum vfu ; raram & elegantem 


—npn mcs . . , . » . 

filicis feminis ftru&uram s. dum enim granula illa 1m dorfo 
| felicis barentia per emcrofcopium contemplor , ait ille ; ap- 
» parcet nil aliud illa effe ; quam multa parua folia 1ta. 


» [fibi inuicem appolita vt burfulam quafi feu folliculum - 


» confticuant, in quo multe rotunda filique delitefcunt; 
» verifeminis vifum nudum penitus fugientis recepta- 
» cula ; quzlibetautem illarum filiquarum peculiari fuo 
» pedunculo in folliculo firmatur,qui non tantum imam 
;,; filique partem attingit , fed totam pene eius periphe- 
» riam cingit, ac quod in primis curiofum eft, pedun- 
» culorum quilibet, filiqua ad maturitatem appropin- 
» Quante, elateris in modum fe expandere nititur; ad- 
., ulta vero illa , ac iam perfecta , candem etiam fubito 


» diffilit) vt difrupta per medium filiqua , cui firmiter 


; iun&us eft pedunculus , contenta feminis granula e 
» longinquo fpargat & interram quafi diffeminet . 
Addam ego Phxnomoena, quz circa Plantas microfco- 
piorum vfus patefecit. Flores multarum felegi, vt clare 
deprehenderem,; quidnam effent puluifculi. qui fepe in. 
centro eorum inueniuntur ; & quibus apices flaminuni, 
praecipue circumteguntur . Illosappellant Bottanici Re- 
erementa , & vidi non omnia eiufdem effe figure , ficuti 
ex varijs progerminant feminibus » fic ipfa quoque Rc- 
| cic- 


Peg 


78 MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


crementa variam inter fe faciem oftentant ; qua non nifi 


per microfcopia agnofcitur . Obferuaui igitur puluifcu- 
lum i11) albi icunt; & apparuit vt 


num.76. delineatur. Ouareferebat fed aurea ; & valde» 


nitida, ac fi puluere tripolino diu effent perfricata . Ean- 
dem apparentiam fere exhibuit fub microfcopio puluis 
ftaminum , qui in flore 7T sberofo emicant , illumque fub 
nui . expoíui. Sub numero vero 78. Globum vides 
breuibus mucronibus circumquaque aculeatum , inftar 
ricini; quo caftanee conteguntur. Hanc figuram dc- 
monftrat puluis; feu recrementum , quod in centro floris 
malus flauefcit , ncc adeo facile ratio excogitabitur pro- 
digiofi huius artifici] propter maximam exiguitateni. 
nulli cogniti, nifi luxuriantis Naturz lufum illnd effe» 
dicamus . In centro floris maluz craffus pediculus ex 
rubro violaceus affurgit ; qui in multiplicia alia ftamina 
diuiditur rubefeentia, vt inlittera A B. fub num. 
primitur.His adhaerent hi globuli beneficio flaminis 
ülifimi eo modo ; quodin C D E. E. enim & F. often- 
dit vnum flamen optimo microfcopio attente examina- 
tum . Cucurbita non abfimiles generat globulos ; 1ed 
magis flancfcentes . 

His phoenomenis excitatus anatomen inftitui circa flo- 
Ículum valde paruulum ; quem dono miferat D. Trium- 









phetti. Dicitur à Botanicis Valeriana Rubra Dodonzi . 


Nec mole maior eft quam fub num. 8o. indicatur. Atin 
parua mole ingens Natura artificium & curiofiffflmum, 
oculis pabulum oftendit : illum indicat num.8 1. Micro- 
Ícopio valde auctum . En fingulx eius partes. A. Bul- 


- bus Bottanicis Cap/ula feminalis, coniunctus cauliculo E. 


vnico foliolo D. copulatus colore viridis. B. Floris Sty- 
lus candidus leuiter flriatus cum appendice calami C. 


tenuis, rotundi & acuminati. C C. quinque floris folia - 


pariter candida: é quorum centro duo prodibant rotundi 

calami,quorum alter I. curuus & breuis alter H, tanquam 

enfis rectus & acuminatus , quem proinde ftylum voca- 

runt Bottanici . Eius apici inerat epiftilium K. rotundum 
x la- 


CAPVT SEXTVM $. VIL 79 


& latum puluere ex flauo viridi afperfum . Hoc micro- 
fcopio examinatum oftendit opus rcticulatum é fubtilif- 
fima membranula , inqua omnia fpatiola M M. fine vllo 
ordine difpofita oualem figuram habent, funtque ali- 
quantulum concaua . In fingulis eorum tanquam in apto 
loculamento coaptantur floris recrementa L L. valde ni- 
tida & diaphana, ac fi oua effent é vitro virefícente com- 
pacta, adhzrentque in O O, & fuafponte decidunt , cum 
ad debitam maturitatem peruencrint . 

Subieci deinde microfcopio ftylum H, qui licet craffi- 
tiem fete equini non excedat, ita apparuit ,. vt oftendi- 
tur fü m.82. littera N V. frequentibus vtriculis a a 
compactus erat; totidem vtriculorum fpatijs x x. repletis 
pareachimate herbaceo . In centro eiufdem ftyli neruu- 
lus apparebat folid.ffimus, quem putaui fulcrum effe api- 
cis praecipuus, inítar ofium , qua carneam molem in» 
Animalibus fuübftentant . Demüm Petalum , fiue floris 
frondem, examinaui apparuitque vt exprimitur fub num. 
Q3. Tribus partibus diuerfis compacta, fcilicet propa- 
gationibus neruofis, u u. Vtriculistt. & fpatijs inter cof- 
dem vtriculos . 

Hzc pulchra & admiranda flofculi textura , curiofita- 
tem excitauit ad vlteriora in Floribus indaganda. Ac- 
cepta igitur Hemerocallide Bizantina 84. vulgo Riccio 
della Signora, purpurco Sanguine faturata, excuffr ex api- 
cibus a a. puluerem minutiffimum , quo rubefcunt qui 
microfícopio fubie&us apparuit ea forma ; quam ofla dat- 
tilorum ofterdunt, feu nuclei oliuarum, denfío colore ru- 
bcícens. Illum vide fub numero 85. 

His obferuat/onibus occupatus animaduerti incentro 
floris rorem aliquem , fupra quem aliquot puncta diícur- 
rentia , fed pigerrimo motu. Accurate illa tranftuli fu- 
pra vitrum ;. quod microfcopio fubieci, & eorum mole» 
valde aucta, vidi eflc duplicis generis Infe&a , & quidem 
prodigiofa . Alterum eorum indicatur fub num. 86. | 
Tribus partibus conftabat. Thorace , Ventre, € Cauda, 
cuius extremitati fetz adiungebantur, ceterum TAA 


———— 


80. . MICROGRAPHIA CVRIOSA. : 


Acephalum. Habebat tamen in principio thoracis bi- 
nos oculos nigricantes , binafque antennas conftantes | 
incifuris ; quas vt plurimum retro plicatas vehebat more: 
cornuum in Ceruis. Sex illi inerant pedes tribus articu-- 
lis diuifi. Anterioribus & pofterioribus addebantur in. 
fine roftella hinc inde falcata , medij vero vngue adunco 
muniebantur . : | 

. Alterum vero Infe&um feu melius dicam Punctum» 
Animatum colore fulphureo, oculis nigerrimis fub num. 


S L-delineatum apparet. Caput illi erat vt hirco , in ri- 


Jom. r. 
Phithol. 


&u prominebant due longe antenne quinque incifuris 
plicabiles poft caput, thorax duplo latum; é quo fex cru- 
ra tribus articulis conftantia. Anteriora eorum duplici 
vngue falcato abfoluebantur, media vnico ; pofteriora in 
aculeum definebant pilofum . Thoraciaddebatur abdo- 
men valde amplum inítar crumene humore aliquo re- 
plete. Eius bafi adie&ti erant duo appendices rotundi ; 
tranfuerfim diffe&ti & fiftulofi. A quo nam femine hzc 
Infectula ortum habuerint incertum eft ; manifeftum ve- 
ro in rebus minimis maximum artificium impendi à Na- 
tura, noftrafque mentes ad laudes excitari Sapientitffimi 
Conditoris . (* p a 
Aliud Infe&um his adiungo; quod inueni in flore Am-- 
berboide feu Hyacintho Ambrofini, vel Cyario turcico. 
apud Italos For d? Ambretta; propter odorem ; quem ex- 
halat etiam aridus ; fuauiffimum. Erat illud mole mini- 
mum, & arenz grano quale . At fub microfcopio vifum 
eft, vtfub numero 88. exprimitur . Rictum gerebat val- 
de acuminatum vt in Sue ; prope illum dus antenna ine- 
rant pilofz in quatuor partes diftincte, fub his oculi pro- 
tuberabant vt in muícis. Thorax valde amplum erat ; 
abdomen oblongum in feptem annulos diftin&um . Pe- 
dibus gradiebatur fenis; progreffum iuuabant quatuor 
al inftar falcis contorte , quarum membrana hifpida, 
erat frequentibus pilis. His addebantur quatuor parti-- 
cule O O. compacte e fubtiliffimo velo ; ope neruuli in 
girum difpofiti femper cxpanfo. Totumautcem picco co-. 
lore nigricabat. | Sub. 





CADAVESSEXTMMOSOVIIL ^ si 


Sub numero 39. Recrementa funt, quz ex apice fa- 
uo A. eiufdem loris IcIcg1, prout fub microfcopio de- 
tecta funt , oblonga quidem forma , fed varia. Omnia. 
tamen nitida , & vcluti ex crocea. criftallo feu fuccino 
compada . : 

Alium florem delineani fub num.9o., é& Blattaria vul- 
eari decerprum . Firmum hzc planta tollit caulem, alti- 
tudine interdum humana , craffitudine pollicari dentiffi- 
mo ramorum flipatu fruticantem iuxta Chabreum de. 
ftirpibus pag. 496. Flores ex pediculis hiríuris cx flauo 
fubcerulei. E centro floris eiufmodi ftamiua cum apici- 
bus íelegi , & microfcopio fubiecta apparuerunt vt num. 

|. 1. exprimuntur y». multiplicibus fcilicet ftaminibus fin- 
eula luxuriantia, colore omnia cx albo purpureo, mem- 
branula vero apicis O. albeícebat adiectis recrementis 
C C. colore flammeo; qua recrementa valde aucta appa- 


rebant vt fub num.92. veluti prunorum nuclei , & valde 


rubefcentes . iit pir dd artus: ! 

Pediculi hyrfuti particulam fimulque aliam folioli vi- 
ridisexaminaui pariter hyríutam 5 & vtraque microfco- 
pio exhibita eft plena prodigiofis villis ; crant enim vz 
Diperis grana breui pediculo frondi feu trunco affixa. , 
omnino rotunda &.diaphana, propter humorem. aqueum 
quo replebantur «Illos fub numcro 93. ad viuum expri- 
Iiuntuf. i111] H119G.- 402.1172 570 

Aliam obíeruationem adiungo non minus curiofíam , 
& nudo oculo omnino celatam .. Forte per viridariumo 
deambulans vidi herbam ; qua Grxcis Somcbos dicitur ; 

. Ideft quód falutarem fundat fuccum ,. Cicerbitam voca- 
runt Romani , idque nomen hodie adhuc in Etruria reti- 
netur. Eam putaui é genere fpontanearum ftirpium efle, 
edo&us à Cabrzo qui pag.3 16. fic illam defcribit: [ Pro- 
uenit fponte Sonchos tum leuis tum afper laciniatus 
» frequentiffime in hortis, eius folia in circuitu funt 
», quafi dentata, fpinis vel nullis velamollibus armata, . 
» 9ilueftris eft magis aculeatus, ideo inter fpinoía folia- 
; tà meminit Theophraftus ; &. Galenus. Flores habet 

| ] : (sy COR 


e 
X 


92 —— MICROGRAPHIA CVRIOSA. *- 


» Ccruleo colore nitentes & in Pappos celeriter fati-- 
» icentes. ] Verüm quia non facile affequi poteram an 
fponte nata fuiffet talis herba oculos expleui infpicien- 
&o lanuginofam particulam floris in Pappam album con- 
ucríi , qui fub microfcopio apparebat, prout numerhs 
94. indicat. Eiattalis particula aggregatum quoddam 
| EIorom » ex quadam radice prodeüntium ; quz licet te- 
nuiffima & diaphana rubetum afpérum referebant. pro- 
pter frequentes breues & aduncos aculeos. Talium fi- 
lorum fragmentum fub numero 95, poíui vt clarius di- 
gnoícerétur aculei;& lineole,quibus per longum in plu- 
res partes diuiduntur; precipue maiores ; Aliqua enim» 
funt alijscraffiora omnia: tàmen in acumen paulatim 
abeuntia . Cüni hzc fit eius lanuginis ftru&ura, quid mi- 
rum; fiin acrem flatu effüfa , & veluti occi quidam vo-- 
lantes pannis precipue laneis facile adhzreant ? Ex ea- 
dem deduco nom diffimilem partium ftru&uram ineffe in. 
Pappis Carduorum, & multorum florum lanuginofa fub- 
flantia . Ud UAE | iy doadauodasi 
Curiofa hzc Papporum ftru&ura oculos 'illexit, vt 
alios forum. Pappos obferuarenmi .. Selégt proinde Pap- 
pos, qui proueniunt é femine fructieis j qui dicitnr à Lo- 
belio Lymacbta ffliquofa . Siliquas enim producit fubti- 
- les vt ariftas frumenti ; qua bifariam fponte aperiuntur, 
cum ad debitam maturitatem peruenerint . deciditque» 
icmen minutiffimum rubefcens nupug&-exereffum , & 
inftar mori fructus tuberculis afperum:ex illo flocculus e 
fubtiliffimis pilis albisluxuriat, qui microfcopio oppofiti 
candem faciem oftenduntac humáaüicapili. — ^ -— | 
Pappum deinde obferuaui, qui prouenité flore Hiera- 
cij Sabaudi; illum defcribit Io: Bauhinus . Erat hic non 
abfimilis Pappo , qui é-cicerbita prouenit nume 97. 
delineatus ; confítabatqué multiplicibus aljs Pappis 
minoribus , quorum pediculus rubefeebat ftriatus .. 
vtapparct num; 98." Fila autem albefcentia fub. micro- 
fcopio pofita eandem partium compofitiouem often- 
tabant; vt Arifte frumenti nempe 'fpiffo' cortice fre- 
Él quen- 








VE or ico 


Loa" wd." 


CATYT SEXTVM.s VIL 8j 


quenter foliata , quorum alter alteri fuperimponebatur 
ea rationc, qua folia arundines vettiunt .. Mirum ! quan- 
tum peritiz in fupremo Artifice indicent hec fila, quz 
in adeotenui & capillari craffitie hanc prodigiofam par- 
tium ftru&uram continent . 

Non abíimilem oftentarunt fila num.99. indicata , li- 
cet pariter capilli humani craffitiem non excederent. 
Conflabatur illis Pappi particula num.100.pofita, prouc- 
nientis é flore qui à Columna vocatur Cbrifocome Dto- 

ftoridis & Pliny. | 

Tria Florum recrementa pene inuifibilia his adnecto 
Primum ex herba proueniebat ; quae dicitur à Camera- 
rio Aztirrbiuum flore luteo grandi , oliuarum nucleos ex- 
primens colore flaueícente num.ror, : 

Secundum num.r0o2. quafi elobulos ruditer rotundos 
imitabatur . Clematis altcra Boetica Clufij illud fubmi- 
niftrauit fere inuifibile - v 

Tertium denique num.103.cx campanula prouenit;que 

à Camerario pyramtdalis T cft;lurefces fazidior à Clu- 

íio. Licet valde exiguum;fub oprimo microfcopio vifum 

 trilateram formam oftentauit angulis deciffis , protubc- 

rante vtraque facie ; cuius centrum colore aurco minus 
faturatum fuccini diaphaneitatem imitabatur . 

Papporum huiuímodi fubtiliffima filà , qu» tamen ca- 
naliculum internum continent, in quo humor nutritius 
feruatur ad corum incremeritum , in mentem mcam rc- 
uocarunt Capillos humanos & Belluarum vilios , vt mi- 
crofcopio dcprehenderem an caui effent nec ne . Duplex 
dubium excitari poteft circa. capillos. Primó. An ino 
ijs detur cauitas fimilis cauitati pennarum ; & reliquz 
partes omnino folidz fint. Secundó. Anmultz cauita- 
ces infint fimiles ijs , quibus in varijs plantis conüchitur 
nutrimentum , aut quales varijs in arundjnibus obuiz 
funt , quz tranífuerfim penitus fec magnum diftincto- 
riim pororum multitudinem exhibent ; quos multi fufpi- 
cantur per totam diffundi arundinem , ijfque ipfam fieti 
inftar cy lindrici fafciculi minutis é fiftulis aut tcnuiffi- 

i2 ma- 


84 MICROGRAPHIA. CVRIOSA . 
marum cauitatum multitudine , quibus ab extremo ad 
extremum parenchyma perforatur . 

Fuerunt illi quidem diligenter examinati à pluribus . 
Sed in obferuationibus valde diícrepant. Griendelius 
» Obf.e. fig.2. [ Confideraui; inquit ; capillim hominis 
» fexagenari] incanum , cuius medictas cryftalli adia- 
» ftar pellucida fuit 5 ita vt medullam etus. & cauitatem 
» Obferuare clarilfime licuerit; imo & humiditatem quo- 

. » que;fed non in tanta copia, quanca in Iunioribus vul- 
» go confpicitur; hinc facile colligere licet humiditates 
» hafce capillis proprias decrefcentibus iam annis, fi- 

»,1Inulquoque decrefcere atque. imminui.] Idem in» 
feta ; pilo canis. & equi foramen magnum fe confpexiffe» 
affirmat, & in pilo é barba felis defumpto craffam medul- 
lam. Capilli , ait Borellus obf. z 3-.concaui , &» vr canales 
pertuf£. doe. perforafi adeo «t penmas Auium vwepwafen- 
ze5? . Eamdem cauitatem afferit Barcolinus anat. lib.4- 
Cap. I. | | 

Hookius poftquam multos crines examinauit ; omnes 
£cre rotundos deprehendit, verfus extrema craffiores cos. 
effe quam circa radicem , & abvno extremo ad: alterum» 
efle cxcauatos perinde ac Cornu aliquod aflegit. Nec 
vero aduerti ibi quedam fila in ipforum radice ; vti qui- 
dem obferuantur 1n plantis plurimis, folidas effe addit 
quoad extima , neque cauitatenvaliquam deprehendere 
fe potuiffe non magis ac in Porcorum fetis. Verum: Ja- 
nuginem cati detonfam; perinde atque fambucus, in me- 
dio habere latam aliquam medullam ,. vti reprefentacin 
8gura. Textum vero ita conftritum effe vt nulla ibi 
cuiufdam pori apparentia deprehendi poffit .- 

DONAT Antonius de Lceuwenhoock putauit crines noftros Ár- 
T borum adinftar habere corticem, eumque ex globulis 
»2g.32. CÍle compofitum ,. rurfus ex ftxijs intrinfecus confiftere» . 
Atin Epiftola ad Regiam Societatem Londinenfem de 
ortu & de effluuio capillorum fuas meditationes vna. 

», cum obferuationibus refert vt infra . [ Quoniam mul- | 

; tifunc, aitille, in ea haxrefi Crises concauos ele 4 alij | 

m puto potro 











CHMPVT SEXITIVM $.VII. 95 


» vero exiftimant crines intrinfecus medullam contine- 
» re quemadmodum offa, operz pretium cffe putaui cri- 
» nem fuillum dcpingere ad demonftrandum, quo prin- 
» cipio illa concauitas fubinde in crinibus confpecta, 
» Oriatur & gignatur .. Similiter etiam quare multi au- 


; tument crines eC Crines non pullu- 


» lant Plantarum more » fed ercfruut propulffane quadam, — 
» & qua pars hodic intra cutem, & vclut radix eft , poft 
» diem vnum & alterum extra cutem eft protruía .. Hae 
» Crinis ex cute proueniens in omnibus fuis partibus eít 
» admodum humidus , ac ftatim humor ille cuaporare» 
» incipit, fubita illa euaporationc facta ; cortex crinis ; 
» cum firijs proxime corticem fitis » firmitatem recipit 
» fuam; vnde crinis fimul contrahi &equit; & inde fit vt 
5 flrim magis introrfum ficx fuamsamittant humidita- 
» tem, ac exinde tenuiores reddantur, ftrix à fe inui- 
» cem rumpantur nunc vna » alio tempore pluribus ri- 
» mis, vnde fic conficiuntur fubofcure ftrigz , aut ftriga 
, incrine, quz tum procul omni dubio pro. medulla; 
» crinis habeatur .. Vt hic fig. 1. A. B. C D. quod fru- 
»» ftrum crinis fuilli eft, à me étrantuerío difciffi EEEE. 
» funtrime & ficcitatiscrinis orte . Fig.z.F G. HE I. eft 
;» fruftum eiufdem crinis paulo proprioris cutem ; quo- 
» que é tranfuerfo diíciffs 1n quo non variz fant rimz 
;, aut rupturz ; fed faltem vna rima tam magna , vt ma- 
» gnum foramen fiue cauitas in crine fit vt KL M. Talis 
» igitur fi fit confpe&us crinis proculdubio omnes cffe 
»; cernes cauos fibi imaginaturi funt. Ex his depictis 
5» crinibus illos crrare patet , dicentes omnes crines effe 
» rotundos, cum tamen citius dicendum foret quot cri- 
,, Des tot figure ; ] Hactenus Lauenochius , cui affentiri 
meritó deberet rerum naturalium Indagator, cum ille di- | 
catur à Friderico Schradero , Vir iz minimis mature ru- Epit-3- 
fhandis diligentifsimus . At cum eius obferuationes fa&z Amr szz— 
fuerint in crine fuilli non adeo facile inferendum eft dE 
accidere in omnibus crinibus Animalium, hominumque 












— 


ie . *. 1 Ld i . . * 
capillis; de quibus precipue hic queftio eft. : 
e 


36 —— MICROGRAPHIA CVRIOSA 


Secundo putat Lauenochius cauitatibus capillos .or- 
bari; eo quod non pullulent P/autarum mores fed erefcaut 


propulfone quadam ; Yn hac íententia non paucos fcio 

| fuiffe Philofophos . Inter quos P. Siluefter Maurus pro- 

?. Dabiliter putauit capillos & pilos non viuere, nec auge- 

ri vitaliter per introfufceptionem , fed folum augeri non 

vitaliter per extrufionem quarundam partium excre- 

mentitiarum alimenti , qua partes, quia funt inutiles ad 

nutriendas partes animatas à Natura conuertuntur in.» 

vngues & capillos fpectantes ad munimen & ornatum. 

Animalis. Confirmat hancfuam opinionem; eo quod 

capilli & vngues crefcant etiam in cadaueribus quod 

certe non fit nifi per extrufionem atque additionem par- 

tium non vitalium . Alij, ex eo quod Ariftoteles docuc- 

rit capillos fe habere in hominibus ficut plume in Aui- 

bus, velin Arboribus frondes, idcirco, ficuti Plantis fo- 

lent decidere frondes tempore hyemis, ita Hominibus 

Dc Gen. defluunt capilli propter fenectutem , que cft hyems ata- 

^nm3. pis; pntant capillos crefcere & augeri viraliter. Crefciz 

DU cenmpilus d nutritur , ( aitingeniofus Boile de corpo- 

rum porofitate cap.7.) quod non contingeret fv folidus foret; 

aut f£ ffémplex tantum in eo cauitas ineffet,vut in immferiori ca- 

lami parte , veroffmiliter eo quo vfus fum microftopio illam 

detexil]em , cum alterius microfcopij ope longe inferioris fa- 

cile obferuarim cauitatem inflar cauttatis calami prope 1ufe- 

riorem partem iu yartjs quibufdam breuibus pilis ammali ; 
mufcum feu zibetum Juppeditanti, accrefcentibus . 

Ex his igitur varijs obferuationibus nihil certi habe- 

mus circa capillorum cauitatem . Attamen idem accu- 

ratiffimus Boile probabiliter putat illas ineffe ex eo, 

juod egurfsimus,ait ille Rerum effimatur Senuertus cum 

alijs. optimi notz Scriptoribus tradat in PTica Polonica, 

nempe. marbo de quo fpeciatim agit; obferuaffe fe , fi 

egrotiimplicatos vt interdum fit capillos ; ob colluuiem 

abícindi curent , fingulos capillos interdum fanguinem» 

re ipfa emittere qua parte extrema refecta funt ; quare» 

liquor non minus den(us quam fanguis deuehi per vafa 

| .po-- 


"Tom. 


quai. 





CATUVIE /SSEACEWVM 8$; VII. 67 


poterit capillaria ad fummum, quz ipfis proinde capillis 
longe minora futura fint; licec quis non immerito exifti- 
marit Hominum capillos tenuiores effe ; quam vt conti- 
neantcauitates vifibilium Iliquorum capaces. 

Certe difficillimum quid compererim , ait Boile, ibid. 
optime, etiam ope microícopij, vllas in capillo Hominis 
tranfuerfim fe&o diftinguere cauitatecs. Quod fi exrenfi 
perlongum fupra vitrum infpiciantur contca lumen, nihi 
poteft animaduerti, quod cauitas iudicetur vel rimulas , 
codem enim modo apparebunt ac duo fila vitrea ; quo- 
rum alterum vacuum fit, alterum vero folidum . Ceterum. 
fi capilli viuunt vitam vegetatiuam, funtque veluti parue 
arbores radicatz in capite humano, ac trahentes alimen- 
cum excrementitium quo nutriantur ; illos probabiliter 
dixerim efle veluti Iunci Geni x tranfuerfim 

' diffe&z videntur fub microfcopio conftare & pluribus 
canaliculis pelle aliqua feu cortice inuolutis vc fub num. 
194. dclingaui. Probabiliter inquam, nam vnica caultas 
fortaffe fufficit ad alimenti introfufceptionem . Quod 
probari poterit paritate filorum in pappis cicerbitx quz 
dubio. procul per aliméhti introfufceptionem: vitaliter 
nutriuntur, & vnica cauitate funt przdita . 

Hzc difficillima capillorum indagatio in menté rcuo- 
cat obferuationem curiofiffimam , quam in minimo Infe- — 
&o defumpfi magna cum oculorum tum mentis oble&a- 
tione. Illud fub num.1o5. pofui ; fed valde microfcopio 
auctum, non enim med cius moles granum anifi mi- 
nimum ,ac mirum eft cale animalculum tot organa pofh- 
decre; in eo enm pedes, neruos , oculos , & omnes partes 
animalis ineffe videbis , quare Nature potentiam & in- 
duftriam mirari oportct, quód in adeo paruoloco tanto 
artificio collocauerit , & ioci quafi gratia cafdem partes 
animalculis ac Balenis & Elephantibus conceflerit . Ca- 
put illi cft rotundum , cum riu verticaliter bifido ;. & 
duabus appendicibus cminentibus ; prope oculos binz 
antenne feu potius cornicula eminent ; breuia enim 1]J2 
funt , licetin tres articulos diflincta , & aliquantulum. 


pli- 


85 MICROGRAPHIA CVRIOSA. -. 


piicabilia .. Tribus anterioribus annulis fex adne&untur 
breuiffini pedes, vnguibus robufti aduncis armati 5 qui-- 
bus celerrime reptat. Color in parte inferiori ventris 
albicat, in dorfo adduntur feptem fafícix ex fuluo nigre . 
Ceterum Hiftricem horrendum refert, fi é latere confpi- 
ciatur gradiens. DPilofum enim non tautum eft , & pilis 
craffis & longis, fed in penultimo annulo hinc inde bi- 
nos veluti pennicillos ex frequentibus fetis. compactos 
gerit ; quos; fi leuiter acus acumine pungatur, ftatim» 
eleuat ; explicatque ; ac fi fingulis fe difponeret ad vl- 
tionem. | : 

Pluries in adeo paruo animali ingentem iram fub mi- 
croícopio confpiciens ; recognoui eius fetas quz & late- 
ribus prominent eo modo aculeatas vt fub num.106.ex- 
pref ; illas vero ex quibus fupradicti pennicilli prope 
caudam componebantur, eam habere figuram ; qualem. 

—Duozcpreíentantur, videlicet lancearum;quibus cer- 
te meliores pro pugna Ars bellica fuppeditare non pof- 
Íet. Hac nouiffima Pilorum ; & admiranda confítructio 
pluries oculos meos & Amicorum illexit ; vt attente di- 
Ípicerentur non pilorum pennicilli, fed Lancearum telo- 
rumque fafces , &alijs microfcopijs fuppofita in maio- 
rem molem redada clarius apparerent. 

Apparuerunt demum cuípidibus Lancearum vt dixi 
omnino fimilia , fed haftis impofita) qua ex continuato 
slobulorum ordine quafi filo infertorum formabantur . 
vt num. 198. Pili vero num. 106. delineati apparuerunt 
non leues inftar aliorum, fcd é pluribus partibus compo- 
fiti , quacum fingulz vafculum alteri fuperinfertum rcfe- 
rebant , cum apice demum acuminato vt num. 109. 

Oculorum fallacias non refero ; nec microfcopium ta- 
le inftrumentum eft; quo res é nihilo euocentur, & larue 
quodammodo rebus imponantur. Iuuat illud non deci-. - 
pit» detegendo quidquid inermis oculus deprehendere — | 
nnnquam poffet. Huius pilorum prodigiofe fabrice te- 
fles habeo quamplurimos ; quorum oculis non fine in- 
genti eorum admiratione haiufmodi pilos fubieci , inter 

| quos 


^ 





CAPVT SEXTVM $:VILI. — 89 


quos. multos accuraciffimos rerum naturalium Rimato- 
res, qui microfcopia conficiendi artem optime callentes 
aliquos ex his pilis maximopere defiderarunt ; ad fua & 
aliorum microícopia probanda . Optima enim requirun- 
tur, vt in minimis rebus diueríz hi particule diftinGea 
recognofcantur . | | 

Validum argumentum fubminiftrauit hoc minimumo 
& debile Infe&tum , vt fpontaneam Generationem poffi- 
bilem effe iudicarem . Inueni enim illud pluries in vafis 
etiam vitreis generatum, & optime à muícis defenfis , in 
quibus varios papiliones clauferam . Contabuerunt 
enim illi; & penitus 1n puluere reda&is ; inter eorum.» 
cineres animalcula.hec detexi ; initio quidem minimas 5 
fed paulatim au&a vfque ad paruum aniíi granum vt di- 
xi. Tribus anuts fucceffiue exprimentum fumpfi,& qui- 
dem femper felici cum euentu ; non autem femper ;eun- - 
dem nümerum eorum inueni. Pabula fubminiftraui in» 
alijs Papilionibus ; quos aliquorum dierum interuallo 
vorabant, reie&tis plumis & peile. Sinc alimento ferua- 
ti diu vixere , fed macie contracta, & pluries pellem. 
exuerunt, Araneorum inftar,Pediculorum, aliorumque» 
huiufmodi , omnibus fetis fupradidis circumtectani . 
Huic non valde diffimile infcé&tum inueni in cadaueribus 
mufcarum;, 3t pilos non tam exacte examinaut . 

His prodigiofis Infe&tis iungo alia duo, de quibus ali- 
bifermo fuit. Alterura eorum eít, quod indicauimus nde 
cap. 65. part. prima de Viuentibus ; que in Rebus non» Sironc s. 
Vanerhps reperiuntur, nempe Infectum auod in puluc- 
re Cafei reperitur ; illud ab alijs obferuatiim inueni , fed 
non ab omnibus eodem modo delineatum vel defcri- 
ptum. DBorellus obferuat. 27. de illo fic retulit. Oculo- 
yum grandes orbes [ubutgri ; onguiculis &«. ungulis arma- 
zur, totum corpus elegauter coloratum eff ,. dorfo eff. bifpida 
e» bifiricem non male emulatur, cormcula etiam babet , e» 
zres 1n cauda aculeos 1nffaniores . D. Carolus Antonius 
Tortoni in epift.ad Illuftrifftldü. Hieronymum de Lang- 
mantel 1686. illud expreffit vt fub num.r10.ad meas pa- 

m einas 


go . MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


einas tranftuliynum. vero r11.indjcat idem Infectum ob- 
Ícruatum à D. Io. Franci Lobf.5. fig. t. 


o. Francifco Griendelio,gui-ebf. 

»» fic illud defcripfit. Vidiego Acaros hofce nihil effe» 
5; aliud, quam puluerem corrofi cafei , & microfcopij 
» operetrorfum albos atque pellucidos, antrorfum vero 
» ücapite ad coxas víque rubentes , & nonnihil appare- 
» re nigricantes . Ceterum fex infltru&i funt pedibus . 
» Corpus eorum hinc inde pilis longis ac fubtiliffimis 
», cutim perforantibus, & longitudinem totius corporis 
»» fxpe fuperantibus fcatet, prz primis vero pili gemini 
» in inferiore corporis regione cornua mentientes ob- 
» feruantur. s 

Has defcriptiones adduxi » Vt Naturae Rimator eadem 
Infe&ula obferuet, infpiciatque cui nam melius ille con- 
gruant. Ille enim imagines valde differune inter fe nec 
prototypo conueniunt meo iudicio . Àn ex incuria pi- 
étoris, an dcfe&u microfcopi] vcl oculi; quo fuit Animal 
obferuatum, nefcio; fcio tamen me illud obferuaffe , vt 
expreffit Do&or Bonomus; & in Epiftola D. Redi infcri 





 COTUUETTUDSUUARIINICUU OS RENS 


pta 1687. fic retulit, vt in noftris pag. num. 112, 
Alterum Infecti genus indicatum eff cap. 67. & dcli- 
neatum ab eodem Donomo , vt vides in noftris paginis 
num.113.quod fic defcribit. Sizule alle T artarügbe bian- 
co di colore con qualche fofco d'ombra ful dorfo , anfieme com 
alcuni vadi,e lungbi peluzzis fuello e agile al smoto com. fei 
piedi» acuto di teffa cou due cormicimi , 0 antennette nella. 
puntadel grugno. In Acts Eruditorum ann, 1682- pag. 
317.Íub titulo . Obferuationes de Sironibus, ita legitur. 
Sunt Sirones Vermiculi minuti quafi pediculares in pu- 
ftulis ferofis prurientibus fub cuticula manuum in pri- 
mis & pedum fubfiftentes. Minus de his difceptatum» 
fuit Animalculorum claffi an aífociandi , fiquidem hoc. 
jam olim fubtili Scaligero exercit. 194. de fubtilit num. 
7. extra dubitationis aleam pofitum fuit, qui tamen ipfis 
formam nullam expreffam efle afferit ; que microícopio- 
rum ope diftincte fatis & accurate confpici poteft, fecun- 
dum eam faciem »; quam tabula... fig. — reprafentat. 
ü Co- 


CAPVT SEXIMVMoS^OVAL — er 


Colore funt albicante; & pedibus exceptis , qui propius 
intuenti nigricare videntur, pedibus fex inftruái funt , 
binis vtrinque mox iuxta caput pofitisquibus Talparum 
ritu canaliculos fub cuticula agere ; vt oblongos non ra- 
ro quafi fulcos trahere ; fimulque moleftiffimum pruri- 
tum excitare videntur. Num dorfum fit fquammofum , 
prout quidem affirmat D. Rohaultus Tract. phific. par. 1. 
cap. 21. definire nolumus illo preftantiore ; dubio pro- 
cul; miéroícopio inftructo . 

Imaginem cius de quo cap. 67. fuitfermo hic fubijci- 


mus num. IIA. / 
— Sironibus feu Pediculis incercutaneis adnecto aliud 


Infe&i genus non quidem à me obferuatum, fed relatum 
in Acis-Erudirar nn. 1682. pag. 317. quod fponta- 
» nec generacdioni non parum fauet. Incognitum Anti- 
» quioribus fuit morbus ( ait compilator Actorum ) cu- 
» ius paffim fuperiori ac hodierno feculo à medicis non 
» minus quam mulierculis fit mentio, & ab iftis quidem 
» morbus pilaris Infantum communiter appellatur, fpe- 
» Ciatim autem Crinonum Item Cunieduuus-oomine vce- 
» nit. Contabefcunt Infantes paulatim , infomnes red- 
» duntur & inquieti ; & infignem fimul pruritum corpo- 
» ris pati videntur , quod fi in balneo rite tractentur ; 
» corpufcula pilorum craffiorum inftar denía & fpiffa, 
» € poris corporis prominent ; qua proanimalculis in- 
 tercutanea loca inhabitrantibus ( vnde Comedonum. 
» nomen;quafi vermium alimentum infantum depaícen- 
» tium ) ab alijs habita fuerunt. Vtrum itaque cenfui 
» excrementorum , an vero Animantium generi adícri- 
; bendum fit iftud extra cutim prominens diutius con- 
» tronerfum fuit;prout fcilicet fieriin naturalibus amet; 
» Vbiífolisrationibus citra experientie armaturam pu- 
» gnainfütuitur. Hac tandem rerum magiftra. litemo 
» diremit, oftendendo microfcopiorum ope manifefte» 
» effe vera Animalcula viua ; quidquid fpifforum  ifto- 
» rum capillerum facie fubinde compareat. Coloris 
» Obferuantur fubcinericei ; & plus minus nigricantis » 
m.a 2; COrt- 


92 MICROGRAPHIA CVRIOSA. 
». cornubus feu potius arítennis binis longe prominenti- 


» bus inftrudi , oculis rotundis grandiufculis cum cau- 
» da oblonga, in fine villofa afpe&u fatis horridi, prout 


extab. —confpici poteft; in qua num... . crinonem in- 


tcgrum accurate obferuatum refupinato fitu collocatum. 


Num. . eoídem crinones prono corpore delineatos. 


Vide Georgium Hieronymum Velíchium exercit. deo - 
Vermiculis capillaribus Infantum . Annexa eft dicta, - 


exercitatio ifti de Vena medinenfi ann. 1674. Auguft 
Vindelicorum in 4. luci public expofite .— 

infecta hzc vide in noftris Tabulis num. x15... 

Ex hac obferuatione abunde probatur ; quam vtile fit 


infirumentum microfcopium » quo oculus armatus illa. 


conípicit, quz plane funt inuifibilia, & quorum igno- 
rantia quamplurimis morbis inepta remedia parantur. 
Quemadmodum autem ad folidarum partium compages 
diligentius infpiciendas vtiliter vfurpatur , ita felicius 
ad fluidorum quoque , & variorum liquorum in. ijfque»o 
natantium particularum éxamen inftituendum idem ad- 
hiberi fequentia declarabunt. 


S."WVITI' 
SANGFINIS ,eg LACT IS Examen . 
c Aneuis in capillarem tubulum fponte affurgens , ait 
S D. Schraderus, per microfcopium videtur innume- 


ris globulis conftare rubicundi coloris in pellucido fero 
natantibus. Ex quo motus perennitatem 1n fanguinea, 








inaffa obferuari in Anglia affirmarunt multi; at Schrade-- 


 zushoc euincifibinon perfuafit ; fiquidem ab externo | 


aere fanguinem extra vafa miffum ambiente , minima. 





eius particule in globofam hanc figuram coagulari po- 
cuiffe fufpicio incidit . Sed vt vt fit'de hac coagulatione, 
dicam qua& circa fanguinem obferuaui. Pofita fupra vi- 





—— 


vidi fupradictos globulos in pellucido fero natantes ; & 
02 e^ s qui- 


trum. guttula faneuinis O corpore per vim extracti; 


CAPVT SEXTVM $.VIIL 9g 
quidem frequentiffimos . Sero deinde penitus exficcato ; 


2lobulos illos fimul coniunctos fubfidere & coagulari eo 
modo quo in lamina num. rir6. delineaui. Rete enim 
exprimebatur, quod in Animalibus Cordis, Hepatis, & 
Lienis regionem diuidit à Regione, in qua iacent intc- 
fina, fed rubicundum . Pluries hac obferuatiouc repeti- 
t2, femper eadem fanguinis coagulatio facta eft. In ían- 


cuine yero € venis egroti extracto | febre maxime» 
noxialaborabat, obíeruaui pauciores longe globulosin — 


copiofo humore flauo natantes; quo abfumpto , coagula- 
tio fucceflit, vt in fanguine fano , fed flauedine quadam, 


imbuta. 
Poft fanguinis infpectionem Lac oppofui microfcopio — 


é multorum Animalium vberibus expreffum , & animad- 
uerti non diffiiniles fanguini globulos in fero natantes 
Íed albos:plures quidem in la&te nutricis Inuenis optima 


complexionis, pauciores vero in lacte, quo Foeemina gra- 
cilis quadraginta quinque annorum infantem enutriebat, 


rurfus pauciores in eiu(dem la&e expreffo poftauam dies 
duas ab efu carnit inuit. Non abfimile lacte mu- 


lierum inueni Afine lac. Lac autem ab Equa acceptum. 
paruam globulorum quantitatem oftendit in abbundanti 


fero natantium .- | 
Eadem methodo ,. qua Lac & Sanguis examinatun 


eft; poterunt & alij Liquorces examinari ; indeque cogno- 


Íci mult: corporum egrotantium qualitates & morbi. Si 
enim microfcopio fubijcias fel , quod flaua bilis appella- 
tur, inuenies illud puriffimum effe liquorem ; qui veluti 
oleum é nullo alio corpore conftat,fed fupra vitrum coa- 
culatur » ac fi lamella alia fuperadderetur vitrea ; flaua, 
quidem, fed omnino diaphana & pura. Talem inuenifel 
multorum Animalium diligenter examinatum . Qui hu- 
mor meo iudicio inter omnes eft fubtiliffimus & puriffi- 
mus , ideoque fzpe breui temporis interuallo diffunditur 
per omnia corporum membra & hómines veluti flaua ca- 
dauera reddit. Ceteri vero humores craffiores funt,cum 


pene nullns inueniri poffit, in quo particulv faltem ni- 
trofz 


Epift. 
 par1684. :1684. 


34 ^ MICROGRAPHIA CVRIOSA. 


trofe & faline non mifceantur; é quarum cognitione, 
non adeo facile di&u eft, quam copiofa bonorum íeges 
ad humani corporis falubritatem enafcatur . Porro plu- 

rimi pro puriffimis habiti; & nulla labe inquinati; vermi- 
culis tamen innumeris fepiffime fcatere per microfcopia 


exploratum ett . 
b ola 
VERMICFLI ACEJ Ieg PIPERIS. 


E Vermiculis in corrupto aceto natátibus notiffima 
res eft,quos inftar Serpentum exuuias quandoque 
ponere didicit Cl. Hookius. In Guttula etiam aceti D. 


Lauenochius aliquot millena corpufcula recognouit ob- 


longa & in acutiffimam cufpidem definentia;que fal aceti 
vocans ftatuit illa effe, que linguz fenfum feu faporemo 
acidum inducunt, contra eos, qui aciditatem aceti dedu- 
cunt ex folo pun&ionis fenfu anguillarum ; quam cauda 
fua acuta imprimere credunt lingua noftre , quod tamen 
—'"3erroneum elt « Sienim füpponerem: us hoc verum efie» , 

fequeret ur multa aceta, vt optime aduertit idem Laueno- 


chius debere efle infipida, quoniam deftituütur ei i 


fd Woven b 


^5 276. eL pe 


E 


^ 


v5 SHIRE. & hyberno temporc ; quo moriuntur anguil- 
| iule omne acetum futurum infipidum . 


Siaqua. cui Piperis nigri puluis ve per notfem inie-- 
&fus ait Hookius, mane viuentibus , & hinc inde fe varie 
mouentibus vermiculis plena confpicitur . Ioannes ve- 
a, I0 Sigifmundus Elsholtyus obf. 115. anni Curioforum. 


ti p 9. dc microfcopijs elobnlaribus.. Ait natantia Animal- 


cula ftupenda agilitate apparere in aqua oppofita micro- 
fcopio ; inqua per quinque aut fex dies infuía fteterint 
grana Piperis integra, Nuccs miriftice, Caryophylli, fc- 
mina Coriandri & fimilia. — 

Aquam infufionis piperis puluerifati mihi es odeur Í 
ti; ait D. Lauenochius binas differentes Animaliumz 
fpecies videre contigit ; & vtriufque fpeciei maiora alia; 

alia 


CAJYmTCSBN TVMCOS IX. $5; 


alia minora ; ita vt hac iuniora » feniora illa iudicarem: 
Arbitror me vidiffe ; iuniorum horum quadam in ventre 
maiorum contenta fuiffe, & bina fub natatu inuicem co-. 
harentia congreffum celebraffe . 

A figuris Anguillarum aceti abflineo , cum multi ino 
fuis paginis exprefferint. Infe&ta Piperis non exprimo ; 
cum apud neminem expreffa viderim fed folum relata, . 
Nec vnquam in aqua in qua Piper fubfidit, cos compre- 
hendere potuerim . 

Non autem pono vermcs in Vrina apparentes ; vt di- 
xitíupracitatus Elsholtyus, cum illos nunquam in ea; 
deprehendere potuerim. Obíeruaui tamen non iniucun- 

à, 1mmo maxime vtilia , fcilicet ingentem numerumo 
perquam exilium figurarum falinofarum . Inter eas de- 
prehendi multas elegantiffimas figuras diuerfe magnitu- 
dinis, multafque fummza exilitatis . Multe talium figura- 
rum pofitura fua conueniebant cum particulis falis co- 
munis , multarum bafis ex oblongo quadrangularis erat 
in pyramidem adícendens quafi adamantes afpiceremo 
ficut num.r17. oftendit. Aliarum bafis erat quadrata. , 
in alijs rotunda,fupra quam Cylindrus fundabatur pellu- 
cidus & clarus, ac fi é criftallo conftaret. Itemaliquot; 
quz oblongz erant quafi quis intueretur oblongam re- 
&angulam figuram , ficut figura depingit num. 118. Prx- 
terea multas figuras , quarum duo latera longiffima ali- 
quatenus rotunda duo breuiffima recta erant, fere acce- 
dentes ad figuram dolij ficuti num.1 19.manifeftat . Item 
aliquot quinque lateribus aliquot quatuor, aliquot vero 
tribus conftantes ; quorum duo angulum formabant acu- 
tiffimum, ficut num.120. teftatur. Inter omnes haíce pro- 
miícue pofitasfalium figuras per quam iucundum erat 
oculis vfurpare aliam in modum crucis expreffam ; vt ap- 
parct fub num. 12 1.Pluries hoc experimentum tentaui,& 
humorem exhalare permifsi;/femperq;mihi eque ac fupra; 
multitudo ingensexilium figurarum falinofarum occurre- 
bant,eedemque diuerfarum figurarum & magnitudinum. 

Vnde nam tot falium diuerfz figure proueniant in» 

vrina, 


96 MICROGRAPHIA CVRIOSA;. 


vrina, non adeo in promptu eft definire. Mihi tumultua- 
rie obferuanti perfuafi; eas ex varijs cibis ; quibus vefci- 
mur, & humoribus; quibus conftamus ortum habere, ex 
quibus certe prouenit in corporibus lotij excrementum ; 
fecum illa trahens quidquid Natura vt ineptum ad nu- 
tritionem reijcit ad vafa tali excremento deftinata. In. 
vino & aceto Lauenochius multas falis particulas accu- 
rate obferuauit expreffitque eorum figuras , pracipuc ia 
epiftola prima ; qua illa defcripfit. Nonautem adeo fa- 
cile credam; quod ille fibi fuafit, videlicet obferuatas in 
aceto figuras falinas lingua noftre faporem acidum im- 
primere; Vinum autem gratum effe ; eo quod eius figurae - 
falinz nec nimis acuta fint; fed 1ta compofitz , vt earüm - 
partes quafi harmoniam quamdam nactz , nec alias fupe- 
rent, necíuperenturabalijs. Etlicet obferuauerit par- 
ticulas Sachari , quod & ipfum fal eft effe acutas & an- 
gulofas, illud tamen effe dulce & gratum; eo quod facile 
refoluantur cum vniuntur faliue & flexibilitatem acqui- 
ranttalem ; qua omnibus alijs in lingua occurrentibus 
particulis cedunt , ac proinde gratia fua nobis fenfumo 
dulcedinis largiuntur . Non ideo huic accuratiffimo Au- 
Gori contradico; fed quia cuiuis liberefentire licet  & 
fententiam fuam profiteri ac tueri in eiufmodi praefer- - 
tim rebus in quibus de veritate nondum fatis conftat ; 
meam fententiam profero;hac tamen fub conditione ne» 
quis obie&ionem Viro huic illuftri fadam in malami 
partem interpretetur . | : 

- S1enim Sapor é fola figura falium proueniret ; nono 
minus Sal, quo condiuntur cibi, quam Saccharum , dul- 
ce euaderct fupra linguam. Etenim ambo aqué facile» 
refoluuntur in humido , & aqua fale condita femper 
fuam falfedinem íeruat , dulcedinem vero ; fi Saccha- 
ro fit permifta. Aliunde ergo prouenit dulcedo & ama- 
ritles, que vt docet Ariftoteles funt dux prime fpe- 
cies faporum , & ficut album fe habet in genere Co- 
lorum , fic dulce in genere Saporum. Ab ipfo etiam 
Ariftotele reijciuntur Democritus cum Antiquis , qui 

i di- 


CAPVT SEXTVM S. IX. 97 


dicebant omnia fenfibilia. cfíe quadam  tangibilia & De £o 
reducebant colores & fapores ; qui funt fenfibilia pro- &enfib- 
pria ad fenfibilia comunia, magnitudines nimirum. & fi- Ibi Er. 2: 
guras., ' uf 2u DB ' | | num. xr. 

His breuiter delibatis, aliquot Salium figuras indica- 
mus; fed paucas. D. enim Lauenochius in fuis obferua- 
tionibus microfcopicis à pag.r11. ad 119. accuraté re- 
tulit Sal in aceto ex ceruifia confe&o , fal in fucco mali 
hefperij, fal volatile oleofum fanguine, & aceto vini 
commifítum . Percurrat curiofus eius paginas inuenict 
expreffa à pagina 119. ad 149. fal cardui benediái , fal 
abfinthij; Álumen  Nitrum , Calcanthum Cypri , feu 
vitriolum coeruleum, liquorem tartari ; cinerem fmeti- 
cum. Camphoram; fal fiue cinerem ex fornace fuforia, 
ofiicinz Bombardarum.fal fiue cinerem ex fornace plum- 
bi, fal in calce lapidea, fal ex calce concharum , fal fou- 
dz. Etenim falium figuras exactius cognouiffe non parui 
momenti rem effe 1s iudicabit qui non tantum in Pyro- 
technia, fed in ipfo corpore humano plurimarum gene- 
rationum; mutationum, alterationum inftrumenta illa; 
effe fciuerit. Videntur quidem per communia vitra ni- 
trum effe conicum, marinum quadratum , alumen octan- 
eulare, vitriolum poligonum , fed per microfcopia per- 
fectiffima omnia falium fruftula apparent cx alijs parti- 
culis compofita ; ad quarum figuras affequendas nudus 
oculus nunquam pertingit . Videntur autem fi foluta, 
primum in aqua in cápillarem tubulum attrabantur ,; 
poftquam humiditas expiraucrit, & falium partícule fo- 
la remanfcrint per minimum vitri globulum confpicicn- 
de; veletiam fi vnica. fluidi falis guttula fupra vitri; 
vel fpecularis lapidis laminulam coniecta microícopio 
opponatur. jut ri 
. Nos, ijs omnibus omiffis :fal Ammoniacum elegimus 
vtpote quod meo iudicio curiofitatem explere poffit. 
Pluries illud in aquam diffolutum fibi occurriffe ait 
idem Lauenochius veluti ramufculum arboris conípice- 
ret , irregularibus confitum folijs ; altero folio ; altero 

n ma- 


Epit. 
1684. 
pag: 6. 


98 ^ MICROGRAPHIA CVRIOSA. 
maiore prout num.122.indicatur ab illo expreffum .. Mi- 


hi autem contemplanti fere femper'occurtit vt num.1253.«.- 
exhibui bacillorum feu fulcorum adinftar , 'adiccis alijs 
breuioribus ita vt cruces fere exprimerentur vt in AAA. 
At non femper angulis re&is expreffas, fed caracteris in- 
ftar X. vt in B B. multoties cruces carauacenfes imita- 


bantur vt in C. non raro ftellulam efformabang prout in 


E. feu crucem quatuor pennis conflantem vt in D. 

Curiofum quoque ac non minus vtile eft. per micro- 
Ícopium contemplari predica ratione falium actiones & 
reactiones, quomodo corpora varia aggrediantur, diffol- 
uant, cum contrarijs falibus pugnent ac etferucícant. In- 
ter microfcopicas obíeruationes factas à D. Lauenochio 
legi illum obferuaffe primum figuras falis in aceto effe, 
obloagas:& vtrinque in acutum terminatas ,: deinde in- 
fufisin eodem aceto lapidibus Cancrorum deprehendiffe. 
figuras oblongas ante memoratas in acutum definentes 
mutatas effe ; & induiffe alias figuras ; quarum bafis ex 
oblongo quadrangularis erat in pyramidem afcendens; 
quafi adamantes angulofos ac politos afpiceret. Aliarum 
& paucarum bafim fuiffe quadratam; in alijs etiam paucis 
quadrilateram inordinate . 

Campus hic patct, in quo vberrima meffis obferuatio- 
num curiofos inuitat ad vlteriorem indaginem,; vt medi- 
cia Profefforibus ; nec non fpargiricz facultatis Secta- 
toribus per quam multa aperiantur ceteroqui occultiffi- 
ma. Dum hzc fcriberem miífa eft ad me Epiftola D: La- 
ucnochij 38. Nouemb. 1687. datam ad Regiam Socicta- 
tem,in qua vtiliffimas obferuationes recenfet circa corti- 
cé chinz ching.Narrat ille fe obferuaffe fanguinem com- 
miftum cum aqua vel vino ,. in quo per 24. horas infufus 
fuerat cortex ille, illico diffolui ; & vnum globulum fan- 
guinis in fex alios minores primum feparatum ; deinde» 
in minores particulas diuifum , qua tam paruz erant s vt 
dumtaxat trigefimam fextam partem vnius globuli fan- 
guinari) effe iudicaret. : 4 : 

Mihi in prafentiarum fübcefiuarum horarum inopia; 

labo- 





CAPUT SEXTVM S. X. 99 
laboranti non licet vlterius progredi in hoc genere ten- 
taminugp, qux certe torum hominem ; & exactiffima cxi- 
gunt ftudia. Faciliora tamen & magis obuia non pratc- 
 ribo; qua (ine microícopio haud poffunt diftingui . 


"MIS 
PISCIVM SQVAMME. 


FX cute Animalium in aqua degentium particulas 

varias defumpfi, quas Squammas dicunt Latini ; & 
in omnibus , licetminutiffimis przclarum Nature opus 
recognoui. Praetereo mirabilem earum ordinem, qua Pi- 
fcium cutis teflellato quafi opere decoratur, & vnicá ocu- 
lis pe&andam. propono , fateorque in illa me nunquam. 
potuiffe particulas; quibus componitur perfecte delinea- 
re; Tanta enim eft earum exilitas & prodigiofa ftructu- 
ra vt Naturae pennicillis non calamo Artificis vti fit ne- 
ceflc ad exactam earum imaginem exprimendam . 

; Primo loco fub num.124. fit Squamma pifcis Lupi ita- 
lice Spigola , 1n qua primum aduerto pun&um A. quod 
voco centrum íquammza, quod punctum fere in omnibus 
Íquammis inuenitur. Clipeorum enim inftar fere omnes 
aliquantulum protuberant ; & vmbonem 1n tali. puncto 
ruditer exprimunt. Diuiditur deinde in quatuor partes 
centro facto in Aad BC DE. exhis dus partesappofi- 
tz B D. C E. componuntur vafis fcu neruulis vt pluri- 
mum vndatim circa tale centrum du&is , & hinc inde fi- 
militer expreffis ; pars verofuperior B C. quz tota ab 
aliafquamma contegitur, ficuti & binz fuüpradicte, diui-- 
ditur in plures partes à radijs centrum verfus directis non 
autem omnibus ad illud pertingentibus. Spatia inter 
radios interiacentia protuberant fulcorum more ; & mi- 
nutiffimis ftrigis tranfuerfim funt diffe&a. In oppofita, 
vero parte D E. lamina quafi criftallina fimulatur fre- 

| 0:2 quen- 


109 — MICROGRAPHIA. CVRIOSA . 


quentibus fpiculis hifpida;& tali ordine difpofitis,qualis 
in figura exprimitur. SU dco tem ES) ^ 
Numerus 125.exponit fquammam Piíciculi mihi igno- 
ti , quem inter varios reperi digiti longitudinem haben- 
tis. Squamma non erat maior ca;quz fub T. exprimitur; 
microfcopio vero oppofita prodigiofam compofitionem 
oftentabat. Facto centro in I. in quatuor partes diuide- 
batur, vt alia fuperior , quarum binz hinc inde expanfze 
lineolis circa centrum ductis & vndulatis fignabantur . 
Pars fuperior in o&o radios diftinguebatur tranfuerfim» 
fulcatos. Oppofita vero acutiffimis aculeis munita ap- 
parebat ; quz frequentes noduli in partes diftingue- 
bant. | d 
5quammam pifcis , quem Lucernam & Miluum dixere 
latini ; Cappone Itali, delincaui ; fub num. 126. cuius cen- 
trum maxime protuberat. Pars qui abalijs fquammis 
non tegitur ; quinquc aut fex aculeis munitur breuibus 
quidem fed validis vt apparet in figura. ue 
Proxime: adharetfub num.127. 5qt & pilce So« 
Ica decerpta , magis longa quam lata , parua quidem vt 
in B. fed mirabilis ftru&urz . In parte; quae à proximio- 
ribus Íquammis contegitur ». fere viginti fulcos oftendit 
minutiffimis incifuris tranfuerfim fignatos: Oppotita quae 
apparet multiplici ordine acutiffimorum mucronum to- 
tacontegitur., | Joco 
Omnes huc vfque expreffis fuperat. amplitudine» 
judxum: lli. T ziclia dicitur Rome , qua licet in cu- 
te pifcis exigui amplitudinem aquat delineatam in O. 
fub uum.r28. aucta. Differt etiam à ceteris cius fabrica. 
Vmbonem enim non oftentat, fed veluti tabula expanía 
contegit cutem. Microfcopio oppofita apparuit vt exe 
primitur, diuifa in quinque radios , qui inter multas li- 
neolas hinc inde vndulatim ductas interiacent . Quinta 
cius pars extrema , quz cutim pifciculi exornat, quafi 
pecinem eflingit dentibus acutis munitum , quorum fin-« 
gulis fulci ita adne&tuntur particulis modo minus modo | 
magis diaphanis , vt teffcllatum opus curiofifsimum efft» 
ciant... | | $t 














MEXCPAUR SEXTAM EON; x02 


. Ex his paucis quidem numero , fed mirabilibus artifi- 
cio; quo à Natura conftru&de funt ; Squammis , iure» 
dubitatio fuboritur; num potius munimento datz illae 
fint, an decori; quo in aquis Genus fquammofum me« 
rito fuperbire quodammodo poffit? Dicam quod ratio- 
nabilius mente rcuoluo: videlicet; etiam fub aquis mira- 
bilia Sapientiz fuz argumenta Artificem fupremum con- 
didiffe é quibus, nullo neglecto, gradus in promptu ha- 
bcret hominis. animus ad corum originem perluftran- 
dam, in qua denique quieícerct admirans Sapientiffi- 
anum Conditorem . niri 
. Subijciat nuncoculis noflris Microfcopium alia Natu- 
q& portenta & prodigiofas in Mena de mEE pa- 
tiolis texturas . Spongiam confideraui ficuti & Hookius; 
& inueni illam conftare ex ramofis filis ita intet fe impli- 
catis & connexis , vt impoffibile effet calamo illos ex-« 
primere. Fruftulum tamen expofui fub num.129. yt mi- 
hiapparuit. Eius fila fcu neruuli quibus conftabaté fla- 
uo fuccino videbantur conflati. Inferuiunt hi ad reti- 
nendas aqua guttas, cum in aquam immergitur fpongia; 
An caui fint nec ne valde dubito ; nec certi aliquid au- 
dco affirmare . D y "Ts Suet. 

Aliam texturam fubijcio num.1 3o. feu potius filorum 
implicatorum maffam , fine vllo ordine ac methodo 
compaótam . Ex hac conftat charta , in qua fcribimus ,- 
nec illa vllo pacto dignofci poteft nifi comburatur- V 
lum proinde quod poft chartz: combuftionem remanet 
quafi cinereum microfcopio oppofitum , é copiofis & 
minutiffimis filis.conftare reperies 5 vnde clare deduci- 

























tur nil aliud efle ta 1 congeriem fragmentorum 
&clce line» , diutprno attritu mallcorum dilaceratae , re- 
manentibus filis.; qug ipfam.telam componebant ; non» 
quidem illis; quz nudis oculis videmus , & fila dicimus, 
fed alijs fubtilioribus , quz nonnifi per microfcopiums 
diftinguuntur . Vnumquodque enim filum, licet fubtilif- 
fimum puta quod, componit Calanticam ex fexcentis 
! ume X alijs 


302 MICROGRAPHIA CVRIOSA. 
alijs ilis componitur vt fub num.r3 r. apparet. in parti- 
cula fili per microícopium vifa . Exhibet illa fafci- 
culum lini alabri ope ex: multis filorum millibus con- 
tortum , adque laterain filamenta pene' multa difcer- 
peu. Doup quoti Sq CODI | 
Dum chartz noftratis texturam indagarem , occurrit 
inter paginas fruftulum charte finenfis; quam vulgus 
putat é corticibus arborum fieri; & charte quam ex 
Ethiopia Romam adducta fuerat. Hec valde craffa erat 
& folida, fubtiliffima illa & in folio o&o palmorum lon- 
gitudine extenfa. Vtramque combuffi & incendij reli- 
u!as microfcopi« icci. At vtraque vifa eft fimilis 
chartz vulgaris, videlicet ex innumeris ac inter fe impli- 
—catis filis conflata ; quorum nulla dignofci poterat origo 
nec finis. LU tL 
Non diffimilis apparuit fub eodem inftrumento parti- 
cula fordium , qux vt plurimum inueniuntur in locis ; 
qua raró fcopis mundantur, puta fuper armaria fub men- 
fis, & lectis cubiculorum ; Lane floccostenuiff ill fi- 
mulant, & leuiffimo flatu per aerem difperguntur ; & nil 
aliud funt , nifi fubtiliffima pilorum ramenta é veftibus 
precipue habitantium ; & cute Animalium continuo at- 
tritu decifa, aereque , quaqua verfus illa impellente» ; 
agitata, donec vno alteri adharefcente , & implicato 
emultis fimilibus Pappus formatur à grauiori puluere» 
fegregatus . | | ; 
Sed iam fatis in longum producta funt liz Rerum exi- 
suarum obferuationes , in quibus fumendis plara , quz 
paffim apud alios habentur, omifi; pluraque neglexi; que 
fagaciorum labores expectant , eo quod alijs operibus , 
quibus detineor; vacare prolibito non contigit. Quz rus 
diter indicaui aliorum exoptant culturam. Ego interim 
immenfam Conditoris indüflriam & largitatem ; hac mii- 
nima contemplatus, admiror. Hoceniminteripfa & res — 
artificiofas difcrimen eft , quod Artis opera dum femper 
fuut imperfecta , non nifi ex longinquo confpici amant » 
| | | &quo 












CAPVT SEXTVM S. X. 103. 


& quó exa&ius confiderantur ; eó plures ibi deprchen- 
dunturdefectus. Ac Nature opera cum fapientie infi- 
nite fint effectus, examinari haud verentur ;. & eó magis 
videntur femper admiranda, quó propius conípiciun- 
tur; itaut mihi perícrutanti Rerum Natura fepe perfua- 
ferit, vt olim Plinio. Ni/i] INCREDIBILE exiffima- 
re de Ea « : 





ia d [L7 
L "d 
- xb 


IN- 


KY ote 
ibd ^ 





ENDE x. 
^ | Buiicitor i 


,. Culei an fint caui 64. | ,Entes acuminati án. 
A Arancaan dentes ca- [int caui 64. 
uos habeat 68. vnde pro- | Deus in minimis rcbus ma- - 
ueniat venenum in Ta-| gnus agnofcitur 3. 5. 
rentina 69. quomodo &| Eius dotes explicantur 
la emittat 71. Quare» | varijs rebus tanquam. 


fila emiffa ftatim obdu- characteribus 34. 
refcant 72. 

Atheum Mundi fibrica e- |. —— 1 F 
uincit 2. 


YxlL Le » aceto. [-24- | Lorum Recrementa v42 
Bb : |  riaexpreffa 77. & feq. 
i Pxa ii Eorum Pappi. obíeruati 
Ombix diligenter ob- | 79. p 
feruatus à Malmighio ee edm. p. 3o. 
, ughia | o OMNOA So e 


C | Oefnagelius Georgius 
bau obfernator Infe&to- 
" Apilli an fint caui 84. | rum 7, | 1 
& feq. 
Charte textura 101. | : [ 


Cimex deícriptus 63. | 

Crinones Comedones ti: | Nutile nihi] eft in Na- 
fecta intercutanea 9r. | tura 3. 

Culicis defcriptio 35. vn- | 


de trahat originem 536. L 
Culex alius vulgo Sarapi- Actis examen 92. 
CO 43. 2 2 EE Lentes perfe&tifimes 
i conficiendi modus 31. 
| & Íeq. 


Leeicven see t Mie 
p 81T- T 


macro |copw pe 
ie v 


106 


M |» Pili inexiguo Infe&o M 


lanceaz obfeuati 88. 


M Icrographig ftudium | Pulicis decriptio 61. 


vtile & iucundum 4. 
Microfcopium nouum quo- 


dammodo Rerum Orbetmn | 


detegit g. à multis feli- 
citer elaboratum sz 1. fim- | 
plex magis proficit in» 
obferuationibus 16. non 
vnico fed multiplici vti 
debet Nature Rimator. 
17. Eo vtendi praxis vti- 
liffima 21. & feq. duel 
modo confliruatur 2 | 
& feq. 

Mundus eft veluti liber | 
quinque paginis compo- 
fitus 34. 

Mufca 5o. quomodo hereat 
rebus s 1. cius oculi &- | 
brica 55. | 


. | 


R 


Es minime à multis 

diligenter oBferuacx 
"i '& feq. earum obfer- 
uatio. laudabilis 3. & 
feq. Eas non molis quán- 
titate, fed virtutis ne 
tudine didictien 20 


S 


il figura diuerfa 


97. & feq. 


Sanguinis examen 92. 
Sapor an é fola figura re- 


rum proueniat 96. 


$pongiz fabrica ror. 
Squammz Piícium diueríe 


99. & feq. 


Stellionis re obferua- 


Ápilio 44. apilionis | ti 
penne varie 46. E fid, ps 


proboícidis —delincatio 


48. 


modus 32, & feq. 
Pediculi defcriptio 6o. 


F1iN 


. Patinas pro lentes cfficiendi | IY Ermes cafei 89. 


Vrtice fpicula an» 
fint caua 73- 


d. NE 9. . 


pag. 32. 


| ERRATA 
BENIGNWVS LECTOR 


TYPOGRAPHO CONDONABIT. 


Praecipué vbi legitur 


Kircheris 
offequi 
variorum 
mixti 
Chryftallum 
Spefiei 
foemiuam 
de Inrutis 
loquens 
auidum 
artificiata 


109. 
13): 


140. 
149. 


264. 
284. 
304. 
347 


Legat. 


Kircherius 
affequi 
variarum 
mixtà 
Chryftallorum 
Speciei 
foeminam 
Infectis 
loquentem 
auido 
artificiofa 


IN MICROGRAPHYA. 


. hos 
4. quam 
48. copiofz 
$1. Grieni 
$7. non 
62. fanguinis 
68. aperientibus 
95. COS 
106. lentes 


oS 

quas — 
copiose 
Griend. 
nos 


. fanguis 


operientibus 
ea 
lentibus 


* 


an 


i 


m 


vh 








" P vs Ne MAN 


Voie eibi ane 











é * à 
i AA TSASET: 
abge cue 


M: 
fs 
SL. 


Rl 


pts 








CET TS RI PRSESOE 


DES S 


D 
Ü 





OCC Er 








Pesos 




















A 
* 
ux 

[NAI II! () 
A M 
JS l ^ 
NN - 
RUNS A 

Nu i 

ARA M 

NS ' 

N X 

Nd n 

NN 

RN 

NM 

NNE] 

LJ 

ENEIETIT-] 

BAL [Lr] 








































«v. 
ASQ V 
(X oSntoSoc OC aGONO (QS. Q 
d X QOO Ó 
ONSE SERO MANTAT " 
290 » C o) 
XQ OS SS) 
(ORO DOOOOO0 
SQ (AO ASCOLRK OS (SS COR 
XN Oo OX 












Bi nis 




















ZI 
E v: 
E 
$ 
i 
d 
3v 


P Wr 


d 


ovra cite 


dt 
CAR & c won ON 


z 


t. 


inlet eh ivt c er e UM i qm imm 
mÀ 
Yin 


ierra MBA ia ap 


qmd n 


FRAeIPARIBU OU: cri Ci 662 PAS ES HIUS pn e 2 S ) loi  iti 


NÉ tr mo 
Fem n Ra 


Prenota at ntm nm 





E 


— — 


Tw 


"end | | 


Der 
n SESS e: 
ANNNSSESE s 




















HI HH 

UHTH T 
[] 2 iN DEO 

TU desc indiDE PEERS 






481] 











ESSO Y MTS AT MTT EU D 
EVE SSNNN NU NA 
xa 






















ESAASCN 
NN 
RN N a E 
SN NN DOS 
POSXTIEIETITTINANERS 


N 
NN 
SNNNN SS 
QMANS 
STNNNNNNN NUR 
asWC » 
S d 


















N EN NNSANN 
VS w Wee ANNNSRGCS r3 
ARS ANNE 
M NS EN sw 
SY e 


WO CASS Ah 
MSS SE oss Ses 













- 









NY 

NS XS NN 

» ee Roe US 
"ave MT. 













io 









































UEREERLE RE E RENE S 
D unm 
SSRCEEREEHE EFE Y 
NS RRENUNR M EOREELE ERES 
ree HE PARTEIEN OREL react zm d s A S WM NER 
à SS NOSE 
bi A MIT 

SEES NS SENS 
CERE WACCCEENESCRCAELCE 

ERECTA Y nom 

SONS SESS 
iN EN NY 








m TU 
7 















" 
Li 
[] 


77 











7 LE 
















ZI 
dS 
AL 
«CN NN 
| E K So NN NS AN 
NNS EROS 
SONS 
SCA ONUS. 
SSNSOSRRGUQENY ND 
- CN OQQO WX d 1g 
QW 
NS 


E 27/7 I 


UU COMANSESSSe: EL a 


"Ru 












7 7 rm 
pl ua eoe E. 


ONGNSEIEEMMMMEGC 


SEEN 
SS PE 
NN $5" 





SANNSN 
N 





EZ 


NDA NNNS EE 
NN 


BENE i v 
2 EAD Jr NS e. B 
asl) SS MESS Y Eam ur. "CREE S d. 











P ocdes 


" 








NA 





t. 


e 
ES 
z : 


OU 
o» 





P 


e 


LS 


DPA 


SR 


LZ 


d 





A 


pn 



















LÁ S 
UNS 









T 
(i y (i 
ANN 


LU 
NI 
N 








7 





az. 







2 








zx 











7, 
"7L 
LZ 








e 





A 
LZ 








72 
77) 








299 


N 












nta 


7 
7. 
a 


Y 





Y 
Y 





W 
i 


mu 








ON 


QA 
XX 


U 
2 f^ 
) Se 
Lu 


6 


» 
O 
» 


ON 
AN q 
VN 


V 
e 


D 
d 
P 


X 
^ 
Y 


() 
Q) 


uy 
S» 
D 

» 


e eo 










































AES 
fossa : 
COO 
EXE OS 
cabe 
o : 
ooo er eed 
coco] CS 
[cce ab SOS S 
[S Se OMS oSS| 
poe ll oso eS 
Deseos 
UMP C So oS] 
Eoo oes 
Mei reale | 
enc oS eS 
eoe E 
Reoeoolesooesd 
[oXoeSolleseSoS 
e SS 
Me o Pos. eS 
esee do oC 
Mecocesesel 
Soo 2 





(? 


o 
Me 
QOO 

AS 
e 
Met 


S 


C2 
i» 





o 
x 


Q 
OQ 
Ee 





^ 
X4 
e 








C? 
(2 
ÓN 
y 





505 
xo 
o. 
S. 
Q 
X 
PX 





i? 


* 
(2 
2 





CULA 
e P 
[27 








) (ode lua i 
y iden M pnta gi e AS o a Rte IA RES U aniio i ons eene iie la/s d Mi iiiv Sg v 


Sot wies. 

















J 


NOBEL Ly 
ERR CLE 
, DRE SCPRPPSIS 
NSSNS SS 
[4 i N 
j 


' 
D 1/1 
Jury, " nh 
uy 1l um l "um 
(QN WE 
7 : unt 
' rH L^ HE d H 1L 
t4, : ' Iu 
4 ppl , y 74 et P "m 
! , Sir ECHO 
"nu '!g' 5 7 f Á AD DD 
! ' "TH] ! ASA Pe 
ri S 


; . I "amp Y N S NS S 
SSSSNSSSS 
: a 


" 
7/7 
C SS 
SEO 
RS 
M 






















ie 


SUN 















E y ETT, I! 
Án 








SSSSSSSSSSNNNS 









SS 

















NN 


A 
Ss 


SS 





p uo 





Vi 


NSSS oso 


NN 
NS 


SN 


SNNN 
- SESENSSSNNNNSS 


SS COE EAE 


SS 








SS 


SS 


d UNSSNSS 


SS 


SS 








In ^! 
R I 
e Toi ! 
Int ammsug 
TES ES Y riy tt 
D RIA 


, [rnm 
. (rpg gv, 
"3 Jh : 
"tlt j/ 
Jii T] , 
' mA, ! —Z / 
ubl uon Lb 14,0 (C 0eSS D 7 
i ; AE Dp y ei JU TIEL Z 
H FEN, 
I ENT Ar erp tc ytyrgl Hj; ANS 
j' Tee E TRE M rh "1 T E ANNSNSN: 
taps y 4 - en. 2i f 
/ ' 
P 


DSSSSNSR 
SN 


UT 
JD: : É 


n 











NC ARANC OS 
Ne 


NNNNS 





NNNS 





SS 
NN 





p ^U E 
/ m: E TZ 
DPA 
S ——— EPA 
OE EIE 
* rox 


NN 
Y NN 






£s 
i 
k. 
1 
: 


4 


à 


Vh vr ie D per v t a oc 


Wim Wie i rtt 


* 









xum 


NOV | m 
ffi (Lieber d 7 A 7/) : 
| Qr Use E 


o uU. 


zc 





77 
N 

S 
àY 


e 

A 

NN 

NW 

V 
S 


LZ 












HI 
(i 


3 1 


QD 
Le» 
M 
Cd 


S 


D 


Y 


- i ANS S ( VESTI ^ d zz 
SS AA ASQ wWÜ N o x z d T ». s 
NJ L7 ASSS or up M QS A ui EN f 
Jb d S NN y Qe Wo. o e. ES 
ESL pese ; — 3 NSNY Ww ANS UNE : - 2: e E E! 
3 Es) cd £z —— SD S N ANS « d» NEA ZA i v— 
EESUEESES E E—MEM— SESS y y Sy SEM. NEA EZ. E e 
desea [SS : N —E——E NS JSSEA NS (3 f j 1. YA E E 
RS CL—Àdá— — RÁ SS us I E ' 3 (TL? Km PEZ e—) y —À E 
ZR ELLA. SS SNT—-EN-NEM Pao EE ESESES 
: Ss ELLLAL-—Z 7 SS NES ES RA [ul | XE £3 3 —3 zl 
: f EMPL—EEES ROE [LX (AL B—À 3 1 Uy NI i E E—R 
SOS T, I RIP REA —4 S [—3 j 3 E 
XE / ERE Ex ES AE m ISRAEL: 


j 
Y 


20 


e 
RESÉ 






Q 
y 
7) 

y) 


2 
// 
Z 


D 


Y 
S. 
SS 


i) 
oA 
o X 
up ) 
IL. 
ir 


Q 


Lin: 


NEA 





. Qum | S EL j (9 D S 
Qd S A y 


KU 











ri 


LA "D 


i^ 


4 





/ 7 
/ 7 TZ 
E AD" 
ds ui eee A Wer SAN MSS 
MA S SS 
ONSE : 7 : FTT : 


/ 
mA 
UN NEC SS 
SEA NND 
| l SEEN Ne 
i CuESSETTT 
2 CRAS QeSeES 7 TL ZZ 
N 2277 DE 


'o 
q 








P 
Tm PD 7 
] 1 7. 7 
| x 7 le 
à DARIN 
M 
NS 














-- 


e : E zz Z DA 


MESS co SE De 
—RL xD Z 



































amem - Y 1 | 
f 
x 
| ; T A 
J L) 
| NON RS 
QOO 
NM Nen 
| EXEC 
A N/A 
CRM Ü 
SM - TAY, 
BV 
; OA MONA Mas 
Ü XR PT 
UAM MAY 
t 
I LAT 
, 57077 
" 
- ZZANI 277 
i 
ü 
4 
1 
P 
: 
: 3 
i 
PECORA SPUR eC SPEO U EBEN Se ! 
SSSSSNNNSNSN NN NS 1 
x SS SOON SRM 
: p— ee SOR re 
j 
i 
























(M 
417] 
"4 


D 





L1 


d 
N 





22) 217 TD 










N 





a 
We". 


rf) | 








naga P EE aU C atn rea is — - — — 











gc EE Ercenueq eU M - ^ eem muss ey CAN SUUS COH ESESSSISTRETE SEQUI mtr 


E ir NR 
ees ee n 
Eau E LEES 


276441 RES 


— ————RRMÀU—— e Dd 252 
GN 


IE C R 
[.——————ÉÁÁÉÉ—X —EUEI IU - 
5 J| ES L— —— MÀ E MERE — 








A Ry 


e N LUN 
2 ] 


owe Y 1 
A 2. z oor? TTTTT., e. [I| ENG 
E UU. 


S 1 


( 7 
7 AS R7 d EAM (7 / 
M — 7 NES t 4 T d 7 i | 
E gs 7 S 2 — * (Z2 À 


E 


S 
Ss E - 
SERRE P : ccm EI Emp———— e 

2 nREEEMERIE RA Ouen e 7 

[ E AU ROTE INO m 
|| —rmu mul LOU EI 
m € 


[A 


A) 
di 
l 
ia 
NN NS n 


l 
(7 
7 
URS 
37 | 


^ 
f L1 L2 SAN 
ENS 
7M 
, Y 
»» 


| 


DOR 


( 
: ép N 


[/ 2 
: PN zs 
NS "S— JS ZA 
NS — 7 ( Sm aL" . ZEN 
S—7. "PST eem E a — 
hu ; EE D - u MS LE j2—— —ÓN LZ 
E, à E JN MEE EM—. 
! i u V — N 
N E JN E XS. £ l E à 
e^ CL Ee SS 


Nm ESSE 
D Pe 
2 qe T 


e ZZ » x. V e S 
* e ^5 1 « -— Tu : e 
! 7 7h. NN i : 2 : | "" S ; 


u—7, N Y - TAENNNNS N : , 
— — NN ZESESN DE 
Se / ENS SSSSSSSQSN N ) MA z 
EL J JJ n 
" 5777/1]. LAE 
i, 11712 
NY ES. E 7 T MM 
^ — 27277 LZ a - 
1 à xe x i ; * 








w*rerew WWE WE 


Pee 


$ 
D 
] 
D 
H 


3 


SM 


NS 


| 
Mi 


p 


D 


T EE 


TM 


"s. 


S da 

Sepia 

c LR T 

BRAVE 

TERI 
LAM 


T 


ATA-Xr 
lIje 

















il | N M 
NR 


n 
m 











s mr : 
T ad. x "E. 
A LLDDPBESE E En S 








--- 
tt ct 


E es SR —— 





























LLL 


1550229 




















* 


tr 











T 


«z 














z NUT X 











PARU P AF 
ul, Fl id 2 

A " DAR 
PT, RH res La 1 


, 
, 


la 








: 
a" 
er 





ZEND ] ! 
"erp 


d 














cA MA 





Hp: 


LR 























E C o A S EEoXEESEE 


' / "7 
, ^ ; / 
Y 
' SNC : x 
' R - 
" (6 7 (9 "A 
: 2 v "e 
i, : Y P : 
- x a SS 
«HII, NSSNSSNQNV ee 
NS MN S 
| n NM d 
4 V ' 1 
A 
WWW ] LEN A N 
d r 
| | 


Ó A 
Ni 
| I N 
f i | "i T M I 
| | Eme ETASINNY 


DM SS 
NA BREST «x 
N NN NET NN NS 

€ — 


| 
7 
SN 











4$ ae bg cm 


mecnm ae 


E 


Teu E res Y et 
BI x 


EC 


o5 M 
s 4 i "ronds bos : SARUM a RNC 
Ve KR v ^ Lo pK toa 3 ULP : E i Xs 





POM cate apr as y re ota m en 25) ML attt s ih a t th so iatssbira Ai. — ioo a maa 








2774 
A 


27 


4 
12202 


[— 


1 ||] 
T Ia 
i | j| Hi 
i | 

EM ' 


| 
| 
| 


MEETE 

Jn 

li 
] 

eq 


OD TEE n | | 
DW Mi | ; j TET 
y / | j| M if | li [;! j 


[M 
jn 


AA 
CEA 


P 


7 


yg 














R 
(20 
DAY 
NT 
NS SAOUAOUUODA z ^ z - i E — 
: NS AA AAOOE e 


SOSDUASS 
oy NR 





e fd 
raf a kou A 
ovo, 


b - 


i 
t 
£ 


p Ga 


LA 


X ay 


dud 





77 














T 


iuc gu i ND fpe 


AER 
TN 


(2 





6 











S 


tis cie 





Wu cess tegi nme Ken d 


— 


Dens 


d 







vg s 


den pen 





l 


a 


NA 


N 


No 
YN! 


NV ) 
X y Wi hh 
NN | 


NY 


N 


M 


NU 
NY 
M | J 


WD A 


| 
| 
l 


UT 


, 


Dj) rM 
"n 


i 


A. 


^ 


I 


// 
, 


A 


7 
d 
" EAS e 


/ 


77, 


7, 


», 


T " 3 
9 c ^ 
D P dnd 


^ 


77 7 


D 


d 


d 


T 


cu 


2 


ees 


T 
d 


Ss 


a 


uu eee S 









EA 





SERRE EE 


Sd 


, 
y 


x S 
NN 
NN 
SS 


S 
SS 
A 
NS 


3 S 3$ s 
A SSES 
SAO 
NNNN 


S c 
p 


RE Ces 
PEU CE Sr 


IST ERES ccm 


M 


S 
RESO 


S 


SS 
SS 


s 
RN 
SN 


SEN 


A. 


DL EE 
A E E IRSE 
TRUE 


EN 


cS 


es AK n ! 

; S. d PSOWIATI 

". LS WA 

( 1 ] "y 
dE ue es IN 
] fI EH 
MTS MUNI 


x 
XS NETS 
^ 


SEN 
C 


ANANAS 
NS 


XA 
DUNS MSS 


A 


OS 








(9L POM WO Ca! RC 





A ^ 
» 
i 1 
! 
1 
1 







1 












d ——25 NS j f I RC ^ 


Spei EI 
SES M. 

















t] 
em 


ENS 


LL 
t 


UU La 


A 


T 


a 
^ 
f 


| 





- Be 


eor ots SIR Np 7 





i 
* 
ii 
"] 
o, 
A 
P 
re 7 
y Z^ 
Z4 
& P 
i: M ^ 
1 


Wc ames Norton A waa 2 DAD 9s TN, V Ew arn 




















p" 


Joh ld 
] 
I 


M 
X 
Es 


INASRE aio 








AEN / 


n A 


un 


"n 


aou 





^ 


reto . 
Mf ey Or A X or 
efr rr 


^ E " 
s 
Emm c a 
5 sea if eee 





? 4 
zh. 








—— ws 


—€ H3 654 


AM 


Co y 


1? 


a 


SN 


eee eH 8» GS 


qt 


^ 
* 
- S, 
m - 
Redes i m im c ait eL 


T 


! ose oe OO deg. Son 2: 
S2 » S. ee. es e 





SURE S ey dU ts 


S60 

der "SY e 
COO. e ee cca D6o60ecy 
P- Sess Sd (995-06990909006 ra OX zi j 


RSS "DoooooD0o0 4 


eocoteeeoe 4990 


Y cA ORTU I N 


— Eee ME ES ue ; e 


E * T ERU rUee di : 


ute UC mor aii [ Xx - 
pi mm he. m" eeiten d 


* ] I À—M € 


asi e euciepisgitrceez crearon lite 


s TS PUMOE E SCA v dnt 


Lig enr i NE : 
Me qoe eorum e tu p enAptpe — esi ao xml au; UT i Ta Bee uet 


seu) Eq "AR ce 





^w 








E 7 
o 





". 
A 2177 7 à 
tor 
P 


nr TIEF 








VEN TS A 





ACT 


VSSESTNTS 











4 
b 
i 
á 
1 


tut qe p Bo ri dil nna 





Men v 


Su uM Pana CLA s ae 
e c : 





WOQUNENN SIR ung 





Ned 














12 


N 
D n Ae 
Ü 


















7 
j 











FANS 


(T 


LA 
AN 


( 
x 


Z 
— 
Nl 
Eus 
BW 
un M 
NS CA 
SEM 
SR s 
? S E Qe Y 


lL 


/ 
y 


l 
; 


TOR S 


NT 


L6 
zz 
zz 


(ir ur t (iu 
| TM 
- LED 


' A, edat a a — 





ee 
o igeoncr 











AN BN 
d NES SRINS X 
ET S us PN 
«X (s A QN 


NN 
Le í XA A AA HK 
TUR AA 5 
CI AN 





S 


AN 
V p X f W 
^ DA AS o MOT 
SR VZEASeS OOR WIL / 
| OPEN T VA 
JN AN CRYSK OSA RR CH AA 
| f NBN A N AQUI X54. A 
ISIN SCRUSCD b 
NC VORAtr / 
NSADSR Y TU SERVA, 
V NS Aj PA 











NY NS 
OCRRCINA 
AY YN | 
i j 
X WT 
M PS n. 
ESSA AA | 
NC y 
d Pf ai 





LATA 
— 





jl 
Y. 
] n M , 











TY IR 
Y 
- 
? 
^ 
A 







«OT 
A j^ 
SEMINARII 
M Lu 
i512